මූල > අභිධම්මපිටක > කථාවත්ථුපාළි

776. අත්ථි ¶ ¶ අරහතො පුඤ්ඤූපචයොති? ආමන්තා. අත්ථි අරහතො අපුඤ්ඤූපචයොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… නත්ථි අරහතො අපුඤ්ඤූපචයොති? ආමන්තා. නත්ථි අරහතො පුඤ්ඤූපචයොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

777. අත්ථි අරහතො පුඤ්ඤූපචයොති? ආමන්තා. අරහා පුඤ්ඤාභිසඞ්ඛාරං අභිසඞ්ඛරොති, ආනෙඤ්ජාභිසඞ්ඛාරං අභිසඞ්ඛරොති, ගතිසංවත්තනියං කම්මං කරොති, භවසංවත්තනියං කම්මං කරොති, ඉස්සරියසංවත්තනියං කම්මං කරොති, අධිපච්චසංවත්තනියං [ආධිපච්චසංවත්තනිකං (?)] කම්මං කරොති, මහාභොගසංවත්තනියං කම්මං කරොති, මහාපරිවාරසංවත්තනියං කම්මං කරොති, දෙවසොභග්යසංවත්තනියං කම්මං කරොති, මනුස්සසොභග්යසංවත්තනියං කම්මං කරොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

778. අත්ථි අරහතො පුඤ්ඤූපචයොති? ආමන්තා. අරහා ආචිනාතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අරහා අපචිනාතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ ¶ …පෙ… අරහා පජහතීති…පෙ… අරහා උපාදියතීති…පෙ… අරහා විසිනෙතීති…පෙ… අරහා උස්සිනෙතීති…පෙ… අරහා විධූපෙතීති ¶ …පෙ… අරහා සන්ධූපෙතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… නනු ¶ අරහා නෙවාචිනාති න අපචිනාති අපචිනිත්වා ඨිතොති? ආමන්තා. හඤ්චි අරහා නෙවාචිනාති නාපචිනාති අපචිනිත්වා ඨිතො, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අත්ථි අරහතො පුඤ්ඤූපචයො’’ති.

නනු අරහා නෙව පජහති න උපාදියති පජහිත්වා ඨිතො, නෙව විසිනෙති න උස්සිනෙති විසිනෙත්වා ඨිතො, නෙව විධූපෙති න සන්ධූපෙති විධූපෙත්වා ඨිතොති? ආමන්තා. හඤ්චි අරහා නෙව විධූපෙති න සන්ධූපෙති විධූපෙත්වා ඨිතො, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අත්ථි අරහතො පුඤ්ඤූපචයො’’ති.

779. නත්ථි අරහතො පුඤ්ඤූපචයොති? ආමන්තා. අරහා දානං දදෙය්යාති? ආමන්තා ¶ . හඤ්චි අරහා දානං දදෙය්ය, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘නත්ථි අරහතො පුඤ්ඤූපචයො’’ති.

අරහා චීවරං දදෙය්ය…පෙ… පිණ්ඩපාතං දදෙය්ය… සෙනාසනං දදෙය්ය… ගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරං දදෙය්ය… ඛාදනීයං දදෙය්ය… භොජනීයං දදෙය්ය… පානීයං දදෙය්ය… චෙතියං වන්දෙය්ය… චෙතියෙ මාලං ආරොපෙය්ය… ගන්ධං ආරොපෙය්ය… විලෙපනං ආරොපෙය්ය…පෙ… චෙතියං අභිදක්ඛිණං [පදක්ඛිණං (?)] කරෙය්යාති? ආමන්තා. හඤ්චි අරහා චෙතියං අභිදක්ඛිණං කරෙය්ය, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘නත්ථි අරහතො පුඤ්ඤූපචයො’’ති.

අත්ථි අරහතො පුඤ්ඤූපචයොතිකථා නිට්ඨිතා.

