📜
1. පඨමො පරිච්ඡෙදො
රූපසඞ්ඛෙපො
සච්චානි ¶ පරමත්ථඤ්ච, සම්මුතිඤ්චාති ද්වෙ තහිං;
ථද්ධභාවාදිනා ඤෙය්යං, සච්චං තං පරමත්ථකං.
සන්නිවෙසවිසෙසාදිඤෙය්යං සම්මුති තං ද්වයං;
භාවසඞ්කෙතසිද්ධීනං, තථත්තා සච්චමීරිතං.
පරමත්ථො සනිබ්බානපඤ්චක්ඛන්ධෙත්ථ රාසිතො;
ඛන්ධත්ථො ච සමාසෙත්වා, වුත්තොතීතාදිභෙදනං.
වෙදනාදීසුපෙකස්මිං, ඛන්ධසද්දො තු රුළ්හියා;
සමුද්දාදෙකදෙසෙ තු, සමුද්දාදිරවො යථා.
තත්ථ සීතාදිරුප්පත්තා, රූපං භ්වාපානලානිලං;
භූතං කථිනදවතාපචනීරණභාවකං.
චක්ඛු ¶ සොතඤ්ච ඝානඤ්ච, ජිව්හා කායො පභා රවො;
ගන්ධො රසොජා ඉත්ථී ච, පුමා වත්ථු ච ජීවිතං.
ඛං ජාති ජරතා භඞ්ගො, රූපස්ස ලහුතා තථා;
මුදුකම්මඤ්ඤතා කායවචීවිඤ්ඤත්ති භූතිකං.
චක්ඛාදී දට්ඨුකාමාදිහෙතුකම්මජභූතිකා;
පසාදා රූපසද්දාදී, චක්ඛුඤාණාදිගොචරා.
ඔජා හි යාපනා ඉත්ථිපුමලිඞ්ගාදිහෙතුකං;
භාවද්වයං තු කායංව, බ්යාපි නො සහවුත්තිකං.
නිස්සයං වත්ථු ධාතූනං, ද්වින්නං කම්මජපාලනං;
ජීවිතං උප්පලාදීනං, උදකංව ඨිතික්ඛණෙ.
ඛං ¶ රූපානං පරිච්ඡෙදො, ජාතිආදිත්තයං පන;
රූපනිබ්බත්ති පාකො ච, භෙදො චෙව යථාක්කමං.
ලහුතාදිත්තයං තං හි, රූපානං කමතො සියා;
අදන්ධථද්ධතා චාපි, කායකම්මානුකූලතා.
අභික්කමාදිජනකචිත්තජස්සානිලස්ස හි;
විකාරො කායවිඤ්ඤත්ති, රූපත්ථම්භාදිකාරණං.
වචීභෙදකචිත්තෙන, භූතභූමිවිකාරතා;
වචීවිඤ්ඤත්තුපාදින්නඝට්ටනස්සෙව කාරණං.
රූපමබ්යාකතං සබ්බං, විප්පයුත්තමහෙතුකං;
අනාලම්බං පරිත්තාදි, ඉති එකවිධං නයෙ.
අජ්ඣත්තිකානි චක්ඛාදී, පඤ්චෙතෙව පසාදකා;
වත්ථුනා වත්ථු තානෙව, ද්වාරා විඤ්ඤත්තිභී සහ.
සෙසං බාවීසති චෙකවීස වීසති බාහිරං;
අප්පසාදමවත්ථුං ච, අද්වාරඤ්ච යථාක්කමං.
පසාදා පඤ්ච භාවායු, ඉන්ද්රියනින්ද්රියෙතරං;
විනාපං ආදිතො යාව, රසා ථූලං න චෙතරං.
අට්ඨකං ¶ අවිනිබ්භොගං, වණ්ණගන්ධරසොජකං;
භූතං තං තු විනිබ්භොගමිතරන්ති විනිද්දිසෙ.
අට්ඨාරසාදිතො රූපා, නිප්ඵන්නං තු න චෙතරං;
ඵොට්ඨබ්බමාපවජ්ජං තු, භූතං කාමෙ න චෙතරං.
සෙක්ඛසප්පටිඝාසෙක්ඛපටිඝං ද්වයවජ්ජිතං;
වණ්ණං තදිතරං ථූලං, සුඛුමඤ්චෙති තං තිධා.
කම්මජාකම්මජංනෙවකම්මාකම්මජතො තිධා;
චිත්තොජඋතුජාදීනං, වසෙනාපි තිධා තථා.
දිට්ඨං ¶ සුතං මුතඤ්චාපි, විඤ්ඤාතං වත චෙතසා;
එකමෙකඤ්ච පඤ්චාපි, වීසති ච කමා සියුං.
හදයං වත්ථු විඤ්ඤත්ති, ද්වාරං චක්ඛාදිපඤ්චකං;
වත්ථු ද්වාරඤ්ච සෙසානි, වත්ථු ද්වාරඤ්ච නො සියා.
