මූල > අභිධම්මපිටක > පට්ඨානපාළි-2

1. උප්පන්නො ¶ ¶ ¶ ධම්මො උප්පන්නස්ස ධම්මස්ස හෙතුපච්චයෙන පච්චයො – උප්පන්නා හෙතූ සම්පයුත්තකානං ඛන්ධානං චිත්තසමුට්ඨානානඤ්ච රූපානං හෙතුපච්චයෙන පච්චයො. පටිසන්ධික්ඛණෙ උප්පන්නා හෙතූ සම්පයුත්තකානං ඛන්ධානං කටත්තා ච රූපානං හෙතුපච්චයෙන පච්චයො. (1)

2. උප්පන්නො ධම්මො උප්පන්නස්ස ධම්මස්ස ආරම්මණපච්චයෙන පච්චයො – උප්පන්නං චක්ඛුං අනිච්චතො දුක්ඛතො අනත්තතො විපස්සති, අස්සාදෙති අභිනන්දති, තං ආරබ්භ රාගො උප්පජ්ජති, දිට්ඨි උප්පජ්ජති, විචිකිච්ඡා…පෙ… උද්ධච්චං…පෙ… දොමනස්සං උප්පජ්ජති. උප්පන්නං සොතං… ඝානං… ජිව්හං… කායං… රූපෙ… සද්දෙ… ගන්ධෙ… රසෙ… ඵොට්ඨබ්බෙ… වත්ථුං… උප්පන්නෙ ඛන්ධෙ අනිච්චතො දුක්ඛතො අනත්තතො විපස්සති…පෙ… දොමනස්සං උප්පජ්ජති. දිබ්බෙන චක්ඛුනා රූපං පස්සති, දිබ්බාය සොතධාතුයා සද්දං සුණාති, රූපායතනං චක්ඛුවිඤ්ඤාණස්ස ¶ …පෙ… ඵොට්ඨබ්බායතනං කායවිඤ්ඤාණස්ස…පෙ… උප්පන්නා ඛන්ධා ඉද්ධිවිධඤාණස්ස ආවජ්ජනාය ආරම්මණපච්චයෙන පච්චයො. (1)

3. අනුප්පන්නො ධම්මො උප්පන්නස්ස ධම්මස්ස ආරම්මණපච්චයෙන පච්චයො – අනුප්පන්නෙ රූපෙ… සද්දෙ… ගන්ධෙ… රසෙ… ඵොට්ඨබ්බෙ… අනුප්පන්නෙ ඛන්ධෙ අනිච්චතො දුක්ඛතො අනත්තතො විපස්සති…පෙ… දොමනස්සං ¶ උප්පජ්ජති. අනුප්පන්නා ඛන්ධා ඉද්ධිවිධඤාණස්ස, චෙතොපරියඤාණස්ස, අනාගතංසඤාණස්ස, ආවජ්ජනාය ආරම්මණපච්චයෙන පච්චයො. (1)

4. උප්පාදී ධම්මො උප්පන්නස්ස ධම්මස්ස ආරම්මණපච්චයෙන පච්චයො – උප්පාදිං චක්ඛුං…පෙ… කායං… රූපෙ… ගන්ධෙ… රසෙ… ඵොට්ඨබ්බෙ… වත්ථුං… උප්පාදී ඛන්ධෙ අනිච්චතො දුක්ඛතො අනත්තතො…පෙ… දොමනස්සං උප්පජ්ජති. උප්පාදී ඛන්ධා ඉද්ධිවිධඤාණස්ස, චෙතොපරියඤාණස්ස, අනාගතංසඤාණස්ස, ආවජ්ජනාය ආරම්මණපච්චයෙන පච්චයො. (1)

