📜
සොළසමො පරිච්ඡෙදො
16. චිත්තුප්පාදකථා
චිත්තුප්පාදෙසු ධම්මානං, ඉති ඤත්වා විනිච්ඡයං;
චිත්තුප්පාදානමෙවාථ, ඤාතබ්බො භෙදසඞ්ගහො.
වෙදනාහාරතො චෙව, හෙතාධිපතිතො තථා;
ඣානින්ද්රියමග්ගබලා, යෙවාපනපථාදිතො.
තත්ථ සුඛා ච දුක්ඛා ච, අදුක්ඛමසුඛාති ච;
තිස්සො ච වෙදනා වුත්තා, සම්භොගත්ථවිසෙසතො.
සුඛං දුක්ඛං සොමනස්සං, දොමනස්සමථාපරං;
උපෙක්ඛින්ද්රියමිච්චෙවං, පඤ්චින්ද්රියවිභාගතො.
කායවිඤ්ඤාණයුගළෙ, සුඛදුක්ඛා හි වෙදනා;
සොමනස්සං දොමනස්සං, ඉති නාමං ලභන්ති න.
අඤ්ඤත්ථ පන සබ්බත්ථ, සුඛා දුක්ඛා ච වෙදනා;
සොමනස්සං දොමනස්සං, ඉති නාමං ලභන්ති ච.
අදුක්ඛි ¶ අසුඛොපෙක්ඛා, මජ්ඣත්තාති ච වෙදනා;
පඤ්චපඤ්ඤාසචිත්තෙසු, තදඤ්ඤෙසු පකාසිතා.
සුඛදුක්ඛින්ද්රියයුත්තං, කායවිඤ්ඤාණකද්වයං;
දොමනස්සින්ද්රියයුත්තං, පටිඝද්වයමානසං.
අට්ඨාරස ¶ පරිත්තානි, චතුක්කජ්ඣානමාදිතො;
සොමනස්සින්ද්රියයුත්තා, ද්වාසට්ඨිවිධ මානසා.
ද්වත්තිංස ච පරිත්තානි, තෙවීස ඣානපඤ්චමා;
හොන්තිපෙක්ඛින්ද්රියයුත්තා, පඤ්චපඤ්ඤාස මානසා.
සුඛයුත්තා තු තෙසට්ඨි, දුක්ඛයුත්තා තයො තහිං;
අදුක්ඛමසුඛයුත්තා, පඤ්චපඤ්ඤාසුපෙක්ඛකා.
ඔජට්ඨමකරූපඤ්ච, වෙදනං සන්ධිමානසං;
නාමරූපඤ්ච කමතො, ආහරන්තීති දෙසිතා.
ආහාරා කබළීකාරො, ඵස්සො සඤ්චෙතනා තථා;
විඤ්ඤාණඤ්චෙති චත්තාරො, උපත්ථම්භා ච සම්භවා.
චිත්තුප්පාදෙසු සබ්බත්ථ,
ආහාරාරූපිනො තයො;
කබළීකාරො ආහාරො,
කාමෙ කායානුපාලකො.
අලොභො ච අදොසො ච,
අමොහො ච තථාපරො;
ලොභො දොසො ච මොහො ච,
හෙතූ ධම්මා ඡ දෙසිතා.
කුසලාකුසලා හෙතූ, තයො අබ්යාකතාති ච;
නවද්වාදසධා තත්ථ, විපාකක්රියභෙදතො.
දස ¶ පඤ්චාධිකා හොන්ති, භූමිභෙදා තතො තහිං;
පුඤ්ඤපාකක්රියාභෙදා, තාලීස චතුනූනකා.
සන්තීරණමනොධාතු-පඤ්චවිඤ්ඤාණමානසෙ;
වොට්ඨබ්බනෙ ච හසිතෙ, හෙතු නාම න විජ්ජති.
ලොභමූලෙසු ¶ ලොභො ච,
මොහො ච පටිඝද්වයෙ;
දොසො මොහො ච ලබ්භන්ති,
මොහො එකොව මොමුහෙ.
ඤාණෙන විප්පයුත්තෙසු,
අලොභාදිද්වයං භවෙ;
තතො සෙසෙසු සබ්බත්ථ,
අලොභාදිතයොපි ච.
