📜
4. චතුත්ථො පරිච්ඡෙදො
පකිණ්ණකවිභාගො
ඉතො ¶ පරං කිච්චතො ච, ද්වාරාලම්බණවත්ථුතො;
භූමිපුග්ගලතො ඨානා, ජනකා ච යථාරහං.
සඞ්ගහො ච පවත්ති ච, පටිසන්ධිපවත්තිසු;
චිත්තුප්පාදවසෙනෙව, සංඛිපිත්වාන නිය්යතෙ.
රූපාරූපමහාපාකා, මුපෙක්ඛාතීරණද්වයං;
චුතිසන්ධිභවඞ්ගානි, චිත්තානෙකූනවීසති.
ආවජ්ජනං තු යුගළං, දස්සනං සවනං තථා;
ඝායනං සායනඤ්චෙව, ඵුසනං සම්පටිච්ඡනං.
තීණි තීරණචිත්තානි, එකං වොට්ඨබ්බනං මතං;
පඤ්චද්වාරෙ මනොද්වාරෙ, තදාවජ්ජනනාමකං.
පඤ්චපඤ්ඤාස ¶ ජවනකිච්චානීති විනිද්දිසෙ;
ක්රියා චාවජ්ජනං හිත්වා, කුසලාකුසලප්ඵලං.
තදාලම්බණචිත්තානි, භවන්තෙකාදසෙව හි;
මහාවිපාකචිත්තානි, අට්ඨ සන්තීරණත්තයං.
පඤ්චකිච්චන්ති භාසන්ති, උපෙක්ඛාතීරණද්වයං;
චතුකිච්චා මහාපාකා, තිකකිච්චා මහග්ගතා.
දුකිච්චමිති වොට්ඨබ්බං, සුඛතීරණමීරිතං;
පඤ්චවිඤ්ඤාණජවනමනොධාතුත්තිකං පන.
එකකිච්චාති භාසන්ති, අට්ඨසට්ඨි විභාවිනො;
ඉච්චෙවං කිච්චභෙදෙන, චිත්තුප්පාදා වවත්ථිතා.
චක්ඛුසොතඝානජිව්හා-කායධාතු යථාක්කමං;
පඤ්චද්වාරා භවඞ්ගං තු, මනොද්වාරං පවුච්චති.
ඝානාදයො ¶ තයො රූපෙ, පඤ්ච චක්ඛාදයො තථා;
අරූපෙ නත්ථුභයත්ථ, තදාලම්බණමානසං.
ඡ ද්වාරා වීථිචිත්තානි, සත්ත කාමීසු රූපිසු;
ද්වාරත්තයං ඡ චිත්තානි, මනොද්වාරමරූපිසු.
පටිසන්ධාදිභූතා හි, අවසානෙ චුතිට්ඨිතා;
මජ්ඣෙ භවඞ්ගං ඡෙත්වාන, පච්චෙකං වීථි ජායති.
රූපාදාරම්මණෙ චක්ඛු-පසාදාදිම්හි ඝට්ටිතෙ;
ආවජ්ජනාදයො හොන්ති, භවඞ්ගද්විචලා පරං.
පරිණාමෙ භවඞ්ගස්ස, ආලම්බෙ ගහණාරහෙ;
තථා වීථි මනොද්වාරෙ, යථාසම්භවතො භවෙ.
ආවජ්ජා පඤ්චවිඤ්ඤාණං, සම්පටිච්ඡනතීරණං;
වොට්ඨබ්බකාමජවනං, තදාලම්බණමානසං.
සත්තෙවං ¶ වීථිචිත්තානි, චිත්තුප්පාදා චතුද්දස;
චතුපඤ්ඤාස විත්ථාරා, පඤ්චද්වාරෙ යථාරහං.
උප්පාදට්ඨිතිභඞ්ගානං, වසා චිත්තක්ඛණං තයං;
රූපානං ඨිති එකූන-පඤ්ඤාසඤ්ච දුකෙ දුකං.
පරිත්තෙතිපරිත්තෙ ච, මහන්තෙතිමහන්තකෙ;
වොට්ඨබ්බමොඝජවනං, තදාලම්බන්ති තං කමා.
