📜
4. චතුත්ථො පරිච්ඡෙදො
විඤ්ඤාණක්ඛන්ධපකිණ්ණකනයසඞ්ඛෙපො
එකධාදිනයොදානි ¶ , පටුවඩ්ඪාය යොගිනං;
වුච්චතෙ විසයග්ගාහා, සබ්බමෙකවිධං මනං.
එකාසීති තිභූමට්ඨං, ලොකියං සුත්තරඤ්ච තං;
සෙසං ලොකුත්තරං අට්ඨ, අනුත්තරඤ්චිතී ද්විධා.
ලොකපාකක්රියාහෙතූ ¶ , චෙකහෙතූති සත්තහි;
තිංස නාධිපති සාධි-පති සෙසාතිපී ද්විධා.
ඡන්දචිත්තීහවීමංසා-ස්වෙකෙන මතිමා යුතං;
විනා වීමංසමෙකෙන, ඤාණහීනමනං යුතං.
පරිත්තානප්පමාණානි, මහග්ගතමනානිති;
තිධා ඡනව චට්ඨ ච, තිනවා ච යථාක්කමං.
ද්විපඤ්ච චිත්තං විඤ්ඤාණං, තිස්සො හි මනොධාතුයො;
ඡසත්තති මනොඤාණ-ධාතූති තිවිධා පුන.
එකාරම්මණචිත්තානි, අනභිඤ්ඤං මහග්ගතං;
අමලං පඤ්චවිඤ්ඤාණං, නවපඤ්ච භවන්තිමෙ.
පඤ්චාලම්බං මනොධාතු, සාභිඤ්ඤං කාමධාතුජං;
සෙසං ඡාරම්මණං තං හි, තෙචත්තාලීස සඞ්ඛ්යතො.
කාමපාකදුසා චාදි-මග්ගො චාදික්රියා දුවෙ;
රූපා සබ්බෙතිරූපෙ න, තෙචත්තාලීස හොන්තිමෙ.
විනාව රූපෙනාරුප්ප-විපාකා චතුරො සියුං;
ද්වෙචත්තාලීස සෙසානි, වත්තන්තුභයථාපි ච.
චතුධාපි අහෙත්වෙකද්විහෙතුකතිහෙතුතො;
අට්ඨාරස ද්වෙ බාවීස, සත්තචත්තාලිසං භවෙ.
කාමෙ ¶ ජවා සවොට්ඨබ්බා, අභිඤ්ඤාද්වයමෙව ච;
රූපිරියාපථවිඤ්ඤත්තිකරාමෙ චතුරට්ඨකා.
ඡබ්බීසති ජවා සෙසා, කරා රූපිරියාපථෙ;
ද්විපඤ්චමනවජ්ජානි, කාමරූපඵලානි ච.
ආදික්රියාති චෙකූන-වීස රූපකරා ඉමෙ;
සෙසා චුද්දස භින්නාවචුති සන්ධි න තීණිපි.
එකකිච්චාදිතො ¶ පඤ්ච-විධා තත්ථෙකකිච්චකා;
ද්විපඤ්චචිත්තං ජවනං, මනොධාතුට්ඨසට්ඨිමෙ.
ද්විකිච්චාදීනි වොට්ඨබ්බං, සුඛතීරං මහග්ගතෙ;
පාකා කාමමහාපාකා, සෙසා තීරා යථාක්කමං.
දස්සනං සවනං දිට්ඨං, සුතං ඝායනකාදිකං;
තයං මුතං මනොධාතුත්තයං දිට්ඨං සුතං මුතං.
දිට්ඨං සුතං මුතං ඤාතං, සාභිඤ්ඤං සෙසකාමිකං;
විඤ්ඤාතාරම්මණං සෙසමෙවං ඡබ්බිධමීරයෙ.
සත්තධා සත්තවිඤ්ඤාණධාතූනං තු වසා භවෙ;
වුච්චතෙදානි තස්සෙව, අනන්තරනයක්කමො.
