📜
2. චෙතසිකපරිච්ඡෙදො
සම්පයොගලක්ඛණං
1. එකුප්පාදනිරොධා ¶ ච, එකාලම්බණවත්ථුකා.
චෙතොයුත්තා ද්විපඤ්ඤාස, ධම්මා චෙතසිකා මතා.
අඤ්ඤසමානචෙතසිකං
2. කථං? ඵස්සො වෙදනා සඤ්ඤා චෙතනා එකග්ගතා ජීවිතින්ද්රියං මනසිකාරො චෙති සත්තිමෙ චෙතසිකා සබ්බචිත්තසාධාරණා නාම.
3. විතක්කො ¶ විචාරො අධිමොක්ඛො වීරියං පීති ඡන්දො චාති ඡ ඉමෙ චෙතසිකා පකිණ්ණකා නාම.
4. එවමෙතෙ තෙරස චෙතසිකා අඤ්ඤසමානාති වෙදිතබ්බා.
අකුසලචෙතසිකං
5. මොහො අහිරිකං අනොත්තප්පං උද්ධච්චං ලොභො දිට්ඨි මානො දොසො ඉස්සා මච්ඡරියං කුක්කුච්චං ථිනං මිද්ධං විචිකිච්ඡා චෙති චුද්දසිමෙ චෙතසිකා අකුසලා නාම.
සොභනචෙතසිකං
6. සද්ධා සති හිරී ඔත්තප්පං අලොභො අදොසො තත්රමජ්ඣත්තතා කායපස්සද්ධි චිත්තපස්සද්ධි කායලහුතා චිත්තලහුතා කායමුදුතා චිත්තමුදුතා කායකම්මඤ්ඤතා චිත්තකම්මඤ්ඤතා කායපාගුඤ්ඤතා ¶ චිත්තපාගුඤ්ඤතා කායුජුකතා චිත්තුජුකතා චෙති එකූනවීසතිමෙ චෙතසිකා සොභනසාධාරණා නාම.
7. සම්මාවාචා සම්මාකම්මන්තො සම්මාආජීවො චෙති තිස්සො විරතියො නාම.
8. කරුණා මුදිතා අප්පමඤ්ඤායො නාමාති සබ්බථාපි පඤ්ඤින්ද්රියෙන සද්ධිං පඤ්චවීසතිමෙ චෙතසිකා සොභනාති වෙදිතබ්බා.
තෙරසඤ්ඤසමානා ච, චුද්දසාකුසලා තථා;
සොභනා පඤ්චවීසාති, ද්විපඤ්ඤාස පවුච්චරෙ.
සම්පයොගනයො
10. තෙසං ¶ චිත්තාවියුත්තානං, යථායොගමිතො පරං.
චිත්තුප්පාදෙසු පච්චෙකං, සම්පයොගො පවුච්චති.
11. සත්ත සබ්බත්ථ යුජ්ජන්ති, යථායොගං පකිණ්ණකා.
චුද්දසාකුසලෙස්වෙව, සොභනෙස්වෙව සොභනා.
අඤ්ඤසමානචෙතසිකසම්පයොගනයො
12. කථං? සබ්බචිත්තසාධාරණා තාව සත්තිමෙ චෙතසිකා සබ්බෙසුපි එකූනනවුතිචිත්තුප්පාදෙසු ලබ්භන්ති.
13. පකිණ්ණකෙසු පන විතක්කො තාව ද්විපඤ්චවිඤ්ඤාණවජ්ජිතකාමාවචරචිත්තෙසු චෙව එකාදසසු පඨමජ්ඣානචිත්තෙසු චෙති පඤ්චපඤ්ඤාසචිත්තෙසු උප්පජ්ජති.
14. විචාරො ¶ පන තෙසු චෙව එකාදසසු දුතියජ්ඣානචිත්තෙසු චාති ඡසට්ඨිචිත්තෙසු.
15. අධිමොක්ඛො ද්විපඤ්චවිඤ්ඤාණවිචිකිච්ඡාසහගතවජ්ජිතචිත්තෙසු.
16. වීරියං පඤ්චද්වාරාවජ්ජනද්විපඤ්චවිඤ්ඤාණසම්පටිච්ඡනසන්තීරණවජ්ජිතචිත්තෙසු.
17. පීති දොමනස්සුපෙක්ඛාසහගතකායවිඤ්ඤාණචතුත්ථජ්ඣානවජ්ජිතචිත්තෙසු.
18. ඡන්දො අහෙතුකමොමූහවජ්ජිතචිත්තෙසූති.
