📜
5. පඤ්චමො පරිච්ඡෙදො
නිබ්බානපඤ්ඤත්තිපරිදීපනො
රාගාදීනං ¶ ඛයං වුත්තං, නිබ්බානං සන්තිලක්ඛණං;
සංසාරදුක්ඛසන්තාපතත්තස්සාලං සමෙතවෙ.
ඛයමත්තං න නිබ්බානං, සගම්භීරාදිවාචතො;
අභාවස්ස හි කුම්මානං, ලොමස්සෙව න වාචතා.
ඛයොති වුච්චතෙ මග්ගො, තප්පාපත්තා ඉදං ඛයං;
අරහත්තං වියුප්පාද-වයාභාවා ධුවඤ්ච තං.
සඞ්ඛතං සම්මුතිඤ්චාපි, ඤාණමාලම්බ නෙව හි;
ඡින්දෙ මලෙ තතො වත්ථු, ඉච්ඡිතබ්බමසඞ්ඛතං.
පත්තුකාමෙන තං සන්තිං, ඡබ්බිසුද්ධිං සමාදිය;
ඤාණදස්සනසුද්ධී තු, සාධෙතබ්බා හිතත්ථිනා.
චෙතනාදිවිධා සීල-සුද්ධි තත්ථ චතුබ්බිධා;
සොපචාරසමාධී තු, චිත්තසුද්ධීති වුච්චතෙ.
සම්පාදෙත්වාදිද්වෙසුද්ධිං, නමනා නාමං තු රුප්ප-
තො රූපං නත්ථි අත්තාදිවත්ථූති ච වවත්ථපෙ.
මණින්ධනාතපෙ ¶ අග්ගි, අසන්තොපි සමාගමෙ;
යථා හොති තථා චිත්තං, වත්ථාලම්බාදිසඞ්ගමෙ.
පඞ්ගුලන්ධා යථා ගන්තුං, පච්චෙකමසමත්ථකා;
යන්ති යුත්තා යථා එවං, නාමරූපව්හයා ක්රියා.
න නාමරූපතො අඤ්ඤො, අත්තාදි ඉති දස්සනං;
සොධනත්තා හි දුද්දිට්ඨිං, දිට්ඨිසුද්ධීති වුච්චති.
අවිජ්ජාතණ්හුපාදාන-කම්මෙනාදිම්හි ¶ තං ද්වයං;
රූපං කම්මාදිතො නාමං, වත්ථාදීහි පවත්තියං.
සදා සබ්බත්ථ සබ්බෙසං, සදිසං න යතො තතො;
නාහෙතුනාඤ්ඤො අත්තාදිනිච්චහෙතූති පස්සති.
එවං තීරයතෙ කඞ්ඛා, යාය පඤ්ඤාය පච්චයෙ;
දිට්ඨත්තා සුද්ධි සා කඞ්ඛාතරණං ඉති වුච්චති.
පත්තඤ්ඤාතපරිඤ්ඤො සො, අත්රට්ඨො යතතෙයති;
තීරණව්හපරිඤ්ඤාය, විසුද්ධත්ථං සදාදරො.
තිකාලාදිවසා ඛන්ධෙ, සමාසෙත්වා කලාපතො;
අනිච්චා දුක්ඛානත්තාති, ආදො එවං විපස්සති.
ඛන්ධානිච්චා ඛයට්ඨෙන, භයට්ඨෙන දුඛාව තෙ;
අනත්තාසාරකට්ඨෙන, ඉති පස්සෙ පුනප්පුනං.
ආකාරෙහි අනිච්චාදිචත්තාලීසෙහි සම්මසෙ;
ලක්ඛණානං විභූතත්ථං, ඛන්ධානං පන සබ්බසො.
එවඤ්චාපි අසිජ්ඣන්තෙ, නවධා නිසිතින්ද්රියො;
සත්තකද්වයතො සම්මා, රූපාරූපෙ විපස්සයෙ.
රූපමාදානනික්ඛෙපා, වයොවුද්ධත්තගාමිතො;
සම්මසෙවන්නජාදීහි, ධම්මතාරූපතොපි ච.
නාමං කලාපයමතො, ඛණතො කමතොපි ච;
දිට්ඨිමානනිකන්තීනං, පස්සෙ උග්ඝාටනාදිතො.
අවිජ්ජාතණ්හාකම්මන්න-හෙතුතො ¶ රූපං උබ්භවෙ;
විනාහාරං සඵස්සෙහි, වෙදනාදිත්තයං භවෙ.