(167) 2. නත්ථි අරහතො අකාලමච්චූතිකථා

780. නත්ථි ¶ අරහතො අකාලමච්චූති? ආමන්තා. නත්ථි අරහන්තඝාතකොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අත්ථි අරහන්තඝාතකොති? ආමන්තා. අත්ථි ¶ ¶ අරහතො අකාලමච්චූති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… නත්ථි අරහතො අකාලමච්චූති? ආමන්තා. යො අරහන්තං ජීවිතා වොරොපෙති, සති ජීවිතෙ ජීවිතාවසෙසෙ ජීවිතා වොරොපෙති, අසති ජීවිතෙ ජීවිතාවසෙසෙ ජීවිතා වොරොපෙතීති? සති ජීවිතෙ ජීවිතාවසෙසෙ ජීවිතා වොරොපෙතීති. හඤ්චි සති ජීවිතෙ ජීවිතාවසෙසෙ ජීවිතා වොරොපෙති, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘නත්ථි අරහතො අකාලමච්චූ’’ති. අසති ජීවිතෙ ජීවිතාවසෙසෙ ජීවිතා වොරොපෙතීති, නත්ථි අරහන්තඝාතකොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

781. නත්ථි අරහතො අකාලමච්චූති? ආමන්තා. අරහතො කායෙ විසං න කමෙය්ය, සත්ථං න කමෙය්ය, අග්ගි න කමෙය්යාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… නනු අරහතො කායෙ විසං කමෙය්ය ¶ , සත්ථං කමෙය්ය, අග්ගි කමෙය්යාති? ආමන්තා. හඤ්චි අරහතො කායෙ විසං කමෙය්ය, සත්ථං කමෙය්ය, අග්ගි කමෙය්ය, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘නත්ථි අරහතො අකාලමච්චූ’’ති.

අරහතො කායෙ විසං න කමෙය්ය, සත්ථං න කමෙය්ය, අග්ගි න කමෙය්යාති? ආමන්තා. නත්ථි අරහන්තඝාතකොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

782. අත්ථි ¶ අරහතො අකාලමච්චූති? ආමන්තා. නනු වුත්තං භගවතා – ‘‘නාහං, භික්ඛවෙ, සඤ්චෙතනිකානං කම්මානං කතානං උපචිතානං අප්පටිසංවෙදිත්වා බ්යන්තීභාවං වදාමි; තඤ්ච ඛො දිට්ඨෙව ධම්මෙ උපපජ්ජං වා අපරෙ වා පරියායෙ’’ති. අත්ථෙව සුත්තන්තොති? ආමන්තා ¶ . තෙන හි නත්ථි අරහතො අකාලමච්චූති.

නත්ථි අරහතො අකාලමච්චූතිකථා නිට්ඨිතා.

783. සබ්බමිදං කම්මතොති? ආමන්තා. කම්මම්පි කම්මතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සබ්බමිදං කම්මතොති? ආමන්තා. සබ්බමිදං පුබ්බෙකතහෙතූති? න හෙවං ¶ වත්තබ්බෙ…පෙ… සබ්බමිදං කම්මතොති? ආමන්තා. සබ්බමිදං කම්මවිපාකතොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

784. සබ්බමිදං කම්මවිපාකතොති? ආමන්තා. කම්මවිපාකෙන පාණං හනෙය්යාති? ආමන්තා. පාණාතිපාතො සඵලොති? ආමන්තා. කම්මවිපාකො සඵලොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… කම්මවිපාකො අඵලොති? ආමන්තා. පාණාතිපාතො අඵලොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

කම්මවිපාකෙන ¶ අදින්නං ආදියෙය්ය…පෙ… මුසා භණෙය්ය… පිසුණං භණෙය්ය… ඵරුසං භණෙය්ය… සම්ඵං පලපෙය්ය… සන්ධිං ඡින්දෙය්ය… නිල්ලොපං හරෙය්ය… එකාගාරිකං කරෙය්ය… පරිපන්ථෙ තිට්ඨෙය්ය… පරදාරං ගච්ඡෙය්ය… ගාමඝාතකං ¶ කරෙය්ය… නිගමඝාතකං කරෙය්ය… කම්මවිපාකෙන දානං දදෙය්ය… චීවරං දදෙය්ය ¶ … පිණ්ඩපාතං දදෙය්ය… සෙනාසනං දදෙය්ය… ගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරං දදෙය්යාති? ආමන්තා. ගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරො සඵලොති? ආමන්තා. කම්මවිපාකො සඵලොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… කම්මවිපාකො අඵලොති? ආමන්තා. ගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරො අඵලොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

785. න වත්තබ්බං – ‘‘සබ්බමිදං කම්මතො’’ති? ආමන්තා. නනු වුත්තං භගවතා –

‘‘කම්මුනා වත්තතී [වත්තති (පී. ක., ම. නි. 2.460), වත්තතෙ (?)] ලොකො, කම්මුනා වත්තතී [වත්තති (පී. ක., ම. නි. 2.460), වත්තතෙ (?)] පජා;

කම්මනිබන්ධනා සත්තා, රථස්සාණීව යායතො [ම. නි. 2.460; සු. නි. 659].

