මූල > අභිධම්මපිටක > කථාවත්ථුපාළි

802. න ¶ වත්තබ්බං – ‘‘බුද්ධො භගවා මනුස්සලොකෙ අට්ඨාසී’’ති? ආමන්තා. නනු අත්ථි බුද්ධවුත්ථානි චෙතියානි ආරාමවිහාරගාමනිගමනගරානි රට්ඨානි ජනපදානීති? ආමන්තා. හඤ්චි අත්ථි බුද්ධවුත්ථානි චෙතියානි ආරාමවිහාරගාමනිගමනගරානි රට්ඨානි ජනපදානි, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘බුද්ධො භගවා මනුස්සලොකෙ අට්ඨාසී’’ති.

න වත්තබ්බං – ‘‘බුද්ධො භගවා මනුස්සලොකෙ අට්ඨාසී’’ති? ආමන්තා. නනු භගවා ලුම්බිනියා ජාතො, බොධියා මූලෙ අභිසම්බුද්ධො, බාරාණසියං භගවතා ධම්මචක්කං පවත්තිතං, චාපාලෙ ¶ චෙතියෙ ආයුසඞ්ඛාරො ඔස්සට්ඨො, කුසිනාරායං භගවා පරිනිබ්බුතොති? ආමන්තා. හඤ්චි ¶ භගවා ලුම්බිනියා ජාතො…පෙ… කුසිනාරායං භගවා පරිනිබ්බුතො, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘බුද්ධො භගවා මනුස්සලොකෙ අට්ඨාසී’’ති.

න වත්තබ්බං – ‘‘බුද්ධො භගවා මනුස්සලොකෙ අට්ඨාසී’’ති? ආමන්තා. නනු වුත්තං භගවතා – ‘‘එකමිදාහං, භික්ඛවෙ, සමයං උක්කට්ඨායං විහරාමි සුභගවනෙ සාලරාජමූලෙ’’ති ¶ [දී. නි. 2.91]; ‘‘එකමිදාහං, භික්ඛවෙ, සමයං උරුවෙලායං විහරාමි අජපාලනිග්රොධෙ පඨමාභිසම්බුද්ධො’’ති [අ. නි. 4.21]; ‘‘එකමිදාහං, භික්ඛවෙ, සමයං රාජගහෙ විහරාමි වෙළුවනෙ කළන්දකනිවාපෙ’’ති [දී. නි. 2.180]; ‘‘එකමිදාහං, භික්ඛවෙ, සමයං සාවත්ථියං විහරාමි ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ’’ති ¶ ; ‘‘එකමිදාහං, භික්ඛවෙ, සමයං වෙසාලියං විහරාමි මහාවනෙ කූටාගාරසාලාය’’න්ති [දී. නි. 3.11]! අත්ථෙව සුත්තන්තොති? ආමන්තා. තෙන හි බුද්ධො භගවා මනුස්සලොකෙ අට්ඨාසීති.

803. බුද්ධො භගවා මනුස්සලොකෙ අට්ඨාසීති? ආමන්තා. නනු භගවා ලොකෙ ජාතො, ලොකෙ සංවඩ්ඪො, ලොකං අභිභුය්ය විහරති අනුපලිත්තො ලොකෙනාති [අ. නි. 4.36]? ආමන්තා. හඤ්චි භගවා ලොකෙ ජාතො, ලොකෙ සංවඩ්ඪො, ලොකං අභිභුය්ය විහරති අනුපලිත්තො ලොකෙන, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘බුද්ධො භගවා මනුස්සලොකෙ අට්ඨාසී’’ති.

804. න වත්තබ්බං – ‘‘බුද්ධෙන භගවතා ධම්මො දෙසිතො’’ති? ආමන්තා. කෙන දෙසිතොති? අභිනිම්මිතෙන දෙසිතොති. අභිනිම්මිතො ජිනො සත්ථා සම්මාසම්බුද්ධො සබ්බඤ්ඤූ සබ්බදස්සාවී ධම්මස්සාමී ධම්මප්පටිසරණොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

න ¶ වත්තබ්බං – ‘‘බුද්ධෙන භගවතා ධම්මො දෙසිතො’’ති? ආමන්තා. කෙන දෙසිතොති? ආයස්මතා ආනන්දෙන දෙසිතොති. ආයස්මා ආනන්දො ජිනො සත්ථා සම්මාසම්බුද්ධො සබ්බඤ්ඤූ සබ්බදස්සාවී ධම්මස්සාමී ධම්මප්පටිසරණොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