නිප්ඵන්නං රූපරූපං ඛං, පරිච්ඡෙදොථ ලක්ඛණං;
ජාතිආදිත්තයං රූපං, විකාරො ලහුතාදිකං.
යථා සඞ්ඛතධම්මානං, ලක්ඛණං සඞ්ඛතං තථා;
පරිච්ඡෙදාදිකං රූපං, තජ්ජාතිමනතික්කමා.
කම්මචිත්තානලාහාරපච්චයානං වසෙනිධ;
ඤෙය්යා පවත්ති රූපස්ස, පිණ්ඩානඤ්ච වසා කථං.
කම්මජං සෙන්ද්රියං වත්ථු, විඤ්ඤත්ති චිත්තජා රවො;
චිත්තග්ගිජො ලහුතාදිත්තයං චිත්තානලන්නජං.
අට්ඨකං ජාති චාකාසො, චතුජා ජරතා ඛයං;
කුතොචි නෙව ජාතං තප්පාකභෙදං හි තං ද්වයං.
ජාතියාපි න ජාතත්තං, කුතොචිට්ඨකථානයා;
ලක්ඛණාභාවතො තස්සා, සති තස්මිං න නිට්ඨිති.
කම්මචිත්තානලන්නෙහි, පිණ්ඩා නව ච සත්ත ච;
චත්තාරො ද්වෙ ච විඤ්ඤෙය්යා, සජීවෙ ද්වෙ අජීවකෙ.
අට්ඨකං ¶ ජීවිතෙනායුනවකං භාවවත්ථුනා;
චක්ඛාදී පඤ්ච දසකා, කලාපා නව කම්මජා.
සුද්ධට්ඨවිඤ්ඤත්තියුත්තනවකොපි ච දසකො;
සුද්ධසද්දෙන නවකො, ලහුතාදිදසෙකකො.
විඤ්ඤත්තිලහුතාදීහි, පුන ද්වාදස තෙරස;
චිත්තජා ඉති විඤ්ඤෙය්යා, කලාපා සත්ත වා ඡ වා.
සුද්ධට්ඨං ¶ සද්දනවකං, ලහුතාදිදසෙකකං;
සද්දෙනලහුතාදීහි, චතුරොතුජකණ්ණිකා.
සුද්ධට්ඨලහුතාදීහි, අන්නජා ද්වෙතිමෙ නව;
සත්ත චත්තාරි ද්වෙ චෙති, කලාපා වීසතී ද්විභි.
තයට්ඨකා ච චත්තාරො, නවකා දසකා නව;
තයො ද්වෙකො ච එකෙන, දස ද්වීහි ච තීහි ච.
චතුන්නම්පි ච ධාතූනං, අධිකංසවසෙනිධ;
රූපභෙදොථ විඤ්ඤෙය්යො, කම්මචිත්තානලන්නජො.
කෙසාදිමත්ථලුඞ්ගන්තා, පථවංසාති වීසති;
පිත්තාදිමුත්තකන්තා තෙ, ජලංසා ද්වාදසීරිතා.
යෙන සන්තප්පනං යෙන, ජීරණං දහනං තථා;
යෙනසිතාදිපාකොති, චතුරංසානලාධිකා.
උද්ධාධොගමකුච්ඡිට්ඨා, කොට්ඨාසෙය්යඞ්ගසාරි ච;
අස්සාසොති ච විඤ්ඤෙය්යා, ඡළංසා වායුනිස්සිතා.
පුබ්බමුත්තකරීසඤ්චුදරියං චතුරොතුජා;
කම්මා පාචග්ගි චිත්තම්හා-ස්සාසොති ඡපි එකජා.
සෙදසිඞ්ඝානිකස්සු ච, ඛෙළො චිත්තොතුසම්භවා;
ද්විජා ද්වත්තිංස කොට්ඨාසා, සෙසා එව චතුබ්භවා.
එකජෙස්වාදිචතූසු, උතුජා චතුරට්ඨකා;
ජීවීතනවකො පාචෙස්සාසෙ චිත්තභවට්ඨකො.
ද්විජෙසු ¶ මනතෙජෙහි, ද්වෙ ද්වෙ හොන්ති පනට්ඨකා;
සෙසතෙජානිලංසෙසු, එකෙකම්හි තයො තයො.
අට්ඨකොජමනග්ගීහි, හොන්ති අට්ඨසු කම්මතො;
අට්ඨායුනවකා එවං, ඉමෙ අට්ඨ චතුබ්භවා.
චතුවීසෙසු ¶ සෙසෙසු, චතුජෙසුට්ඨකා තයො;
එකෙකම්හි ච විඤ්ඤෙය්යා, පිණ්ඩා චිත්තානලන්නජා.
