📜
පඤ්චවීසතිමො පරිච්ඡෙදො
25. විපස්සනාවුද්ධිකථා
සීලචිත්තදිට්ඨිකඞ්ඛාවිතරණවිසුද්ධියො ¶ ;
පත්වා කලාපතො තාව, සම්මසෙය්ය තතො පරං.
කලාපතො සම්මසනං, උදයබ්බයදස්සනං;
භඞ්ගඤාණං භයඤාණං, තථාදීනවනිබ්බිදා.
මුච්චිතුකම්යතාඤාණං, පටිසඞ්ඛානුපස්සනා;
සඞ්ඛාරුපෙක්ඛානුලොමමිච්චානුක්කමතො ඨිතා.
විපස්සනාති චක්ඛාතා, දසඤාණපරම්පරා;
ලක්ඛණත්තයමාහච්ච, සඞ්ඛාරෙසු පවත්තති.
තස්මා කලාපතො තාව, සම්මසෙය්ය තිලක්ඛණං;
සම්මසිත්වා අතීතාදිඛන්ධායතනධාතුයො.
අනිච්චා තෙ ඛයට්ඨෙන, ඛන්ධා දුක්ඛා භයට්ඨතො;
අනත්තා අසාරකට්ඨෙන, ඉච්චාභිණ්හං විචින්තයං.
තස්සෙවං සම්මසන්තස්ස, උපට්ඨාති තිලක්ඛණං;
සඞ්ඛාරෙසු තතො යොගී, ඛණසන්තතිඅද්ධතො.
පච්චුප්පන්නාන ධම්මානං, උදයඤ්ච වයං තථා;
පඤ්ඤාසාකාරභෙදෙහි, අනුපස්සති තත්ථ හි.
අවිජ්ජාතණ්හාකම්මානං, උදයා ච නිරොධතො;
සමුදයා නිරොධා ච, පඤ්චන්නං දස්සිතා තථා.
රූපස්සාහාරතො ¶ තිණ්ණං, ඵස්සතො නාමරූපතො;
විඤ්ඤාණස්සෙති සබ්බෙපි, චත්තාලීස සමිස්සිතා.
නිබ්බත්තිලක්ඛණං ¶ භඞ්ග-
ලක්ඛණඤ්චෙත්ථ පස්සතො;
ඛණතොදයතො චෙති,
සමපඤ්ඤාස හොන්ති තෙ.
ඉති ඛන්ධමුඛෙනෙතෙ, විභත්තා උදයබ්බයා;
ආයතන්නාදිභෙදෙහි, යොජෙතබ්බා යථාරහං.
උදයඤ්ච වයඤ්චෙවං, පස්සතො තස්ස යොගිනො;
විභූතා හොන්ති සඞ්ඛාරා, සමුට්ඨාති තිලක්ඛණං.
බොධිපක්ඛියධම්මා ච,
තෙ පස්සන්ති විසෙසතො;
තතො ජායන්තුපක්ලෙසා,
දසොපක්ලෙසවත්ථුකා.
ඔභාසො පීති පස්සද්ධි, අධිමොක්ඛො ච පග්ගහො;
සුඛං ඤාණමුපට්ඨානං, උපෙක්ඛා ච නිකන්ති ච.
තණ්හාමානදිට්ඨිග්ගාහවසෙන තිවිධෙපි තෙ;
අස්සාදෙන්තො උන්නමන්තො, මමායන්තො කිලිස්සති.
මග්ගං ඵලඤ්ච නිබ්බානං, පත්තොස්මීති අකොවිදො;
වෙක්ඛබුජ්ඣාති මඤ්ඤන්තො, පප්පොති අධිමානිකො.
මග්ගාදයො න හොන්තෙතෙ,
තණ්හාගාහාදිවත්ථුතො;
තණ්හාමානදිට්ඨියො චුපක්ලෙසා පරිපන්ථකා.
පොරාණමෙව ඛන්ධානං, උදයබ්බයදස්සනං;
තිලක්ඛණාරම්මණතො, මග්ගො නිබ්බානපච්චයො.