805. න වත්තබ්බං – ‘‘බුද්ධෙන භගවතා ධම්මො දෙසිතො’’ති? ආමන්තා. නනු ¶ වුත්තං භගවතා – ‘‘සංඛිත්තෙනපි ඛො අහං, සාරිපුත්ත, ධම්මං දෙසෙය්යං; විත්ථාරෙනපි ¶ ඛො අහං, සාරිපුත්ත, ධම්මං දෙසෙය්යං; සංඛිත්තවිත්ථාරෙනපි ඛො අහං, සාරිපුත්ත, ධම්මං දෙසෙය්යං; අඤ්ඤාතාරො ච දුල්ලභා’’ති [අ. නි. 3.33 සාරිපුත්තසුත්තෙ]! අත්ථෙව සුත්තන්තොති? ආමන්තා. තෙන හි බුද්ධෙන භගවතා ධම්මො දෙසිතොති.

806. න වත්තබ්බං – ‘‘බුද්ධෙන භගවතා ධම්මො දෙසිතො’’ති? ආමන්තා. නනු වුත්තං භගවතා – ‘‘‘අභිඤ්ඤායාහං, භික්ඛවෙ, ධම්මං දෙසෙමි, නො අනභිඤ්ඤාය; සනිදානාහං, භික්ඛවෙ, ධම්මං දෙසෙමි, නො අනිදානං ¶ ; සප්පාටිහාරියාහං, භික්ඛවෙ, ධම්මං දෙසෙමි, නො අප්පාටිහාරියං; තස්ස [යඤ්චස්ස (සී. පී. ක.)] මය්හං, භික්ඛවෙ, අභිඤ්ඤාය ධම්මං දෙසයතො නො අනභිඤ්ඤාය, සනිදානං ධම්මං දෙසයතො නො අනිදානං, සප්පාටිහාරියං ධම්මං දෙසයතො නො අප්පාටිහාරියං කරණීයො ඔවාදො කරණීයා අනුසාසනී; අලඤ්ච පන වො, භික්ඛවෙ, තුට්ඨියා අලං අත්තමනතාය අලං සොමනස්සාය – සම්මාසම්බුද්ධො භගවා, ස්වාක්ඛාතො ධම්මො, සුප්පටිපන්නො සඞ්ඝො’ති. ඉමස්මිඤ්ච පන වෙය්යාකරණස්මිං භඤ්ඤමානෙ දසසහස්සිලොකධාතු අකම්පිත්ථා’’ති [අ. නි. 3.126]! අත්ථෙව සුත්තන්තොති? ආමන්තා. තෙන හි බුද්ධෙන භගවතා ධම්මො දෙසිතොති.

807. නත්ථි බුද්ධස්ස භගවතො කරුණාති? ආමන්තා. නත්ථි බුද්ධස්ස භගවතො මෙත්තාති ¶ ? න ¶ හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… නත්ථි බුද්ධස්ස භගවතො කරුණාති? ආමන්තා. නත්ථි බුද්ධස්ස භගවතො මුදිතා…පෙ… උපෙක්ඛාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අත්ථි බුද්ධස්ස භගවතො මෙත්තාති? ආමන්තා. අත්ථි බුද්ධස්ස භගවතො කරුණාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අත්ථි බුද්ධස්ස ¶ භගවතො මුදිතා…පෙ… උපෙක්ඛාති? ආමන්තා. අත්ථි බුද්ධස්ස භගවතො කරුණාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

නත්ථි ¶ බුද්ධස්ස භගවතො කරුණාති? ආමන්තා. භගවා අකාරුණිකොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… නනු භගවා කාරුණිකො ලොකහිතො ලොකානුකම්පකො ලොකත්ථචරොති? ආමන්තා. හඤ්චි භගවා කාරුණිකො ලොකහිතො ලොකානුකම්පකො ලොකත්ථචරො, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘නත්ථි බුද්ධස්ස භගවතො කරුණා’’ති…පෙ….

