📜
13. තෙරසමො පරිච්ඡෙදො
නිස්සන්දඵලවිභාගො
විපස්සනාය ¶ නිස්සන්දමිති වුත්තමිතො පරං;
සච්චානං පටිවෙධාදිං, පවක්ඛාමි යථාක්කමං.
පරිඤ්ඤා ච පහානඤ්ච, සච්ඡිකිරියා ච භාවනා;
ඉති දුක්ඛාදිසච්චෙසු, කිච්චමාහු චතුබ්බිධං.
තං සබ්බං මග්ගකාලම්හි, කරිස්සති තතො පරං;
පටිපස්සද්ධකිච්චත්තා, කතං හොති ඵලෙ කථං.
ඡින්නතාලො ඵලස්සෙව, ඡින්නානුසයමූලකා;
ඛන්ධා නාලමධිට්ඨානං, විපල්ලාසපවත්තියා.
අච්චන්තපටිපක්ඛත්තා, චතුමග්ගපවත්තියා;
පරං ක්ලෙසා න ජායන්ති, දඩ්ඪබීජඞ්කුරං යථා.
නිය්යානට්ඨවිසෙසෙන, අඤ්ඤමඤ්ඤස්ස පච්චයො;
මග්ගොව මග්ගං භාවෙති, ජායමානොථ වා පුන.
මග්ගප්පවත්තිසන්තානෙ ¶ , භාවනාති පවුච්චති;
වත්තමානෙන තං කිච්චං, නිප්ඵාදිතමසෙසතො.
ඉති තීණිපි සච්චානි, කිච්චතො පටිවිජ්ඣති;
නිබ්බානං සච්ඡිකුබ්බන්තො, මග්ගො එකක්ඛණෙ සහ.
කිච්චප්පවත්තිතො චෙත්ථ, පටිවෙධොති වුච්චති;
තඤ්ච සාධෙති මග්ගොයං, නිය්යන්තො සන්තිගොචරො.
පරිච්චජිත්වා සඞ්ඛාරෙ, මග්ගස්සාරබ්භ නිබ්බුතිං,
නිය්යානමෙව සච්චෙසු, කිච්චසාධනමීරිතං.
මග්ගො ¶ එව හි නිය්යාති, සෙසා තස්සොපකාරකා;
අප්පෙන්තා ඣානධම්මා ච, බුජ්ඣන්තා බොධිපක්ඛියා.
තස්මා තස්සෙව වුට්ඨානං, පකාසෙන්ති විසෙසතො;
ඛන්ධෙහි ච කිලෙසෙහි, විමොක්ඛත්තයතො කථං.
කත්වානාභිනිවෙසං තු, යත්ථ තත්ථ යථා තථා;
භූමිධම්මං පරිග්ගය්හ, විපස්සිත්වා තතො පරං.
යතො කුතොචි වුට්ඨානං, යදි හොති අනිච්චතො;
හුත්වාධිමොක්ඛබහුලො, සද්ධින්ද්රියවිසෙසතො.
අනිමිත්තවිමොක්ඛෙන, නිය්යන්තො සත්තපුග්ගලො;
සද්ධානුසාරී පඨමෙ, මජ්ඣෙ සද්ධාවිමුත්තකො.
අන්තෙ පඤ්ඤාවිමුත්තොති, තමීරෙන්ති තථාගතා;
සඞ්ඛාරෙ දුක්ඛතො දිස්වා, වුට්ඨහන්තො ස පුග්ගලො.
පස්සද්ධිබහුලො හුත්වා, සමාධින්ද්රියලාභතො;
තථෙවාප්පණිහිතෙන, නිය්යන්තො තිවිධො භවෙ.
අනත්තතො වුට්ඨහිත්වා, වෙදබාහුල්යයොගතො;
සුඤ්ඤතෙනාථ නිය්යන්තො, පඤ්ඤින්ද්රියවිසෙසතො.
ධම්මානුසාරී පඨමෙ, දිට්ඨිප්පත්තො තතො පරං;
අන්තෙ පඤ්ඤාවිමුත්තොති, තම්පි දීපෙන්ති පණ්ඩිතා.
ආනෙඤ්ජපාදකජ්ඣාන-නාමකායවිසෙසතො ¶ ;
සච්ඡිකත්වාන නිබ්බානං, මජ්ඣෙ ඡ කායසක්ඛිනො.
අරූපතො ච මග්ගෙන, ආනෙඤ්ජෙන ච රූපතො;
විමුත්තො උභතොභාග-විමුත්තො අරහා භවෙ.
තිවිමොක්ඛමුඛීභූතා, ඉති වුට්ඨානසාධිකා;
සත්තපුග්ගලභෙදඤ්ච, සම්පාදෙති විපස්සනා.
