තීකා > අභිධම්මපිටක (ටීකා) > අභිධම්මත්ථසඞ්ගහො

4. තත්ථ කතමං කාමාවචරං? සොමනස්සසහගතං දිට්ඨිගතසම්පයුත්තං අසඞ්ඛාරිකමෙකං, සසඞ්ඛාරිකමෙකං, සොමනස්සසහගතං දිට්ඨිගතවිප්පයුත්තං අසඞ්ඛාරිකමෙකං, සසඞ්ඛාරිකමෙකං ¶ , උපෙක්ඛාසහගතං දිට්ඨිගතසම්පයුත්තං අසඞ්ඛාරිකමෙකං, සසඞ්ඛාරිකමෙකං, උපෙක්ඛාසහගතං දිට්ඨිගතවිප්පයුත්තං අසඞ්ඛාරිකමෙකං, සසඞ්ඛාරිකමෙකන්ති ඉමානි අට්ඨපි ලොභසහගතචිත්තානි නාම.

5. දොමනස්සසහගතං පටිඝසම්පයුත්තං අසඞ්ඛාරිකමෙකං, සසඞ්ඛාරිකමෙකන්ති ඉමානි ද්වෙපි පටිඝසම්පයුත්තචිත්තානි නාම.

6. උපෙක්ඛාසහගතං විචිකිච්ඡාසම්පයුත්තමෙකං, උපෙක්ඛාසහගතං උද්ධච්චසම්පයුත්තමෙකන්ති ඉමානි ද්වෙපි මොමූහචිත්තානි නාම.

7. ඉච්චෙවං සබ්බථාපි ද්වාදසාකුසලචිත්තානි සමත්තානි.

8. අට්ඨධා ලොභමූලානි, දොසමූලානි ච ද්විධා.

මොහමූලානි ච ද්වෙති, ද්වාදසාකුසලා සියුං.

9. උපෙක්ඛාසහගතං චක්ඛුවිඤ්ඤාණං, තථා සොතවිඤ්ඤාණං, ඝානවිඤ්ඤාණං, ජිව්හාවිඤ්ඤාණං ¶ , දුක්ඛසහගතං කායවිඤ්ඤාණං, උපෙක්ඛාසහගතං සම්පටිච්ඡනචිත්තං, උපෙක්ඛාසහගතං සන්තීරණචිත්තඤ්චෙති ඉමානි සත්තපි අකුසලවිපාකචිත්තානි නාම.

10. උපෙක්ඛාසහගතං කුසලවිපාකං චක්ඛුවිඤ්ඤාණං, තථා සොතවිඤ්ඤාණං, ඝානවිඤ්ඤාණං, ජිව්හාවිඤ්ඤාණං, සුඛසහගතං කායවිඤ්ඤාණං, උපෙක්ඛාසහගතං සම්පටිච්ඡනචිත්තං, සොමනස්සසහගතං සන්තීරණචිත්තං, උපෙක්ඛාසහගතං සන්තීරණචිත්තඤ්චෙති ඉමානි අට්ඨපි කුසලවිපාකාහෙතුකචිත්තානි නාම.

11. උපෙක්ඛාසහගතං ¶ පඤ්චද්වාරාවජ්ජනචිත්තං, තථා මනොද්වාරාවජ්ජනචිත්තං, සොමනස්සසහගතං හසිතුප්පාදචිත්තඤ්චෙති ඉමානි තීණිපි අහෙතුකකිරියචිත්තානි නාම.

12. ඉච්චෙව සබ්බථාපි අට්ඨාරසාහෙතුකචිත්තානි සමත්තානි.

13. සත්තාකුසලපාකානි, පුඤ්ඤපාකානි අට්ඨධා.

ක්රියචිත්තානි තීණීති, අට්ඨාරස අහෙතුකා.

14. පාපාහෙතුකමුත්තානි, සොභනානීති වුච්චරෙ.

එකූනසට්ඨි චිත්තානි, අථෙකනවුතීපි වා.

15. සොමනස්සසහගතං ඤාණසම්පයුත්තං අසඞ්ඛාරිකමෙකං, සසඞ්ඛාරිකමෙකං, සොමනස්සසහගතං ඤාණවිප්පයුත්තං අසඞ්ඛාරිකමෙකං, සසඞ්ඛාරිකමෙකං, උපෙක්ඛාසහගතං ඤාණසම්පයුත්තං අසඞ්ඛාරිකමෙකං, සසඞ්ඛාරිකමෙකං. උපෙක්ඛාසහගතං ඤාණවිප්පයුත්තං අසඞ්ඛාරිකමෙකං, සසඞ්ඛාරිකමෙකන්ති ඉමානි අට්ඨපි කාමාවචරකුසලචිත්තානි නාම.