කස්මා වදෙ නත්ථි කම්මන්ති ලොකෙ’’ති.

අත්ථෙව සුත්තන්තොති? ආමන්තා. තෙන හි ‘‘සබ්බමිදං කම්මතො’’ති.

සබ්බමිදං කම්මතොතිකථා නිට්ඨිතා.

786. ඉන්ද්රියබද්ධඤ්ඤෙව ¶ දුක්ඛන්ති? ආමන්තා. ඉන්ද්රියබද්ධඤ්ඤෙව ¶ අනිච්චං සඞ්ඛතං පටිච්චසමුප්පන්නං ¶ ¶ ඛයධම්මං වයධම්මං විරාගධම්මං නිරොධධම්මං විපරිණාමධම්මන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… නනු අනින්ද්රියබද්ධං අනිච්චං සඞ්ඛතං පටිච්චසමුප්පන්නං ඛයධම්මං වයධම්මං විරාගධම්මං නිරොධධම්මං විපරිණාමධම්මන්ති? ආමන්තා. හඤ්චි අනින්ද්රියබද්ධං අනිච්චං සඞ්ඛතං පටිච්චසමුප්පන්නං ඛයධම්මං වයධම්මං විරාගධම්මං නිරොධධම්මං විපරිණාමධම්මං, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘ඉන්ද්රියබද්ධඤ්ඤෙව දුක්ඛ’’න්ති.

අනින්ද්රියබද්ධං අනිච්චං සඞ්ඛතං පටිච්චසමුප්පන්නං…පෙ… විපරිණාමධම්මං, තඤ්ච න දුක්ඛන්ති? ආමන්තා. ඉන්ද්රියබද්ධං අනිච්චං සඞ්ඛතං…පෙ… විපරිණාමධම්මං, තඤ්ච න දුක්ඛන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

ඉන්ද්රියබද්ධං අනිච්චං සඞ්ඛතං…පෙ… විපරිණාමධම්මං, තඤ්ච දුක්ඛන්ති [ඉදං-පුච්ඡාද්වයෙන පුරිමපුච්ඡාද්වයස්ස පුරතො භවිතබ්බං]? ආමන්තා. අනින්ද්රියබද්ධං අනිච්චං සඞ්ඛතං…පෙ… විපරිණාමධම්මං, තඤ්ච දුක්ඛන්ති [ඉදං-පුච්ඡාද්වයෙන පුරිමපුච්ඡාද්වයස්ස පුරතො භවිතබ්බං]? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

787. ඉන්ද්රියබද්ධඤ්ඤෙව දුක්ඛන්ති? ආමන්තා. නනු යදනිච්චං තං දුක්ඛං [සං. නි. 3.15] වුත්තං භගවතා – ‘‘අනින්ද්රියබද්ධං අනිච්ච’’න්ති? ආමන්තා. හඤ්චි යදනිච්චං තං දුක්ඛං [සං. නි. 3.15] වුත්තං භගවතා – අනින්ද්රියබද්ධං අනිච්චං, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘ඉන්ද්රියබද්ධඤ්ඤෙව දුක්ඛ’’න්ති.

788. න වත්තබ්බං – ‘‘ඉන්ද්රියබද්ධඤ්ඤෙව දුක්ඛ’’න්ති? ආමන්තා. යථා ඉන්ද්රියබද්ධස්ස දුක්ඛස්ස පරිඤ්ඤාය භගවති බ්රහ්මචරියං වුස්සති, එවමෙවං අනින්ද්රියබද්ධස්ස දුක්ඛස්ස පරිඤ්ඤාය භගවති බ්රහ්මචරියං වුස්සතීති ¶ ? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… යථා ඉන්ද්රියබද්ධං දුක්ඛං පරිඤ්ඤාතං න පුන උප්පජ්ජති ¶ , එවමෙවං අනින්ද්රියබද්ධං දුක්ඛං පරිඤ්ඤාතං න පුන උප්පජ්ජතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ. තෙන හි ඉන්ද්රියබද්ධඤ්ඤෙව දුක්ඛන්ති.