5. උප්පන්නො ¶ ධම්මො උප්පන්නස්ස ධම්මස්ස අධිපතිපච්චයෙන පච්චයො – ආරම්මණාධිපති, සහජාතාධිපති. ආරම්මණාධිපති – උප්පන්නං චක්ඛුං ගරුං කත්වා අස්සාදෙති අභිනන්දති, තං ගරුං කත්වා රාගො උප්පජ්ජති, දිට්ඨි උප්පජ්ජති. උප්පන්නං සොතං… ඝානං… ජිව්හං… කායං… රූපෙ… සද්දෙ… ගන්ධෙ… රසෙ… ඵොට්ඨබ්බෙ… වත්ථුං… උප්පන්නෙ ඛන්ධෙ ගරුං කත්වා අස්සාදෙති අභිනන්දති, තං ගරුං කත්වා රාගො උප්පජ්ජති…පෙ…. සහජාතාධිපති – උප්පන්නා අධිපති සම්පයුත්තකානං ඛන්ධානං චිත්තසමුට්ඨානානඤ්ච රූපානං අධිපතිපච්චයෙන පච්චයො. (1)

අනුප්පන්නො ධම්මො උප්පන්නස්ස ධම්මස්ස අධිපතිපච්චයෙන පච්චයො. ආරම්මණාධිපති – අනුප්පන්නෙ රූපෙ… සද්දෙ… ගන්ධෙ… රසෙ… ඵොට්ඨබ්බෙ… අනුප්පන්නෙ ඛන්ධෙ ගරුං කත්වා අස්සාදෙති අභිනන්දති, තං ගරුං කත්වා රාගො උප්පජ්ජති, දිට්ඨි උප්පජ්ජති. (1)

උප්පාදී ¶ ධම්මො උප්පන්නස්ස ධම්මස්ස අධිපතිපච්චයෙන පච්චයො. ආරම්මණාධිපති – උප්පාදිං ¶ චක්ඛුං…පෙ… කායං… රූපෙ…පෙ… ඵොට්ඨබ්බෙ… වත්ථුං… උප්පාදී ඛන්ධෙ ගරුං කත්වා අස්සාදෙති අභිනන්දති, තං ගරුං කත්වා රාගො උප්පජ්ජති, දිට්ඨි උප්පජ්ජති. (1)

6. උප්පන්නො ධම්මො උප්පන්නස්ස ධම්මස්ස සහජාතපච්චයෙන පච්චයො – උප්පන්නො එකො ඛන්ධො තිණ්ණන්නං ඛන්ධානං චිත්තසමුට්ඨානානඤ්ච රූපානං සහජාතපච්චයෙන පච්චයො…පෙ… ද්වෙ ඛන්ධා ද්වින්නං ඛන්ධානං චිත්තසමුට්ඨානානඤ්ච රූපානං සහජාතපච්චයෙන පච්චයො. පටිසන්ධික්ඛණෙ උප්පන්නො එකො ඛන්ධො තිණ්ණන්නං ඛන්ධානං කටත්තා ච රූපානං සහජාතපච්චයෙන පච්චයො…පෙ… ද්වෙ ඛන්ධා ද්වින්නං ඛන්ධානං කටත්තා ච රූපානං සහජාතපච්චයෙන පච්චයො. ඛන්ධා වත්ථුස්ස සහජාතපච්චයෙන පච්චයො. වත්ථු ඛන්ධානං සහජාතපච්චයෙන පච්චයො. එකං මහාභූතං තිණ්ණන්නං මහාභූතානං සහජාතපච්චයෙන පච්චයො…පෙ… ද්වෙ මහාභූතා…පෙ… මහාභූතා චිත්තසමුට්ඨානානං රූපානං කටත්තාරූපානං උපාදාරූපානං සහජාතපච්චයෙන පච්චයො. බාහිරං… ආහාරසමුට්ඨානං… උතුසමුට්ඨානං… අසඤ්ඤසත්තානං එකං මහාභූතං…පෙ… ද්වෙ මහාභූතා…පෙ… මහාභූතා කටත්තාරූපානං උපාදාරූපානං සහජාතපච්චයෙන පච්චයො. (1)