නත්ථි බුද්ධස්ස භගවතො කරුණාති? ආමන්තා. නනු භගවා මහාකරුණාසමාපත්තිං සමාපජ්ජීති? ආමන්තා. හඤ්චි භගවා මහාකරුණාසමාපත්තිං සමාපජ්ජි, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘නත්ථි බුද්ධස්ස භගවතො කරුණා’’ති.

808. අත්ථි බුද්ධස්ස භගවතො කරුණාති? ආමන්තා. භගවා සරාගොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ. තෙන හි නත්ථි බුද්ධස්ස භගවතො කරුණාති.

809. බුද්ධස්ස ¶ භගවතො උච්චාරපස්සාවො අතිවිය අඤ්ඤෙ ගන්ධජාතෙ අධිග්ගණ්හාතීති ¶ ? ආමන්තා. භගවා ගන්ධභොජීති? න ¶ හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… නනු භගවා ඔදනකුම්මාසං භුඤ්ජතීති? ආමන්තා. හඤ්චි භගවා ඔදනකුම්මාසං භුඤ්ජති, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘බුද්ධස්ස භගවතො උච්චාරපස්සාවො අතිවිය අඤ්ඤෙ ගන්ධජාතෙ අධිග්ගණ්හාතී’’ති.

බුද්ධස්ස භගවතො උච්චාරපස්සාවො අතිවිය අඤ්ඤෙ ගන්ධජාතෙ අධිග්ගණ්හාතීති? ආමන්තා. අත්ථි කෙචි බුද්ධස්ස භගවතො උච්චාරපස්සාවං න්හායන්ති විලිම්පන්ති උච්ඡාදෙන්ති [උච්චාරෙන්ති (සී. පී. ක.)] පෙළාය පටිසාමෙන්ති කරණ්ඩාය නික්ඛිපන්ති ආපණෙ පසාරෙන්ති, තෙන ච ගන්ධෙන ගන්ධකරණීයං කරොන්තීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

810. එකෙන ¶ අරියමග්ගෙන චත්තාරි සාමඤ්ඤඵලානි සච්ඡිකරොතීති? ආමන්තා. චතුන්නං ඵස්සානං…පෙ… චතුන්නං සඤ්ඤානං සමොධානං හොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… එකෙන අරියමග්ගෙන චත්තාරි සාමඤ්ඤඵලානි සච්ඡිකරොතීති? ආමන්තා. සොතාපත්තිමග්ගෙනාති ¶ ? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… සකදාගාමි…පෙ… අනාගාමිමග්ගෙනාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

කතමෙන මග්ගෙනාති? අරහත්තමග්ගෙනාති. අරහත්තමග්ගෙන සක්කායදිට්ඨිං විචිකිච්ඡං සීලබ්බතපරාමාසං ¶ ජහතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අරහත්තමග්ගෙන සක්කායදිට්ඨිං විචිකිච්ඡං සීලබ්බතපරාමාසං ජහතීති? ආමන්තා. නනු තිණ්ණං සංයොජනානං පහානං සොතාපත්තිඵලං වුත්තං භගවතාති? ආමන්තා. හඤ්චි තිණ්ණං සංයොජනානං පහානං සොතාපත්තිඵලං වුත්තං ¶ භගවතා, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අරහත්තමග්ගෙන සක්කායදිට්ඨිං විචිකිච්ඡං සීලබ්බතපරාමාසං ජහතී’’ති.

අරහත්තමග්ගෙන ඔළාරිකං කාමරාගං ඔළාරිකං බ්යාපාදං ජහතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අරහත්තමග්ගෙන ඔළාරිකං කාමරාගං ඔළාරිකං බ්යාපාදං ජහතීති? ආමන්තා. නනු කාමරාගබ්යාපාදානං තනුභාවං සකදාගාමිඵලං වුත්තං භගවතාති? ආමන්තා. හඤ්චි කාමරාගබ්යාපාදානං තනුභාවං සකදාගාමිඵලං වුත්තං භගවතා, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අරහත්තමග්ගෙන ඔළාරිකං කාමරාගං ඔළාරිකං බ්යාපාදං ජහතී’’ති.