789. ඨපෙත්වා ¶ ¶ අරියමග්ගං අවසෙසා සඞ්ඛාරා දුක්ඛාති? ආමන්තා. දුක්ඛසමුදයොපි දුක්ඛොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… දුක්ඛසමුදයොපි දුක්ඛොති? ආමන්තා. තීණෙව අරියසච්චානීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… තීණෙව අරියසච්චානීති? ආමන්තා. නනු චත්තාරි අරියසච්චානි වුත්තානි භගවතා – දුක්ඛං, දුක්ඛසමුදයො, දුක්ඛනිරොධො, දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදාති? ආමන්තා. හඤ්චි චත්තාරි අරියසච්චානි වුත්තානි භගවතා – දුක්ඛං, දුක්ඛසමුදයො, දුක්ඛනිරොධො, දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා; නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘තීණෙව අරියසච්චානී’’ති.

දුක්ඛසමුදයොපි දුක්ඛොති? ආමන්තා. කෙනට්ඨෙනාති? අනිච්චට්ඨෙන. අරියමග්ගො අනිච්චොති? ආමන්තා. අරියමග්ගො දුක්ඛොති? න ¶ හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අරියමග්ගො අනිච්චො, සො ච න දුක්ඛොති? ආමන්තා. දුක්ඛසමුදයො අනිච්චො, සො ච න දුක්ඛොති? න ¶ හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… දුක්ඛසමුදයො අනිච්චො, සො ච දුක්ඛොති? ආමන්තා. අරියමග්ගො අනිච්චො, සො ච දුක්ඛොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

790. න වත්තබ්බං – ‘‘ඨපෙත්වා අරියමග්ගං අවසෙසා සඞ්ඛාරා දුක්ඛා’’ති? ආමන්තා. නනු සා දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදාති? ආමන්තා. හඤ්චි සා දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘ඨපෙත්වා අරියමග්ගං අවසෙසා සඞ්ඛාරා දුක්ඛා’’ති.

ඨපෙත්වා අරියමග්ගන්තිකථා නිට්ඨිතා.

(171) 6. න වත්තබ්බං සඞ්ඝො දක්ඛිණං පටිග්ගණ්හාතිකථා

791. න ¶ වත්තබ්බං – ‘‘සඞ්ඝො දක්ඛිණං පටිග්ගණ්හාතී’’ති? ආමන්තා. නනු සඞ්ඝො ආහුනෙය්යො පාහුනෙය්යො දක්ඛිණෙය්යො අඤ්ජලිකරණීයො අනුත්තරං පුඤ්ඤක්ඛෙත්තං ලොකස්සාති? ආමන්තා. හඤ්චි සඞ්ඝො ආහුනෙය්යො පාහුනෙය්යො ¶ දක්ඛිණෙය්යො අඤ්ජලිකරණීයො අනුත්තරං පුඤ්ඤක්ඛෙත්තං ලොකස්ස, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘සඞ්ඝො දක්ඛිණං පටිග්ගණ්හාතී’’ති.

න වත්තබ්බං – ‘‘සඞ්ඝො දක්ඛිණං පටිග්ගණ්හාතී’’ති? ආමන්තා. නනු චත්තාරො පුරිසයුගා අට්ඨපුරිසපුග්ගලා දක්ඛිණෙය්යා වුත්තා භගවතාති? ආමන්තා. හඤ්චි චත්තාරො පුරිසයුගා අට්ඨ පුරිසපුග්ගලා දක්ඛිණෙය්යා ¶ ¶ වුත්තා භගවතා, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘සඞ්ඝො දක්ඛිණං පටිග්ගණ්හාතී’’ති.

න වත්තබ්බං – ‘‘සඞ්ඝො දක්ඛිණං පටිග්ගණ්හාතී’’ති? ආමන්තා. නනු අත්ථි කෙචි සඞ්ඝස්ස දානං දෙන්තීති? ආමන්තා. හඤ්චි අත්ථි කෙචි සඞ්ඝස්ස දානං දෙන්ති, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘සඞ්ඝො දක්ඛිණං පටිග්ගණ්හාතී’’ති. නනු අත්ථි කෙචි සඞ්ඝස්ස චීවරං දෙන්ති…පෙ… පිණ්ඩපාතං දෙන්ති… සෙනාසනං දෙන්ති… ගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරං දෙන්ති… ඛාදනීයං දෙන්ති… භොජනීයං දෙන්ති…පෙ… පානීයං දෙන්තීති? ආමන්තා. හඤ්චි අත්ථි කෙචි සඞ්ඝස්ස පානීයං දෙන්ති, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘සඞ්ඝො දක්ඛිණං පටිග්ගණ්හාතී’’ති.