ආවජ්ජනඤ්ච ජවනං, මනොද්වාරෙ තු ගොචරෙ;
විභූතෙ තු තදාලම්බං, විත්ථාරා සත්තසට්ඨි තෙ.
කාමෙ ජවනසත්තාල-ම්බණානං නියමෙ සති;
විභූතෙතිමහන්තෙ ච, තදාලම්බණමීරිතං.
පඤ්චද්වාරෙ මනොධාතු, පච්චෙකම්හි යථාක්කමං;
පඤ්චවිඤ්ඤාණයුගළං, පච්චෙකං තු පකාසිතං.
මනොද්වාරෙ තු ජවනං, මහග්ගතමනුත්තරං;
සුඛතීරණවොට්ඨබ්බං, පරිත්තජවනං ඡසු.
මහාවිපාකචිත්තානි ¶ , උපෙක්ඛාතීරණද්වයං;
ඡසු ද්වාරෙසු ජායන්ති, වීථිමුත්තානි චෙකදා.
සත්තති වීථිචිත්තානි, විපාකා තු මහග්ගතා;
නව වීථිවිමුත්තා ච, දුවිධාපි දසීරිතා.
ඉච්චෙවං ද්වාරභෙදෙන, විභාවෙත්වා තතො පරං;
ඤෙය්යා ගොචරභෙදෙන, චිත්තුප්පාදා යථාරහං.
රූපසද්දගන්ධරසඵොට්ඨබ්බා පඤ්ච ගොචරා;
සෙසඤ්ච රූපපඤ්ඤත්තිනාමඤ්ච ධම්මගොචරං.
පඤ්චද්වාරෙ වත්තමානං, පඤ්චාලම්බං යථාක්කමං;
ඡාලම්බණං මනොද්වාරෙ, අතීතානාගතම්පි ච.
පඤ්ඤත්තාතීතවත්තන්තං ¶ , ඡද්වාරග්ගහිතං පන;
ඡළාරම්මණසඞ්ඛාතං, යෙභුය්යෙන භවන්තරෙ.
නිමිත්තගතිකම්මානං, කම්මමෙවාථ ගොචරං;
පටිසන්ධිභවඞ්ගානං, චුතියාව යථාරහං.
පඤ්චාලම්බෙ මනොධාතු, පච්චෙකම්හි යථාක්කමං;
පඤ්චවිඤ්ඤාණයුගළං, පච්චෙකං තු පකාසිතං.
කාමපාකානි සෙසානි, හසනඤ්ච පරිත්තකෙ;
ඤාණහීනානිපුඤ්ඤානි, ජවනානි අනිම්මලෙ.
තිහෙතුකාමපුඤ්ඤානි, පුඤ්ඤාභිඤ්ඤා ච ලොකියා;
සබ්බාලම්බෙ පවත්තන්ති, අග්ගමග්ගඵලං විනා.
ක්රියාභිඤ්ඤා ච වොට්ඨබ්බං, ක්රියා කාමෙ තිහෙතුකා;
සබ්බාලම්බෙ පවත්තන්ති, නිබ්බානෙ නිම්මලා සියුං.
දුතියඤ්ච චතුත්ථඤ්ච, ආරුප්පෙසු මහග්ගතෙ;
මහග්ගතඤ්ඤෙ වොහාරෙ, අයමාලම්බණෙ නයො.
චක්ඛුසොතඝානජිව්හා-කායහදයවත්ථුනා;
කාමලොකෙ ඡවත්ථූනි, නිස්සිතා සත්ත ධාතුයො.
පඤ්චවිඤ්ඤාණධාතූ ¶ ච, තාසං පුබ්බාපරත්තයං;
මනොධාතු තතො සෙසා, මනොවිඤ්ඤාණධාතු ච.
චතස්සො ධාතුයො රූපෙ, තීණි වත්ථූනි නිස්සිතා;
අරූපෙ තු අනිස්සාය, ධාත්වෙකාව පවත්තති.