19. තෙ පන චිත්තුප්පාදා යථාක්කමං –
ඡසට්ඨි පඤ්චපඤ්ඤාස, එකාදස ච සොළස;
සත්තති වීසති චෙව, පකිණ්ණකවිවජ්ජිතා.
පඤ්චපඤ්ඤාස ¶ ඡසට්ඨිට්ඨසත්තති තිසත්තති;
එකපඤ්ඤාස චෙකූනසත්තති සපකිණ්ණකා.
අකුසලචෙතසිකසම්පයොගනයො
20. අකුසලෙසු පන මොහො අහිරිකං අනොත්තප්පං උද්ධච්චඤ්චාති චත්තාරොමෙ චෙතසිකා සබ්බාකුසලසාධාරණා නාම, සබ්බෙසුපි ද්වාදසා කුසලෙසු ලබ්භන්ති.
21. ලොභො අට්ඨසු ලොභසහගතචිත්තෙස්වෙව ලබ්භති.
22. දිට්ඨි චතූසු දිට්ඨිගතසම්පයුත්තෙසු.
23. මානො චතූසු දිට්ඨිගතවිප්පයුත්තෙසු.
24. දොසො ¶ ඉස්සා මච්ඡරියං කුක්කුච්චඤ්චාති ද්වීසු පටිඝසම්පයුත්තචිත්තෙසු.
25. ථිනමිද්ධං පඤ්චසු සසඞ්ඛාරිකචිත්තෙසු.
26. විචිකිච්ඡා විචිකිච්ඡාසහගතචිත්තෙයෙවාති.
ලොභමූලෙ තයො ගතා;
දොසමූලෙසු චත්තාරො,
සසඞ්ඛාරෙ ද්වයං තථා.
විචිකිච්ඡා විචිකිච්ඡා-චිත්තෙ චාති චතුද්දස;
ද්වාදසාකුලෙස්වෙව, සම්පයුජ්ජන්ති පඤ්චධා.
සොභනචෙතසිකසම්පයොගනයො
28. සොභනෙසු පන සොභනසාධාරණා තාව එකූනවීසතිමෙ චෙතසිකා සබ්බෙසුපි එකූනසට්ඨිසොභනචිත්තෙසු සංවිජ්ජන්ති.
29. විරතියො ¶ පන තිස්සොපි ලොකුත්තරචිත්තෙසු සබ්බථාපි නියතා එකතොව ලබ්භන්ති, ලොකියෙසු පන කාමාවචරකුසලෙස්වෙව කදාචි සන්දිස්සන්ති විසුං විසුං.
30. අප්පමඤ්ඤායො පන ද්වාදසසු පඤ්චමජ්ඣානවජ්ජිතමහග්ගතචිත්තෙසු චෙව කාමාවචරකුසලෙසු ච සහෙතුකකාමාවචරකිරියචිත්තෙසු චාති අට්ඨවීසතිචිත්තෙස්වෙව කදාචි නානා හුත්වා ජායන්ති, උපෙක්ඛාසහගතෙසු පනෙත්ථ කරුණාමුදිතා න සන්තීති කෙචි වදන්ති.
31. පඤ්ඤා පන ද්වාදසසු ඤාණසම්පයුත්තකාමාවචරචිත්තෙසු චෙව සබ්බෙසුපි පඤ්චතිංසමහග්ගතලොකුත්තරචිත්තෙසු චාති සත්තචත්තාලීසචිත්තෙසු සම්පයොගං ගච්ඡතීති.
32. එකූනවීසති ¶ ධම්මා, ජායන්තෙකූනසට්ඨිසු.
තයො සොළසචිත්තෙසු, අට්ඨවීසතියං ද්වයං.
පඤ්ඤා පකාසිතා, සත්තචත්තාලීසවිධෙසුපි;
සම්පයුත්තා චතුධෙවං, සොභනෙස්වෙව සොභනා.
33. ඉස්සාමච්ඡෙරකුක්කුච්ච-විරතිකරුණාදයො.
නානා කදාචි මානො ච, ථින මිද්ධං තථා සහ.
34. යථාවුත්තානුසාරෙන, සෙසා නියතයොගිනො.
සඞ්ගහඤ්ච පවක්ඛාමි, තෙසං දානි යථාරහං.
සඞ්ගහනයො
35. ඡත්තිංසානුත්තරෙ ධම්මා, පඤ්චතිංස මහග්ගතෙ.
අට්ඨතිංසාපි ලබ්භන්ති, කාමාවචරසොභනෙ.
සත්තවීසතිපුඤ්ඤම්හි, ද්වාදසාහෙතුකෙති ච;
යථාසම්භවයොගෙන, පඤ්චධා තත්ථ සඞ්ගහො.