න වත්තබ්බං – ‘‘සඞ්ඝො දක්ඛිණං පටිග්ගණ්හාතී’’ති? ආමන්තා. නනු වුත්තං භගවතා –

‘‘ආහුතිං ජාතවෙදොව, මහාමෙඝංව මෙදනී;

සඞ්ඝො සමාධිසම්පන්නො, පටිග්ගණ්හාති දක්ඛිණ’’න්ති.

අත්ථෙව සුත්තන්තොති? ආමන්තා. තෙන හි සඞ්ඝො දක්ඛිණං පටිග්ගණ්හාතීති.

792. සඞ්ඝො ¶ දක්ඛිණං පටිග්ගණ්හාතීති? ආමන්තා. මග්ගො පටිග්ගණ්හාති, ඵලං පටිග්ගණ්හාතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

න වත්තබ්බං සඞ්ඝො දක්ඛිණං පටිග්ගණ්හාතීතිකථා නිට්ඨිතා.

(172) 7. න වත්තබ්බං සඞ්ඝො දක්ඛිණං විසොධෙතීතිකථා

793. න ¶ ¶ වත්තබ්බං – ‘‘සඞ්ඝො දක්ඛිණං විසොධෙතී’’ති? ආමන්තා. නනු සඞ්ඝො ආහුනෙය්යො පාහුනෙය්යො දක්ඛිණෙය්යො අඤ්ජලිකරණීයො අනුත්තරං පුඤ්ඤක්ඛෙත්තං ලොකස්සාති? ආමන්තා. හඤ්චි සඞ්ඝො ආහුනෙය්යො…පෙ… අනුත්තරං ¶ පුඤ්ඤක්ඛෙත්තං ලොකස්ස, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘සඞ්ඝො දක්ඛිණං විසොධෙතී’’ති.

න වත්තබ්බං – ‘‘සඞ්ඝො දක්ඛිණං විසොධෙතී’’ති? ආමන්තා. නනු චත්තාරො පුරිසයුගා අට්ඨ පුරිසපුග්ගලා දක්ඛිණෙය්යා වුත්තා භගවතාති? ආමන්තා. හඤ්චි චත්තාරො පුරිසයුගා අට්ඨ පුරිසපුග්ගලා දක්ඛිණෙය්යා වුත්තා භගවතා, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘සඞ්ඝො දක්ඛිණං විසොධෙතී’’ති.

න වත්තබ්බං – ‘‘සඞ්ඝො දක්ඛිණං විසොධෙතී’’ති? ආමන්තා. නනු අත්ථි කෙචි සඞ්ඝස්ස දානං දත්වා දක්ඛිණං ආරාධෙන්තීති? ආමන්තා. හඤ්චි අත්ථි කෙචි සඞ්ඝස්ස දානං දත්වා දක්ඛිණං ආරාධෙන්ති, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘සඞ්ඝො දක්ඛිණං විසොධෙතී’’ති.

නනු අත්ථි කෙචි සඞ්ඝස්ස චීවරං දත්වා…පෙ… පිණ්ඩපාතං දත්වා…පෙ… සෙනාසනං දත්වා… ගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරං දත්වා… ඛාදනීයං දත්වා… භොජනීයං දත්වා…පෙ… පානීයං ¶ දත්වා දක්ඛිණං ආරාධෙන්තීති? ආමන්තා. හඤ්චි අත්ථි කෙචි ¶ සඞ්ඝස්ස පානීයං දත්වා දක්ඛිණං ආරාධෙන්ති, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘සඞ්ඝො දක්ඛිණං විසොධෙතී’’ති.

794. සඞ්ඝො දක්ඛිණං විසොධෙතීති? ආමන්තා. මග්ගො ¶ විසොධෙති, ඵලං විසොධෙතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

න වත්තබ්බං සඞ්ඝො දක්ඛිණං විසොධෙතීතිකථා නිට්ඨිතා.

(173) 8. න වත්තබ්බං සඞ්ඝො භුඤ්ජතීතිකථා

795. න වත්තබ්බං – ‘‘සඞ්ඝො භුඤ්ජති පිවති ඛාදති සායතී’’ති? ආමන්තා. නනු අත්ථි කෙචි සඞ්ඝභත්තානි කරොන්ති, උද්දෙසභත්තානි කරොන්ති, යාගුපානානි කරොන්තීති? ආමන්තා. හඤ්චි අත්ථි කෙචි සඞ්ඝභත්තානි කරොන්ති, උද්දෙසභත්තානි කරොන්ති, යාගුපානානි කරොන්ති, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘සඞ්ඝො භුඤ්ජති පිවති ඛාදති සායතී’’ති.

