📜
19. එකූනවීසතිමො පරිච්ඡෙදො
කඞ්ඛාවිතරණවිසුද්ධිනිද්දෙසො
එතස්ස ¶ ¶ නාමරූපස්ස, ජානිත්වා හෙතුපච්චයෙ;
කඞ්ඛා තීසු පනද්ධාසු, විතරිත්වා ඨිතං පන.
කඞ්ඛාවිතරණං නාම, ඤාණං තං සමුදීරිතං;
තං සම්පාදෙතුකාමෙන, අත්ථකාමෙන භික්ඛුනා.
නාමරූපස්ස කො හෙතු, කොනු වා පච්චයො භවෙ;
ආවජ්ජිත්වා තමිච්චෙවං, රූපකායස්ස තාවදෙ.
කෙසා ලොමා නඛා දන්තා, තචො මංසං නහාරු ච;
අට්ඨිමිඤ්ජඤ්ච වක්කඤ්ච, හදයං යකනම්පි ච.
ඉච්චෙවමාදිබාත්තිංස-කොට්ඨාසපච්චයස්ස හි;
පරිග්ගණ්හති කායස්ස, මනසා හෙතුපච්චයෙ.
අවිජ්ජා ¶ තණ්හුපාදානං, කම්මං හෙතු චතුබ්බිධො;
එතස්ස රූපකායස්ස, ආහාරො පච්චයො මතො.
ජනකො හෙතු අක්ඛාතො,
පච්චයො අනුපාලකො;
හෙත්වඞ්කුරස්ස බීජං තු,
පච්චයා පථවාදයො.
ඉතිමෙ පඤ්ච ධම්මා හි, හෙතුපච්චයතං ගතා;
අවිජ්ජාදයො තයො තත්ථ, මාතාව උපනිස්සයා.
ජනකං පන කම්මං තු, පුත්තස්ස හි පිතා විය;
ධාතී විය කුමාරස්ස, ආහාරො ධාරකො භවෙ.
ඉච්චෙවං ¶ රූපකායස්ස, සො පච්චයපරිග්ගහං;
කත්වා පුනපි ‘‘චක්ඛුඤ්ච, රූපමාලොකමෙව ච.
පටිච්ච චක්ඛුවිඤ්ඤාණං, හොති’’ඉච්චෙවමාදිනා;
නයෙන නාමකායස්ස, පච්චයං පරිගණ්හති.
සො එවං නාමරූපස්ස, වුත්තිං දිස්වාන පච්චයා;
යථා එතරහිදං තු, අතීතෙපි තථෙවිදං.
පච්චයා ච පවත්තිත්ථ, තථෙවානාගතෙපි ච;
පවත්තිස්සති අද්ධාසු, තීස්වෙවං අනුපස්සති.
තස්සෙවං ¶ පස්සතො යා සා, පුබ්බන්තෙ පඤ්චධා තථා;
අපරන්තෙ සියා කඞ්ඛා, පඤ්චධා සමුදීරිතා.
පච්චුප්පන්නෙපි අද්ධානෙ, ඡබ්බිධා පරිකිත්තිතා;
සබ්බා චානවසෙසාව, යොගිනො සා පහිය්යති.
එකො කම්මවිපාකානං, වසෙනාපි ච පණ්ඩිතො;
එතස්ස නාමරූපස්ස, පච්චයං පරිගණ්හති.
කම්මං චතුබ්බිධං දිට්ඨ-ධම්මවෙදනියං තථා;
උපපජ්ජාපරාපරියා-හොසිකම්මවසා පන.
තත්ථ ¶ එකජවනවීථියං සත්තසු චිත්තෙසු කුසලා වා අකුසලා වා පඨමජවනචෙතනා දිට්ඨධම්මවෙදනීයකම්මං නාම. තං ඉමස්මිංයෙව අත්තභාවෙ විපාකං දෙති, තථා අසක්කොන්තං පන ‘‘අහොසිකම්මං නාහොසි කම්මවිපාකො, න භවිස්සති කම්මවිපාකො, නත්ථි කම්මවිපාකො’’ති ඉමස්ස තිකස්ස වසෙන අහොසිකම්මං නාම හොති. අත්ථසාධිකා පන සත්තමජවනචෙතනා උපපජ්ජවෙදනීයකම්මං නාම. තමනන්තරෙ අත්තභාවෙ විපාකං දෙති, තථා අසක්කොන්තං වුත්තනයෙන අහොසිකම්මං නාම හොති. උභින්නමන්තරෙ පඤ්චජවනචෙතනා අපරාපරියවෙදනීයකම්මං නාම. තමනාගතෙ යදා ඔකාසං ලභති, තදා විපාකං දෙති, සති සංසාරප්පවත්තියා අහොසිකම්මං නාම න හොති.
අපරං ¶ චතුබ්බිධං කම්මං, ගරුකං බහුලම්පි ච;
ආසන්නඤ්ච කටත්තා ච, කම්මන්ති සමුදීරිතං.
අඤ්ඤං චතුබ්බිධං කම්මං, ජනකං උපථම්භකං;
තථූපපීළකං කම්ම-මුපඝාතකමෙව ච.