16. සොමනස්සසහගතං ඤාණසම්පයුත්තං අසඞ්ඛාරිකමෙකං, සසඞ්ඛාරිකමෙකං, සොමනස්සසහගතං ¶ ඤාණවිප්පයුත්තං අසඞ්ඛාරිකමෙකං, සසඞ්ඛාරිකමෙකං, උපෙක්ඛාසහගතං ඤාණසම්පයුත්තං අසඞ්ඛාරිකමෙකං, සසඞ්ඛාරිකමෙකං, උපෙක්ඛාසහගතං ඤාණවිප්පයුත්තං අසඞ්ඛාරිකමෙකං, සසඞ්ඛාරිකමෙකන්ති ඉමානි අට්ඨපි සහෙතුකකාමාවචරවිපාකචිත්තානි නාම.

17. සොමස්සසහගතං ඤාණසම්පයුත්තං අසඞ්ඛාරිකමෙකං, සසඞ්ඛාරිකමෙකං, සොමනස්සසහගතං ඤාණවිප්පයුත්තං අසඞ්ඛාරිකමෙකං ¶ , සසඞ්ඛාරිකමෙකං, උපෙක්ඛාසහගතං ඤාණසම්පයුත්තං අසඞ්ඛාරිකමෙකං, සසඞ්ඛාරිකමෙකං, උපෙක්ඛාසහගතං ඤාණවිප්පයුත්තං අසඞ්ඛාරිකමෙකං, සසඞ්ඛාරිකමෙකන්ති ඉමානි අට්ඨපි සහෙතුකකාමාවචරකිරියචිත්තානි නාම.

18. ඉච්චෙවං සබ්බථාපි චතුවීසති සහෙතුකකාමාවචරකුසලවිපාකකිරියචිත්තානි සමත්තානි.

19. වෙදනාඤාණසඞ්ඛාරභෙදෙන චතුවීසති.

සහෙතුකාමාවචරපුඤ්ඤපාකක්රියා මතා.

20. කාමෙ තෙවීස පාකානි, පුඤ්ඤාපුඤ්ඤානි වීසති.

එකාදස ක්රියා චෙති, චතුපඤ්ඤාස සබ්බථා.

21. විතක්කවිචාරපීතිසුඛෙකග්ගතාසහිතං පඨමජ්ඣානකුසලචිත්තං, විචාරපීතිසුඛෙකග්ගතාසහිතං දුතියජ්ඣානකුසලචිත්තං, පීතිසුඛෙකග්ගතාසහිතං තතියජ්ඣානකුසලචිත්තං, සුඛෙකග්ගතාසහිතං චතුත්ථජ්ඣානකුසලචිත්තං, උපෙක්ඛෙකග්ගතාසහිතං පඤ්චමජ්ඣානකුසලචිත්තඤ්චෙති ඉමානි පඤ්චපි රූපාවචරකුසලචිත්තානි නාම.

22. විතක්කවිචාරපීතිසුඛෙකග්ගතාසහිතං පඨමජ්ඣානවිපාකචිත්තං, විචාරපීතිසුඛෙකග්ගතාසහිතං දුතියජ්ඣානවිපාකචිත්තං, පීතිසුඛෙකග්ගතාසහිතං තතියජ්ඣානවිපාකචිත්තං, සුඛෙකග්ගතාසහිතං ¶ චතුත්ථජ්ඣානවිපාකචිත්තං, උපෙක්ඛෙකග්ගතාසහිතං පඤ්චමජ්ඣානවිපාකචිත්තඤ්චෙති ඉමානි පඤ්චපි රූපාවචරවිපාකචිත්තානි නාම.

23. විතක්කවිචාරපීතිසුඛෙකග්ගතාසහිතං පඨමජ්ඣානකිරියචිත්තං, විචාරපීතිසුඛෙකග්ගතාසහිතං දුතියජ්ඣානකිරියචිත්තං, පීතිසුඛෙකග්ගතාසහිතං තතියජ්ඣානකිරියචිත්තං ¶ , සුඛෙකග්ගතාසහිතං චතුත්ථජ්ඣානකිරියචිත්තං, උපෙක්ඛෙකග්ගතාසහිතං පඤ්චමජ්ඣානකිරියචිත්තඤ්චෙති ඉමානි පඤ්චපි රූපාවචරකිරියචිත්තානි නාම.

24. ඉච්චෙවං සබ්බථාපි පන්නරස රූපාවචරකුසලවිපාකකිරියචිත්තානි සමත්තානි.

25. පඤ්චධා ඣානභෙදෙන, රූපාවචරමානසං.

පුඤ්ඤපාකක්රියාභෙදා, තං පඤ්චදසධා භවෙ.

26. ආකාසානඤ්චායතනකුසලචිත්තං, විඤ්ඤාණඤ්චායතනකුසලචිත්තං, ආකිඤ්චඤ්ඤායතනකුසලචිත්තං, නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනකුසලචිත්තඤ්චෙති ඉමානි චත්තාරිපි අරූපාවචරකුසලචිත්තානි නාම.