තිහෙතුකා සත්තචත්තා-ලීස හොන්ති ද්විහෙතුකා;
බාවීස ද්වෙකහෙතුකා, අට්ඨාරස අහෙතුකා.
ඡන්දො චිත්තඤ්ච වීරියං, වීමංසාති චතුබ්බිධා;
සහජාතාධිපා ධම්මා, වුත්තාධිපතයො සියුං.
යමාලම්බං ගරුං කත්වා, නාමධම්මා පවත්තරෙ;
ආරම්මණාධිපනාමෙන, තදාලම්බණමීරිතං.
තිහෙතුකජවෙස්වෙකො, චතූසුපි යථාරහං;
ද්විහෙතුකෙසු සම්භොති, වීමංසාධිපතිං විනා.
අනුත්තරෙ කාමපුඤ්ඤෙ, තිහෙතුකමහාක්රියෙ;
ලොභමූලෙ ච සාවජ්ජෙ, ලබ්භතාලම්බණාධිපො.
තත්ථ චානියතා කාමෙ, ලබ්භමානාපි ලබ්භරෙ;
මහග්ගතානුත්තරෙසු, නියතාව යථාරහං.
ක්රියාද්විහෙතුපටිඝෙ ¶ ,
නත්ථෙවාලම්බණාධිපො;
මොමූහාහෙතුකෙ පාකෙ,
ලොකියෙ ච න කොචිපි.
උභයාධිපයුත්තා ච, සහජාධිපයොගිනො;
උභයානියතාධිප්පා, සහජානියතාධිපා.
උභයවිප්පයුත්තා ¶ ච, පඤ්චධා තත්ථ මානසා;
අට්ඨට්ඨාරස වීසං ඡ, සත්තතිංස යථාක්කමං.
පඤ්චාධිපතියොගා ච, චතුරාධිපයොගිනො;
තිවිධාධිපයුත්තා ච, විමුත්තාපි ච සබ්බථා.
සොළසාථ සමත්තිංස, ඡළෙවාථ යථාක්කමං;
සත්තතිංසතිවිධාති, චතුධෙවම්පි නිද්දිසෙ.
වීමංසාධිපයුත්තා ච, සහජාධිපයොගිනො;
ආලම්බාධිපයුත්තා ච, විප්පමුත්තාපි සබ්බථා.
චතුත්තිංස ද්විපඤ්ඤාස, අට්ඨවීස යථාක්කමං;
සත්තතිංසති චෙවෙති, චතුධෙවම්පි නිද්දිසෙ.
සහජාධිපලද්ධා තු, ද්වෙපඤ්ඤාසෙව සබ්බථා;
ආලම්බාධිපලද්ධා ච, උභයාධිපලාභිනො.
අට්ඨවීසෙව සබ්බෙපි, ද්වෙපඤ්ඤාසෙව සාධිපා;
සෙසා නිරාධිපා සබ්බෙ, සත්තතිංසාපි සබ්බථා.
වෙදනාදිවසෙනෙවං, ඤත්වා භෙදං චතුබ්බිධං;
ඣානින්ද්රියමග්ගබල-වසෙනාපි විභාවයෙ.
විතක්කහෙට්ඨිමං ඣානං, මනොපරං මනින්ද්රියං;
හෙතුපරඤ්ච මග්ගඞ්ගං, බලං වීරියපච්ඡිමං.
අවිතක්කෙ ¶ පකතියා, තස්මා ඣානං න විජ්ජති;
අහෙතුකෙ ච මග්ගඞ්ගං, බලඤ්චාවීරියෙ යථා.
අට්ඨ රූපින්ද්රියානෙත්ථ, අගය්හන්තෙව සබ්බථා;
මග්ගින්ද්රියබලට්ඨෙසු, සමාධි ච න කඞ්ඛිතෙ.
කාමපුඤ්ඤෙස්වනියතා, විරතීපි අනුද්ධතා;
පඤ්ඤානුත්තරචිත්තෙසු, ඉන්ද්රියත්තයභාජිතා.
සෙසා වුත්තානුසාරෙන, ලබ්භමානජ්ඣානාදිකා;
තෙහි යුත්තා ච විඤ්ඤෙය්යා, චිත්තුප්පාදා යථාක්කමං.