පුඤ්ඤෙස්වාදිද්වයා කාමෙ, රූපපුඤ්ඤමනන්තකං;
තප්පාදකුත්තරානන්තං, භවඞ්ගඤ්චාදිතීරණං.
දුතියන්තද්වයා තීරං, භවඞ්ගං තතියද්වයා;
තෙ අනන්තාමලං පුඤ්ඤං, මජ්ඣත්තඤ්ච මහග්ගතං.
සබ්බවාරෙ සයඤ්චෙති, තෙපඤ්ඤාස තිසත්ත ච;
තෙත්තිංස ච භවන්තෙතෙ, රූපෙසු පන පුඤ්ඤතො.
තප්පාකා ච මතියුත්ත-කාමපාකා සයං දස;
ආරුප්පපුඤ්ඤතො තෙ ච, සකො පාකො සයං පුන.
අධොපාකා ච අන්තම්හා, තතියඤ්ච ඵලන්තිමෙ;
දසෙකද්විතිපඤ්චාහි, මග්ගා චෙකං සකං ඵලං.
ලොභමූලෙකහෙතූහි ¶ , අන්තකාමසුභා විය;
සත්ත දොසද්වයා කාම-භවඞ්ගපෙක්ඛවා සයං.
මහාපාකතිහෙතූහි, සාවජ්ජා සබ්බසන්ධියො;
කාමච්චුතීහි සෙසාහි, සාවජ්ජා කාමසන්ධියො.
කාමච්චුති ¶ ච වොට්ඨබ්බං, සයඤ්ච සුඛතීරතො;
පටිච්ඡා තීරණානි ද්වෙ, ඉතරා සකතීරණං.
සකං සකං පටිච්ඡං තු, විඤ්ඤාණෙහි ද්විපඤ්චහි;
රූපපාකෙහි සාවජ්ජා, සන්ධියොහෙතුවජ්ජිතා.
අරූපපාකෙස්වාදිම්හා, කාමපාකා තිහෙතුකා;
අන්තාවජ්ජම්පි චාරුප්ප-පාකා ච නව හොන්තිමෙ.
දුතියාදීහි තෙයෙව, අධොපාකං විනා විනා;
ඵලා තිහෙතුකා පාකා, සයඤ්චෙති චතුද්දස.
ද්විපඤ්චාදික්රියා හාසා, සයඤ්චාරුප්පවජ්ජිතා;
ඤාණයුත්තභවඞ්ගාති, දස වොට්ඨබ්බතො පන.
කාමෙ ජවා භවඞ්ගා ච, කාමරූපෙ සයම්පි වා;
නවපඤ්ච සහෙතාදි-කිරියද්වයතො පන.
සයං භවඞ්ගමතිමා, රූපෙ සාතක්රියාපි ච;
තප්පාදකන්තිමඤ්චෙති, බාවීස තතියා පන.
තෙ ච පාකා සයඤ්චන්තෙ, ඵලං මජ්ඣා මහග්ගතා;
ක්රියාති වීසති හොන්ති, සෙසද්වීහි දුකෙහි තු.
වුත්තපාකා සයඤ්චෙති, චුද්දසෙවං ක්රියාජවා;
තදාරම්මණං මුඤ්චිත්වා, පට්ඨානනයතො නයෙ.
අථ සාතක්රියා සාතං, සෙසං සෙසක්රියාපි ච;
තදාලම්බං යථායොගං, වදෙ අට්ඨකථානයා.
මහග්ගතා ක්රියා සබ්බා, සකපුඤ්ඤසමා තහිං;
අන්තා ඵලන්තිමං හොති, අයමෙව විසෙසතා.
ඉමස්සානන්තරා ¶ ධම්මා, එත්තකාති පකාසිතා;
ඉමං පනෙත්තකෙහීති, වුච්චතෙයං නයොධුනා.