ලොකුත්තරචිත්තසඞ්ගහනයො
36. කථං ¶ ? ලොකුත්තරෙසු තාව අට්ඨසු පඨමජ්ඣානිකචිත්තෙසු අඤ්ඤසමානා තෙරස චෙතසිකා, අප්පමඤ්ඤාවජ්ජිතා තෙවීසති සොභනචෙතසිකා චෙති ඡත්තිංස ධම්මා සඞ්ගහං ගච්ඡන්ති, තථා දුතියජ්ඣානිකචිත්තෙසු විතක්කවජ්ජා, තතියජ්ඣානිකචිත්තෙසු විතක්කවිචාරවජ්ජා, චතුත්ථජ්ඣානිකචිත්තෙසු විතක්කවිචාරපීතිවජ්ජා, පඤ්චමජ්ඣානිකචිත්තෙසුපි උපෙක්ඛාසහගතා තෙ එව සඞ්ගය්හන්තීති සබ්බථාපි අට්ඨසු ලොකුත්තරචිත්තෙසු පඤ්චකජ්ඣානවසෙන පඤ්චධාව සඞ්ගහො හොතීති.
37. ඡත්තිංස ¶ පඤ්චතිංස ච, චතුත්තිංස යථාක්කමං.
තෙත්තිංසද්වයමිච්චෙවං, පඤ්චධානුත්තරෙ ඨිතා.
මහග්ගතචිත්තසඞ්ගහනයො
38. මහග්ගතෙසු පන තීසු පඨමජ්ඣානිකචිත්තෙසු තාව අඤ්ඤසමානා තෙරස චෙතසිකා, විරතිත්තයවජ්ජිතා ද්වාවීසති සොභනචෙතසිකා චෙති පඤ්චතිංස ධම්මා සඞ්ගහං ගච්ඡන්ති, කරුණාමුදිතා පනෙත්ථ පච්චෙකමෙව යොජෙතබ්බා, තථා දුතියජ්ඣානිකචිත්තෙසු විතක්කවජ්ජා, තතියජ්ඣානිකචිත්තෙසු විතක්කවිචාරවජ්ජා, චතුත්ථජ්ඣානිකචිත්තෙසු විතක්කවිචාරපීතිවජ්ජා, පඤ්චමජ්ඣානිකචිත්තෙසු පන පන්නරසසු අප්පමඤ්ඤායො න ලබ්භන්තීති සබ්බථාපි සත්තවීසතිමහග්ගතචිත්තෙසු පඤ්චකජ්ඣානවසෙන පඤ්චධාව සඞ්ගහො හොතීති.
39. පඤ්චතිංස චතුත්තිංස, තෙත්තිංස ච යථාක්කමං.
බාත්තිංස චෙව තිංසෙති, පඤ්චධාව මහග්ගතෙ.
කාමාවචරසොභනචිත්තසඞ්ගහනයො
40. කාමාවචරසොභනෙසු පන කුසලෙසු තාව පඨමද්වයෙ අඤ්ඤසමානා තෙරස චෙතසිකා, පඤ්චවීසති සොභනචෙතසිකා ¶ චෙති අට්ඨතිංස ධම්මා සඞ්ගහං ගච්ඡන්ති, අප්පමඤ්ඤාවිරතියො පනෙත්ථ පඤ්චපි පච්චෙකමෙව යොජෙතබ්බා, තථා දුතියද්වයෙ ඤාණවජ්ජිතා, තතියද්වයෙ ඤාණසම්පයුත්තා පීතිවජ්ජිතා, චතුත්ථද්වයෙ ඤාණපීතිවජ්ජිතා තෙ එව සඞ්ගය්හන්ති. කිරියචිත්තෙසුපි විරතිවජ්ජිතා තථෙව චතූසුපි දුකෙසු චතුධාව සඞ්ගය්හන්ති. තථා විපාකෙසු ච අප්පමඤ්ඤාවිරතිවජ්ජිතා තෙ එව සඞ්ගය්හන්තීති සබ්බථාපි චතුවීසතිකාමාවචරසොභනචිත්තෙසු දුකවසෙන ද්වාදසධාව සඞ්ගහො හොතීති.
41. අට්ඨතිංස සත්තතිංස, ද්වයං ඡත්තිංසකං සුභෙ.
පඤ්චතිංස චතුත්තිංස, ද්වයං තෙත්තිංසකං ක්රියෙ;
තෙත්තිංස පාකෙ බාත්තිංස, ද්වයෙකතිංසකං භවෙ;
සහෙතුකාමාවචරපුඤ්ඤ-පාකක්රියාමනෙ.
42. නවිජ්ජන්තෙත්ථ ¶ විරතී, ක්රියෙසු ච මහග්ගතෙ.