තත්ථ ජනකං නාම කුසලං වා අකුසලං වා කම්මං පටිසන්ධියම්පි පවත්තෙපි රූපාරූපවිපාකක්ඛන්ධෙ ජනෙති. උපත්ථම්භකං පන විපාකං ජනෙතුං න සක්කොති, අඤ්ඤෙන කම්මෙන දින්නාය පටිසන්ධියා ජනිතෙ විපාකෙ උප්පජ්ජනකසුඛදුක්ඛං උපත්ථම්භෙති, අද්ධානං පවත්තෙති. උපපීළකං පන අඤ්ඤෙන කම්මෙන දින්නාය පටිසන්ධියා ජනිතෙ විපාකෙ උප්පජ්ජනකසුඛදුක්ඛං පීළෙති බාධති, අද්ධානං පවත්තිතුං න දෙති. උපඝාතකං පන සයං කුසලම්පි අකුසලම්පි සමානං ¶ අඤ්ඤං දුබ්බලකම්මං ඝාතෙත්වා තස්ස විපාකං පටිබාහිත්වා අත්තනො විපාකස්ස ඔකාසං කරොති. එවං පන කම්මෙන ඔකාසෙ කතෙ තංවිපාකමුප්පන්නං නාම හොති. ඉති ඉමං ද්වාදසවිධං කම්මං කම්මවට්ටෙ පක්ඛිපිත්වා ¶ එවමෙකො කම්මවිපාකවසෙන නාමරූපස්ස පච්චයපරිග්ගහං කරොති.
ඉති එවං කම්මවිපාකවට්ටවසෙන නාමරූපස්ස පවත්තිං දිස්වා ‘‘යථා ඉදං එතරහි, එවමතීතෙපි අද්ධානෙ කම්මවිපාකවසෙන පච්චයතො පවත්තිත්ථ, අනාගතෙපි පවත්තිස්සතී’’ති ඉති කම්මඤ්චෙව විපාකො චාති කම්මවිපාකවසෙන ලොකො පවත්තතීති තං සමනුපස්සති. තස්සෙවං සමනුපස්සතො සබ්බා සොළසවිධා කඞ්ඛා පහිය්යති.
හෙතුඵලස්ස සම්බන්ධවසෙනෙව පවත්තති;
කෙවලං නාමරූපන්ති, සම්මා සමනුපස්සති.
එවං කාරණතො උද්ධං, කාරණං න ච පස්සති;
පාකපවත්තිතො උද්ධං, න පාකපටිවෙදකං.
තෙනාහු පොරාණා –
‘‘කම්මස්ස කාරකො නත්ථි, විපාකස්ස ච වෙදකො;
සුද්ධධම්මා පවත්තන්ති, එවෙතං සම්මදස්සනං.
එවං ¶ කම්මෙ විපාකෙ ච, වත්තමානෙ සහෙතුකෙ;
බීජරුක්ඛාදිකානංව, පුබ්බා කොටි න නායති.
අනාගතෙපි සංසාරෙ, අප්පවත්ති න දිස්සති;
එතමත්ථමනඤ්ඤාය, තිත්ථියා අසයංවසී.
සත්තසඤ්ඤං ගහෙත්වාන, සස්සතුච්ඡෙදදස්සිනො;
ද්වාසට්ඨිදිට්ඨිං ගණ්හන්ති, අඤ්ඤමඤ්ඤවිරොධිනො.
දිට්ඨිබන්ධනබද්ධා තෙ, තණ්හාසොතෙන වුය්හරෙ;
තණ්හාසොතෙන වුය්හන්තා, න තෙ දුක්ඛා පමුච්චරෙ.
එවමෙතං අභිඤ්ඤාය, භික්ඛු බුද්ධස්ස සාවකො;
ගම්භීරං නිපුණං සුඤ්ඤං, පච්චයං පටිවිජ්ඣති.
කම්මං ¶ නත්ථි විපාකම්හි, පාකො කම්මෙ න විජ්ජති;
අඤ්ඤමඤ්ඤං උභො සුඤ්ඤා, න ච කම්මං විනා ඵලං.
යථා න සූරියෙ අග්ගි, න මණිම්හි න ගොමයෙ;
න තෙසං බහි සො අත්ථි, සම්භාරෙහි ච ජායති.
තථා න අන්තො කම්මස්ස, විපාකො උපලබ්භති;
බහිද්ධාපි න කම්මස්ස, න කම්මං තත්ථ විජ්ජති.
ඵලෙන ¶ සුඤ්ඤං තං කම්මං, ඵලං කම්මෙ න විජ්ජති;
කම්මඤ්ච ඛො උපාදාය, තතො නිබ්බත්තතෙ ඵලං.
න හෙත්ථ දෙවො බ්රහ්මා වා,
සංසාරස්සත්ථි කාරකො;
සුද්ධධම්මා පවත්තන්ති,
හෙතුසම්භාරපච්චයා’’ති.
එවං නානප්පකාරෙහි, නාමරූපස්ස පච්චයං;
පරිග්ගහෙත්වා අද්ධාසු, තරිත්වා කඞ්ඛමුට්ඨිතං.
කඞ්ඛාවිතරණං ¶ නාම, ඤාණං තං සමුදීරිතං;
ධම්මට්ඨිති යථාභූතං, තං සම්මාදස්සනන්තිපි.
ඉමිනා පන ඤාණෙන,
සංයුත්තො බුද්ධසාසනෙ;
හොති ලද්ධපතිට්ඨොව,
සොතාපන්නො හි චූළකො.
තස්මා සපඤ්ඤො පන අත්ථකාමො,
යො නාමරූපස්ස හෙතුපච්චයානි;
පරිග්ගහං සාධු කරොති ධීරො,
ඛිප්පං ස නිබ්බානපුරං උපෙති.
ඉති අභිධම්මාවතාරෙ කඞ්ඛාවිතරණවිසුද්ධිනිද්දෙසො නාම
එකූනවීසතිමො පරිච්ඡෙදො.