📜
4. ධාතුයමකං
1. පණ්ණත්තිවාරො
(ක) උද්දෙසො
1. අට්ඨාරස ¶ ¶ ¶ ධාතුයො – චක්ඛුධාතු, සොතධාතු, ඝානධාතු, ජිව්හාධාතු, කායධාතු, රූපධාතු, සද්දධාතු, ගන්ධධාතු, රසධාතු, ඵොට්ඨබ්බධාතු, චක්ඛුවිඤ්ඤාණධාතු, සොතවිඤ්ඤාණධාතු, ඝානවිඤ්ඤාණධාතු, ජිව්හාවිඤ්ඤාණධාතු, කායවිඤ්ඤාණධාතු, මනොධාතු, මනොවිඤ්ඤාණධාතු, ධම්මධාතු.
1. පදසොධනවාරො
(ක) අනුලොමං
(ඛ) චක්ඛුධාතු චක්ඛු?
(ක) සොතං සොතධාතු?
(ඛ) සොතධාතු සොතං?…පෙ…
(ක) චක්ඛුවිඤ්ඤාණං ¶ චක්ඛුවිඤ්ඤාණධාතු?
(ඛ) චක්ඛුවිඤ්ඤාණධාතු චක්ඛුවිඤ්ඤාණං?…පෙ…
(ක) මනො මනොධාතු?
(ඛ) මනොධාතු මනො?
(ක) මනොවිඤ්ඤාණං මනොවිඤ්ඤාණධාතු?
(ඛ) මනොවිඤ්ඤාණධාතු මනොවිඤ්ඤාණං?
(ක) ධම්මො ධම්මධාතු?
(ඛ) ධම්මධාතු ධම්මො?
(ඛ) පච්චනීකං
3. (ක) න ¶ චක්ඛු න චක්ඛුධාතු?
(ඛ) න චක්ඛුධාතු න චක්ඛු?
(ක) න සොතං න සොතධාතු?
(ඛ) න සොතධාතු න සොතං?…පෙ…
(ක) න චක්ඛුවිඤ්ඤාණං න චක්ඛුවිඤ්ඤාණධාතු?
(ඛ) න චක්ඛුවිඤ්ඤාණධාතු න චක්ඛුවිඤ්ඤාණං?…පෙ…
(ක) න මනො න මනොධාතු?
(ඛ) න මනොධාතු න මනො?
(ක) න මනොවිඤ්ඤාණං න මනොවිඤ්ඤාණධාතු?
(ඛ) න මනොවිඤ්ඤාණධාතු න මනොවිඤ්ඤාණං?
(ක) න ධම්මො න ධම්මධාතු?
(ඛ) න ධම්මධාතු න ධම්මො?
2. පදසොධනමූලචක්කවාරො
(ක) අනුලොමං
(ඛ) ධාතූ [ධාතු (සී. ක.) අඤ්ඤෙහි යමකෙහි සංසන්දිතබ්බං] සොතධාතු?…පෙ…
(ක) චක්ඛු චක්ඛුධාතු?
(ඛ) ධාතූ ධම්මධාතු?
(යථා ආයතනයමකෙ චක්කං බන්ධිතං එවමිධ චක්කං බන්ධිතබ්බං.)
(ඛ) පච්චනීකං
(ඛ) න ධාතූ න සොතධාතු?
(ක) න චක්ඛු න චක්ඛුධාතු?
(ඛ) න ධාතූ න ඝානධාතු?…පෙ…
(ක) න චක්ඛු න චක්ඛුධාතු?
(ඛ) න ධාතූ න ධම්මධාතු?…පෙ…
(ක) න ධම්මො න ධම්මධාතු?
(ඛ) න ධාතූ න චක්ඛුධාතු?…පෙ…
(ක) න ධම්මො න ධම්මධාතු?
(ඛ) න ධාතූ න මනොවිඤ්ඤාණධාතු? (චක්කං බන්ධිතබ්බං).
3. සුද්ධධාතුවාරො
(ක) අනුලොමං
(ඛ) ධාතූ චක්ඛු?