ද්වීහි ¶ කාමජවා තීහි, රූපාරූපා චතූහි තු;
මග්ගා ඡහි ඵලාදි ද්වෙ, සෙසා ද්වෙ පන සත්තහි.
එකම්හා දස පඤ්චහි, පටිච්ඡා සුඛතීරණං;
කාමෙ දොසක්රියාහීන-ජවෙහි ගහතො සකා.
කාමෙ ජවා ක්රියාහීනා, තදාලම්බා සවොට්ඨබ්බා;
සගහඤ්චෙති තෙත්තිංසචිත්තෙහි පරතීරණා.
කාමපුඤ්ඤසුඛීතීරකණ්හවොට්ඨබ්බතො ද්වයං;
මහාපාකන්තිමං හොති, අනාරුප්පචුතීහි ච.
සත්තතිංස පනෙතානි, එත්ථ හිත්වා දුසද්වයං;
එතෙහි පඤ්චතිංසෙහි, ජායතෙ දුතියද්වයං.
සුඛතීරාදි සත්තෙතෙ, ක්රියතො චාපි සම්භවා;
ඤෙය්යා සෙසානි චත්තාරි, භවඞ්ගෙන ච ලබ්භරෙ.
මග්ගවජ්ජා සවොට්ඨබ්බසුඛිතීරජවාඛිලා;
චුතීති නවකට්ඨාහි, තතියද්වයමාදිසෙ.
එතෙහි දොසවජ්ජෙහි, සත්තතීහිතරද්වයං;
රූපපාකා විනාරුප්පපාකාහෙතුදුහෙතුකෙ.
තෙහෙවෙකූනසට්ඨීහි, හොන්තිරුප්පාදිකං විනා;
හාසාවජ්ජෙ ජවෙ රූපෙ, අට්ඨඡක්කෙහි තෙහි තු.
සාධොපාකෙහි තෙහෙව, දුතියාදීනි අත්තනා;
අධොධොජවහීනෙහි, එකෙකූනෙහි ජායරෙ.
සුඛතීරභවඞ්ගානි, සයඤ්චාති තිසත්තහි;
අන්තාවජ්ජං අනාරුප්පභවඞ්ගෙහි පනෙතරං.
වුත්තානන්තරසඞ්ඛාතො, නයො දානි අනෙකධා;
පුග්ගලාදිප්පභෙදාපි, පවත්ති තස්ස වුච්චතෙ.
පුථුජ්ජනස්ස ¶ ¶ ජායන්තෙ, දිට්ඨිකඞ්ඛායුතානි වෙ;
සෙක්ඛස්සෙවාමලා සත්ත, අනන්තානිතරස්ස තු.
අන්තාමලං අනාවජ්ජක්රියා චෙකූනවීසති;
කුසලාකුසලා සෙසා, හොන්ති සෙක්ඛපුථුජ්ජනෙ.
ඉතරානි පනාවජ්ජද්වයං පාකා ච සාසවා;
තිණ්ණන්නම්පි සියුං එවං, පඤ්චධා සත්තභෙදතො.
කාමෙ සොළස ඝානාදිත්තයං දොසමහාඵලා;
රූපාරූපෙ සපාකොති, පඤ්චවීසති එකජා.
කාමපාකා ච සෙසාදිමග්ගො ආදික්රියා දුවෙ;
රූපෙ ජවාති බාවීස, ද්විජා සෙසා තිධාතුජා.
විත්ථාරොපි ච භූමීසු, ඤෙය්යො කාමසුභාසුභං;
හාසවජ්ජමහෙතුඤ්ච, අපායෙ සත්තතිංසිමෙ.
හිත්වා මහග්ගතෙ පාකෙ, අසීති සෙසකාමිසු;
චක්ඛුසොතමනොධාතු, තීරණං වොට්ඨබ්බම්පි ච.
දොසහීනජවා සො සො, පාකො රූපෙ අනාරියෙ;
පඤ්චසට්ඨි ඡසට්ඨී තු, පරිත්තාභාදීසු තීසු.
ආදිපඤ්චාමලා කඞ්ඛාදිට්ඨියුත්තෙ විනා තහිං;
තෙයෙව පඤ්චපඤ්ඤාස, ජායරෙ සුද්ධභූමිසු.
ආදිමග්ගදුසාහාසරූපහීනජවා සකො;
පාකො වොට්ඨබ්බනඤ්චාති, තිතාලීසං සියුං නභෙ.
අධොධොමනවජ්ජා තෙ,
පාකො චෙව සකො සකො;
දුතියාදීසු ජායන්තෙ,
ද්වෙ ද්වෙ ඌනා තතො තතො.
අරූපෙස්වෙකමෙකස්මිං ¶ , රූපෙස්වාදිත්තිකෙපි ච;
තිකෙ ච තතියෙ එකං, ද්වෙ හොන්ති දුතියත්තිකෙ.
අන්තිමං ¶ රූපපාකං තු, ඡසු වෙහප්ඵලාදිසු;
කාමසුගතියංයෙව, මහාපාකා පවත්තරෙ.
ඝායනාදිත්තයං කාමෙ, පටිඝද්වයමෙව ච;
සත්තරසෙසු පඨමං, අමලං මානවාදිසු.
අරියාපායවජ්ජෙසු, චතුරොදිප්ඵලාදිකා;
අපායාරුප්පවජ්ජෙසු, හාසරූපසුභක්රියං.
අපායුද්ධත්තයං හිත්වා, හොතාකාසසුභක්රියං;
තථාපායුද්ධද්වෙ හිත්වා, විඤ්ඤාණකුසලක්රියං.
භවග්ගාපායවජ්ජෙසු, ආකිඤ්චඤ්ඤසුභක්රියං;
දිට්ඨිකඞ්ඛායුතා සුද්ධෙ, විනා සබ්බාසු භූමිසු.
අමලානි ච තීණන්තෙ,
භවග්ගෙ ච සුභක්රියා;
මහාක්රියා ච හොන්තෙතෙ,
තෙරසෙවානපායිසු.
අනාරුප්පෙ මනොධාතු, දස්සනං සවතීරණං;
කාමෙ අනිට්ඨසංයොගෙ, බ්රහ්මානං පාපජං ඵලං.
වොට්ඨබ්බං කාමපුඤ්ඤඤ්ච, දිට්ඨිහීනං සඋද්ධවං;
චුද්දසෙතානි චිත්තානි, ජායරෙ තිංසභූමිසු.
ඉන්ද්රියානි දුවෙ අන්තද්වයවජ්ජෙස්වහෙතුසු;
තීණි කඞ්ඛෙතරාහෙතුපාපෙ චත්තාරි තෙරස.
ඡ ඤාණහීනෙ තබ්බන්තසාසවෙ සත්ත නිම්මලෙ;
චත්තාලීසෙ පනට්ඨෙවං, ඤෙය්යමින්ද්රියභෙදතො.
ද්වෙ ¶ බලානි අහෙත්වන්තද්වයෙ තීණි තු සංසයෙ;
චත්තාරිතරපාපෙ ඡ, හොන්ති සෙසදුහෙතුකෙ.
එකූනාසීතිචිත්තෙසු, මතියුත්තෙසු සත්ත තු;
අබලානි හි සෙසානි, වීරියන්තං බලං භවෙ.
අඣානඞ්ගානි ¶ ද්වෙපඤ්ච, තක්කන්තා හි තදඞ්ගතා;
ඣානෙ පීතිවිරත්තෙ ත-ප්පාදකෙ අමලෙ දුවෙ.
තතියෙ සාමලෙ තීණි, චත්තාරි දුතියෙ තථා;
කාමෙ නිප්පීතිකෙ චාපි, පඤ්චඞ්ගානි හි සෙසකෙ.
මග්ගා ද්වෙ සංසයෙ දිට්ඨිහීනසෙසාසුභෙ තයො;
දුහෙතුකෙතරෙ සුද්ධජ්ඣානෙ ච දුතියාදිකෙ.
චත්තාරො පඤ්ච පඨමඣානකාමතිහෙතුකෙ;
සත්තාමලෙ දුතියාදි-ඣානිකෙ අට්ඨ සෙසකෙ.
හෙත්වන්තතො හි මග්ගස්ස, අමග්ගඞ්ගමහෙතුකං;
ඡමග්ගඞ්ගයුතං නත්ථි, බලෙහිපි ච පඤ්චහි.
සුඛිතීරතදාලම්බං, ඉට්ඨෙ පුඤ්ඤජුපෙක්ඛවා;
ඉට්ඨමජ්ඣෙතරං හොති, තබ්බිපක්ඛෙ තු ගොචරෙ.
දොසද්වයා තදාලම්බං, න සුඛික්රියතො පන;
සබ්බං සුභාසුභෙ නට්ඨෙ, තදාලම්බණවාචතො.
ක්රියතො වා තදාලම්බං, සොපෙක්ඛාය සුඛී න හි;
ඉතරා ඉතරඤ්චෙති, ඉදං සුට්ඨුපලක්ඛයෙ.
සන්ධිදායකකම්මෙන, තදාලම්බපවත්තියං;
නියාමනං ජවස්සාහ, කම්මස්සෙවඤ්ඤකම්මතො.
චිත්තෙ චෙතසිකා යස්මිං,
යෙ වුත්තා තෙ සමාසතො;
වුච්චරෙ ¶ දානි ද්වෙපඤ්චෙ,
සබ්බගා සත්ත ජායරෙ.
තක්කචාරාධිමොක්ඛෙහි, තෙයෙව ජායරෙ දස;
පඤ්චට්ඨානමනොධාතු-පඤ්චකෙ සුඛතීරණෙ.
එතෙ පීතාධිකා හාසෙ, වායාමෙන ච ද්වාධිකා;
වොට්ඨබ්බනෙපි එතෙව, දසෙකා පීතිවජ්ජිතා.
පාපසාධාරණා ¶ තෙ ච, තිපඤ්චුද්ධච්චසඤ්ඤුතෙ;
කඞ්ඛායුත්තෙපි එතෙව, සකඞ්ඛා හීනනිච්ඡයා.
කඞ්ඛාවජ්ජා පනෙතෙව, සදොසච්ඡන්දනිච්ඡයා;
සත්තරස දුසෙ හොන්ති, සලොභන්තද්වයෙ පන.
දොසවජ්ජා සලොභා තෙ,
තතියාදිදුකෙසු තෙ;
දිට්ඨිපීතිද්වයාධිකා,
ද්විනවෙකූනවීසති.
පීතිචාරප්පනාවජ්ජා, ආදිතො යාව තිංසිමෙ;
උප්පජ්ජන්ති චතුත්ථාදි-රූපාරූපමනෙසු වෙ.
පීතිචාරවිතක්කෙසු,
එකෙන ද්විතිතික්කමා;
තතියාදීසු තෙයෙව,
තිංසෙකද්වෙතයොධිකා.
එතෙවාදිද්වයෙ කාමෙ, දුතියාදිදුකෙසු හි;
මතිං පීතිං මතිප්පීතිං, හිත්වා තෙ කමතො සියුං.
ඣානෙ වුත්තාව තජ්ඣානිකාමලෙ විරතාධිකා;
තත්ථෙතා නියතා විත්තිං, වදෙ සබ්බත්ථ සම්භවා.
කාමපුඤ්ඤෙසු ¶ පච්චෙකං,
ජයන්තානියතෙසු හි;
විරතීයො දයාමොදා,
කාමෙ සාතසුභක්රියෙ.