අධිමුච්චති ¶ සද්ධා ච, යථාවත්ථුසභාවතො;
ඤෙය්යධම්මෙසු සබ්බත්ථ, පඤ්ඤා ච පටිවිජ්ඣති.
තස්මා සද්ධා ච පඤ්ඤා ච, වත්ථුනිච්ඡයලක්ඛණා;
වත්ථුප්පතිට්ඨිතා චායං, තිලක්ඛණවිපස්සනා.
තස්මා සද්ධාධුරො යොගී, දිස්වොළාරිකලක්ඛණං;
තතො පරමනත්තාති, සුඛුමෙ අධිමුච්චති.
තස්සෙවමධිමුත්තස්ස, සද්ධා වා පන කෙවලා;
සමාධින්ද්රියාධිකා ච, වුට්ඨානඝටිකා භවෙ.
ථූලලක්ඛණමොහාය, පඤ්ඤාධුරෙ විපස්සතො;
ධම්මසභාවමාහච්ච, සුඛුමං පටිවිජ්ඣති.
තස්මා සද්ධාධුරස්සෙව, වුට්ඨානද්වයමාදිතො;
අන්තෙ සද්ධානුගතස්ස, පඤ්ඤා සුපරිපූරති.
පඤ්ඤාධුරස්ස සෙසන්ති, කෙචි ආචරියා පන;
ධුරසංසන්දනං නාම, වුට්ඨානෙසු විභාවයුං.
සත්තක්ඛත්තුපරමො ච,
කොලංකොලො තථාපරො;
එකබීජීති තිවිධො,
සොතාපන්නො පවුච්චති.
සකිංදෙව ඉමං ලොකං, ආගන්ත්වා පුන පුග්ගලො;
සකදාගාමිනාමෙන, දුතියොපි පකාසිතො.
අන්තරාපරිනිබ්බායී ¶ , උපහච්චාපරො තථා;
අසඞ්ඛාරං සසඞ්ඛාරං, උද්ධංසොතොති පඤ්චධා.
අනාගාමී ච තතියො, චතුත්ථො අරහාති ච;
ඉත්ථං ඵලට්ඨා චත්තාරො, මග්ගට්ඨා ච තතොපරෙ.
භාවනාපරියායෙන ¶ , පටිවෙධානුරූපතො;
චත්තාරො ච යුගා හොන්ති, අට්ඨ චාරියපුග්ගලා.
දිට්ඨිකඞ්ඛා පහීයන්ති, ආදිමග්ගෙන සබ්බථා;
අපායගමනීයම්පි, පාපමඤ්ඤං පහීයති.
සකදාගාමිමග්ගෙන, ඛීයන්තොළාරිකා තථා;
අනාගාමිකමග්ගෙන, කාමදොසාව සබ්බථා.
අරහත්තෙන සබ්බෙපි, ක්ලෙසා ඛීයන්ති සබ්බථා;
ක්ලෙසහානි යථායොග-මිති ඤෙය්යා විභාවිනා.
පටිසම්භිදා චතස්සො, අත්ථෙ ධම්මෙ නිරුත්තියං;
පටිභානෙ ච භාසන්ති, ඤාණං භෙදගතං බුධා.
හෙතුප්ඵලඤ්ච නිබ්බානං, භාසිතත්ථො තථාපරො;
පාකාක්රියාති පඤ්චෙතෙ, අත්ථනාමෙන භාසිතා.
හෙතු චාරියමග්ගො ච, භාසිතඤ්ච තථාපරං;
කුසලාකුසලඤ්චෙති, පඤ්ච ධම්මො පකාසිතො.
තත්ථෙවං දසධා භෙදෙ, අත්ථධම්මෙ යථාරහං;
යො වොහාරො සභාවෙන, සා නිරුත්තීති සම්මතා.
තංතංගොචරකිච්චාදි-භෙදභින්නං තහිං තහිං;
පවත්තමානං යං ඤාණං, පටිභානං තමීරිතං.
පුබ්බයොගො බාහුස්සච්චං,
දෙසභාසා තථාගමො;
පරිපුච්ඡා චාධිගමො,
නිස්සයො මිත්තසම්පදා.
ඉච්චූපනිස්සයං ¶ ලද්ධා, භිජ්ජති පටිසම්භිදා;
අසෙක්ඛභූමියං වාථ, සෙක්ඛභූමියමෙව වා.
සරස්සතො ¶ ආගමතො, තථාලම්බණතොපි ච;
නාමුප්පත්තිං පකාසෙන්ති, ඵලස්ස තිවිධං බුධා.