7. උප්පන්නො ¶ ධම්මො උප්පන්නස්ස ධම්මස්ස අඤ්ඤමඤ්ඤපච්චයෙන පච්චයො – උප්පන්නො එකො ඛන්ධො තිණ්ණන්නං ඛන්ධානං අඤ්ඤමඤ්ඤපච්චයෙන පච්චයො…පෙ… ද්වෙ ඛන්ධා…පෙ… පටිසන්ධික්ඛණෙ උප්පන්නො ¶ එකො ඛන්ධො තිණ්ණන්නං ඛන්ධානං වත්ථුස්ස ච අඤ්ඤමඤ්ඤපච්චයෙන පච්චයො. ද්වෙ ඛන්ධා…පෙ… ඛන්ධා වත්ථුස්ස අඤ්ඤමඤ්ඤපච්චයෙන පච්චයො. වත්ථු ඛන්ධානං අඤ්ඤමඤ්ඤපච්චයෙන පච්චයො. එකං මහාභූතං…පෙ… බාහිරං… ආහාරසමුට්ඨානං… උතුසමුට්ඨානං… අසඤ්ඤසත්තානං එකං මහාභූතං තිණ්ණන්නං මහාභූතානං අඤ්ඤමඤ්ඤපච්චයෙන පච්චයො…පෙ… ද්වෙ මහාභූතා…පෙ…. (1)

8. උප්පන්නො ධම්මො උප්පන්නස්ස ධම්මස්ස නිස්සයපච්චයෙන පච්චයො – උප්පන්නො එකො ඛන්ධො තිණ්ණන්නං ¶ ඛන්ධානං චිත්තසමුට්ඨානානඤ්ච රූපානං නිස්සයපච්චයෙන පච්චයො…පෙ… ද්වෙ ඛන්ධා…පෙ… පටිසන්ධික්ඛණෙ…පෙ… ඛන්ධා වත්ථුස්ස…පෙ… වත්ථු ඛන්ධානං…පෙ… එකං මහාභූතං…පෙ… බාහිරං… ආහාරසමුට්ඨානං… උතුසමුට්ඨානං… අසඤ්ඤසත්තානං එකං මහාභූතං…පෙ… මහාභූතා චිත්තසමුට්ඨානානං රූපානං කටත්තාරූපානං උපාදාරූපානං චක්ඛායතනං චක්ඛුවිඤ්ඤාණස්ස…පෙ… කායායතනං කායවිඤ්ඤාණස්ස…පෙ… වත්ථු උප්පන්නානං ඛන්ධානං නිස්සයපච්චයෙන පච්චයො. (1)

9. උප්පන්නො ධම්මො උප්පන්නස්ස ධම්මස්ස උපනිස්සයපච්චයෙන පච්චයො – ආරම්මණූපනිස්සයො, පකතූපනිස්සයො…පෙ… පකතූපනිස්සයො – උප්පන්නං උතුං උපනිස්සාය ඣානං උප්පාදෙති, විපස්සනං…පෙ… මග්ගං…පෙ… අභිඤ්ඤං…පෙ… සමාපත්තිං උප්පාදෙති, මානං ජප්පෙති, දිට්ඨිං ගණ්හාති. උප්පන්නං භොජනං…පෙ… සෙනාසනං උපනිස්සාය ඣානං උප්පාදෙති විපස්සනං…පෙ… මග්ගං…පෙ… අභිඤ්ඤං…පෙ… සමාපත්තිං උප්පාදෙති, මානං ජප්පෙති, දිට්ඨිං ගණ්හාති. උප්පන්නං උතු… ¶ භොජනං… සෙනාසනං උප්පන්නාය සද්ධාය…පෙ… පඤ්ඤාය, කායිකස්ස සුඛස්ස, කායිකස්ස දුක්ඛස්ස, මග්ගස්ස, ඵලසමාපත්තියා උපනිස්සයපච්චයෙන පච්චයො. (1)

අනුප්පන්නො ධම්මො උප්පන්නස්ස ධම්මස්ස උපනිස්සයපච්චයෙන පච්චයො – ආරම්මණූපනිස්සයො, පකතූපනිස්සයො…පෙ…. පකතූපනිස්සයො – අනුප්පන්නං ¶ වණ්ණසම්පදං පත්ථයමානො දානං දෙති, සීලං සමාදියති, උපොසථකම්මං කරොති. අනුප්පන්නං සද්දසම්පදං… ගන්ධසම්පදං… රසසම්පදං… ඵොට්ඨබ්බසම්පදං… අනුප්පන්නෙ ඛන්ධෙ පත්ථයමානො දානං දෙති, සීලං සමාදියති, උපොසථකම්මං කරොති. අනුප්පන්නා වණ්ණසම්පදා…පෙ… අනුප්පන්නා ඛන්ධා උප්පන්නාය සද්ධාය…පෙ… පඤ්ඤාය, කායිකස්ස සුඛස්ස, කායිකස්ස දුක්ඛස්ස, මග්ගස්ස, ඵලසමාපත්තියා උපනිස්සයපච්චයෙන පච්චයො. (1)