තෙහියෙව විනා ඵස්සං,
නාමරූපාධිකෙහි තු;
චිත්තං ¶ හෙතුක්ඛයා සො සො,
වෙති වෙ තස්ස තස්ස තු.
හෙතුතොදයනාසෙවං, ඛණොදයවයෙනපි;
ඉති පඤ්ඤාසාකාරෙහි, පස්සෙ පුනූදයබ්බයං.
යොගිස්සෙවං සමාරද්ධඋදයබ්බයදස්සිනො;
පාතුභොන්ති උපක්ලෙසා, සභාවා හෙතුතොපි ච.
තෙ ඔභාසමතුස්සාහපස්සද්ධිසුඛුපෙක්ඛනා;
සති පීතාධිමොක්ඛො ච, නිකන්ති ච දසීරිතා.
තණ්හාදිට්ඨුන්නතිග්ගාහවත්ථුතො තිංසධා තෙ ච;
තදුප්පන්නෙ චලෙ බාලො, අමග්ගෙ මග්ගදස්සකො.
විපස්සනා පථොක්කන්තා, තදාසි මතිමාධුනා;
න මග්ගො ගාහවත්ථුත්තා, තෙසං ඉති විපස්සති.
උපක්ලෙසෙ අනිච්චාදි-වසගෙ සොදයබ්බයෙ;
පස්සතො වීථිනොක්කන්තදස්සනං වුච්චතෙ පථො.
මග්ගාමග්ගෙ වවත්ථෙත්වා, යා පඤ්ඤා එවමුට්ඨිතා;
මග්ගාමග්ගික්ඛසඞ්ඛාතා, සුද්ධි සා පඤ්චමී භවෙ.
පහානව්හපරිඤ්ඤාය, ආදිතො සුද්ධිසිද්ධියා;
තීරණව්හපරිඤ්ඤාය, අන්තගො යතතෙධුනා.
ජායතෙ නවඤාණී සා, විසුද්ධි කමතොදය-
බ්බයාදී ඝටමානස්ස, නව හොන්ති පනෙත්ථ හි.
සන්තතීරියතො චෙව, ඝනෙනාපි ච ඡන්නතො;
ලක්ඛණානි න ඛායන්තෙ, සංකිලිට්ඨා විපස්සනා.
තතොත්ර ¶ සම්මසෙ භිය්යො, පුනදෙවුදයබ්බයං;
තෙනානිච්චාදිසම්පස්සං, පටුතං පරමං වජෙ.
ආවට්ටෙත්වා ¶ යදුප්පාදට්ඨිතිආදීහි පස්සතො;
භඞ්ගෙව තිට්ඨතෙ ඤාණං, තදා භඞ්ගමතී සියා.
එවං පස්සයතො භඞ්ගං, තිභවො ඛායතෙ යදා;
සීහාදිව භයං හුත්වා, සියා ලද්ධා භයික්ඛණා.
සාදීනවා පතිට්ඨන්තෙ, ඛන්ධාදිත්තඝරං විය;
යදා තදා සියා ලද්ධා, ආදීනවානුපස්සනා.
සඞ්ඛාරාදීනවං දිස්වා, රමතෙ න භවාදිසු;
මති යදා තදා ලද්ධා, සියා නිබ්බිදපස්සනා.
ඤාණං මුච්චිතුකාමං තෙ, සබ්බභූසඞ්ඛතෙ යදා;
ජාලාදීහි ච මච්ඡාදී, තදා ලද්ධා චජ්ජමති.
සඞ්ඛාරෙ අසුභානිච්චදුක්ඛතොනත්තතො මති;
පස්සන්තී චත්තුමුස්සුක්කා, පටිසඞ්ඛානුපස්සනා.
වුත්තාත්ර පටුභාවාය, සබ්බඤාණපවත්තියා;
මීනසඤ්ඤාය සප්පස්ස, ගාහලුද්දසමොපමා.
අත්තත්තනියතො සුඤ්ඤං, ද්විධා ‘‘නාහං ක්වචා’’දිනා;
චතුධා ඡබ්බිධා චාපි, බහුධා පස්සතො භුසං.
ආවට්ටතිග්ගිමාසජ්ජ,
න්හාරූව මති සඞ්ඛතං;
චත්තභරියො යථා දොසෙ,
තථා තං සමුපෙක්ඛතෙ.
තාව සාදීනවානම්පි, ලක්ඛණෙ තිට්ඨතෙ මති;
න පස්සෙ යාව සා තීරං, සාමුද්දසකුණී යථා.