(ක) සොතං ධාතු?
(ඛ) ධාතූ සොතං?
ඝානං ධාතු?…පෙ… ජිව්හා ධාතු?… කායො ධාතු?… රූපං ධාතු?… සද්දො ධාතු?… ගන්ධො ධාතු?… රසො ධාතු?… ඵොට්ඨබ්බො ධාතු?…
(ක) චක්ඛුවිඤ්ඤාණං ධාතු?
(ඛ) ධාතූ චක්ඛුවිඤ්ඤාණං?
(ක) සොතවිඤ්ඤාණං ධාතු?
(ඛ) ධාතූ සොතවිඤ්ඤාණං?
… ඝානවිඤ්ඤාණං?…පෙ… ජිව්හාවිඤ්ඤාණං?… කායවිඤ්ඤාණං?
(ක) මනො ධාතු?
(ඛ) ධාතූ මනො?
(ක) මනොවිඤ්ඤාණං ධාතු?
(ඛ) ධාතූ මනොවිඤ්ඤාණං?
(ක) ධම්මො ධාතු?
(ඛ) ධාතූ ධම්මො?
(ඛ) පච්චනීකං
7. (ක) න ¶ චක්ඛු න ධාතු?
(ඛ) න ධාතූ න චක්ඛු?
(ක) න සොතං න ධාතු?
(ඛ) න ධාතූ න සොතං?
… න ඝානං?… න ජිව්හා?… න කායො?… න රූපං? … න සද්දො?… න ගන්ධො?… න රසො?… න ඵොට්ඨබ්බො?
(ක) න චක්ඛුවිඤ්ඤාණං න ධාතු?
(ඛ) න ධාතූ න චක්ඛුවිඤ්ඤාණං?
… න සොතවිඤ්ඤාණං?…පෙ… න ඝානවිඤ්ඤාණං?… න ජිව්හාවිඤ්ඤාණං?
(ක) න කායවිඤ්ඤාණං න ධාතු?
(ඛ) න ධාතූ න කායවිඤ්ඤාණං?
(ක) න මනො න ධාතු?
(ඛ) න ¶ ධාතූ න මනො?
(ක) න මනොවිඤ්ඤාණං න ධාතු?
(ඛ) න ධාතූ න මනොවිඤ්ඤාණං?
(ක) න ධම්මො න ධාතු?
(ඛ) න ධාතූ න ධම්මො?
4. සුද්ධධාතුමූලචක්කවාරො
(ක) අනුලොමං
(ඛ) ධාතූ සොතං?…පෙ…
(ක) චක්ඛු ධාතු?
(ඛ) ධාතූ ධම්මො?…පෙ…
(ක) ධම්මො ¶ ධාතු?
(ඛ) ධාතූ චක්ඛු?…පෙ…
(ක) ධම්මො ධාතු?
(ඛ) ධාතූ මනොවිඤ්ඤාණං? (චක්කං බන්ධිතබ්බං).
(ඛ) පච්චනීකං
9. (ක) න ¶ චක්ඛු න ධාතු?
(ඛ) න ධාතූ න සොතං?
(ක) න චක්ඛු න ධාතු?
(ඛ) න ධාතූ න ඝානං?…පෙ….
(ක) න චක්ඛු න ධාතු?
(ඛ) න ධාතූ න ධම්මො?…පෙ…
(ක) න ධම්මො න ධාතු?
(ඛ) න ධාතූ න චක්ඛු?…පෙ…
(ක) න ධම්මො න ධාතු?
(ඛ) න ධාතූ න මනොවිඤ්ඤාණං? (චක්කං බන්ධිතබ්බං).
පණ්ණත්තිඋද්දෙසවාරො.
(ඛ) නිද්දෙසො
1. පදසොධනවාරො
(ක) අනුලොමං
10. (ක) චක්ඛු ¶ චක්ඛුධාතූති?
දිබ්බචක්ඛු පඤ්ඤාචක්ඛු චක්ඛු, න චක්ඛුධාතු. චක්ඛුධාතු චක්ඛු චෙව චක්ඛුධාතු ච.
