📜

පඨමො පරිච්ඡෙදො

1. චිත්තවිභාගො

1. සරූපසඞ්ගහකථා

2.

චිත්තං ¶ චෙතසිකං රූපං, නිබ්බානන්ති නිරුත්තරො;

චතුධා දෙසයී ධම්මෙ, චතුසච්චප්පකාසනො.

3.

චිත්තමෙකූනනවුතිවිධං තත්ථ විභාවයෙ;

එකනවුතිවිධං වා, එකවීසසතම්පි වා.

4.

ද්වෙපඤ්ඤාස සරූපෙන, ධම්මා චෙතසිකා මතා;

චිත්තුප්පාදවසා භින්නා, සම්පයොගානුසාරතො.

5.

අට්ඨවීසවිධං රූපං, භූතොපාදායභෙදතො;

දුවිධං රූපරූපං තු, අට්ඨාරසවිධං භවෙ.

6.

නිබ්බානං පන දීපෙන්ති, අසඞ්ඛතමනුත්තරං;

අත්ථනාමවසා ද්වෙධා, පඤ්ඤත්තීති පවුච්චති.

7.

තෙසං දානි පවක්ඛාමි, විභාගං තු යථාක්කමං;

චතුධා පරමත්ථානං, ද්විධා පඤ්ඤත්තියා කථං.

8.

කුසලාදිවිභාගෙන ¶ , තත්ථ චිත්තං චතුබ්බිධං;

තථා භූමිවිභාගෙන, කාමභූමාදිතො කථං.

9.

සොමනස්සසහගතං, උපෙක්ඛාසහිතං තථා;

ඤාණෙන සම්පයුත්තඤ්ච, විප්පයුත්තන්ති භෙදිතං.

10.

අසඞ්ඛාරං සසඞ්ඛාරමිති භින්නං පුනට්ඨධා;

කාමාවචරකුසලං, කාමෙ සුගතිසාධකං.

11.

තක්කචාරපීතිසුඛ-චිත්තස්සෙකග්ගතායුතං ¶ ;

පඨමජ්ඣානකුසලං, පඤ්චඞ්ගිකමුදාහටං.

12.

විතක්කහීනං දුතියං, ඣානං තු චතුරඞ්ගිකං;

විචාරහීනං තතියං, ඣානං පන තිවඞ්ගිකං.

13.

පීතිහීනං චතුත්ථඤ්ච, උපෙක්ඛෙකග්ගතායුතං;

පඤ්චමඤ්ච පකාසෙන්ති, උභයම්පි දුවඞ්ගිකං.

14.

එවං ඣානඞ්ගභෙදෙන, චිත්තං පඤ්චවිධං භවෙ;

රූපාවචරකුසලං, රූපභූමිපවත්තකං.

15.

ආකාසානඤ්චායතනං, කුසලං පඨමං භවෙ;

විඤ්ඤාණඤ්චායතනන්ති, දුතියං තතියං තථා.

16.

ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං තු, චතුත්ථං පන මානසං;

නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤාය-තනඤ්චෙති චතුබ්බිධං.

17.

ආරුප්පකුසලං නාම, උපෙක්ඛෙකග්ගතායුතං;

දුවඞ්ගිකමිදං සබ්බං, ආරුප්පභවසාධකං.

18.

සොතාපත්තිමග්ගචිත්තං, පඨමානුත්තරං තථා;

සකදාගාමි අනාගාමි, අරහත්තන්ති සබ්බථා.

19.

චතුධා මග්ගභෙදෙන, ඣානභෙදෙන පඤ්චධා;

වීසතාපරියාපන්නකුසලං ද්වයමිස්සිතං.

20.

ඉත්ථං භූමිවිභාගෙන, කුසලං තු චතුබ්බිධං;

එකවීසාපි බාවීසං, සත්තතිංසවිධම්පි වා.

21.

සොමනස්සසහගතං ¶ , උපෙක්ඛාසහිතං තථා;

දිට්ඨිගතසම්පයුත්තං, විප්පයුත්තන්ති භෙදිතං.

22.

අසඞ්ඛාරං සසඞ්ඛාරමිති භින්නං පුනට්ඨධා;

ලොභමූලං පකාසෙන්ති, ලොභමොහද්විහෙතුකං.

23.

දොමනස්සසහගතං ¶ , පටිඝෙන සමායුතං;

අසඞ්ඛාරං සසඞ්ඛාරමිති භින්නං ද්විධා පන.

24.