පඤ්චප්පසාදෙ නිස්සාය, පච්චෙකං තු යථාක්කමං;
පඤ්චවිඤ්ඤාණයුගළං, භවතීති පකාසිතං.
කාමපාකානි සෙසානි, මග්ගාවජ්ජනමාදිතො;
හසනං පටිඝාරූපා-වචරං වත්ථුනිස්සිතං.
ද්වෙචත්තාලීස ¶ නිස්සාය, අනිස්සාය ච ජායරෙ;
අනිස්සාය විපාකානි, ආරුප්පෙති සමීරිතං.
ඉච්චෙවං වත්ථුභෙදෙන, චිත්තුප්පාදා පකාසිතා;
තතො පරං විභාවෙය්ය, භූමිභෙදෙන පණ්ඩිතො.
නිරයෙ පෙතලොකෙ ච, තිරච්ඡානාසුරෙ තථා;
පාපකම්මොපපජ්ජන්ති, පාපපාකාය සන්ධියා.
භූමිස්සිතෙසු දෙවෙසු, මනුස්සෙසුපි හීනකා;
අහෙතුකාය ජායන්ති, පුඤ්ඤපාකාය සන්ධියා.
චාතුමහාරාජිකා ච, තාවතිංසා ච යාමකා;
තුසිතා චෙව නිම්මානරතිනො වසවත්තිනො.
ඉච්චෙවං ඡසු දෙවෙසු, මනුස්සෙසු ච ජායරෙ;
මහාවිපාකසන්ධීහි, කාමපුඤ්ඤකතා ජනා.
බ්රහ්මානං පාරිසජ්ජා ච, තථා බ්රහ්මපුරොහිතා;
මහාබ්රහ්මා ච ජායන්ති, පඨමජ්ඣානසන්ධියා.
පරිත්තා අප්පමාණාභා, ජායන්තාභස්සරා තථා;
දුතියජ්ඣානපාකාය, තතියාය ච සන්ධියා.
පරිත්තසුභප්පමාණසුභා ච සුභකිණ්හකා;
චතුත්ථාය තු ජායන්ති, තතියජ්ඣානභූමිකා.
වෙහප්ඵලා ¶ අසඤ්ඤී ච, සුද්ධාවාසාති සත්තසු;
පඤ්චමාය ච ජායන්ති, අසඤ්ඤීචිත්තවජ්ජිතා.
අවිහා ච අතප්පා ච, සුදස්සා ච සුදස්සිනො;
අකනිට්ඨාති පඤ්චෙතෙ, සුද්ධාවාසා පකාසිතා.
ආකාසානඤ්චායතනපාකාදීහි යථාක්කමං;
ආකාසානඤ්චායතනභූමිකාදීසු ජායරෙ.
චුතිසන්ධිභවඞ්ගානං ¶ , වසා පාකා මහග්ගතා;
කාමෙ සහෙතුකා පාකා, තදාලම්බණතොපි ච.
යථාවුත්තනියාමෙන, භූමීස්වෙකාව ජායරෙ;
චිත්තුප්පාදෙසු සබ්බත්ථ, න ත්වෙවාසඤ්ඤිනො මතා.
ඝානජිව්හාකායධාතු-නිස්සිතං මානසං තථා;
පටිඝද්වයමිච්චෙවමට්ඨ හොන්තෙව කාමිසු.
චක්ඛුසොතඤ්ච විඤ්ඤාණං, මනොධාතු ච තීරණං;
කාමරූපෙසු ජායන්ති, යථාසම්භවතො දස.
වොට්ඨබ්බකාමපුඤ්ඤානි, විප්පයුත්තානි දිට්ඨියා;
උද්ධච්චසහිතඤ්චෙති, සබ්බත්ථෙතානි චුද්දස.
කඞ්ඛිතං දිට්ඨියුත්තානි, සුද්ධාවාසවිවජ්ජිතෙ;
සිතඤ්ච රූපජවන-මාරුප්පාපායවජ්ජිතෙ.
කාමක්රියා සහෙතූ ච, උද්ධං ලොකුත්තරත්තයං;
චතුත්ථාරුප්පජවනං, සබ්බත්ථාපායවජ්ජිතෙ.