(ඛ) චක්ඛුධාතු චක්ඛූති? ආමන්තා.
(ක) සොතං සොතධාතූති?
දිබ්බසොතං තණ්හාසොතං සොතං, න සොතධාතු. සොතධාතු සොතඤ්චෙව සොතධාතු ච.
(ඛ) සොතධාතු සොතන්ති? ආමන්තා.
(ක) ඝානං ඝානධාතූති? ආමන්තා.
(ඛ) ඝානධාතු ඝානන්ති? ආමන්තා. (ජිව්හාපි ඝානධාතුසදිසා).
(ක) කායො කායධාතූති?
කායධාතුං ඨපෙත්වා අවසෙසො කායො [අවසෙසො කායො කායො (ස්යා.)], න කායධාතු. කායධාතු කායො ¶ චෙව කායධාතු ච.
(ඛ) කායධාතු කායොති? ආමන්තා.
(ක) රූපං රූපධාතූති?
රූපධාතුං ඨපෙත්වා අවසෙසං රූපං, න රූපධාතු. රූපධාතු රූපඤ්චෙව රූපධාතු ච.
(ඛ) රූපධාතු රූපන්ති? ආමන්තා. (සද්දො ඝානසදිසො).
සීලගන්ධො සමාධිගන්ධො පඤ්ඤාගන්ධො ගන්ධො, න ගන්ධධාතු. ගන්ධධාතු ගන්ධො චෙව ගන්ධධාතු ච.
(ඛ) ගන්ධධාතු ගන්ධොති? ආමන්තා.
(ක) රසො රසධාතූති?
අත්ථරසො ධම්මරසො විමුත්තිරසො රසො, න රසධාතු. රසධාතු රසො චෙව රසධාතු ච.
(ඛ) රසධාතු රසොති? ආමන්තා. (ඵොට්ඨබ්බො ඝානසදිසො).
(ක) චක්ඛුවිඤ්ඤාණං චක්ඛුවිඤ්ඤාණධාතූති? ආමන්තා.
(ඛ) චක්ඛුවිඤ්ඤාණධාතු චක්ඛුවිඤ්ඤාණන්ති? ආමන්තා.
සොතවිඤ්ඤාණං…පෙ… ඝානවිඤ්ඤාණං… ජිව්හාවිඤ්ඤාණං… කායවිඤ්ඤාණං….
(ක) මනො මනොධාතූති?
මනොධාතුං ඨපෙත්වා අවසෙසො මනො, න මනොධාතු. මනොධාතු මනො චෙව මනොධාතු ච.
(ඛ) මනොධාතු මනොති? ආමන්තා.
(ක) මනොවිඤ්ඤාණං මනොවිඤ්ඤාණධාතූති? ආමන්තා.
(ඛ) මනොවිඤ්ඤාණධාතු මනොවිඤ්ඤාණන්ති? ආමන්තා.
(ක) ධම්මො ධම්මධාතූති?
ධම්මධාතුං ඨපෙත්වා අවසෙසො ධම්මො, න ධම්මධාතු. ධම්මධාතු ධම්මො චෙව ධම්මධාතු ච.
(ඛ) ධම්මධාතු ධම්මොති? ආමන්තා.
(ඛ) පච්චනීකං
11. (ක) න ¶ චක්ඛු න චක්ඛුධාතූති? ආමන්තා.
(ඛ) න චක්ඛුධාතු න චක්ඛූති?
දිබ්බචක්ඛු පඤ්ඤාචක්ඛු න චක්ඛුධාතු, චක්ඛු. චක්ඛුඤ්ච චක්ඛුධාතුඤ්ච ඨපෙත්වා අවසෙසං න චෙව චක්ඛු න ච චක්ඛුධාතු.
(ක) න සොතං න ¶ සොතධාතූති? ආමන්තා.
(ඛ) න සොතධාතු න සොතන්ති?
දිබ්බසොතං තණ්හාසොතං න සොතධාතු, සොතං. සොතඤ්ච සොතධාතුඤ්ච ඨපෙත්වා අවසෙසං න චෙව සොතං න ච සොතධාතු.