සොමනස්සයුත්තා ¶ කාමෙ, ලොකුත්තරමහග්ගතෙ;
පඨමජ්ඣානචිත්තා ච, පඤ්චඣානඞ්ගිකා මතා.
දුක්ඛුපෙක්ඛායුත්තා කාමෙ, පඤ්චවිඤ්ඤාණවජ්ජිතා;
දුතියජ්ඣානචිත්තා ච, චතුඣානඞ්ගිකා සියුං.
ඣානඞ්ගත්තයසංයුත්තා, තතියජ්ඣානමානසා;
චතුත්ථපඤ්චමාරුප්පා, ඣානඞ්ගද්වයයොගිනො.
පඤ්චවිඤ්ඤාණයුගළෙ, ඣානඞ්ගං නත්ථි කිඤ්චිපි;
ඉත්ථං ඣානානං භෙදෙන, පඤ්චධා මානසා ඨිතා.
එකූනතිංසති සත්ත-තිංස චෙකාදසාපරෙ;
චතුත්තිංස දසෙවාථ, ගණිකා තු යථාක්කමං.
ලොකුත්තරෙසු සබ්බෙසු, ඉන්ද්රියානි නවුච්චරෙ;
තිහෙතුකෙසු සබ්බෙසු, ලොකියෙසු පනට්ඨධා.
ඤාණෙන විප්පයුත්තෙසු, සත්තධාව සමුද්ධරෙ;
සිතවොට්ඨබ්බනා පුඤ්ඤෙ, පඤ්චධාව පකාසයෙ.
විචිකිච්ඡාසහගතෙ, චතුධාව විනිද්දිසෙ;
තීණින්ද්රියානි වුත්තානි, සෙසාහෙතුකමානසෙ.
අට්ඨ ¶ චෙකූනතාලීස, ද්වාදස වාථ තෙරස;
එකඤ්ච සොළස චෙති, ඡබ්බිධා තත්ථ සඞ්ගහො.
පඨමානුත්තරං ඣානං, අට්ඨමග්ගඞ්ගිකං මතං;
සත්තමග්ගඞ්ගිකං නාම, සෙසං ඣානමනුත්තරං.
ලොකියං පඨමං ඣානං, තථා කාමෙ තිහෙතුකං;
පඤ්චමග්ගඞ්ගිකා නාම, චිත්තුප්පාදා පකාසිතා.
සෙසං මහග්ගතං ඣානං, සම්පයුත්තා ච දිට්ඨියා;
ඤාණෙන විප්පයුත්තා ච, චතුමග්ගඞ්ගිකා මතා.
දොසමූලද්වයඤ්චෙව, උද්ධච්චසහිතං තථා;
දිට්ඨියා විප්පයුත්තා ච, මග්ගඞ්ගත්තයයොගිනො.
විචිකිච්ඡාසම්පයුත්තො ¶ , වුත්තො මග්ගො දුවඞ්ගිකො;
අමග්ගාහෙතුකො චෙති, සත්තධා තත්ථ සඞ්ගහො.
අට්ඨ ද්වත්තිංසති චෙව, දස පඤ්චාධිකාපරෙ;
තාලීස කමතො සත්ත, එකඤ්චට්ඨදසාපරෙ.
බලානි පන සත්තෙව, සබ්බත්ථාපි තිහෙතුකෙ;
ඤාණෙන විප්පයුත්තෙසු, ඡ බලානි සමුද්දිසෙ.
චතුධාකුසලෙ හොන්ති, තිවිධා කඞ්ඛිතෙ පන;
ද්විබලං සිතවොට්ඨබ්බං, අබලං සෙසමීරිතං.
ඡබ්බිධො සඞ්ගහො තත්ථ, සත්තතාලීසථාපරෙ;
ද්වාදසෙකාදසෙකං ද්වෙ, සොළසෙති යථාක්කමං.
ඉත්ථං පඤ්ච ඡ සත්ත ඡ-කොට්ඨාසා කමතො ඨිතා;
චතුවීසති සබ්බෙපි, ඣානඞ්ගාදිවසා කථා.
ඉති චෙතසිකවිභාගෙ චිත්තුප්පාදකථා නිට්ඨිතා.
සොළසමො පරිච්ඡෙදො.