සෙසමාරුප්පජවනං, හිත්වාපායං යථාක්කමං;
උද්ධමාරුප්පභූමිඤ්ච, ජායතීති විභාවයෙ.
සොතාපත්තිඵලාදීනි, චත්තාරානුත්තරානි තු;
සුද්ධාවාසමපායඤ්ච, හිත්වා සබ්බත්ථ ජායරෙ.
සුද්ධාවාසමපායඤ්ච, හිත්වාරූපඤ්ච සබ්බථා;
පඨමානුත්තරො මග්ගො, සෙසට්ඨානෙසු ජායති.
සත්තතිංස ¶ අපායෙසු, කාමෙසීති පකාසිතා;
පඤ්චපඤ්ඤාස සුද්ධෙසු, රූපෙස්වෙකූනසත්තති.
ඡචත්තාලීස ආරුප්පෙ, උප්පජ්ජන්ති යථාරහං;
ඉච්චෙවං භූමිභෙදෙන, චිත්තුප්පාදා පකාසිතා.
තිහෙතුසත්තෙ ¶ සබ්බානි, ද්විහෙතුකාහෙතුකෙ පන;
පරිත්තානි විවජ්ජෙත්වා, ඤාණපාකක්රියාජවෙ.
පුථුජ්ජනානං සම්භොන්ති, දිට්ඨියුත්තඤ්ච කඞ්ඛිතං;
සොතාපන්නාදිතිණ්ණම්පි, ඵලං හොති යථාසකං.
වීතරාගස්ස ජවනං, ක්රියා චන්තිමනුත්තරං;
පුථුජ්ජනාදිතිණ්ණම්පි, පටිඝං සමුදීරිතං.
ජවා පුථුජ්ජනාදීනං, චතුන්නං සෙස සාසවා;
සාසවාවජ්ජපාකානි, පඤ්චන්නමපි දීපයෙ.
පුථුජ්ජනෙසු තෙසට්ඨි, සොතාපන්නාදිකද්වයෙ;
එකූනසට්ඨි චිත්තානි, අනාගාමිකපුග්ගලෙ.
සත්තපඤ්ඤාස ජායන්ති, තෙපඤ්ඤාස අනාසවෙ;
මග්ගට්ඨෙසු සකො මග්ගො, පුග්ගලෙසු අයං නයො.
තිහෙතුකාමචුතියා, සබ්බාපි පටිසන්ධියො;
ද්විහෙතාහෙතුචුතියා, කාමාවචරසන්ධියො.
රූපාවචරචුතියා, සහෙතුපටිසන්ධියො;
ආරුප්පාරුප්පචුතියා, හෙට්ඨිමාරුප්පවජ්ජිතා.
පටිසන්ධි තථා කාමෙ, තිහෙතුපටිසන්ධියො;
භවන්තීති ච මෙධාවී, චුතිසන්ධිනයං නයෙ.
චුතියානන්තරං හොති, පටිසන්ධි තතො පරං;
භවඞ්ගං තං පන ඡෙත්වා, හොති ආවජ්ජනං තතො.
අනිට්ඨෙ පාපපාකාව, චක්ඛුවිඤ්ඤාණකාදයො;
ඉට්ඨෙ තු පුඤ්ඤපාකාව, යථාසම්භවතො සියුං.
පුබ්බෙ ¶ වුත්තනයෙනෙව, වීථිචිත්තානි යොජයෙ;
පඤ්චද්වාරෙ යථායොගං, මනොද්වාරෙ ච පණ්ඩිතො.
සන්තීරණතදාලම්බ-මිට්ඨාලම්බෙ ¶ පවත්තති;
සුඛිතං ඉට්ඨමජ්ඣත්තෙ, අනිට්ඨෙ ච උපෙක්ඛිතං.
සුඛොපෙතං තදාලම්බං, උපෙක්ඛාක්රියතො පරං;
න හොති දොමනස්සම්හා, සොමනස්සං තු සබ්බදා.