(ක) න ¶ ඝානං න ඝානධාතූති? ආමන්තා.
(ඛ) න ඝානධාතු න ඝානන්ති? ආමන්තා.
න ජිව්හා… (සංඛිත්තං [යං සංඛිත්තං (ස්යා.)], උභතො ආමන්තා).
(ක) න කායො න කායධාතූති? ආමන්තා.
(ඛ) න කායධාතු න කායොති?
කායධාතුං ඨපෙත්වා අවසෙසො න කායධාතු, කායො. කායඤ්ච කායධාතුඤ්ච ඨපෙත්වා අවසෙසො [අවසෙසො කායො (ස්යා.)] න චෙව කායො න ච කායධාතු.
(ක) න රූපං න රූපධාතූති? ආමන්තා.
(ඛ) න රූපධාතු න රූපන්ති?
රූපධාතුං ඨපෙත්වා අවසෙසං න රූපධාතු, රූපං. රූපඤ්ච රූපධාතුඤ්ච ඨපෙත්වා අවසෙසං න චෙව රූපං න ච රූපධාතු.
න සද්දො…පෙ… න ගන්ධො න ගන්ධධාතූති? ආමන්තා.
න ගන්ධධාතු න ගන්ධොති?
සීලගන්ධො සමාධිගන්ධො පඤ්ඤාගන්ධො න ගන්ධධාතු, ගන්ධො. ගන්ධඤ්ච ගන්ධධාතුඤ්ච ඨපෙත්වා අවසෙසො න චෙව ගන්ධො න ච ගන්ධධාතු.
(ක) න ¶ රසො න රසධාතූති? ආමන්තා.
(ඛ) න රසධාතු න රසොති?
අත්ථරසො ධම්මරසො විමුත්තිරසො න රසධාතු, රසො. රසඤ්ච රසධාතුඤ්ච ඨපෙත්වා අවසෙසො න චෙව රසො න ච රසධාතු.
න ඵොට්ඨබ්බො…පෙ… න චක්ඛුවිඤ්ඤාණං න චක්ඛුවිඤ්ඤාණධාතූති? ආමන්තා.
න චක්ඛුවිඤ්ඤාණධාතු න චක්ඛුවිඤ්ඤාණන්ති? ආමන්තා.
න සොතවිඤ්ඤාණං…පෙ… න ඝානවිඤ්ඤාණං… න ජිව්හාවිඤ්ඤාණං… න කායවිඤ්ඤාණං….
(ක) න මනො න මනොධාතූති? ආමන්තා.
(ඛ) න මනොධාතු න මනොති?
මනොධාතුං ඨපෙත්වා ¶ අවසෙසො න මනොධාතු, මනො. මනඤ්ච මනොධාතුඤ්ච ඨපෙත්වා අවසෙසො න චෙව මනො න ච මනොධාතු.
(ක) න මනොවිඤ්ඤාණං න මනොවිඤ්ඤාණධාතූති? ආමන්තා.
(ඛ) න මනොවිඤ්ඤාණධාතු න මනොවිඤ්ඤාණන්ති? ආමන්තා.
(ක) න ධම්මො න ධම්මධාතූති? ආමන්තා.
(ඛ) න ධම්මධාතු න ධම්මොති?
ධම්මධාතුං ඨපෙත්වා අවසෙසො න ධම්මධාතු, ධම්මො. ධම්මඤ්ච ධම්මධාතුඤ්ච ඨපෙත්වා අවසෙසො න චෙව ධම්මො න ච ධම්මධාතු.
2. පදසොධනමූලචක්කවාරො
(ක) අනුලොමං
12. (ක) චක්ඛු ¶ චක්ඛුධාතූති?
දිබ්බචක්ඛු පඤ්ඤාචක්ඛු චක්ඛු, න චක්ඛුධාතු. චක්ඛුධාතු චක්ඛු චෙව චක්ඛුධාතු ච.
(ඛ) ධාතූ ¶ සොතධාතූති?