අරහත්තමග්ගෙන අණුසහගතං කාමරාගං අණුසහගතං බ්යාපාදං ජහතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… අරහත්තමග්ගෙන අණුසහගතං කාමරාගං අණුසහගතං බ්යාපාදං ජහතීති? ආමන්තා ¶ . නනු කාමරාගබ්යාපාදානං අනවසෙසප්පහානං අනාගාමිඵලං වුත්තං භගවතාති? ආමන්තා. හඤ්චි කාමරාගබ්යාපාදානං අනවසෙසප්පහානං අනාගාමිඵලං වුත්තං භගවතා, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අරහත්තමග්ගෙන අණුසහගතං කාමරාගං අණුසහගතං බ්යාපාදං ජහතී’’ති.

811. න වත්තබ්බං – ‘‘එකෙන අරියමග්ගෙන චත්තාරි සාමඤ්ඤඵලානි සච්ඡිකරොතී’’ති? ආමන්තා. භගවතා සොතාපත්තිමග්ගො භාවිතොති? ආමන්තා ¶ ¶ . භගවා සොතාපන්නොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… භගවතා සකදාගාමි…පෙ… අනාගාමිමග්ගො භාවිතොති? ආමන්තා. භගවා අනාගාමීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

812. භගවා එකෙන අරියමග්ගෙන චත්තාරි සාමඤ්ඤඵලානි සච්ඡිකරොති, සාවකා චතූහි අරියමග්ගෙහි චත්තාරි සාමඤ්ඤඵලානි සච්ඡිකරොන්තීති? ආමන්තා. සාවකා බුද්ධස්ස භගවතො අදිට්ඨං දක්ඛන්ති අනධිගතං අධිගච්ඡන්ති අසච්ඡිකතං සච්ඡිකරොන්තීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

813. ඣානා ¶ ඣානං සඞ්කමතීති? ආමන්තා. පඨමා ¶ ඣානා තතියං ඣානං සඞ්කමතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… ඣානා ඣානං සඞ්කමතීති? ආමන්තා. දුතියා ඣානා චතුත්ථං ඣානං සඞ්කමතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

පඨමා ඣානා දුතියං ඣානං සඞ්කමතීති? ආමන්තා. යා පඨමස්ස ඣානස්ස උප්පාදාය ආවට්ටනා…පෙ… පණිධි, සාව දුතියස්ස ඣානස්ස උප්පාදාය ආවට්ටනා…පෙ… පණිධීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

පඨමා ඣානා දුතියං ඣානං සඞ්කමති, න වත්තබ්බං ¶ – ‘‘යා පඨමස්ස ඣානස්ස උප්පාදාය ආවට්ටනා…පෙ… පණිධි, සාව දුතියස්ස ඣානස්ස උප්පාදාය ආවට්ටනා…පෙ… පණිධී’’ති? ආමන්තා. දුතියං ඣානං අනාවට්ටෙන්තස්ස උප්පජ්ජති…පෙ… අප්පණිදහන්තස්ස උප්පජ්ජතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… නනු දුතියං ඣානං ආවට්ටෙන්තස්ස උප්පජ්ජති…පෙ… පණිදහන්තස්ස උප්පජ්ජතීති? ආමන්තා. හඤ්චි දුතියං ඣානං ආවට්ටෙන්තස්ස උප්පජ්ජති…පෙ… පණිදහන්තස්ස උප්පජ්ජති, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘පඨමා ඣානා දුතියං ඣානං සඞ්කමතී’’ති…පෙ….

පඨමා ඣානා දුතියං ඣානං සඞ්කමතීති? ආමන්තා. පඨමං ඣානං කාමෙ ආදීනවතො මනසිකරොතො උප්පජ්ජතීති? ආමන්තා. දුතියං ඣානං කාමෙ ආදීනවතො මනසිකරොතො උප්පජ්ජතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

පඨමං ¶ ඣානං සවිතක්කං සවිචාරන්ති? ආමන්තා ¶ . දුතියං ඣානං සවිතක්කං සවිචාරන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… පඨමා ඣානා දුතියං ඣානං සඞ්කමතීති? ආමන්තා. තඤ්ඤෙව පඨමං ඣානං තං දුතියං ඣානන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

814. දුතියා ¶ ඣානා තතියං ඣානං සඞ්කමතීති? ආමන්තා. යා දුතියස්ස ඣානස්ස උප්පාදාය ආවට්ටනා…පෙ… පණිධි, සාව තතියස්ස ඣානස්ස උප්පාදාය ආවට්ටනා…පෙ… පණිධීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