උප්පාදී ධම්මො උප්පන්නස්ස ධම්මස්ස උපනිස්සයපච්චයෙන පච්චයො – ආරම්මණූපනිස්සයො, පකතූපනිස්සයො…පෙ…. පකතූපනිස්සයො – උප්පාදිං චක්ඛුසම්පදං පත්ථයමානො දානං දෙති, සීලං සමාදියති, උපොසථකම්මං කරොති. උප්පාදිං සොතසම්පදං…පෙ… කායසම්පදං…පෙ… වණ්ණසම්පදං ¶ … ගන්ධසම්පදං… රසසම්පදං… ඵොට්ඨබ්බසම්පදං… උප්පාදී ඛන්ධෙ පත්ථයමානො දානං දෙති, සීලං සමාදියති, උපොසථකම්මං කරොති. උප්පාදී චක්ඛුසම්පදා…පෙ… කායසම්පදා… වණ්ණසම්පදා…පෙ… ඵොට්ඨබ්බසම්පදා… උප්පාදී ඛන්ධා උප්පන්නාය සද්ධාය…පෙ… පඤ්ඤාය, කායිකස්ස සුඛස්ස, කායිකස්ස දුක්ඛස්ස, මග්ගස්ස, ඵලසමාපත්තියා ¶ උපනිස්සයපච්චයෙන පච්චයො. (1)

10. උප්පන්නො ධම්මො උප්පන්නස්ස ධම්මස්ස පුරෙජාතපච්චයෙන පච්චයො – ආරම්මණපුරෙජාතං, වත්ථුපුරෙජාතං. ආරම්මණපුරෙජාතං – චක්ඛුං…පෙ… වත්ථුං අනිච්චතො දුක්ඛතො අනත්තතො විපස්සති, අස්සාදෙති අභිනන්දති, තං ආරබ්භ රාගො උප්පජ්ජති…පෙ… දොමනස්සං උප්පජ්ජති දිබ්බෙන චක්ඛුනා රූපං පස්සති, දිබ්බාය සොතධාතුයා සද්දං සුණාති, රූපායතනං චක්ඛුවිඤ්ඤාණස්ස…පෙ… ඵොට්ඨබ්බායතනං කායවිඤ්ඤාණස්ස පුරෙජාතපච්චයෙන පච්චයො. වත්ථුපුරෙජාතං – චක්ඛායතනං චක්ඛුවිඤ්ඤාණස්ස…පෙ… වත්ථු උප්පන්නානං ඛන්ධානං පුරෙජාතපච්චයෙන පච්චයො. (1)

11. උප්පන්නො ධම්මො උප්පන්නස්ස ධම්මස්ස පච්ඡාජාතපච්චයෙන පච්චයො – පච්ඡාජාතා උප්පන්නා ඛන්ධා පුරෙජාතස්ස ඉමස්ස කායස්ස පච්ඡාජාතපච්චයෙන පච්චයො. (1)

12. උප්පන්නො ¶ ධම්මො උප්පන්නස්ස ධම්මස්ස කම්මපච්චයෙන පච්චයො – උප්පන්නා චෙතනා සම්පයුත්තකානං ඛන්ධානං චිත්තසමුට්ඨානානඤ්ච රූපානං කම්මපච්චයෙන පච්චයො. පටිසන්ධික්ඛණෙ උප්පන්නා චෙතනා සම්පයුත්තකානං ඛන්ධානං කටත්තා ච රූපානං කම්මපච්චයෙන පච්චයො. (1)