න ¶ වත්තබ්බං – ‘‘සඞ්ඝො භුඤ්ජති පිවති ඛාදති සායතී’’ති? ආමන්තා. නනු වුත්තං භගවතා – ‘‘ගණභොජනං පරම්පරභොජනං අතිරිත්තභොජනං අනතිරිත්තභොජන’’න්ති? ආමන්තා. හඤ්චි වුත්තං භගවතා – ‘‘ගණභොජනං පරම්පරභොජනං අතිරිත්තභොජනං අනතිරිත්තභොජනං’’, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘සඞ්ඝො භුඤ්ජති පිවති ඛාදති සායතී’’ති.

න වත්තබ්බං – ‘‘සඞ්ඝො භුඤ්ජති පිවති ඛාදති සායතී’’ති? ආමන්තා. නනු අට්ඨ පානානි වුත්තානි භගවතා – අම්බපානං, ජම්බුපානං ¶ , චොචපානං, මොචපානං, මධුකපානං, [මධුපානං (සී. ස්යා. කං. පී.) මහාව. 300 පන පස්සිතබ්බං] මුද්දිකපානං, සාලුකපානං, ඵාරුසකපානන්ති? ආමන්තා. හඤ්චි අට්ඨ පානානි වුත්තානි භගවතා – අම්බපානං, ජම්බුපානං, චොචපානං, මොචපානං, මධුකපානං, මුද්දිකපානං ¶ , සාලුකපානං, ඵාරුසකපානං, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘සඞ්ඝො භුඤ්ජති පිවති ඛාදති සායතී’’ති.

796. සඞ්ඝො භුඤ්ජති පිවති ඛාදති සායතීති? ආමන්තා. මග්ගො භුඤ්ජති පිවති ඛාදති සායති, ඵලං භුඤ්ජති පිවති ඛාදති සායතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

න වත්තබ්බං සඞ්ඝො භුඤ්ජතීතිකථා නිට්ඨිතා.

(174) 9. න වත්තබ්බං සඞ්ඝස්සදින්නං මහප්ඵලන්තිකථා

797. න වත්තබ්බං – ‘‘සඞ්ඝස්ස දින්නං මහප්ඵල’’න්ති? ආමන්තා. නනු සඞ්ඝො ආහුනෙය්යො පාහුනෙය්යො දක්ඛිණෙය්යො අඤ්ජලිකරණීයො අනුත්තරං පුඤ්ඤක්ඛෙත්තං ලොකස්සාති? ආමන්තා. හඤ්චි සඞ්ඝො ආහුනෙය්යො…පෙ… අනුත්තරං පුඤ්ඤක්ඛෙත්තං ලොකස්ස, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘සඞ්ඝස්ස දින්නං මහප්ඵල’’න්ති.

න වත්තබ්බං – ‘‘සඞ්ඝස්ස දින්නං මහප්ඵල’’න්ති? ආමන්තා. නනු චත්තාරො පුරිසයුගා අට්ඨ පුරිසපුග්ගලා දක්ඛිණෙය්යා වුත්තා භගවතාති? ආමන්තා. හඤ්චි චත්තාරො පුරිසයුගා අට්ඨ පුරිසපුග්ගලා ¶ දක්ඛිණෙය්යා වුත්තා භගවතා, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘සඞ්ඝස්ස දින්නං මහප්ඵල’’න්ති.

798. න ¶ වත්තබ්බං – ‘‘සඞ්ඝස්ස දින්නං මහප්ඵල’’න්ති? ආමන්තා. නනු වුත්තං භගවතා – ‘‘සඞ්ඝෙ, ගොතමි, දෙහි, සඞ්ඝෙ තෙ දින්නෙ අහඤ්චෙව පූජිතො භවිස්සාමි සඞ්ඝො චා’’ති [ම. නි. 3.376]. අත්ථෙව ¶ සුත්තන්තොති? ආමන්තා. තෙන හි සඞ්ඝස්ස දින්නං මහප්ඵලන්ති.