අනුත්තරෙ අප්පමඤ්ඤා, කාමපාකෙ ද්වයං තථා;
අනුත්තරෙ ඣානධම්මා, අප්පමඤ්ඤා ච මජ්ඣිමෙ;
විරතී ඤාණපීතී ච, පරිත්තෙසු විසෙසකා.
අකුසලචිත්තසඞ්ගහනයො
43. අකුසලෙසු පන ලොභමූලෙසු තාව පඨමෙ අසඞ්ඛාරිකෙ අඤ්ඤසමානා තෙරස චෙතසිකා, අකුසලසාධාරණා චත්තාරො චාති සත්තරස ලොභදිට්ඨීහි සද්ධිං එකූනවීසති ධම්මා සඞ්ගහං ගච්ඡන්ති.
44. තථෙව දුතියෙ අසඞ්ඛාරිකෙ ලොභමානෙන.
45. තතියෙ තථෙව පීතිවජ්ජිතා ලොභදිට්ඨීහි සහ අට්ඨාරස.
46. චතුත්ථෙ ¶ තථෙව ලොභමානෙන.
47. පඤ්චමෙ පන පටිඝසම්පයුත්තෙ අසඞ්ඛාරිකෙ දොසො ඉස්සා මච්ඡරියං කුක්කුච්චඤ්චාති චතූහි සද්ධිං පීතිවජ්ජිතා තෙ එව වීසති ධම්මා සඞ්ගය්හන්ති, ඉස්සාමච්ඡරියකුක්කුච්චානි පනෙත්ථ පච්චෙකමෙව යොජෙතබ්බානි.
48. සසඞ්ඛාරිකපඤ්චකෙපි තථෙව ථිනමිද්ධෙන විසෙසෙත්වා යොජෙතබ්බා.
49. ඡන්දපීතිවජ්ජිතා පන අඤ්ඤසමානා එකාදස, අකුසලසාධාරණා චත්තාරො චාති පන්නරස ධම්මා උද්ධච්චසහගතෙ සම්පයුජ්ජන්ති.
50. විචිකිච්ඡාසහගතචිත්තෙ ච අධිමොක්ඛවිරහිතා විචිකිච්ඡාසහගතා තථෙව පන්නරස ¶ ධම්මා සමුපලබ්භන්තීති සබ්බථාපි ද්වාදසාකුසලචිත්තුප්පාදෙසු පච්චෙකං යොජියමානාපි ගණනවසෙන සත්තධාව සඞ්ගහිතා භවන්තීති.
51. එකූනවීසාට්ඨාරස, වීසෙකවීස වීසති.
ද්වාවීස පන්නරසෙති, සත්තධා කුසලෙඨිතා.
52. සාධාරණා ච චත්තාරො, සමානා ච දසාපරෙ.
චුද්දසෙතෙ පවුච්චන්ති, සබ්බාකුසලයොගිනො.
අහෙතුකචිත්තසඞ්ගහනයො
53. අහෙතුකෙසු පන හසනචිත්තෙ තාව ඡන්දවජ්ජිතා අඤ්ඤසමානා ද්වාදස ධම්මා සඞ්ගහං ගච්ඡන්ති.
54. තථා වොට්ඨබ්බනෙ ඡන්දපීතිවජ්ජිතා.
55. සුඛසන්තීරණෙ ඡන්දවීරියවජ්ජිතා.
56. මනොධාතුත්තිකාහෙතුකපටිසන්ධියුගළෙ ඡන්දපීතිවීරියවජ්ජිතා.
57. ද්විපඤ්චවිඤ්ඤාණෙ ¶ පකිණ්ණකවජ්ජිතා තෙයෙව සඞ්ගය්හන්තීති සබ්බථාපි අට්ඨාරසසු අහෙතුකෙසු ගණනවසෙන චතුධාව සඞ්ගහො හොතීති.
58. ද්වාදසෙකාදස දස, සත්ත චාති චතුබ්බිධො.
අට්ඨාරසාහෙතුකෙසු, චිත්තුප්පාදෙසු සඞ්ගහො.
59. අහෙතුකෙසු සබ්බත්ථ, සත්ත සෙසා යථාරහං.
ඉති විත්ථාරතො වුත්තො, තෙත්තිංසවිධසඞ්ගහො.
60. ඉත්ථං ¶ චිත්තාවියුත්තානං, සම්පයොගඤ්ච සඞ්ගහං.
ඤත්වා භෙදං යථායොගං, චිත්තෙන සමමුද්දිසෙ.
ඉති අභිධම්මත්ථසඞ්ගහෙ චෙතසිකසඞ්ගහවිභාගො නාම
දුතියො පරිච්ඡෙදො.