කම්මජා කායභාවව්හා, දසකාපි සියුං තහිං;
චතුවීසෙසු අංසෙසු, එකෙකම්හි දුවෙ දුවෙ.
පඤ්චාපි චක්ඛුසොතාදී, පදෙසදසකා පුන;
නවකා සද්දසඞ්ඛාතා, ද්වෙතිච්චෙවං කලාපතො.
තෙපඤ්ඤාස දසෙකඤ්ච, නවුත්තරසතානි ච;
දසකා නවකා චෙව, අට්ඨකා ච සියුං කමා.
සෙකපඤ්චසතං කායෙ, සහස්සං තං පවත්තති;
පරිපුණ්ණින්ද්රියෙ රූපං, නිප්ඵන්නං ධාතුභෙදතො.
චිත්තුප්පාදෙ සියුං රූප-හෙතූ කම්මාදයො පන;
ඨිති න පාඨෙ චිත්තස්ස, න භඞ්ගෙ රූපසම්භවො.
‘‘අඤ්ඤථත්තං ඨිතස්සා’’ති, වුත්තත්තාව ඨිතික්ඛණං;
අත්ථීති චෙ පබන්ධෙන, ඨිති තත්ථ පවුච්චති.
අථ වා තික්ඛණෙ කම්මං, චිත්තමත්තුදයක්ඛණෙ;
උතුඔජාත්තනො ඨානෙ, රූපහෙතූ භවන්ති හි.
සෙය්යස්සාදික්ඛණෙ කාය-
භාවවත්ථුවසා තයො;
දසකා හොන්තිභාවිස්ස,
විනා භාවං දුවෙ සියුං.
තතො ¶ පරඤ්ච කම්මග්ගිචිත්තජා තෙ ච පිණ්ඩිකා;
අට්ඨකා ච දුවෙ පුබ්බෙ, වුත්තවුත්තක්ඛණෙ වදෙ.
කාලෙනාහාරජං හොති, චක්ඛාදිදසකානි ච;
චතුපච්චයතො රූපං, සම්පිණ්ඩෙවං පවත්තති.
තං ¶ සත්තරසචිත්තායු, විනා විඤ්ඤත්තිලක්ඛණං;
සන්තතාමරණා රූපං, ජරාදිඵලමාවහං.
භඞ්ගා සත්තරසුප්පාදෙ, ජායතෙ කම්මජං න තං;
තදුද්ධං ජායතෙ තස්මා, තක්ඛයා මරණං භවෙ.
ආයුකම්මුභයෙසං වා, ඛයෙන මරණං භවෙ;
උපක්කමෙන වා කෙසඤ්චුපච්ඡෙදකකම්මුනා.
ඔපපාතිකභාවිස්ස, දසකා සත්ත කම්මජා;
කාමෙ ආදො භවන්තග්ගිජාහි පුබ්බෙව භූයතෙ.
ආදිකප්පනරානඤ්ච, අපායෙ අන්ධකස්ස ච;
බධිරස්සාපි ආදො ඡ, පුබ්බෙවෙතරජා සියුං.
තත්ථෙවන්ධබධිරස්ස, පඤ්ච හොන්ති අභාවිනො;
යුත්තියා ඉධ විඤ්ඤෙය්යා, පඤ්ච වා චතුරොපි වා.
චක්ඛාදිත්තයහීනස්ස, චතුරොව භවන්තිති;
වුත්තං උපපරික්ඛිත්වා, ගහෙතබ්බං විජානතා.
රූපෙ ජීවිතඡක්කඤ්ච, චක්ඛාදිසත්තකත්තයං;
පඤ්ච ඡ උතුචිත්තෙහි, පඤ්ච ඡාසඤ්ඤිනං භවෙ.
පඤ්චධාත්වාදිනියමා, පාඨෙ ගන්ධරසොජනං;
නුප්පත්ති තත්ථ භූතානං, අඵොට්ඨබ්බපවත්තිනං.
ථද්ධුණ්හීරණභාවොව, නත්ථි ධාත්වාදිකිච්චතො;
අඤ්ඤං ගන්ධාදීනං තෙසං, තක්කිච්චෙනොපලද්ධිතො.
රූපෙ සප්පටිඝත්තාදි, තත්ථ රුප්පනතා විය;
ඝට්ටනඤ්ච රවුප්පාදස්සඤ්ඤත්ථස්සෙව හෙතුතා.
ඉච්ඡිතබ්බමිමෙකන්තමෙවං ¶ පාඨාවිරොධතො;
අථ වා තෙහි විඤ්ඤෙය්යං, දසකං නවකට්ඨකං.
සබ්බං ¶ කාමභවෙ රූපං, රූපෙ එකූනවීසති;
අසඤ්ඤීනං දස ගන්ධරසොජාහි ච බ්රහ්මුනං.
ඉති සච්චසඞ්ඛෙපෙ රූපසඞ්ඛෙපො නාම
පඨමො පරිච්ඡෙදො.