න ¶ වත්තබ්බං – ‘‘සඞ්ඝස්ස දින්නං මහප්ඵල’’න්ති? ආමන්තා. නනු සක්කො දෙවානමින්දො භගවන්තං එතදවොච –

‘‘යජමානානං මනුස්සානං, පුඤ්ඤපෙක්ඛාන පාණිනං;

කරොතං ඔපධිකං පුඤ්ඤං, කත්ථ දින්නං මහප්ඵලන්ති.

‘‘චත්තාරො ච පටිපන්නා, චත්තාරො ච ඵලෙ ඨිතා;

එස සඞ්ඝො උජුභූතො, පඤ්ඤාසීලසමාහිතො.

‘‘යජමානානං මනුස්සානං, පුඤ්ඤපෙක්ඛාන පාණිනං;

කරොතං ඔපධිකං පුඤ්ඤං, සඞ්ඝෙ දින්නං මහප්ඵල’’න්ති [සං. නි. 1.262; වි. ව. 642, 751].

‘‘එසො හි සඞ්ඝො විපුලො මහග්ගතො,

එතෙ හි සෙට්ඨා නරවීරසාවකා [නරසීහසාවකා (ක.)],

‘‘තෙසං සුදින්නං සුහුතං සුයිට්ඨං,

සා ¶ දක්ඛිණා සඞ්ඝගතා පතිට්ඨිතා,

යෙ වෙදජාතා විචරන්ති [විහරන්ති (සී. ක.)] ලොකෙ;

අනින්දිතා සග්ගමුපෙන්ති ඨාන’’න්ති [වි. ව. 645, 754].

අත්ථෙව ¶ සුත්තන්තොති? ආමන්තා. තෙන හි සඞ්ඝස්ස දින්නං මහප්ඵලන්ති.

න වත්තබ්බං සඞ්ඝස්ස දින්නං මහප්ඵලන්තිකථා නිට්ඨිතා.

(175) 10. න වත්තබ්බං බුද්ධස්සදින්නං මහප්ඵලන්තිකථා

799. න ¶ ¶ වත්තබ්බං – ‘‘බුද්ධස්ස දින්නං මහප්ඵල’’න්ති? ආමන්තා. නනු භගවා ද්විපදානං අග්ගො, ද්විපදානං සෙට්ඨො, ද්විපදානං පමොක්ඛො, ද්විපදානං උත්තමො, ද්විපදානං පවරො අසමො අසමසමො අප්පටිසමො අප්පටිභාගො අප්පටිපුග්ගලොති? ආමන්තා. හඤ්චි භගවා ද්විපදානං අග්ගො, ද්විපදානං සෙට්ඨො, ද්විපදානං පමොක්ඛො, ද්විපදානං උත්තමො, ද්විපදානං පවරො අසමො අසමසමො අප්පටිසමො අප්පටිභාගො අප්පටිපුග්ගලො, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘බුද්ධස්ස දින්නං මහප්ඵල’’න්ති.

න වත්තබ්බං – ‘‘බුද්ධස්ස දින්නං මහප්ඵල’’න්ති? ආමන්තා. අත්ථි කොචි බුද්ධෙන සමසමො – සීලෙන සමාධිනා පඤ්ඤායාති? නත්ථි ¶ . හඤ්චි නත්ථි කොචි බුද්ධෙන සමසමො – සීලෙන සමාධිනා පඤ්ඤාය, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘බුද්ධස්ස දින්නං මහප්ඵල’’න්ති.

න වත්තබ්බං – ‘‘බුද්ධස්ස දින්නං මහප්ඵල’’න්ති? ආමන්තා. නනු වුත්තං භගවතා –

‘‘නයිමස්මිං වා ලොකෙ පරස්මිං ¶ වා පන,

බුද්ධෙන සෙට්ඨො ච සමො ච විජ්ජති;

පුඤ්ඤත්ථිකානං විපුලප්ඵලෙසින’’න්ති [වි. ව. 1047].

අත්ථෙව සුත්තන්තොති? ආමන්තා. තෙන හි බුද්ධස්ස දින්නං මහප්ඵලන්ති.

න වත්තබ්බං බුද්ධස්ස දින්නං මහප්ඵලන්තිකථා නිට්ඨිතා.