13. උප්පන්නො ¶ ධම්මො උප්පන්නස්ස ධම්මස්ස විපාකපච්චයෙන පච්චයො – විපාකො උප්පන්නො එකො ඛන්ධො තිණ්ණන්නං ඛන්ධානං චිත්තසමුට්ඨානානඤ්ච රූපානං විපාකපච්චයෙන පච්චයො…පෙ… ද්වෙ ඛන්ධා…පෙ… පටිසන්ධික්ඛණෙ ¶ උප්පන්නො එකො ඛන්ධො තිණ්ණන්නං ඛන්ධානං කටත්තා ච රූපානං…පෙ… ද්වෙ ඛන්ධා…පෙ… ඛන්ධා වත්ථුස්ස විපාකපච්චයෙන පච්චයො. (1)

14. උප්පන්නො ධම්මො උප්පන්නස්ස ධම්මස්ස ආහාරපච්චයෙන පච්චයො – උප්පන්නා ආහාරා සම්පයුත්තකානං ඛන්ධානං චිත්තසමුට්ඨානානඤ්ච රූපානං ආහාරපච්චයෙන පච්චයො. පටිසන්ධික්ඛණෙ…පෙ… කබළීකාරො ආහාරො ඉමස්ස කායස්ස ආහාරපච්චයෙන පච්චයො. (1)

15. උප්පන්නො ධම්මො උප්පන්නස්ස ධම්මස්ස ඉන්ද්රියපච්චයෙන පච්චයො – උප්පන්නා ඉන්ද්රියා සම්පයුත්තකානං ඛන්ධානං චිත්තසමුට්ඨානානඤ්ච රූපානං ඉන්ද්රියපච්චයෙන පච්චයො. පටිසන්ධික්ඛණෙ…පෙ… චක්ඛුන්ද්රියං චක්ඛුවිඤ්ඤාණස්ස…පෙ… කායින්ද්රියං කායවිඤ්ඤාණස්ස…පෙ… රූපජීවිතින්ද්රියං කටත්තාරූපානං ඉන්ද්රියපච්චයෙන පච්චයො. (1)

16. උප්පන්නො ධම්මො උප්පන්නස්ස ධම්මස්ස ඣානපච්චයෙන පච්චයො… මග්ගපච්චයෙන පච්චයො… සම්පයුත්තපච්චයෙන පච්චයො… විප්පයුත්තපච්චයෙන පච්චයො – සහජාතං, පුරෙජාතං, පච්ඡාජාතං. සහජාතා – උප්පන්නා ඛන්ධා චිත්තසමුට්ඨානානං රූපානං විප්පයුත්තපච්චයෙන පච්චයො. පටිසන්ධික්ඛණෙ උප්පන්නා ඛන්ධා කටත්තාරූපානං විප්පයුත්තපච්චයෙන පච්චයො. ඛන්ධා වත්ථුස්ස, වත්ථු ඛන්ධානං විප්පයුත්තපච්චයෙන පච්චයො. පුරෙජාතං – චක්ඛායතනං චක්ඛුවිඤ්ඤාණස්ස ¶ …පෙ… කායායතනං කායවිඤ්ඤාණස්ස… වත්ථු උප්පන්නානං ඛන්ධානං විප්පයුත්තපච්චයෙන පච්චයො. පච්ඡාජාතා – උප්පන්නා ඛන්ධා පුරෙජාතස්ස ඉමස්ස කායස්ස විප්පයුත්තපච්චයෙන ¶ පච්චයො. (1)