27. ආකාසානඤ්චායතනවිපාකචිත්තං, විඤ්ඤාණඤ්චායතනවිපාකචිත්තං, ආකිඤ්චඤ්ඤායතනවිපාකචිත්තං, නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනවිපාකචිත්තඤ්චෙති ඉමානි චත්තාරිපි අරූපාවචරවිපාකචිත්තානි නාම.

28. ආකාසානඤ්චායතනකිරියචිත්තං, විඤ්ඤාණඤ්චායතනකිරියචිත්තං, ආකිඤ්චඤ්ඤායතනකිරියචිත්තං, නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනකිරියචිත්තඤ්චෙති ඉමානි චත්තාරිපි අරූපාවචරකිරියචිත්තානි නාම.

29. ඉච්චෙවං සබ්බථාපි ද්වාදස අරූපාවචරකුසලවිපාකකිරියචිත්තානි සමත්තානි.

30. ආලම්බණප්පභෙදෙන ¶ , චතුධාරුප්පමානසං.

පුඤ්ඤපාකක්රියාභෙදා, පුන ද්වාදසධා ඨිතං.

31. සොතාපත්තිමග්ගචිත්තං ¶ , සකදාගාමිමග්ගචිත්තං, අනාගාමිමග්ගචිත්තං, අරහත්තමග්ගචිත්තඤ්චෙති ඉමානි චත්තාරිපි ලොකුත්තරකුසලචිත්තානි නාම.

32. සොතාපත්තිඵලචිත්තං, සකදාගාමිඵලචිත්තං, අනාගාමිඵලචිත්තං, අරහත්තඵලචිත්තඤ්චෙති ඉමානි චත්තාරිපි ලොකුත්තරවිපාකචිත්තානි නාම.

33. ඉච්චෙවං සබ්බථාපි අට්ඨ ලොකුත්තරකුසලවිපාකචිත්තානි සමත්තානි.

34. චතුමග්ගප්පභෙදෙන, චතුධා කුසලං තථා.

පාකං තස්ස ඵලත්තාති, අට්ඨධානුත්තරං මතං.

35. ද්වාදසාකුසලානෙවං, කුසලානෙකවීසති.

ඡත්තිංසෙව විපාකානි, ක්රියචිත්තානි වීසති.

36. චතුපඤ්ඤාසධා කාමෙ, රූපෙ පන්නරසීරයෙ.

චිත්තානි ද්වාදසාරුප්පෙ, අට්ඨධානුත්තරෙ තථා.

37. ඉත්ථමෙකූනනවුතිපභෙදං පන මානසං.

එකවීසසතං වාථ, විභජන්ති විචක්ඛණා.

38. කථමෙකූනනවුතිවිධං ¶ චිත්තං එකවීසසතං හොති? විතක්කවිචාරපීතිසුඛෙකග්ගතාසහිතං පඨමජ්ඣානසොතාපත්තිමග්ගචිත්තං, විචාරපීතිසුඛෙකග්ගතාසහිතං දුතියජ්ඣානසොතාපත්තිමග්ගචිත්තං, පීතිසුඛෙකග්ගතාසහිතං තතියජ්ඣානසොතාපත්තිමග්ගචිත්තං, සුඛෙකග්ගතාසහිතං චතුත්ථජ්ඣානසොතාපත්තිමග්ගචිත්තං, උපෙක්ඛෙකග්ගතාසහිතං පඤ්චමජ්ඣානසොතාපත්තිමග්ගචිත්තඤ්චෙති ඉමානි පඤ්චපි සොතාපත්තිමග්ගචිත්තානි නාම.

39. තථා ¶ සකදාගාමිමග්ගඅනාගාමිමග්ගඅරහත්තමග්ගචිත්තඤ්චෙති සමවීසති මග්ගචිත්තානි.

40. තථා ඵලචිත්තානි චෙති සමචත්තාලීස ලොකුත්තරචිත්තානි භවන්තීති.

41. ඣානඞ්ගයොගභෙදෙන, කත්වෙකෙකන්තු පඤ්චධා.

වුච්චතානුත්තරං චිත්තං, චත්තාලීසවිධන්ති ච.

42. යථා ච රූපාවචරං, ගය්හතානුත්තරං තථා.

පඨමාදිඣානභෙදෙ, ආරුප්පඤ්චාපි පඤ්චමෙ.

එකාදසවිධං තස්මා, පඨමාදිකමීරිතං;

ඣානමෙකෙකමන්තෙ තු, තෙවීසතිවිධං භවෙ.

43. සත්තතිංසවිධං පුඤ්ඤං, ද්විපඤ්ඤාසවිධං තථා.

පාකමිච්චාහු චිත්තානි, එකවීසසතං බුධා.

ඉති අභිධම්මත්ථසඞ්ගහෙ චිත්තසඞ්ගහවිභාගො නාම