📜
අට්ඨාරසමො පරිච්ඡෙදො
3. රූපවිභාගො
18. සරූපකථා
තෙපඤ්ඤාස පනිච්චෙවං, නාමධම්මා පකාසිතා;
අට්ඨවීසවිධං දානි, රූපං නාම කථීයති.
පථවාපො ච තෙජො ච, වායො චෙති චතුබ්බිධො;
චක්ඛුසොතඝානජිව්හා, කායොති පන පඤ්ච ච.
රූපසද්දගන්ධරසා, චත්තාරො ච අථාපරං;
ඉත්ථිපුම්භාවයුගළං, ජීවිතං හදයම්පි ච.
කායවිඤ්ඤත්ති ¶ ¶ චෙවාථ, වචීවිඤ්ඤත්ති ච ද්වයං;
ආකාසධාතු රූපස්ස, ලහුතා මුදුතා තස්ස.
කම්මඤ්ඤතා උපචයො, සන්තති ජරතා පන;
අනිච්චතා ච කබළීකාරාහාරොති සබ්බථා.
අට්ඨවීසවිධං හොති, රූපමෙතං සරූපතො;
තස්ස ලක්ඛණභෙදෙන, සභාවඤ්ච විභාවයෙ.
සන්ධාරණං තු පථවීධාතු කක්ඛළලක්ඛණා;
ආබන්ධනමාපොධාතු, ආපග්ඝරණලක්ඛණා.
පරිපාචනතා තෙජොධාතු උණ්හත්තලක්ඛණා;
සමුදීරණතා වායොධාතු විත්ථම්භලක්ඛණා.
සබ්බත්ථාවිනිභුත්තාපි, අසම්මිස්සකලක්ඛණා;
තංතංභාවසමුස්සන්නසම්භාරෙසුපලක්ඛිතා.
අඤ්ඤමඤ්ඤෙනුපත්ථද්ධා, සෙසරූපස්ස නිස්සයා;
චතුධෙවං කලාපෙසු, මහාභූතා පවත්තරෙ.
චක්ඛු සම්භාරචක්ඛුම්හි, සත්තක්ඛිපටලොචිතෙ;
කණ්හමණ්ඩලමජ්ඣම්හි, පසාදොති පවුච්චති.
යෙන චක්ඛුපසාදෙන, රූපානි අනුපස්සති;
පරිත්තං සුඛුමඤ්චෙතං, ඌකාසිරසමූපමං.
සොතං සොතබිලස්සන්තො,
තම්බලොමාචිතෙ තථා;
අඞ්ගුලිවෙධනාකාරෙ,
පසාදොති පකාසිතො.
අන්තො අජපදට්ඨානෙ, ඝානං ඝානබිලෙ ඨිතං;
ජිව්හා ජිව්හාය මජ්ඣම්හි, උප්පලාකාරසන්නිභෙ.
ඉච්චෙවං ¶ පන චත්තාරො, තංතංදෙසවවත්ථිතා;
කායප්පසාදොපාදින්නෙ, සබ්බකෙති යථාක්කමං.
රූපාද්යාභිඝාතාරහභූතානං ¶ වා යථාරහං;
දට්ඨුකාමනිදානාදිකම්මභූතානමෙව වා.
පසාදලක්ඛණා භූතරූපානං භූතනිස්සිතා;
කප්පාසපටලස්නෙහසන්නිභාති ච වණ්ණිතා.
පඤ්චාපි ජීවිතාරක්ඛා, රූපාදිපරිවාරිතා;
ධීතරාව කුමාරාව, කලාපන්තරවුත්තිනො.
රූපං නිභාසො භූතානං, සද්දො නිග්ඝොසනං තථා;
ගන්ධො ච ගන්ධනං තත්ථ, රසො ච රසනීයතා.
භූතත්තයඤ්ච ඵොට්ඨබ්බං, ආපොධාතුවිවජ්ජිතං;
සද්දො අනියතො තත්ථ, තදඤ්ඤෙ සහවුත්තිනො.
චක්ඛාදිපටිහනනලක්ඛණා තු යථාක්කමං;
පඤ්චෙව පඤ්චවිඤ්ඤාණවීථියා විසයා මතා.
ඉත්ථින්ද්රියං පනිත්ථිත්තං, ඉත්ථිභාවොති දෙසිතො;
පුරිසත්තං තථාභාවො, පුරිසින්ද්රිය නාමකො.
තං ද්වයං පනුපාදින්නෙ, කායෙ සබ්බත්ථ ලබ්භති;
කලාපන්තරභින්නඤ්ච, භින්නසන්තානවත්ති ච.
රූපානං කම්මජාතානං, අනුපාලනලක්ඛණං;
ජීවිතින්ද්රියරූපන්ති, ආයු නාම පවුච්චති.
මනොධාතුයා ච තථා, මනොවිඤ්ඤාණධාතුයා;
නිස්සයලක්ඛණං වත්ථුරූපං හදයනිස්සිතං.
මජ්ඣෙ හදයකොසම්හි, අඩ්ඪප්පසතලොහිතෙ;
භූතරූපමුපාදාය, චක්ඛාදි විය වත්තති.