ඉති ¶ මග්ගං අමග්ගඤ්ච, විසොධෙන්තස්ස සිජ්ඣති;
විසුද්ධි ච මග්ගාමග්ගඤාණදස්සනනාමිකා.
තථාපරා ¶ විසුද්ධීනං, උදයබ්බයදස්සනං;
ආදිං කත්වා පටිපදාඤාණදස්සනනාමිකා.
පච්ඡා සංක්ලෙසවික්ඛෙපවිසුද්ධන්තං යථා පුරෙ;
පටිපජ්ජති මෙධාවී, උදයබ්බයදස්සනං.
ඉති ඛොදයබ්බයානුපස්සනාඤාණවීථියං;
සික්ඛන්තස්සාචිරෙනෙව, පරිපක්කා විපස්සනා.
පහායොදයවොහාරං, වයමෙවාධිමුච්චතො;
උප්පාදාභොගමොහාය, භඞ්ගමෙවානුතිට්ඨති.
තතො නිජ්ඣරධාරාව, ගඞ්ගාවාරොදකං විය;
භිජ්ජමානතිණානිව, පටිපජ්ජා සිඛා විය.
පතන්තෙ ච වයන්තෙ ච, භිජ්ජන්තිච්චෙව සඞ්ඛතෙ;
පස්සතො තස්ස භඞ්ගානුපස්සනාඤාණමීරිතං.
තතො භයානුපස්සනා, සභයාති විපස්සතො;
ආදීනවානුපස්සනා-ඤාණං ආදීනවාති ච.
නිබ්බිදානුපස්සනා ච, නිබ්බින්දන්තස්ස යොගිනො;
මුච්චිතුකම්යතාඤාණං, තතො මුච්චිතුමිච්ඡතො.
නිච්චා චෙ න නිරුජ්ඣෙය්ය, න බාධෙය්ය සුඛා යදි;
වසෙ වත්තෙය්ය අත්තා චෙ, තදභාවා න තෙ තථා.
සුට්ඨු මුච්චිතුමිච්චෙවං, පටිපච්චක්ඛතො තතො;
පටිසඞ්ඛානුපස්සනා-ඤාණං ජාතන්ති වුච්චති.
සාධුකං පටිසඞ්ඛාය, සඞ්ඛාරෙසු තිලක්ඛණං;
සුපරිඤ්ඤාතසඞ්ඛාරෙ, තථෙව පටිපස්සති.
අනිච්චා දුක්ඛානත්තා ච, සඞ්ඛාරාව න චාපරො;
අත්තා වා අත්තනීයං වා, නාහං න තු මමාති ච.
තතොව ¶ ¶ තත්ථ මජ්ඣත්තො, නන්දිරාගවිනිස්සටො;
අත්තත්තනියභාවෙන, සඞ්ඛාරෙස්වජ්ඣුපෙක්ඛති.
සඞ්ඛාරුපෙක්ඛාසඞ්ඛාතං, ඤාණං තස්ස ඉතීරිතං;
තතො වුට්ඨානඝටිතං, අනුලොමන්ති වුච්චති.
සුපරිඤ්ඤාතසඞ්ඛාරෙ, සුසම්මට්ඨතිලක්ඛණෙ;
උපෙක්ඛන්තස්ස තස්සෙව, සිඛාපත්තා විපස්සනා.
සඞ්ඛාරධම්මෙ ආරබ්භ, තාව කාලං පවත්තති;
තීරදස්සීව සකුණො, යාව පාරං න පස්සති.
යදා පස්සති නිබ්බානං, වුට්ඨානගහිතා තදා;
වුට්ඨානගාමිනී නාම, සානුලොමා පවුච්චති.
ඉති ද්වීහි විසුද්ධීහි, විසුද්ධාය විපස්සතො;
විපස්සනාපටිපදං, පූරෙතීති පවුච්චතීති.
ඉති නිබ්බානවිභාගෙ විපස්සනාවුද්ධිකථා නිට්ඨිතා.
පඤ්චවීසතිමො පරිච්ඡෙදො.