සොතධාතු ධාතු චෙව සොතධාතු ච. අවසෙසා ධාතූ [අවසෙසා ධාතූ ධාතූ (ස්යා.)] න සොතධාතු.
(ක) චක්ඛු චක්ඛුධාතූති?
දිබ්බචක්ඛු පඤ්ඤාචක්ඛු චක්ඛු, න චක්ඛුධාතු. චක්ඛුධාතු චක්ඛු චෙව චක්ඛුධාතු ච. ධාතූ ඝානධාතු…පෙ… ධාතූ ධම්මධාතූති?
ධම්මධාතු ධාතු චෙව ධම්මධාතු ච. අවසෙසා ධාතූ න ධම්මධාතු.
(යථා ආයතනයමකෙ පණ්ණත්ති එවං ධාතුයමකෙපි පණ්ණත්ති. චක්කං බන්ධිතබ්බං).
(ඛ) පච්චනීකං
13. (ක) න චක්ඛු න චක්ඛුධාතූති? ආමන්තා.
(ඛ) න ධාතූ න සොතධාතූති? ආමන්තා.
න චක්ඛු න චක්ඛුධාතූති? ආමන්තා.
න ධාතූ න ඝානධාතු…පෙ… න ධාතූ න ධම්මධාතූති? ආමන්තා.
(චක්කං බන්ධිතබ්බං, සබ්බෙ ආමන්තා උභතොපි සෙසෙපි).
3. සුද්ධධාතුවාරො
(ක) අනුලොමං
14. (ක) චක්ඛු ¶ ධාතූති? ආමන්තා.
(ඛ) ධාතූ චක්ඛුධාතූති?
චක්ඛුධාතු ධාතු චෙව චක්ඛුධාතු ච. අවසෙසා ධාතූ න චක්ඛුධාතු.
සොතං ධාතූති? ආමන්තා.
ඝානං…පෙ… ජිව්හා… කායො… රූපං… සද්දො… ගන්ධො… රසො… ඵොට්ඨබ්බො….
(ක) චක්ඛුවිඤ්ඤාණං ධාතූති? ආමන්තා.
(ඛ) ධාතූ චක්ඛුවිඤ්ඤාණධාතූති?
චක්ඛුවිඤ්ඤාණධාතු ධාතු චෙව චක්ඛුවිඤ්ඤාණධාතු ච. අවසෙසා ධාතූ ¶ න ¶ චක්ඛුවිඤ්ඤාණධාතු. සොතවිඤ්ඤාණං…පෙ… ඝානවිඤ්ඤාණං… ජිව්හාවිඤ්ඤාණං… කායවිඤ්ඤාණං….
(ක) මනො ධාතූති? ආමන්තා.
(ඛ) ධාතූ මනොධාතූති?
මනොධාතු ධාතු චෙව මනොධාතු ච. අවසෙසා ධාතූ න මනොධාතු.
(ක) මනොවිඤ්ඤාණං ධාතූති? ආමන්තා.
(ඛ) ධාතූ මනොවිඤ්ඤාණධාතූති?
මනොවිඤ්ඤාණධාතු ධාතු චෙව මනොවිඤ්ඤාණධාතු ච. අවසෙසා ධාතූ න මනොවිඤ්ඤාණධාතු.
(ක) ධම්මො ධාතූති? ආමන්තා.
(ඛ) ධාතූ ධම්මධාතූති?
ධම්මධාතු ධාතු චෙව ධම්මධාතු ච. අවසෙසා ධාතූ න ධම්මධාතු.
(ඛ) පච්චනීකං
චක්ඛුං ඨපෙත්වා අවසෙසා ධාතූ න චක්ඛු, ධාතු. චක්ඛුඤ්ච ධාතුඤ්ච ඨපෙත්වා අවසෙසා න චෙව චක්ඛු න ච ධාතූ.
(ඛ) න ධාතූ න චක්ඛූති? ආමන්තා.
න සොතං න ධාතූති?
සොතං ඨපෙත්වා…පෙ… ඝානං ඨපෙත්වා…පෙ… ජිව්හ ඨපෙත්වා…පෙ….