දුතියා ඣානා තතියං ඣානං සඞ්කමති, න වත්තබ්බං – ‘‘යා දුතියස්ස ඣානස්ස උප්පාදාය ආවට්ටනා…පෙ… පණිධි, සාව තතියස්ස ඣානස්ස උප්පාදාය ආවට්ටනා…පෙ… පණිධී’’ති? ආමන්තා ¶ . තතියං ඣානං අනාවට්ටෙන්තස්ස උප්පජ්ජති…පෙ… අප්පණිදහන්තස්ස උප්පජ්ජතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ …පෙ… නනු තතියං ඣානං ආවට්ටෙන්තස්ස උප්පජ්ජති…පෙ… පණිදහන්තස්ස උප්පජ්ජතීති? ආමන්තා. හඤ්චි තතියං ඣානං ආවට්ටෙන්තස්ස උප්පජ්ජති…පෙ… පණිදහන්තස්ස උප්පජ්ජති, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘දුතියා ඣානා තතියං ඣානං සඞ්කමතී’’ති.

දුතියා ඣානා තතියං ඣානං සඞ්කමතීති? ආමන්තා. දුතියං ඣානං විතක්කවිචාරෙ ආදීනවතො මනසිකරොතො උප්පජ්ජතීති? ආමන්තා. තතියං ඣානං විතක්කවිචාරෙ ආදීනවතො මනසිකරොතො උප්පජ්ජතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

දුතියං ඣානං සප්පීතිකන්ති? ආමන්තා. තතියං ඣානං සප්පීතිකන්ති? න ¶ හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… දුතියා ඣානා තතියං ඣානං සඞ්කමතීති? ආමන්තා. තඤ්ඤෙව දුතියං ඣානං තං තතියං ඣානන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

815. තතියා ඣානා චතුත්ථං ඣානං සඞ්කමතීති? ආමන්තා. යා තතියස්ස ඣානස්ස උප්පාදාය ආවට්ටනා…පෙ… පණිධි, සාව චතුත්ථස්ස ඣානස්ස උප්පාදාය ආවට්ටනා…පෙ… පණිධීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

තතියා ඣානා චතුත්ථං ඣානං සඞ්කමති, න වත්තබ්බං – ‘‘යා තතියස්ස ඣානස්ස උප්පාදාය ආවට්ටනා…පෙ… පණිධි, සාව චතුත්ථස්ස ඣානස්ස උප්පාදාය ආවට්ටනා…පෙ… පණිධී’’ති? ආමන්තා. චතුත්ථං ඣානං අනාවට්ටෙන්තස්ස උප්පජ්ජති…පෙ… අප්පණිදහන්තස්ස ¶ උප්පජ්ජතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… නනු චතුත්ථං ඣානං ආවට්ටෙන්තස්ස උප්පජ්ජති…පෙ… පණිදහන්තස්ස ¶ උප්පජ්ජතීති? ආමන්තා. හඤ්චි ¶ චතුත්ථං ඣානං ආවට්ටෙන්තස්ස උප්පජ්ජති…පෙ… පණිදහන්තස්ස උප්පජ්ජති, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘තතියා ඣානා චතුත්ථං ඣානං සඞ්කමතී’’ති.

තතියා ඣානා චතුත්ථං ඣානං සඞ්කමතීති? ආමන්තා. තතියං ඣානං පීතිං ආදීනවතො මනසිකරොතො උප්පජ්ජතීති? ආමන්තා. චතුත්ථං ඣානං පීතිං ආදීනවතො මනසිකරොතො උප්පජ්ජතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

තතියං ඣානං සුඛසහගතන්ති? ආමන්තා. චතුත්ථං ඣානං සුඛසහගතන්ති? න ¶ හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… තතියා ඣානා චතුත්ථං ඣානං සඞ්කමතීති? ආමන්තා. තඤ්ඤෙව තතියං ඣානං තං චතුත්ථං ඣානන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

816. න වත්තබ්බං – ‘‘ඣානා ඣානං සඞ්කමතී’’ති? ආමන්තා. නනු වුත්තං භගවතා – ‘‘ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු විවිච්චෙව කාමෙහි…පෙ… චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරතී’’ති [අ. නි. 2.13; 4.163]! අත්ථෙව සුත්තන්තොති? ආමන්තා. තෙන හි ඣානා ඣානං සඞ්කමතීති.