17. උප්පන්නො ¶ ධම්මො උප්පන්නස්ස ධම්මස්ස අත්ථිපච්චයෙන පච්චයො – සහජාතං, පුරෙජාතං, පච්ඡාජාතං, ආහාරං, ඉන්ද්රියං. සහජාතො – උප්පන්නො එකො ඛන්ධො තිණ්ණන්නං ඛන්ධානං චිත්තසමුට්ඨානානඤ්ච රූපානං අත්ථිපච්චයෙන පච්චයො…පෙ… ද්වෙ ඛන්ධා…පෙ… පටිසන්ධික්ඛණෙ…පෙ… එකං මහාභූතං…පෙ… බාහිරං… ආහාරසමුට්ඨානං… උතුසමුට්ඨානං… අසඤ්ඤසත්තානං…පෙ…. පුරෙජාතං – චක්ඛුං අනිච්චතො…පෙ… වත්ථුං අනිච්චතො…පෙ… දොමනස්සං උප්පජ්ජති, දිබ්බෙන චක්ඛුනා රූපං පස්සති, දිබ්බාය සොතුධාතුයා සද්දං සුණාති, රූපායතනං චක්ඛුවිඤ්ඤාණස්ස…පෙ… ඵොට්ඨබ්බායතනං කායවිඤ්ඤාණස්ස අත්ථිපච්චයෙන පච්චයො. චක්ඛායතනං චක්ඛුවිඤ්ඤාණස්ස…පෙ… කායායතනං කායවිඤ්ඤාණස්ස…පෙ… වත්ථු උප්පන්නානං ඛන්ධානං අත්ථිපච්චයෙන පච්චයො. පච්ඡාජාතා – උප්පන්නා ඛන්ධා පුරෙජාතස්ස ඉමස්ස කායස්ස අත්ථිපච්චයෙන පච්චයො. කබළීකාරො ආහාරො ඉමස්ස කායස්ස අත්ථිපච්චයෙන පච්චයො. රූපජීවිතින්ද්රියං කටත්තාරූපානං අත්ථිපච්චයෙන පච්චයො. (1)

18. උප්පන්නො ධම්මො උප්පන්නස්ස ධම්මස්ස අවිගතපච්චයෙන පච්චයො…පෙ….

19. හෙතුයා එකං, ආරම්මණෙ තීණි, අධිපතියා තීණි, සහජාතෙ එකං, අඤ්ඤමඤ්ඤෙ එකං, නිස්සයෙ එකං, උපනිස්සයෙ තීණි, පුරෙජාතෙ එකං, පච්ඡාජාතෙ කම්මෙ විපාකෙ ආහාරෙ ඉන්ද්රියෙ ඣානෙ මග්ගෙ සම්පයුත්තෙ විප්පයුත්තෙ අත්ථියා අවිගතෙ එකං (එවං ¶ ගණෙතබ්බං).

20. උප්පන්නො ¶ ¶ ධම්මො උප්පන්නස්ස ධම්මස්ස ආරම්මණපච්චයෙන පච්චයො… සහජාතපච්චයෙන පච්චයො… උපනිස්සයපච්චයෙන පච්චයො… පුරෙජාතපච්චයෙන පච්චයො… පච්ඡාජාතපච්චයෙන පච්චයො… ආහාරපච්චයෙන පච්චයො… ඉන්ද්රියපච්චයෙන පච්චයො. (1)

අනුප්පන්නො ධම්මො උප්පන්නස්ස ධම්මස්ස ආරම්මණපච්චයෙන පච්චයො, උපනිස්සයපච්චයෙන පච්චයො. (1)

උප්පාදී ධම්මො උප්පන්නස්ස ධම්මස්ස ආරම්මණපච්චයෙන පච්චයො… උපනිස්සයපච්චයෙන පච්චයො. (1)

21. නහෙතුයා තීණි, නආරම්මණෙ තීණි, නඅධිපතියා තීණි…පෙ… නවිප්පයුත්තෙ තීණි, නොඅත්ථියා ද්වෙ, නොනත්ථියා තීණි, නොවිගතෙ තීණි, නොඅවිගතෙ ද්වෙ (එවං ගණෙතබ්බං).

22. හෙතුපච්චයා නආරම්මණෙ එකං…පෙ… නොනත්ථියා නොවිගතෙ එකං.

23. නහෙතුපච්චයා ¶ ආරම්මණෙ තීණි, අධිපතියා තීණි, සහජාතෙ එකං, අඤ්ඤමඤ්ඤෙ එකං, නිස්සයෙ එකං, උපනිස්සයෙ තීණි, පුරෙජාතෙ එකං, පච්ඡාජාතෙ එකං, කම්මෙ විපාකෙ ආහාරෙ ඉන්ද්රියෙ ඣානෙ ¶ මග්ගෙ සම්පයුත්තෙ විප්පයුත්තෙ අත්ථියා අවිගතෙ එකං.