සඞ්ඛාරුපෙක්ඛාඤාණායං, සිඛාපත්තා විපස්සනා;
වුට්ඨානගාමිනීති ච, සානුලොමාති වුච්චති.
පත්වා ¶ ¶ මොක්ඛමුඛං සත්ත, සාධෙතිරියපුග්ගලෙ;
ඣානඞ්ගාදිප්පභෙදෙ ච, පාදකාදිවසෙන සා.
අනිච්චතො හි වුට්ඨානං, යදි යස්සාසි යොගිනො;
සොධිමොක්ඛස්ස බාහුල්ලා, තික්ඛසද්ධින්ද්රියො භවෙ.
දුක්ඛතොනත්තතො තඤ්චෙ, සියා හොන්ති කමෙන තෙ;
පස්සද්ධිවෙදබාහුල්ලා, තික්ඛෙකග්ගමතින්ද්රියා.
පඤ්ඤාධුරත්තමුද්දිට්ඨං, වුට්ඨානං යදිනත්තතො;
සද්ධාධුරත්තං සෙසෙහි, තං වියාභිනිවෙසතො.
ද්වෙ තික්ඛසද්ධසමථා, සියුං සද්ධානුසාරිනො;
ආදො මජ්ඣෙසු ඨානෙසු, ඡසු සද්ධාවිමුත්තකා.
ඉතරො ධම්මානුසාරීදො, දිට්ඨිප්පත්තො අනන්තකෙ;
පඤ්ඤාමුත්තොභයත්ථන්තෙ, අඣානිඣානිකා ච තෙ.
තික්ඛසද්ධස්ස චන්තෙපි, සද්ධාමුත්තත්තමීරිතං;
විසුද්ධිමග්ගෙ මජ්ඣස්ස, කායසක්ඛිත්තමට්ඨසු.
වුත්තං මොක්ඛකථායං යං, තික්ඛපඤ්ඤාරහස්ස තු;
දිට්ඨිපත්තත්තං හෙතඤ්ච, තඤ්ච නත්ථාභිධම්මිකෙ.
තෙ සබ්බෙ අට්ඨමොක්ඛානං, ලාභී චෙ ඡසු මජ්ඣසු;
කායසක්ඛී සියුං අන්තෙ, උභතොභාගමුත්තකා.
අනුලොමානි චත්තාරි, තීණි ද්වෙ වා භවන්ති හි;
මග්ගස්ස වීථියං මන්දමජ්ඣතික්ඛමතිබ්බසා.
විසුද්ධිමග්ගෙ චත්තාරි, පටිසිද්ධානි සබ්බථා;
එවමට්ඨසාලිනියා, වුත්තත්තා එවමීරිතං.
භවඞ්ගාසන්නදොසොපි, නප්පනාය ථිරත්තතො;
සුද්ධිං පටිපදාඤාණදස්සනෙවං ලභෙ යති.
ආවජ්ජං ¶ ¶ විය මග්ගස්ස, ඡට්ඨසත්තමසුද්ධිනං;
අන්තරා සන්තිමාරබ්භ, තෙහි ගොත්රභු ජායතෙ.
සංයොජනත්තයච්ඡෙදී, මග්ගො උප්පජ්ජතෙ තතො;
ඵලානි එකං ද්වෙ තීණි, තතො වුත්තමතික්කමා.
තථා භාවයතො හොති, රාගදොසතනූකරං;
දුතියො තප්ඵලං තම්හා, සකදාගාමි තප්ඵලී.
එවං භාවයතො රාගදොසනාසකරුබ්භවෙ;
තතියො තප්ඵලං තම්හා, තප්ඵලට්ඨොනාගාමිකො.
එවං භාවයතො සෙසදොසනාසකරුබ්භවෙ;
චතුත්ථො තප්ඵලං තම්හා, අරහා තප්ඵලට්ඨකො.
කතකිච්චො භවච්ඡෙදො, දක්ඛිණෙය්යොපධික්ඛයා;
නිබ්බුතිං යාති දීපොව, සබ්බදුක්ඛන්තසඤ්ඤිතං.
එවං සිද්ධා සියා සුද්ධි, ඤාණදස්සනසඤ්ඤිතා;
වුත්තං එත්තාවතා සච්චං, පරමත්ථං සමාසතො.
සච්චං සම්මුති සත්තාදිඅවත්ථු වුච්චතෙ යතො;
න ලබ්භාලාතචක්කංව, තං හි රූපාදයො විනා.