(ක) න කායො න ධාතූති? ආමන්තා.
(ඛ) න ධාතූ න කායධාතූති? ආමන්තා.
න රූපං න ධාතූති?
රූපං ඨපෙත්වා…පෙ… සද්දං… ගන්ධං… රසං… ඵොට්ඨබ්බං… චක්ඛුවිඤ්ඤාණං…පෙ… ¶ මනොවිඤ්ඤාණං ඨපෙත්වා…පෙ….
(ක) න ¶ ධම්මො න ධාතූති? ආමන්තා.
(ඛ) න ධාතූ න ධම්මධාතූති? ආමන්තා.
4. සුද්ධධාතුමූලචක්කවාරො
(ක) අනුලොමං
(ඛ) ධාතූ සොතධාතූති?
සොතධාතු ධාතු චෙව සොතධාතු ච. අවසෙසා ධාතූ න සොතධාතු.
චක්ඛු ධාතූති? ආමන්තා.
ධාතූ ඝානධාතු…පෙ… ධාතූ ධම්මධාතූති?
ධම්මධාතු ධාතු චෙව ධම්මධාතු ච. අවසෙසා ධාතූ න ධම්මධාතු. (චක්කං බන්ධිතබ්බං).
(ඛ) පච්චනීකං
17. (ක) න ¶ චක්ඛු න ධාතූති?
චක්ඛුං ඨපෙත්වා අවසෙසා ධාතූ න චක්ඛුධාතු. චක්ඛුඤ්ච ධාතුඤ්ච ඨපෙත්වා අවසෙසා න චෙව චක්ඛු න ච ධාතු.
(ඛ) න ධාතූ න සොතධාතූති? ආමන්තා.
න චක්ඛු න ධාතූති?
චක්ඛුං ඨපෙත්වා අවසෙසා ධාතූ න චක්ඛු, ධාතු. චක්ඛු ච ධාතුඤ්ච ඨපෙත්වා අවසෙසා න චෙව චක්ඛු න ච ධාතු. න ධාතූ න ඝානධාතු…පෙ… න ධාතූ න ධම්මධාතූති? ආමන්තා.
(ක) න ධම්මො න ධාතූති? ආමන්තා.
(ඛ) න ධාතූ න චක්ඛුධාතූති? ආමන්තා.
න ධම්මො න ධාතූති? ආමන්තා.
න ¶ ධාතූ න සොතධාතු…පෙ… න ධාතූ න මනොවිඤ්ඤාණධාතූති? ආමන්තා. (චක්කං බන්ධිතබ්බං).
(යථා ආයතනයමකස්ස පණ්ණත්ති එවං ධාතුයමකස්ස පණ්ණත්ති විත්ථාරෙතබ්බා)
පණ්ණත්තිනිද්දෙසවාරො.
2. පවත්තිවාරො 1. උප්පාදවාරො
(1) පච්චුප්පන්නවාරො
(ක) අනුලොමපුග්ගලො
18. (ක) යස්ස ¶ චක්ඛුධාතු උප්පජ්ජති තස්ස සොතධාතු උප්පජ්ජතීති?
සචක්ඛුකානං අසොතකානං උපපජ්ජන්තානං තෙසං චක්ඛුධාතු උප්පජ්ජති, නො ච තෙසං සොතධාතු උප්පජ්ජති. සචක්ඛුකානං සසොතකානං උපපජ්ජන්තානං තෙසං චක්ඛුධාතු ච උප්පජ්ජති සොතධාතු ච උප්පජ්ජති.
(ඛ) යස්ස වා පන සොතධාතු උප්පජ්ජති තස්ස චක්ඛුධාතු උප්පජ්ජතීති?
සසොතකානං අචක්ඛුකානං උපපජ්ජන්තානං තෙසං සොතධාතු උප්පජ්ජති, නො ච තෙසං චක්ඛුධාතු උප්පජ්ජති. සසොතකානං සචක්ඛුකානං උපපජ්ජන්තානං තෙසං සොතධාතු ච උප්පජ්ජති චක්ඛුධාතු ච උප්පජ්ජති.