817. අත්ථි ¶ ඣානන්තරිකාති? ආමන්තා. අත්ථි ඵස්සන්තරිකා…පෙ… අත්ථි සඤ්ඤන්තරිකාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අත්ථි ඣානන්තරිකාති? ආමන්තා. දුතියස්ස ච ඣානස්ස තතියස්ස ච ඣානස්ස අන්තරෙ අත්ථි ඣානන්තරිකාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අත්ථි ¶ ඣානන්තරිකාති? ආමන්තා. තතියස්ස ච ඣානස්ස චතුත්ථස්ස ච ඣානස්ස අන්තරෙ අත්ථි ඣානන්තරිකාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

දුතියස්ස ච ඣානස්ස තතියස්ස ච ඣානස්ස අන්තරෙ නත්ථි ඣානන්තරිකාති? ආමන්තා. හඤ්චි දුතියස්ස ච ඣානස්ස තතියස්ස ච ඣානස්ස අන්තරෙ නත්ථි ¶ ඣානන්තරිකා, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අත්ථි ඣානන්තරිකා’’ති.

තතියස්ස ¶ ච ඣානස්ස චතුත්ථස්ස ච ඣානස්ස අන්තරෙ නත්ථි ඣානන්තරිකාති? ආමන්තා. හඤ්චි තතියස්ස ච ඣානස්ස චතුත්ථස්ස ච ඣානස්ස අන්තරෙ නත්ථි ඣානන්තරිකා, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘අත්ථි ඣානන්තරිකා’’ති.

818. පඨමස්ස ච ඣානස්ස දුතියස්ස ච ඣානස්ස අන්තරෙ අත්ථි ඣානන්තරිකාති? ආමන්තා. දුතියස්ස ච ඣානස්ස තතියස්ස ච ඣානස්ස අන්තරෙ අත්ථි ඣානන්තරිකාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

පඨමස්ස ච ඣානස්ස දුතියස්ස ච ඣානස්ස අන්තරෙ අත්ථි ඣානන්තරිකාති? ආමන්තා. තතියස්ස ච ඣානස්ස චතුත්ථස්ස ච ඣානස්ස අන්තරෙ ¶ අත්ථි ඣානන්තරිකාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

දුතියස්ස ච ඣානස්ස තතියස්ස ච ඣානස්ස අන්තරෙ නත්ථි ඣානන්තරිකාති? ආමන්තා. පඨමස්ස ච ඣානස්ස දුතියස්ස ච ඣානස්ස අන්තරෙ නත්ථි ඣානන්තරිකාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

තතියස්ස ච ඣානස්ස චතුත්ථස්ස ච ඣානස්ස අන්තරෙ නත්ථි ඣානන්තරිකාති? ආමන්තා. පඨමස්ස ච ඣානස්ස දුතියස්ස ච ඣානස්ස අන්තරෙ නත්ථි ඣානන්තරිකාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

819. අවිතක්කො ¶ විචාරමත්තො සමාධි ඣානන්තරිකාති? ආමන්තා. සවිතක්කො සවිචාරො සමාධි ඣානන්තරිකාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අවිතක්කො විචාරමත්තො සමාධි ඣානන්තරිකාති? ආමන්තා. අවිතක්කො ¶ අවිචාරො සමාධි ඣානන්තරිකාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සවිතක්කො සවිචාරො සමාධි න ඣානන්තරිකාති? ආමන්තා. අවිතක්කො විචාරමත්තො සමාධි න ඣානන්තරිකාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

අවිතක්කො අවිචාරො සමාධි න ඣානන්තරිකාති? ආමන්තා. අවිතක්කො විචාරමත්තො සමාධි න ඣානන්තරිකාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

820. ද්වින්නං ඣානානං පටුප්පන්නානමන්තරෙ අවිතක්කො විචාරමත්තො සමාධීති? ආමන්තා. නනු අවිතක්කෙ විචාරමත්තෙ සමාධිම්හි වත්තමානෙ පඨමං ඣානං නිරුද්ධං දුතියං ඣානං පටුප්පන්නන්ති? ආමන්තා. හඤ්චි අවිතක්කෙ විචාරමත්තෙ ¶ සමාධිම්හි වත්තමානෙ පඨමං ¶ ඣානං නිරුද්ධං දුතියං ඣානං පටුප්පන්නං, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘ද්වින්නං ඣානානං පටුප්පන්නානමන්තරෙ අවිතක්කො විචාරමත්තො සමාධි ඣානන්තරිකාති.

821. අවිතක්කො විචාරමත්තො සමාධි න ඣානන්තරිකාති? ආමන්තා. අවිතක්කො විචාරමත්තො සමාධි පඨමං ඣානං…පෙ… දුතියං ඣානං…පෙ… තතියං ඣානං…පෙ… චතුත්ථං ඣානන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ. තෙන හි අවිතක්කො විචාරමත්තො සමාධි ඣානන්තරිකාති.

822. අවිතක්කො විචාරමත්තො සමාධි ඣානන්තරිකාති? ආමන්තා. නනු තයො සමාධී වුත්තා භගවතා – සවිතක්කො සවිචාරො සමාධි, අවිතක්කො විචාරමත්තො සමාධි, අවිතක්කො අවිචාරො සමාධීති [දී. නි. 3.305, 353]? ආමන්තා. හඤ්චි තයො සමාධී වුත්තා භගවතා – සවිතක්කො…පෙ… අවිචාරො සමාධි, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ ¶ – ‘‘අවිතක්කො විචාරමත්තො සමාධි ඣානන්තරිකා’’ති.

823. සමාපන්නො ¶ සද්දං සුණාතීති? ආමන්තා. සමාපන්නො චක්ඛුනා රූපං පස්සති…පෙ… සොතෙන…පෙ… ඝානෙන…පෙ… ජිව්හාය…පෙ… කායෙන ඵොට්ඨබ්බං ඵුසතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

සමාපන්නො ¶ සද්දං සුණාතීති? ආමන්තා. සොතවිඤ්ඤාණසමඞ්ගී සමාපන්නොති? න හෙවං වත්තබ්බෙ. නනු සමාධි මනොවිඤ්ඤාණසමඞ්ගිස්සාති? ආමන්තා. හඤ්චි සමාධි මනොවිඤ්ඤාණසමඞ්ගිස්ස, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘සමාපන්නො සද්දං සුණාතී’’ති.

සමාධි මනොවිඤ්ඤාණසමඞ්ගිස්ස, සොතවිඤ්ඤාණසමඞ්ගී සද්දං සුණාතීති? ආමන්තා. හඤ්චි සමාධි මනොවිඤ්ඤාණසමඞ්ගිස්ස, සොතවිඤ්ඤාණසමඞ්ගී සද්දං සුණාති, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘සමාපන්නො සද්දං සුණාතී’’ති ¶ . සමාධි මනොවිඤ්ඤාණසමඞ්ගිස්ස, සොතවිඤ්ඤාණසමඞ්ගී සද්දං සුණාතීති? ආමන්තා. ද්වින්නං ඵස්සානං…පෙ… ද්වින්නං චිත්තානං සමොධානං හොතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

824. න වත්තබ්බං – ‘‘සමාපන්නො සද්දං සුණාතී’’ති? ආමන්තා. නනු පඨමස්ස ඣානස්ස සද්දො කණ්ටකො වුත්තො භගවතාති? ආමන්තා ¶ . හඤ්චි පඨමස්ස ඣානස්ස සද්දො කණ්ටකො වුත්තො භගවතා, තෙන වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘සමාපන්නො සද්දං සුණාතී’’ති.

825. පඨමස්ස ඣානස්ස සද්දො කණ්ටකො වුත්තො භගවතාති, සමාපන්නො සද්දං සුණාතීති? ආමන්තා. දුතියස්ස ඣානස්ස විතක්කො විචාරො කණ්ටකො වුත්තො භගවතා, අත්ථි තස්ස විතක්කවිචාරාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

පඨමස්ස ඣානස්ස සද්දො කණ්ටකො වුත්තො භගවතාති, සමාපන්නො සද්දං සුණාතීති? ආමන්තා. තතියස්ස ඣානස්ස පීති කණ්ටකො…පෙ… චතුත්ථස්ස ඣානස්ස අස්සාසපස්සාසො කණ්ටකො ¶ … ආකාසානඤ්චායතනං සමාපන්නස්ස ¶ රූපසඤ්ඤා කණ්ටකො… විඤ්ඤාණඤ්චායතනං සමාපන්නස්ස ආකාසානඤ්චායතනසඤ්ඤා කණ්ටකො… ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං සමාපන්නස්ස විඤ්ඤාණඤ්චායතනසඤ්ඤා කණ්ටකො… නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං සමාපන්නස්ස ආකිඤ්චඤ්ඤායතනසඤ්ඤා කණ්ටකො… සඤ්ඤාවෙදයිතනිරොධං සමාපන්නස්ස සඤ්ඤා ච වෙදනා ච කණ්ටකො වුත්තො භගවතා, අත්ථි තස්ස සඤ්ඤා ච වෙදනා චාති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