800. දායකතොව ¶ දානං විසුජ්ඣති, නො පටිග්ගාහකතොති? ආමන්තා. නනු අත්ථි කෙචි පටිග්ගාහකා ආහුනෙය්යා පාහුනෙය්යා දක්ඛිණෙය්යා අඤ්ජලිකරණීයා අනුත්තරං පුඤ්ඤක්ඛෙත්තං ලොකස්සාති? ආමන්තා ¶ . හඤ්චි අත්ථි කෙචි පටිග්ගාහකා ආහුනෙය්යා පාහුනෙය්යා දක්ඛිණෙය්යා අඤ්ජලිකරණීයා අනුත්තරං පුඤ්ඤක්ඛෙත්තං ලොකස්ස, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘දායකතොව දානං විසුජ්ඣති, නො පටිග්ගාහකතො’’ති.

දායකතොව දානං විසුජ්ඣති, නො පටිග්ගාහකතොති? ආමන්තා ¶ . නනු චත්තාරො පුරිසයුගා අට්ඨ පුරිසපුග්ගලා දක්ඛිණෙය්යා වුත්තා භගවතාති? ආමන්තා. හඤ්චි චත්තාරො පුරිසයුගා අට්ඨ පුරිසපුග්ගලා දක්ඛිණෙය්යා වුත්තා භගවතා, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘දායකතොව දානං විසුජ්ඣති, නො පටිග්ගාහකතො’’ති.

දායකතොව දානං විසුජ්ඣති, නො පටිග්ගාහකතොති? ආමන්තා. නනු ¶ අත්ථි කෙචි සොතාපන්නෙ දානං දත්වා දක්ඛිණං ආරාධෙන්තීති? ආමන්තා. හඤ්චි අත්ථි කෙචි සොතාපන්නෙ දානං දත්වා දක්ඛිණං ආරාධෙන්ති, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘දායකතොව දානං විසුජ්ඣති, නො පටිග්ගාහකතො’’ති.

නනු අත්ථි කෙචි සකදාගාමිස්ස…පෙ… අනාගාමිස්ස…පෙ… අරහතො දානං දත්වා දක්ඛිණං ආරාධෙන්තීති? ආමන්තා. හඤ්චි අත්ථි කෙචි අරහතො දානං දත්වා දක්ඛිණං ආරාධෙන්ති, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘දායකතොව දානං විසුජ්ඣති, නො පටිග්ගාහකතො’’ති.

801. පටිග්ගාහකතො දානං විසුජ්ඣතීති? ආමන්තා. අඤ්ඤො අඤ්ඤස්ස කාරකො, පරකතං සුඛදුක්ඛං, අඤ්ඤො කරොති අඤ්ඤො පටිසංවෙදෙතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

දායකතොව දානං විසුජ්ඣති, නො පටිග්ගාහකතොති? ආමන්තා. නනු වුත්තං භගවතා – ‘‘චතස්සො ¶ ඛො ඉමා, ආනන්ද, දක්ඛිණා විසුද්ධියො! කතමා චතස්සො? අත්ථානන්ද, දක්ඛිණා දායකතො විසුජ්ඣති, නො පටිග්ගාහකතො; අත්ථානන්ද, දක්ඛිණා පටිග්ගාහකතො විසුජ්ඣති, නො දායකතො ¶ ; අත්ථානන්ද, දක්ඛිණා දායකතො චෙව විසුජ්ඣති පටිග්ගාහකතො ච; අත්ථානන්ද, දක්ඛිණා නෙව දායකතො විසුජ්ඣති, නො පටිග්ගාහකතො. ඉමා ඛො, ආනන්ද, චතස්සො දක්ඛිණා විසුද්ධියො’’ති [ම. නි. 3.381]. අත්ථෙව ¶ සුත්තන්තොති? ආමන්තා. තෙන හි න වත්තබ්බං – ‘‘දායකතොව දානං විසුජ්ඣති, නො පටිග්ගාහකතො’’ති.

දක්ඛිණාවිසුද්ධිකථා නිට්ඨිතා.

අත්ථි ¶ ¶ අරහතො පුඤ්ඤූපචයො, නත්ථි අරහතො අකාලමච්චු, සබ්බමිදං කම්මතො, ඉන්ද්රියබද්ධඤ්ඤෙව දුක්ඛං, ඨපෙත්වා අරියමග්ගං අවසෙසා සඞ්ඛාරා දුක්ඛා, සඞ්ඝො දක්ඛිණං පටිග්ගණ්හාති, සඞ්ඝො දක්ඛිණං විසොධෙති, සඞ්ඝො භුඤ්ජති පිවති ඛාදති සායති, සඞ්ඝස්ස දින්නං මහප්ඵලං, අත්ථි දානං විසුද්ධියාති [විසුජ්ඣතීති (ස්යා.)].