තෙන තෙන පකාරෙන, රූපාදිං න විහාය තු;
තථා තථාභිධානඤ්ච, ගාහඤ්ච වත්තතෙ තතො.
ලබ්භතෙ පරිකප්පෙන, යතො තං න මුසා තතො;
අවුත්තාලම්බමිච්චාහු, පරිත්තාදීස්වවාචතො.
පාපකල්යාණමිත්තොයං, සත්තොති ඛන්ධසන්තති;
එකත්තෙන ගහෙත්වාන, වොහරන්තීධ පණ්ඩිතා.
පථවාදි වියෙකොපි, පුග්ගලො න යතො තතො;
කුදිට්ඨිවත්ථුභාවෙන, පුග්ගලග්ගහණං භවෙ.
එතං ¶ විසයතො කත්වා, සඞ්ඛාදීහි පදෙහි තු;
අවිජ්ජමානපඤ්ඤත්ති, ඉති තඤ්ඤූහි භාසිතා.
පඤ්ඤත්ති ¶ විජ්ජමානස්ස, රූපාදිවිසයත්තතො;
කායං පඤ්ඤත්ති චෙ සුට්ඨු, වදතො සුණ සච්චතො.
සවිඤ්ඤත්තිවිකාරො හි, සද්දො සච්චද්වයස්ස තු;
පඤ්ඤාපනත්තා පඤ්ඤත්ති, ඉති තඤ්ඤූහි භාසිතා.
පච්චුප්පන්නාදිආලම්බං, නිරුත්තිපටිසම්භිදා-
ඤාණස්සාති ඉදඤ්චෙවං, සති යුජ්ජති නාඤ්ඤථා.
සද්දාභිධෙය්යසඞ්ඛාදි, ඉති චෙ සබ්බවත්ථුනං;
පඤ්ඤාපෙතබ්බතො හොති, පඤ්ඤත්තිපදසඞ්ගහො.
‘‘සබ්බෙ පඤ්ඤත්තිධම්මා’’ති, දෙසෙතබ්බං තථා සති;
අථ පඤ්ඤාපනස්සාපි, පඤ්ඤාපෙතබ්බවත්ථුනං.
විභාගං ඤාපනත්ථං හි, තථුද්දෙසො කතොති චෙ;
න කත්තබ්බං විසුං තෙන, පඤ්ඤත්තිපථසඞ්ගහං.
පඤ්ඤාපියත්තා චතූහි, පඤ්ඤත්තාදිපදෙහි සා;
පරෙහි පඤ්ඤාපනත්තා, ඉති ආචරියාබ්රවුං.
රූපාදයො උපාදාය, පඤ්ඤාපෙතබ්බතො කිර;
අවිජ්ජමානොපාදායපඤ්ඤත්ති පඨමා තතො.
සොතවිඤ්ඤාණසන්තානානන්තරං පත්තජාතිනා;
ගහිතපුබ්බසඞ්කෙතමනොද්වාරිකචෙතසා.
පඤ්ඤාපෙන්ති ගහිතාය, යාය සත්තරථාදයො;
ඉති සා නාමපඤ්ඤත්ති, දුතියාති ච කිත්තිතා.
සද්දතො අඤ්ඤනාමාවබොධෙනත්ථාවබොධනං;
කිච්ඡසාධනතො පුබ්බනයො එව පසංසියො.
සා ¶ විජ්ජමානපඤ්ඤත්ති, තථා අවිජ්ජමානතා;
විජ්ජමානෙන චාවිජ්ජමානා තබ්බිපරීතකා.
අවිජ්ජමානෙන විජ්ජමානතබ්බිපරීතකා;
ඉච්චෙතා ඡබ්බිධා තාසු, පඨමා මතිආදිකා.
සත්තො ¶ සද්ධො නරුස්සාහො,
සෙනියො මනචෙතනා;
ඉච්චෙවමෙතා විඤ්ඤෙය්යා,
කමතො දුතියාදිකා.
එවං ලක්ඛණතො ඤත්වා,
සච්චද්වයමසඞ්කරං;
කාතබ්බො පන වොහාරො,
විඤ්ඤූහි න යථා තථාති.
ඉති සච්චසඞ්ඛෙපෙ නිබ්බානපඤ්ඤත්තිපරිදීපනො නාම
පඤ්චමො පරිච්ඡෙදො.
සච්චසඞ්ඛෙපො නිට්ඨිතො.