තථොපෙක්ඛාතදාලම්බං, සුඛිතක්රියතො පරං;
අඤ්ඤත්ථ නියමො නත්ථි, තදාලම්බපවත්තියා.
සොමනස්සභවඞ්ගස්ස, ජවනෙ දොමනස්සිතෙ;
තදාලම්බෙ අසම්භොන්තෙ, උපෙක්ඛාතීරණං භවෙ.
පරිකම්මොපචාරානු-ලොමගොත්රභුතො පරං;
පඤ්චමං වා චතුත්ථං වා, ජවනං හොති අප්පනා.
චතුඣානං සුඛොපෙතං, ඤාණයුත්තානනන්තරං;
උපෙක්ඛාඤාණයුත්තානං, පඤ්චමං ජායතෙ පරං.
පුථුජ්ජනාන සෙක්ඛානං, කාමපුඤ්ඤතිහෙතුතො;
තිහෙතුකාමක්රියතො, වීතරාගානමප්පනා.
ආවජ්ජපඤ්චවිඤ්ඤාණ-සම්පටිච්ඡනතීරණං;
පටිසන්ධිචුති සබ්බා, රූපාරූපාදිකප්පනා.
නිරොධා වුට්ඨහන්තස්ස, උපරිට්ඨඵලං ද්වයං;
පඤ්චාභිඤ්ඤා තථා මග්ගා, එකචිත්තක්ඛණා මතා.
ද්වික්ඛත්තුං හි නිරොධස්ස, සමාපත්තික්ඛණෙ පන;
චතුත්ථාරුප්පජවනං, තදාලම්බඤ්ච සබ්බථා.
ද්වික්ඛත්තුං වාථ තික්ඛත්තුං, මග්ගස්සානන්තරං ඵලං;
භවඞ්ගාදි ච වොට්ඨබ්බං, ජවනාදි සකිං පන.
තිහෙතුකාමජවනං, අප්පනාඝටිතං පන;
තික්ඛත්තුං වා චතුක්ඛත්තුං, මනොද්වාරෙ පවත්තති.
ඡද්වාරෙසු ¶ ¶ පනඤ්ඤත්ථ, ජවනං කාමධාතුජං;
පඤ්ච වාරෙ ඡ වා සත්ත, සමුප්පජ්ජති සම්භවා.
සමාපත්තිභවඞ්ගෙසු, නියමො න සමීරිතො;
වීථිචිත්තාවසානෙ තු, භවඞ්ගං චුති වා භවෙ.
ඉච්චානන්තරභෙදෙන, චිත්තුප්පාදට්ඨිතිං චුතිං;
ඤත්වා ගණෙය්ය සඞ්ගය්හ, ලබ්භමානවසා කථං?
පඤ්චද්වාරාවජ්ජනතො, දස චිත්තානි දීපයෙ;
සෙසාවජ්ජනතො පඤ්ච-චත්තාලීසන්ති භාසිතං.
පඤ්චවිඤ්ඤාණතො පාපවිපාකා සම්පටිච්ඡනා;
පරමෙකං දුවෙ පුඤ්ඤ-විපාකා සම්පටිච්ඡනා.
සන්තීරණද්විහෙතුම්හා, පාකා ද්වාදස ජායරෙ;
තිහෙතුකාමපාකම්හා, එකවීසති භාසිතං.
රූපාවචරපාකම්හා, පරමෙකූනවීසති;
නවට්ඨාරුප්පපාකම්හා, සත්ත ඡ වා යථාක්කමං.
පටිඝම්හා තු සත්තෙව, සිතම්හා තෙරසබ්රවුං;
ද්විහෙතුපුඤ්ඤාපුඤ්ඤම්හා, එකවීසති භාවයෙ.
ද්විහෙතුකාමක්රියතො, අට්ඨාරස උපෙක්ඛකා;
සුඛිතම්හා සත්තරස, විභාවෙන්ති විචක්ඛණා.
කාමපුඤ්ඤා තිහෙතුම්හා, තෙත්තිංසෙව උපෙක්ඛකා;
සුඛිතම්හා තිපඤ්ඤාස, භවන්තීති පකාසිතං.
තිහෙතුකාමක්රියතො, චතුවීසතිපෙක්ඛකා;
සුඛිතම්හා තු දීපෙය්ය, පඤ්චවීසති පණ්ඩිතො.
දස රූපජවම්හෙකාදස ද්වාදස තෙරස;
යථාක්කමං පඤ්චදස, ආරුප්පා පරිදීපයෙ.
ඵලම්හා ¶ චුද්දසෙවාහු, මග්ගම්හා තු සකං ඵලං;
පරං සඞ්ගහමිච්චෙවං, විගණෙය්ය විසාරදො.
පඤ්චදසම්හාද්යාවජ්ජ-මෙකවීසතිතොපරං ¶ ;
එකම්හා පඤ්චවිඤ්ඤාණං, පඤ්චම්හා සම්පටිච්ඡනං.
සුඛසන්තීරණං හොති, පඤ්චවීසතිතො පරං;
සම්භොන්ති සත්තතිංසම්හා, උපෙක්ඛාතීරණද්වයං.
භවන්ති චත්තාලීසම්හා, සුඛපාකා ද්විහෙතුකා;
තථෙකචත්තාලීසම්හා, සුඛපාකා ද්විහෙතුකා;
තථෙකචත්තාලීසම්හා, උපෙක්ඛාය සමායුතා.
හොන්ති සත්තතිතො කාමෙ,
සුඛපාකා තිහෙතුකා;
ද්විසත්තතිම්හා ජායන්ති,
උපෙක්ඛාසහිතා පුන.
එකූනසට්ඨිතො රූපා, පාකා පාකා අරූපිනො;
කමාට්ඨචත්තාලීසම්හා, තථෙකද්විතිහීනතො.
ඵලද්වයං චතුක්කම්හා, පඤ්චම්හාන්තඵලද්වයං;
තිකා මහග්ගතා ජවා, මග්ගා කාමජවා ද්වයා.
චිත්තුප්පාදානමිච්චෙවං, ගණිතො පුබ්බසඞ්ගහො;
ඤෙය්යොයං ඨානභෙදොති, පුබ්බාපරනියාමිතො.
රූපපාකමහාපාකා, මනොධාතු ච තීරණං;
රූපමෙව ජනෙන්තීති, වුත්තා එකූනවීසති.
අප්පනාජවනං සබ්බං, මහග්ගතමනුත්තරං;
ඉරියාපථරූපානි, ජනෙතීති සමීරිතං.
වොට්ඨබ්බං ¶ කාමජවනමභිඤ්ඤා ච යථාරහං;
ඉරියාපථවිඤ්ඤත්තිරූපානං ජනකා සියුං.
පඤ්චවිඤ්ඤාණමාරුප්පා, විපාකා ච න කිඤ්චිපි;
සබ්බෙසං පටිසන්ධී ච, චුති චාරහතො තථා.
රූපාදිත්තයමිච්චෙවං ¶ , සමුට්ඨාපෙති මානසං;
උප්පජ්ජමානමෙවෙති, ඤෙය්යො ජනකසඞ්ගහො.
ඉති කිච්චාදිභෙදෙසු, පච්චෙකස්මිං පකාසිතං;
නයං වුත්තානුසාරෙන, සමාසෙත්වා වියොජයෙ.
පනුණ්ණසම්මොහමලස්ස සාසනෙ,
විකිණ්ණවත්ථූහි සුගන්ථිතං නයං;
පකිණ්ණමොගය්හ පරත්ථනින්නයෙ,
විතිණ්ණකඞ්ඛාව භවන්ති පණ්ඩිතා.
බහුනයවිනිබන්ධං කුල්ලමෙතං ගහෙත්වා,
ජිනවචනසමුද්දං කාමමොගය්හ ධීරා;
හිතසකලසමත්ථං වත්ථුසාරං හරිත්වා,
හදය රතනගබ්භං සාධු සම්පූරයන්ති.
ඉති නාමරූපපරිච්ඡෙදෙ පකිණ්ණකවිභාගො නාම
චතුත්ථො පරිච්ඡෙදො.