(ක) යස්ස ¶ චක්ඛුධාතු උප්පජ්ජති තස්ස ඝානධාතු උප්පජ්ජතීති?
සචක්ඛුකානං අඝානකානං උපපජ්ජන්තානං තෙසං චක්ඛුධාතු උප්පජ්ජති, නො ච තෙසං ඝානධාතු ¶ උප්පජ්ජති. සචක්ඛුකානං සඝානකානං උපපජ්ජන්තානං තෙසං චක්ඛුධාතු ච උප්පජ්ජති ඝානධාතු ච උප්පජ්ජති.
(ඛ) යස්ස වා පන ඝානධාතු උප්පජ්ජති තස්ස චක්ඛුධාතු උප්පජ්ජතීති?
සඝානකානං අචක්ඛුකානං උපපජ්ජන්තානං තෙසං ඝානධාතු උප්පජ්ජති, නො ච තෙසං චක්ඛුධාතු උප්පජ්ජති. සඝානකානං සචක්ඛුකානං උපපජ්ජන්තානං තෙසං ඝානධාතු ච උප්පජ්ජති චක්ඛුධාතු ච උප්පජ්ජති.
(ක) යස්ස චක්ඛුධාතු උප්පජ්ජති තස්ස රූපධාතු උප්පජ්ජතීති? ආමන්තා.
(ඛ) යස්ස වා පන රූපධාතු උප්පජ්ජති තස්ස චක්ඛුධාතු උප්පජ්ජතීති?
සරූපකානං අචක්ඛුකානං උපපජ්ජන්තානං තෙසං රූපධාතු උප්පජ්ජති ¶ , නො ච තෙසං චක්ඛුධාතු උප්පජ්ජති. සචක්ඛුකානං උපපජ්ජන්තානං තෙසං රූපධාතු ච උප්පජ්ජති චක්ඛුධාතු ච උප්පජ්ජති.
(ක) යස්ස චක්ඛුධාතු උප්පජ්ජති තස්ස මනොවිඤ්ඤාණධාතු උප්පජ්ජතීති? ආමන්තා.
(ඛ) යස්ස වා පන මනොවිඤ්ඤාණධාතු උප්පජ්ජති තස්ස චක්ඛුධාතු උප්පජ්ජතීති?
සචිත්තකානං අචක්ඛුකානං උපපජ්ජන්තානං තෙසං මනොවිඤ්ඤාණධාතු උප්පජ්ජති, නො ච තෙසං චක්ඛුධාතු උප්පජ්ජති. සචක්ඛුකානං උපපජ්ජන්තානං තෙසං මනොවිඤ්ඤාණධාතු ච උප්පජ්ජති චක්ඛුධාතු ච උප්පජ්ජති.
(ක) යස්ස චක්ඛුධාතු උප්පජ්ජති තස්ස ධම්මධාතු උප්පජ්ජතීති? ආමන්තා.
(ඛ) යස්ස වා පන ධම්මධාතු උප්පජ්ජති තස්ස චක්ඛුධාතු උප්පජ්ජතීති?
අචක්ඛුකානං උපපජ්ජන්තානං තෙසං ධම්මධාතු උප්පජ්ජති, නො ච තෙසං ¶ චක්ඛුධාතු උප්පජ්ජති. සචක්ඛුකානං උපපජ්ජන්තානං තෙසං ධම්මධාතු ච උප්පජ්ජති චක්ඛුධාතු ච උප්පජ්ජති.
(යථා ආයතනයමකං විභත්තං එවං ධාතුයමකම්පි විභජිතබ්බං, සදිසං කාතබ්බං).
3. පරිඤ්ඤාවාරො
19. යො චක්ඛුධාතුං පරිජානාති සො සොතධාතුං පරිජානාතීති? ආමන්තා.…පෙ… (ධාතුයමකං පරිපුණ්ණං පෙය්යාලෙන).
ධාතුයමකං නිට්ඨිතං.
නමො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස