📜
3. තතියො පරිච්ඡෙදො
චිත්තපවත්තිපරිදීපනො
චිත්තං විසයග්ගාහං තං, පාකාපාකදතො දුධා;
කුසලාකුසලං පුබ්බං, පරමබ්යාකතං මතං.
කුසලං ¶ තත්ථ කාමාදිභූමිතො චතුධා සියා;
අට්ඨ පඤ්ච චත්තාරි ච, චත්තාරි කමතො කථං.
සොමනස්සමතියුත්තමසඞ්ඛාරමනමෙකං;
සසඞ්ඛාරමනඤ්චෙකං, තථා හීනමතිද්වයං.
තථොපෙක්ඛාමතියුත්තං, මතිහීනන්ති අට්ඨධා;
කාමාවචරපුඤ්ඤෙත්ථ, භිජ්ජතෙ වෙදනාදිතො.
දානං ¶ සීලඤ්ච භාවනා, පත්තිදානානුමොදනා;
වෙය්යාවච්චාපචායඤ්ච, දෙසනා සුති දිට්ඨිජු.
එතෙස්වෙකමයං හුත්වා, වත්ථුං නිස්සාය වා න වා;
ද්වාරහීනාදියොනීනං, ගතියාදිප්පභෙදවා.
තිකාලිකපරිත්තාදිගොචරෙස්වෙකමාදිය;
උදෙති කාලමුත්තං වා, මතිහීනං විනාමලං.
ඡගොචරෙසු රූපාදිපඤ්චකං පඤ්ච ගොචරා;
සෙසං රූපමරූපඤ්ච, පඤ්ඤත්ති ඡට්ඨගොචරො.
ඤාණයුත්තවරං තත්ථ, දත්වා සන්ධිං තිහෙතුකං;
පච්ඡා පච්චති පාකානං, පවත්තෙ අට්ඨකෙ දුවෙ.
තෙසුයෙව නිහීනං තු, දත්වා සන්ධිං දුහෙතුකං;
දෙති ද්වාදස පාකෙ ච, පවත්තෙ ධීයුතං විනා.
එවං ධීහීනමුක්කට්ඨං, සන්ධියඤ්ච පවත්තියං;
හීනං පනුභයත්ථාපි, හෙතුහීනෙව පච්චති.
කාමසුගතියංයෙව, භවභොගදදං ඉදං;
රූපාපායෙ පවත්තෙව, පච්චතෙ අනුරූපතො.
විතක්කචාරපීතීහි, සුඛෙකග්ගයුතං මනං;
ආදි චාරාදිපීතාදිසුඛාදීහි පරං තයං.
උපෙක්ඛෙකග්ගතායන්තමාරුප්පඤ්චෙවමඞ්ගතො ¶ ;
පඤ්චධා රූපපුඤ්ඤං තු, හොතාරම්මණතො පන.
ආදිස්සාසුභමන්තස්සු-
පෙක්ඛා මෙත්තාදයො තයො;
ආදො චතුන්නං පඤ්චන්නං,
සස්සාසකසිණානි තු.
නභතම්මනතස්සුඤ්ඤතච්චිත්තචතුගොචරෙ;
කමෙනාතික්කමාරුප්පපුඤ්ඤං හොති චතුබ්බිධං.
අමලං ¶ සන්තිමාරබ්භ, හොති තං මග්ගයොගතො;
චතුධා පාදකජ්ඣානභෙදතො පුන වීසති.
දිට්ඨිකඞ්ඛානුදං ආදි, කාමදොසතනූකරං;
පරං පරං තදුච්ඡෙදී, අන්තං සෙසකනාසකං.
එවං භූමිත්තයං පුඤ්ඤං, භාවනාමයමෙත්ථ හි;
පඨමං වත්ථුං නිස්සාය, දුතියං උභයෙනපි.
තතියෙ ආදි නිස්සාය,
සෙසා නිස්සාය වා න වා;
හොන්ති ආදිද්වයං තත්ථ,
සාධෙති සකභූභවං.
සාධෙතානුත්තරං සන්තිං, අභිඤ්ඤා පනිධෙව තු;
ඣානූදයඵලත්තා න, ඵලදානාපි සම්භවා.
නාඤ්ඤභූඵලදං කම්මං, රූපපාකස්ස ගොචරො;
සකම්මගොචරොයෙව, න චඤ්ඤොයමසම්භවො.
පාපං කාමිකමෙවෙකං, හෙතුතො තං ද්විධා පුන;
මූලතො තිවිධං ලොභ-දොසමොහවසා සියා.
සොමනස්සකුදිට්ඨීහි ¶ , යුත්තමෙකමසඞ්ඛරං;
සසඞ්ඛාරමනඤ්චෙකං, හීනදිට්ඨිද්වයං තථා.
උපෙක්ඛාදිට්ඨියුත්තම්පි, තථා දිට්ඨිවියුත්තකං;
වෙදනාදිට්ඨිආදීහි, ලොභමූලෙවමට්ඨධා.
සදුක්ඛදොසාසඞ්ඛාරං, ඉතරං දොසමූලකං;
මොහමූලම්පි සොපෙක්ඛං, කඞ්ඛුද්ධච්චයුතං ද්විධා.
තත්ථ දොසද්වයං වත්ථුං, නිස්සායෙවිතරෙ පන;
නිස්සාය වා න වා හොන්ති, වධාදිසහිතා කථං.
ඵරුස්සවධබ්යාපාදා, සදොසෙන සලොභතො;
කුදිට්ඨිමෙථුනාභිජ්ඣා, සෙසා කම්මපථා ද්විභි.
සන්ධිං ¶ චතූස්වපායෙසු, දෙති සබ්බත්ථ වුත්තියං;
පච්චතෙ ගොචරං තස්ස, සකලං අමලං විනා.
අබ්යාකතං ද්විධා පාක-ක්රියා තත්ථාදි භූමිතො;
චතුධා කාමපාකෙත්ථ, පුඤ්ඤපාකාදිතො දුධා.
පුඤ්ඤපාකා ද්විධාහෙතු-සහෙතූති ද්විරට්ඨකා;
අහෙතූ පඤ්ච ඤාණානි, ගහණං තීරණා උභො.
කායඤාණං සුඛී තත්ථ, සොමනස්සාදි තීරණං;
සොපෙක්ඛානි ඡ සෙසානි, සපුඤ්ඤංව සහෙතුකං.
කෙවලං සන්ධිභවඞ්ග-තදාලම්බචුතිබ්බසා;
ජායතෙ සෙසමෙතස්ස, පුබ්බෙ වුත්තනයා නයෙ.
මනුස්සවිනිපාතීනං, සන්ධාදි අන්තතීරණං;
හොති අඤ්ඤෙන කම්මෙන, සහෙතුපි අහෙතුනං.
පාපජා පුඤ්ඤජාහෙතු-සමා තීරං විනාදිකං;
සදුක්ඛං කායවිඤ්ඤාණං, අනිට්ඨාරම්මණා ඉමෙ.
තෙ ¶ සාතගොචරා තෙසු, ද්විට්ඨානං ආදිතීරණං;
පඤ්චට්ඨානාපරා ද්වෙ තෙ, පරිත්තවිසයාඛිලා.
සම්පටිච්ඡද්විපඤ්චන්නං, පඤ්ච රූපාදයො තහිං;
පච්චුප්පන්නාව සෙසානං, පාකානං ඡ තිකාලිකා.
රූපාරූපවිපාකානං, සබ්බසො සදිසං වදෙ;
සකපුඤ්ඤෙන සන්ධාදි-සකිච්චත්තයතං විනා.
සමානුත්තරපාකාපි, සකපුඤ්ඤෙන සබ්බසො;
හිත්වා මොක්ඛමුඛං තං හි, ද්විධා මග්ගෙ තිධා ඵලෙ.
ක්රියා තිධාමලාභාවා,
භූමිතො තත්ථ කාමිකා;
ද්විධා හෙතුසහෙතූති,
තිධාහෙතු තහිං කථං.
ආවජ්ජහසිතාවජ්ජා ¶ , සොපෙක්ඛසුඛුපෙක්ඛවා;
පඤ්චඡකාමාවචරා, සකලාරම්මණා ච තෙ.
සහෙතුරූපරූපා ච, සකපඤ්ඤංවාරහතො;
වුත්තියා න ඵලෙ පුප්ඵං, යථා ඡින්නලතා ඵලං.
අනාසෙවනයාවජ්ජ-ද්වයං පුථුජ්ජනස්ස හි;
න ඵලෙ වත්තමානම්පි, මොඝපුප්ඵං ඵලං යථා.
තිසත්ත ද්විඡ ඡත්තිංස, චතුපඤ්ච යථාක්කමං;
පුඤ්ඤං පාපං ඵලං ක්රියා, එකූනනවුතීවිධං.
සන්ධි භවඞ්ගමාවජ්ජං, දස්සනාදිකපඤ්චකං;
ගහතීරණවොට්ඨබ්බ-ජවතග්ගොචරං චුති.
ඉති එසං ද්විසත්තන්නං, කිච්චවුත්තිවසාධුනා;
චිත්තප්පවත්ති ඡද්වාරෙ, සඞ්ඛෙපා වුච්චතෙ කථං.
කාමෙ ¶ සරාගිනං කම්ම-නිමිත්තාදි චුතික්ඛණෙ;
ඛායතෙ මනසොයෙව, සෙසානං කම්මගොචරො.
උපට්ඨිතං තමාරබ්භ, පඤ්චවාරං ජවො භවෙ;
තදාලම්බං තතො තම්හා, චුති හොති ජවෙහි වා.
අවිජ්ජාතණ්හාසඞ්ඛාර-සහජෙහි අපායිනං;
විසයාදීනවච්ඡාදි-නමනක්ඛිපකෙහි තු.
අප්පහීනෙහි සෙසානං, ඡාදනං නමනම්පි ච;
ඛිපකා පන සඞ්ඛාරා, කුසලාව භවන්තිහ.
කිච්චත්තයෙ කතෙ එවං, කම්මදීපිතගොචරෙ;
තජ්ජං වත්ථුං සහුප්පන්නං, නිස්සාය වා න වා තහිං.
තජ්ජා සන්ධි සියා හිත්වා, අන්තරත්තං භවන්තරෙ;
අන්තරත්තං විනා දූරෙ, පටිසන්ධි කථං භවෙ.
ඉහෙව කම්මතණ්හාදි-හෙතුතො පුබ්බචිත්තතො;
චිත්තං දූරෙ සියා දීප-පටිඝොසාදිකං යථා.
නාසඤ්ඤා ¶ චවමානස්ස, නිමිත්තං න චුතී ච යං;
උද්ධං සන්ධිනිමිත්තං කිං, පච්චයොපි කනන්තරො.
පුබ්බභවෙ චුති දානි, කාමෙ ජායනසන්ධියා;
අඤ්ඤචිත්තන්තරාභාවා, හොතානන්තරකාරණං.
භවන්තරකතං කම්මං, යමොකාසං ලභෙ තතො;
හොති සා සන්ධි තෙනෙව, උපට්ඨාපිතගොචරෙ.
යස්මා චිත්තවිරාගත්තං, කාතුං නාසක්ඛි සබ්බසො;
තස්මා සානුසයස්සෙව, පුනුප්පත්ති සියා භවෙ.
පඤ්චද්වාරෙ සියා සන්ධි, විනා කම්මං ද්විගොචරෙ;
භවසන්ධානතො සන්ධි, භවඞ්ගං තං තදඞ්ගතො.
තමෙවන්තෙ ¶ චුති තස්මිං, ගොචරෙ චවනෙන තු;
එකසන්තතියා එවං, උප්පත්තිට්ඨිතිභෙදකා.
අථඤ්ඤාරම්මණාපාථ-ගතෙ චිත්තන්තරස්ස හි;
හෙතුසඞ්ඛ්යං භවඞ්ගස්ස, ද්වික්ඛත්තුං චලනං භවෙ.
ඝට්ටිතෙ අඤ්ඤවත්ථුම්හි, අඤ්ඤනිස්සිතකම්පනං;
එකාබද්ධෙන හොතීති, සක්ඛරොපමයා වදෙ.
මනොධාතුක්රියාවජ්ජං, තතො හොති සකිං භවෙ;
දස්සනාදි සකද්වාර-ගොචරො ගහණං තතො.
සන්තීරණං තතො තම්හා, වොට්ඨබ්බඤ්ච සකිං තතො;
සත්තක්ඛත්තුං ජවො කාමෙ, තම්හා තදනුරූපතො.
තදාලම්බද්විකං තම්හා, භවඞ්ගංතිමහන්තරි;
ජවා මහන්තෙ වොට්ඨබ්බා, පරිත්තෙ නිතරෙ මනං.
වොට්ඨබ්බස්ස පරිත්තෙ තු, ද්වත්තික්ඛත්තුං ජවො විය;
වදන්ති වුත්තිං තං පාඨෙ, අනාසෙවනතො න හි.
නියමොපිධ චිත්තස්ස, කම්මාදිනියමො විය;
ඤෙය්යො අම්බොපමාදීහි, දස්සෙත්වා තං සුදීපයෙ.
මනොද්වාරෙතරාවජ්ජං ¶ , භවඞ්ගම්හා සියා තතො;
ජවොකාමෙ විභූතෙ තු, කාමව්හෙ විසයෙ තතො.
කාමීනං තු තදාලම්බං, භවඞ්ගං තු තතො සියා;
අවිභූතෙ පරිත්තෙ ච, භවඞ්ගං ජවතො භවෙ.
අවිභූතෙ විභූතෙ ච, පරිත්තෙ අපරිත්තකෙ;
ජවායෙව භවඞ්ගං තු, බ්රහ්මානං චතුගොචරෙ.
මහග්ගතං පනාරබ්භ, ජවිතෙ දොසසංයුතෙ;
විරුද්ධත්තා භවඞ්ගං න, කිං සියා සුඛසන්ධිනො.
උපෙක්ඛාතීරණං ¶ හොති, පරිත්තෙනාවජ්ජං කථං.
නියමො න විනාවජ්ජං, මග්ගතො ඵලසම්භවා.
මහග්ගතාමලා සබ්බෙ, ජවා ගොත්රභුතො සියුං;
නිරොධා ච ඵලුප්පත්ති, භවඞ්ගං ජවනාදිතො.
සහෙතුසාසවා පාකා, තීරණා ද්වෙ චුපෙක්ඛකා;
ඉමෙ සන්ධි භවඞ්ගා ච, චුති චෙකූනවීසති.
ද්වෙ ද්වෙ ආවජ්ජනාදීනි, ගහණන්තානි තීණි තු;
සන්තීරණානි එකංව, වොට්ඨබ්බමිතිනාමකං.
අට්ඨ කාමමහාපාකා, තීණි සන්තීරණානි ච;
එකාදස භවන්තෙතෙ, තදාරම්මණනාමකා.
කුසලාකුසලං සබ්බං, ක්රියා චාවජ්ජවජ්ජිතා;
ඵලානි පඤ්චපඤ්ඤාස, ජවනානි භවන්තිමෙ.
ඉති සච්චසඞ්ඛෙපෙ චිත්තපවත්තිපරිදීපනො නාම
තතියො පරිච්ඡෙදො.