ආකාසධාතු ¶ රූපානං, පරිච්ඡෙදකලක්ඛණා;
තංතංරූපකලාපානං, පරියන්තොති වුච්චති.
චිත්තං සහජරූපානං, කායස්ස ගමනාදිසු;
සන්ථම්භනසන්ධාරණචලනස්ස තු පච්චයො.
වායොධාතුවිකාරොයං ¶ , කායවිඤ්ඤත්තිනාමකො;
වායොධාතාධිකානං තු, භූතානමිති කෙචනා.
තථා චිත්තසමුට්ඨිනො, වචීඝොසප්පවත්තියං;
උපාදින්නරූපකායඝට්ටනස්ස තු පච්චයො.
පථවීධාතුවිකාරොයං, වචීවිඤ්ඤත්තිනාමකො;
පථවීධාතාධිකානං තු, භූතානමිති කෙචනා.
ද්වෙපි කායවචීකම්මද්වාරභූතා යථාක්කමං;
තෙ පන ඝට්ටනාහෙතු-විකාරාකාරලක්ඛණා.
විඤ්ඤාපෙතීති කායෙන, වාචාය ච විචින්තිතං;
සයඤ්ච විඤ්ඤායතීති, විඤ්ඤත්තීති පකිත්තිතා.
ලහුතා පන රූපානං, අදන්ධාකාරලක්ඛණා;
මුදුතාපි ච රූපානං, මද්දවාකාරලක්ඛණා.
කම්මඤ්ඤතා ච රූපානං, යොග්ගතාකාරලක්ඛණා;
ගාරවථද්ධතා යොග්ගපටිපක්ඛා යථාක්කමං.
සප්පායමුතුමාහාරං, ලභිත්වා චිත්තසම්පදං;
ලහූ මුදු ච කම්මඤ්ඤං, යදා රූපං පවත්තති.
තථාපවත්තරූපස්ස, පවත්තාකාරභෙදිතං;
ලහුතාදිත්තයම්පෙතං, සහවුත්ති තදා භවෙ.
සප්පායං පටිවෙධාය, පටිපත්තුපකාරිතා;
සාකාරා රූපසම්පත්ති, පඤ්ඤත්තාව මහෙසිනා.
රූපස්සොපචයො ¶ නාම, රූපස්සාචයලක්ඛණො;
පවත්තිලක්ඛණා රූපසන්තතීති පකාසිතා.
රූපමාචයරූපෙන, ජායතිච්චුපරූපරි;
පෙක්ඛතොපචයාකාරා, ජාති ගය්හති යොගිනො.
අනුප්පබන්ධාකාරෙන, ජායතීති සපෙක්ඛතො;
තදායං සන්තතාකාරා, ජාති ගය්හති තස්ස තු.
එවමාභොගභෙදෙන ¶ , ජාතිරූපං ද්විධා කතං;
අත්තූපලද්ධිභාවෙන, ජායන්තං වාථ කෙවලං.
රූපං විවිත්තොකාසස්ස, පූරකට්ඨෙන චීයති;
අභාවා පුනභාවාය, පවත්තං සන්තතීති ච.
එවමාකාරභෙදාව, සබ්බාකාරවරාකරො;
ජාතිරූපං ද්විධාකාසි, ජාතිරූපවිරොචනො.
ජරතා නවතාහායා, රූපානං පාකලක්ඛණා;
අනිච්චතන්ති මප්පත්ති, පරිභිජ්ජනලක්ඛණා.
ඉති ලක්ඛණරූපං තු, තිවිධං භින්නකාලිකං;
සභාවරූපධම්මෙසු, තංතංකාලොපලක්ඛිතං.
යෙන ලක්ඛීයති රූපං, භින්නාකාරං ඛණෙ ඛණෙ;
විපස්සනානයත්ථාය, තමිච්චාහ තථාගතො.
කබළීකාරො ආහාරො,
යාපෙතබ්බොජලක්ඛණො;
ආහාරො සෙන්ද්රියජාතො,
රූපකායානුපාලකො.
ඉච්චෙවං සපරිච්ඡෙදා, සවිකාරා සලක්ඛණා;
අකිච්චපටිවෙධාය, දයාපන්නෙන තාදිනා.
තත්ථ ¶ තත්ථ යථායොගං, දෙසිතාති පකාසිතා;
රූපධම්මා සරූපෙන, අට්ඨවීසති සබ්බථා.
කත්වාන ජාතිමෙකං තු, තත්ථොපචයසන්තතිං;
සත්තවීසති රූපානි, භවන්තීති විනිද්දිසෙ.
භූතත්තයං තු ඵොට්ඨබ්බං, කත්වා ඡබ්බීසධාපි ච;
උභයං ජාතිඵොට්ඨබ්බං, ගහෙත්වා පඤ්චවීසති.
රූපධම්මානමිච්චෙවං ¶ , විභාවෙය්ය විසාරදො;
සරූපං නාමසඞ්ඛෙපං, සභාවඤ්ච සලක්ඛණන්ති.
ඉති රූපවිභාගෙ සරූපකථා නිට්ඨිතා.
අට්ඨාරසමො පරිච්ඡෙදො.