මජ්ඣත්තෙපි වදන්තෙකෙ, සහෙතුකසුභක්රියෙ;
සුඛජ්ඣානෙපි පච්චෙකං, හොන්තියෙව දයාමුදා.
ථිනමිද්ධං සසඞ්ඛාරෙ, දිට්ඨිහීනද්වයෙ තහිං;
මානෙන වා තයො සෙසදිට්ඨිහීනෙ විධෙකකො.
ඉස්සාමච්ඡෙරකුක්කුච්චා ¶ , විසුං දොසයුතද්වයෙ;
තත්ථන්තකෙ සියුං ථිනමිද්ධකෙන තයොපි වා.
යෙ වුත්තා එත්තකා එත්ථ, ඉති චෙතසිකාඛිලා;
තත්ථෙත්තකෙස්විදන්තෙවං, වුච්චතෙයං නයොධුනා.
තෙසට්ඨියා සුඛං දුක්ඛං, තීසුපෙක්ඛාපි වෙදනා;
පඤ්චපඤ්ඤාසචිත්තෙසු, භවෙ ඉන්ද්රියතො පන.
එකත්ථෙකත්ථ චෙව ද්වෙසට්ඨියා ද්වීසු පඤ්චහි;
පඤ්ඤාසායාති විඤ්ඤෙය්යං, සුඛාදින්ද්රියපඤ්චකං.
දසුත්තරසතෙ හොති, නිච්ඡයො වීරියං තතො;
පඤ්චහීනෙ තතොකූනෙ, සමාධින්ද්රියමාදිසෙ.
ඡන්දො එකසතෙකූනවීස සද්ධාදයො පන;
ඤාණවජ්ජා නවහීනසතෙ හොන්ති මතී පන.
එකූනාසීතියා චාරො, ඡසට්ඨීසු පනප්පනා;
පඤ්චපඤ්ඤාසකෙ පීති, එකපඤ්ඤාසකෙ සියා.
විරතී ඡට්ඨකෙ වීසෙ, කරුණාමුදිතාථ වා;
අට්ඨසොපෙක්ඛචිත්තෙන, අට්ඨවීසතියා සියුං.
අහීරිකමනොත්තප්පමොහුද්ධච්චා ¶ ද්වාදසෙව;
ලොභො අට්ඨසු චිත්තෙසු, ථිනමිද්ධං තු පඤ්චසු.
මානො චතූසු දිට්ඨි ච, තථා ද්වීසු මනෙසු හි;
දොසො ඉස්සා ච මච්ඡෙරං, කුක්කුච්චඤ්ච භවන්තිමෙ.
එකස්මිං විමතී හොති, එවං වුත්තානුසාරතො;
අප්පවත්තිනයො චාපි, සක්කා ඤාතුං විජානතා.
අස්මිං ඛන්ධෙව විඤ්ඤෙය්යො, වෙදනාදීස්වයං නයො;
එකධාදිවිධො යුත්ති-වසාතෙනාවියොගතො.
උපමා ඵෙණුපිණ්ඩො ච, බුබ්බුළො මිගතණ්හිකා;
කදලී මායා විඤ්ඤෙය්යා, ඛන්ධානං තු යථාක්කමං.
තෙසං ¶ විමද්දාසහනඛණසොභප්පලොභන-
නිසාරවඤ්චකත්තෙහි, සමානත්තං සමාහටං.
තෙ සාසවා උපාදානක්ඛන්ධා ඛන්ධාවනාසවා;
තත්ථාදී දුක්ඛවත්ථුත්තා, දුක්ඛා භාරා ච ඛාදකා.
ඛන්ධානිච්චාදිධම්මා තෙ, වධකා සභයා ඉතී;
අසුඛද්ධම්මතො චික්ඛා, උක්ඛිත්තාසිකරී යථා.
ඉති සච්චසඞ්ඛෙපෙ විඤ්ඤාණක්ඛන්ධපකිණ්ණකනයසඞ්ඛෙපො නාම
චතුත්ථො පරිච්ඡෙදො.