826. චක්ඛුනා රූපං පස්සතීති? ආමන්තා. රූපෙන රූපං පස්සතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… රූපෙන රූපං පස්සතීති? ආමන්තා. රූපෙන රූපං පටිවිජානාතීති? න ¶ හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… රූපෙන රූපං පටිවිජානාතීති? ආමන්තා. රූපං මනොවිඤ්ඤාණන්ති ¶ ? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… චක්ඛුනා රූපං පස්සතීති? ආමන්තා. අත්ථි චක්ඛුස්ස ආවට්ටනා…පෙ… පණිධීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… නනු නත්ථි චක්ඛුස්ස ආවට්ටනා…පෙ… පණිධීති? ආමන්තා. හඤ්චි නත්ථි චක්ඛුස්ස ආවට්ටනා…පෙ… පණිධි, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘චක්ඛුනා රූපං පස්සතී’’ති.

සොතෙන සද්දං සුණාතීති…පෙ… ඝානෙන ගන්ධං ඝායතීති…පෙ… ජිව්හාය රසං සායතීති…පෙ… කායෙන ¶ ඵොට්ඨබ්බං ඵුසතීති? ආමන්තා. රූපෙන රූපං ඵුසතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ….

රූපෙන රූපං ඵුසතීති? ආමන්තා. රූපෙන රූපං පටිවිජානාතීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… රූපෙන රූපං පටිවිජානාතීති? ආමන්තා. රූපං මනොවිඤ්ඤාණන්ති? න හෙවං වත්තබ්බෙ ¶ …පෙ… කායෙන ඵොට්ඨබ්බං ඵුසතීති? ආමන්තා. අත්ථි කායස්ස ආවට්ටනා…පෙ… පණිධීති? න හෙවං වත්තබ්බෙ…පෙ… නනු නත්ථි කායස්ස ආවට්ටනා…පෙ… පණිධීති? ආමන්තා. හඤ්චි නත්ථි කායස්ස ආවට්ටනා…පෙ… පණිධි, නො ච වත රෙ වත්තබ්බෙ – ‘‘කායෙන ඵොට්ඨබ්බං ඵුසතී’’ති…පෙ….

827. න වත්තබ්බං – ‘‘චක්ඛුනා රූපං පස්සතී’’ති…පෙ… ‘‘කායෙන ඵොට්ඨබ්බං ඵුසතී’’ති? ආමන්තා. නනු ¶ වුත්තං භගවතා – ‘‘ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු චක්ඛුනා රූපං පස්සති…පෙ… කායෙන ඵොට්ඨබ්බං ඵුසතී’’ති [ම. නි. 1.349; අ. නි. 4.37 (අට්ඨකථා පස්සිතබ්බා)]! අත්ථෙව සුත්තන්තොති? ආමන්තා. තෙන හි චක්ඛුනා රූපං පස්සති…පෙ… කායෙන ඵොට්ඨබ්බං ඵුසතීති.

චක්ඛුනා රූපං පස්සතීතිකථා නිට්ඨිතා.

බුද්ධො භගවා මනුස්සලොකෙ අට්ඨාසි, බුද්ධෙන භගවතා ධම්මො දෙසිතො, නත්ථි බුද්ධස්ස භගවතො කරුණා, බුද්ධස්ස භගවතො උච්චාරපස්සාවො අතිවිය ¶ අඤ්ඤෙ ගන්ධජාතෙ අධිග්ගණ්හාති, එකෙන අරියමග්ගෙන චත්තාරි සාමඤ්ඤඵලානි සච්ඡිකරොති, ඣානා ඣානං සඞ්කමති, අත්ථි ඣානන්තරිකා, සමාපන්නො සද්දං සුණාති, චක්ඛුනා රූපං පස්සති කායෙන ඵොට්ඨබ්බං ඵුසති.