දොසමූලං පකාසෙන්ති, දොසමොහද්විහෙතුකං;

විචිකිච්ඡාසහගතං, උද්ධච්චසහිතන්ති ච.

25.

උපෙක්ඛාවෙදනායුත්තං, මොමූහං දුවිධං පන;

මොහමූලං පකාසෙන්ති, මොහෙනෙවෙකහෙතුකං.

26.

ද්වාදසාකුසලා නාම, චතුරාපායසාධකා;

එතෙ සුගතියඤ්චාපි, විපත්තිඵලදායකා.

27.

චක්ඛුසොතඝානජිව්හා-කායවිඤ්ඤාණනාමකා;

පඤ්චවිඤ්ඤාණයුගළා, යුගළං සම්පටිච්ඡනං.

28.

සන්තීරණද්වයඤ්චෙව, උපෙක්ඛාසහිතං තථා;

පුඤ්ඤාපුඤ්ඤවසෙනෙව, විපාකා දුවිධා ඨිතා.

29.

උපෙක්ඛාසහිතා තත්ථ, මානසා ද්වාදසෙරිතා;

කායවිඤ්ඤාණයුගළං, සුඛදුක්ඛයුතං කමා.

30.

සොමනස්සසහගතං, යං සන්තීරණමානසං;

තං පුඤ්ඤපාකමෙවාහු, පාපපාකං න විජ්ජති.

31.

පඤ්චද්වාරමනොද්වාර-වසෙන දුවිධං පන;

උපෙක්ඛාවෙදනායුත්තං, ක්රියාවජ්ජනනාමකං.

32.

සොමනස්සසහගතං, හසිතුප්පාදමානසං;

ක්රියාජවනමිච්චෙවං, තිවිධාහෙතුකක්රියා.

33.

අට්ඨෙව පුඤ්ඤපාකානි, පාපපාකානි සත්තධා;

ක්රියචිත්තානි තීණීති, අට්ඨාරස අහෙතුකා.

34.

සපුඤ්ඤෙහි ¶ සමානා ච, මහාපාකමහාක්රියා;

මහග්ගතක්රියා පාකා, ඵලචිත්තානි ච කමා.

35.

ඉත්ථමෙකූනනවුති-විධං ¶ චිත්තං භවෙ තථා;

එකනවුතිවිධං වා, එකවීසසතම්පි වා.

36.

තක්කචාරපීතිසුඛචිත්තස්සෙකග්ගතායුතං;

සොතාපත්තිමග්ගචිත්තං, පඨමජ්ඣානිකං මතං.

37.

දුතියං තක්කතො හීනං, තතියං තු විචාරතො;

චතුත්ථං පීතිතො හීනං, උපෙක්ඛෙකග්ගතායුතං.

38.

පඤ්චමන්ති ච පඤ්චෙතෙ, පඨමානුත්තරා මතා;

දිට්ඨිකඞ්ඛාසීලබ්බතපරාමාසප්පහායිනො.

39.

තථෙව සකදාගාමිමග්ගචිත්තඤ්ච පඤ්චධා;

රාගදොසමොහත්තයතනුත්තකරමීරිතං.

40.

කාමදොසසමුග්ඝාතකරං නිරවසෙසතො;

තතියානුත්තරඤ්චාපි, කුසලං පඤ්චධා තථා.

41.

රූපරාගාරූපරාගමානුද්ධච්චාපි චාපරා;

අවිජ්ජා චෙති පඤ්චුද්ධංභාගියානමසෙසතො.

42.

සංයොජනානං සෙසානං, සමුග්ඝාතකරං පරං;

චතුත්ථානුත්තරං මග්ගචිත්තං පඤ්චවිධන්ති ච.

43.

චත්තාරි පඤ්චකානෙව, මග්ගෙසු ච ඵලෙසු ච;

සෙසානි චෙකාසීතීති, එකවීසසතං භවෙ.

44.

ලොකුත්තරානං අට්ඨන්නං, ඉච්චෙවං පඤ්චධා පුන;

ඣානඞ්ගමග්ගබොජ්ඣඞ්ග-විභාගාය යථාරහං.

45.

පාදකජ්ඣානමාමට්ඨඣානං අජ්ඣාසයො තථා;

වුට්ඨානගාමිනී චෙව, නියාමෙති විපස්සනාති.

ඉති චිත්තවිභාගෙ සරූපසඞ්ගහකථා නිට්ඨිතා.

පඨමො පරිච්ඡෙදො.