තිධා තතො සමාපත්ති, සොතාපත්තිඵලාදිකා;
සුඤ්ඤතා චානිමිත්තා ච, තථාප්පණිහිතාති ච.
තඤ්ච වුත්තනයෙනෙව, සමාපජ්ජිතුමිච්ඡතො;
විපස්සන්තස්ස සඞ්ඛාරෙ, ඵලමප්පෙති අත්තනො.
නිරොධං තු සමාපත්තිං, රූපාරූපස්ස ලාභකො;
සමාපජ්ජතානාගාමී, අරහා ච යථා තථා.
රූපාරූපසමාපත්තිං, සමාපජ්ජ යථාක්කමං;
වුට්ඨහිත්වා විපස්සන්තො, තත්ථ තත්ථෙව සඞ්ඛතෙ.
යුගනන්ධං පවත්තෙත්වා, සමථඤ්ච විපස්සනං;
යාවාකිඤ්චඤ්ඤායතන-මිත්ථං පත්වා තතො පරං.
අධිට්ඨෙය්යමධිට්ඨාය, කත්වාභොගං යථාරහං;
මග්ගාරූපසමාපත්තිං, සමාපජ්ජති පණ්ඩිතො.
තතො නිරොධං ඵුසති, චිත්තුප්පාදද්වයා පරං;
තස්සෙවං මනසාභාවො, නිරොධොති පවුච්චති.
ඵලචිත්තසමුප්පාදා, වුට්ඨානං තස්ස දීපිතං;
තතො භවඞ්ගං ඡෙත්වාන, පච්චවෙක්ඛති බුද්ධිමා.
ඉච්චානෙකගුණාධාරං, පඤ්ඤාභාවනමුත්තමං;
භාවෙය්ය මතිමා යොගී, පත්ථෙන්තො හිතමත්තනො.
ඉත්ථං සුසම්පාදිතසීලචිත්ත-
පඤ්ඤාවිසුද්ධී පටිපාදයන්තා;
පත්වාන සම්බොධිමපෙතසොකා,
පාලෙන්ති සොත්ථිං පරමං චිරාය.
පක්ඛාලිතක්ලෙසමලා මහෙසී;
අච්චන්තවොදාතගුණොදිතත්තා,
ලොකස්ස හොන්තුත්තමදක්ඛිණෙය්යා.
ඉති නාමරූපපරිච්ඡෙදෙ නිස්සන්දඵලවිභාගො නාම
තෙරසමො පරිච්ඡෙදො.
නිට්ඨිතො ච සබ්බථාපි විපස්සනාවිභාගො.
නිගමනකථා
එත්තාවතා පටිඤ්ඤාතො, පවක්ඛාමීති ආදිතො;
නාමරූපපරිච්ඡෙදො, පරිනිට්ඨාපිතො මයා.
තෙරසෙව පරිච්ඡෙදා, විභත්තා සත්ත සාධිකා;
නාමරූපපරිච්ඡෙදෙ, භාණවාරා පකාසිතා.
අභිධම්මපරමත්ථා, සමථො ච විපස්සනා;
විසුං විසුං විභත්තාති, විභාගෙත්ථ තිධා මතා.
සොයං විජ්ජාවිමොක්ඛා ච, හදයෙසු විභාවිනං;
වල්ලභත්තමධිට්ඨාය, සාසනෙත්ථ ගවෙසිනං.
මනොගතතමුද්ධංසී, රවිරංසීව පණ්ඩිතො;
දස්සෙතු චිරමාලොකං, සද්ධම්මරතනාලයෙ.
පණ්ඩිච්චං ¶ පරමත්ථෙසු, පාටවං පටිපත්තියං;
පත්ථයන්තෙන භික්ඛූන-මිත්ථං සුගතසාසනෙ.
නාමරූපපරිච්ඡෙද-මසංකිණ්ණමනාකුලං;
කුබ්බතා හිතකාමෙන, සුකතෙන කතෙන මෙ.
මහාමෙරුනිභං ¶ ගෙහං, මහාචෙතියභූසිතං;
මහාවිහාරමාරුළ්හ-මහාබොධිමහුස්සවං.
අලඞ්කාතුං පහොන්තාලං, චිරකාලං තපොධනා;
ලඞ්කාදීපස්සලඞ්කාරං, කලඞ්කාපගතාලයං.
නාමරූපපරිච්ඡෙදො,
අන්තරායං විනා යථා;
නිට්ඨිතොයං තථා ලොකෙ,
නිට්ඨන්තජ්ඣාසයා සුභා.
ඉති අනුරුද්ධාචරියෙන විරචිතං
නාමරූපපරිච්ඡෙදපකරණං නිට්ඨිතං.
නමො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස