📜
3. පකිණ්ණකපරිච්ඡෙදො
1. සම්පයුත්තා යථායොගං, තෙපඤ්ඤාස සභාවතො.
චිත්තචෙතසිකා ධම්මා, තෙසං දානි යථාරහං.
2. වෙදනාහෙතුතො කිච්චද්වාරාලම්බණවත්ථුතො.
චිත්තුප්පාදවසෙනෙව, සඞ්ගහො නාම නීයතෙ.
වෙදනාසඞ්ගහො
3. තත්ථ වෙදනාසඞ්ගහෙ තාව තිවිධා වෙදනා සුඛං දුක්ඛං අදුක්ඛමසුඛා චෙති, සුඛං දුක්ඛං සොමනස්සං දොමනස්සං උපෙක්ඛාති ච භෙදෙන පන පඤ්චධා හොති.
4. තත්ථ සුඛසහගතං කුසලවිපාකං කායවිඤ්ඤාණමෙකමෙව, තථා දුක්ඛසහගතං අකුසලවිපාකං.
5. සොමනස්සසහගතචිත්තානි ¶ පන ලොභමූලානි චත්තාරි, ද්වාදස කාමාවචරසොභනානි, සුඛසන්තීරණහසනානි ච ද්වෙති අට්ඨාරස කාමාවචරසොමනස්සසහගතචිත්තානි චෙව පඨමදුතියතතියචතුත්ථජ්ඣානසඞ්ඛාතානි ¶ චතුචත්තාලීස මහග්ගතලොකුත්තරචිත්තානි චෙති ද්වාසට්ඨිවිධානි භවන්ති.
6. දොමනස්සසහගතචිත්තානි පන ද්වෙ පටිඝසම්පයුත්තචිත්තානෙව.
7. සෙසානි සබ්බානිපි පඤ්චපඤ්ඤාස උපෙක්ඛාසහගතචිත්තානෙවාති.
8. සුඛං දුක්ඛමුපෙක්ඛාති, තිවිධා තත්ථ වෙදනා.
සොමනස්සං දොමනස්සමිතිභෙදෙන පඤ්චධා.
9. සුඛමෙකත්ථ දුක්ඛඤ්ච, දොමනස්සං ද්වයෙ ඨිතං.
ද්වාසට්ඨීසු සොමනස්සං, පඤ්චපඤ්ඤාසකෙතරා.
හෙතුසඞ්ගහො
10. හෙතුසඞ්ගහෙ හෙතූ නාම ලොභො දොසො මොහො අලොභො අදොසො අමොහො චාති ඡබ්බිධා භවන්ති.
11. තත්ථ පඤ්චද්වාරාවජ්ජනද්විපඤ්චවිඤ්ඤාණසම්පටිච්ඡනසන්තීරණවොට්ඨබ්බනහසනවසෙන අහෙතුකචිත්තානි නාම.
12. සෙසානි සබ්බානිපි එකසත්තති චිත්තානි සහෙතුකානෙව.
13. තත්ථාපි ද්වෙ මොමූහචිත්තානි එකහෙතුකානි.
14. සෙසානි දස අකුසලචිත්තානි චෙව ඤාණවිප්පයුත්තානි ද්වාදස කාමාවචරසොභනානි චෙති ද්වාවීසති ද්විහෙතුකචිත්තානි.
15. ද්වාදස ¶ ¶ ඤාණසම්පයුත්තකාමාවචරසොභනානි චෙව පඤ්චතිංස මහග්ගතලොකුත්තරචිත්තානි චෙති සත්තචත්තාලීස තිහෙතුකචිත්තානීති.
හෙතූ අකුසලා තයො;
අලොභාදොසාමොහො ච,
කුසලාබ්යාකතා තථා.
17. අහෙතුකාට්ඨාරසෙකහෙතුකා ද්වෙ ද්වාවීසති.
ද්විහෙතුකා මතා සත්තචත්තාලීසතිහෙතුකා.
කිච්චසඞ්ගහො
18. කිච්චසඞ්ගහෙ කිච්චානි නාම පටිසන්ධිභවඞ්ගාවජ්ජනදස්සනසවනඝායනසායනඵුසනසම්පටිච්ඡනසන්තීරණවොට්ඨබ්බනජවනතදාරම්මණචුතිවසෙන චුද්දසවිධානි භවන්ති.
19. පටිසන්ධිභවඞ්ගාවජ්ජනපඤ්චවිඤ්ඤාණඨානාදිවසෙන පන තෙසං දසධා ඨානභෙදො වෙදිතබ්බො.
20. තත්ථ ද්වෙ උපෙක්ඛාසහගතසන්තීරණානි චෙව අට්ඨ මහාවිපාකානි ච නව රූපාරූපවිපාකානි චෙති එකූනවීසති චිත්තානි පටිසන්ධිභවඞ්ගචුතිකිච්චානි නාම.
22. තථා දස්සනසවනඝායනසායනඵුසනසම්පටිච්ඡනකිච්චානි ච.
24. මනොද්වාරාවජ්ජනමෙව ¶ පඤ්චද්වාරෙ වොට්ඨබ්බනකිච්චං සාධෙති.
25. ආවජ්ජනද්වයවජ්ජිතානි කුසලාකුසලඵලකිරියචිත්තානි පඤ්චපඤ්ඤාස ජවනකිච්චානි.
26. අට්ඨ ¶ මහාවිපාකානි චෙව සන්තීරණත්තයඤ්චෙති එකාදස තදාරම්මණකිච්චානි.
27. තෙසු පන ද්වෙ උපෙක්ඛාසහගතසන්තීරණචිත්තානි පටිසන්ධිභවඞ්ගචුතිතදාරම්මණසන්තීරණවසෙන පඤ්චකිච්චානි නාම.
28. මහාවිපාකානි අට්ඨ පටිසන්ධිභවඞ්ගචුතිතදාරම්මණවසෙන චතුකිච්චානි නාම.
29. මහග්ගතවිපාකානි නව පටිසන්ධිභවඞ්ගචුතිවසෙන තිකිච්චානි නාම.
30. සොමනස්සසන්තීරණං සන්තීරණතදාරම්මණවසෙන දුකිච්චං.
31. තථා වොට්ඨබ්බනං වොට්ඨබ්බනාවජ්ජනවසෙන.
32. සෙසානි පන සබ්බානිපි ජවනමනොධාතුත්තිකද්විපඤ්චවිඤ්ඤාණානි යථාසම්භවමෙකකිච්චානීති.
33. පටිසන්ධාදයො නාම, කිච්චභෙදෙන චුද්දස.
දසධා ඨානභෙදෙන, චිත්තුප්පාදා පකාසිතා.
34. අට්ඨසට්ඨි තථා ද්වෙ ච, නවාට්ඨ ද්වෙ යථාක්කමං.
එකද්විතිචතුපඤ්චකිච්චඨානානි නිද්දිසෙ.
ද්වාරසඞ්ගහො
35. ද්වාරසඞ්ගහෙ ¶ ද්වාරානි නාම චක්ඛුද්වාරං සොතද්වාරං ඝානද්වාරං ජිව්හාද්වාරං කායද්වාරං මනොද්වාරඤ්චෙති ඡබ්බිධානි භවන්ති.
36. තත්ථ චක්ඛුමෙව චක්ඛුද්වාරං.
37. තථා සොතාදයො සොතද්වාරාදීනි.
38. මනොද්වාරං ¶ පන භවඞ්ගන්ති පවුච්චති.
39. තත්ථ පඤ්චද්වාරාවජ්ජනචක්ඛුවිඤ්ඤාණසම්පටිච්ඡනසන්තීරණවොට්ඨබ්බනකාමාවචරජවනතදාරම්මණවසෙන ඡචත්තාලීස චිත්තානි චක්ඛුද්වාරෙ යථාරහං උප්පජ්ජන්ති, තථා පඤ්චද්වාරාවජ්ජනසොතවිඤ්ඤාණාදිවසෙන සොතද්වාරාදීසුපි ඡචත්තාලීසෙව භවන්තීති සබ්බථාපි පඤ්චද්වාරෙ චතුපඤ්ඤාස චිත්තානි කාමාවචරානෙව.
40. මනොද්වාරෙ පන මනොද්වාරාවජ්ජනපඤ්චපඤ්ඤාසජවනතදාරම්මණවසෙන සත්තසට්ඨි චිත්තානි භවන්ති.
41. එකූනවීසති පටිසන්ධිභවඞ්ගචුතිවසෙන ද්වාරවිමුත්තානි.
42. තෙසු පන පඤ්චවිඤ්ඤාණානි චෙව මහග්ගතලොකුත්තරජවනානි චෙති ඡත්තිංස යථාරහමෙකද්වාරිකචිත්තානි නාම.
43. මනොධාතුත්තිකං පන පඤ්චද්වාරිකං.
44. සුඛසන්තීරණවොට්ඨබ්බනකාමාවචරජවනානි ඡද්වාරිකචිත්තානි.
45. උපෙක්ඛාසහගතසන්තීරණමහාවිපාකානි ¶ ඡද්වාරිකානි චෙව ද්වාරවිමුත්තානි ච.
46. මහග්ගතවිපාකානි ද්වාරවිමුත්තානෙවාති.
47. එකද්වාරිකචිත්තානි, පඤ්චඡද්වාරිකානි ච.
ඡද්වාරිකවිමුත්තානි, විමුත්තානි ච සබ්බථා.
ඡත්තිංසති තථා තීණි, එකතිංස යථාක්කමං;
දසධා නවධා චෙති, පඤ්චධා පරිදීපයෙ.
ආලම්බණසඞ්ගහො
48. ආලම්බණසඞ්ගහෙ ¶ ආරම්මණානි නාම රූපාරම්මණං සද්දාරම්මණං ගන්ධාරම්මණං රසාරම්මණං ඵොට්ඨබ්බාරම්මණං ධම්මාරම්මණඤ්චෙති ඡබ්බිධානි භවන්ති.
49. තත්ථ රූපමෙව රූපාරම්මණං, තථා සද්දාදයො සද්දාරම්මණාදීනි.
50. ධම්මාරම්මණං පන පසාදසුඛුමරූපචිත්තචෙතසිකනිබ්බානපඤ්ඤත්තිවසෙන ඡධා සඞ්ගය්හති.
51. තත්ථ චක්ඛුද්වාරිකචිත්තානං සබ්බෙසම්පි රූපමෙව ආරම්මණං, තඤ්ච පච්චුප්පන්නං. තථා සොතද්වාරිකචිත්තාදීනම්පි සද්දාදීනි, තානි ච පච්චුප්පන්නානියෙව.
52. මනොද්වාරිකචිත්තානං පන ඡබ්බිධම්පි පච්චුප්පන්නමතීතං අනාගතං කාලවිමුත්තඤ්ච යථාරහමාරම්මණං හොති.
53. ද්වාරවිමුත්තානඤ්ච පටිසන්ධිභවඞ්ගචුතිසඞ්ඛාතානං ඡබ්බිධම්පි යථාසම්භවං යෙභුය්යෙන භවන්තරෙ ¶ ඡද්වාරග්ගහිතං පච්චුප්පන්නමතීතං පඤ්ඤත්තිභූතං වා කම්මකම්මනිමිත්තගතිනිමිත්තසම්මතං ආරම්මණං හොති.
54. තෙසු චක්ඛුවිඤ්ඤාණාදීනි යථාක්කමං රූපාදිඑකෙකාරම්මණානෙව.
55. මනොධාතුත්තිකං පන රූපාදිපඤ්චාරම්මණං.
56. සෙසානි කාමාවචරවිපාකානි හසනචිත්තඤ්චෙති සබ්බථාපි කාමාවචරාරම්මණානෙව.
57. අකුසලානි චෙව ඤාණවිප්පයුත්තකාමාවචරජවනානි චෙති ලොකුත්තරවජ්ජිතසබ්බාරම්මණානි.
58. ඤාණසම්පයුත්තකාමාවචරකුසලානි ¶ චෙව පඤ්චමජ්ඣානසඞ්ඛාතං අභිඤ්ඤාකුසලඤ්චෙති අරහත්තමග්ගඵලවජ්ජිතසබ්බාරම්මණානි.
59. ඤාණසම්පයුත්තකාමාවචරකිරියානි චෙව කිරියාභිඤ්ඤාවොට්ඨබ්බනඤ්චෙති සබ්බථාපි සබ්බාරම්මණානි.
60. ආරුප්පෙසු දුතියචතුත්ථානි මහග්ගතාරම්මණානි.
61. සෙසානි මහග්ගතචිත්තානි සබ්බානිපි පඤ්ඤත්තාරම්මණානි.
62. ලොකුත්තරචිත්තානි නිබ්බානාරම්මණානීති.
63. පඤ්චවීස පරිත්තම්හි, ඡ චිත්තානි මහග්ගතෙ.
එකවීසති වොහාරෙ, අට්ඨ නිබ්බානගොචරෙ.
වීසානුත්තරමුත්තම්හි ¶ , අග්ගමග්ගඵලුජ්ඣිතෙ;
පඤ්ච සබ්බත්ථ ඡච්චෙති, සත්තධා තත්ථ සඞ්ගහො.
වත්ථුසඞ්ගහො
64. වත්ථුසඞ්ගහෙ වත්ථූනි නාම චක්ඛුසොතඝානජිව්හාකායහදයවත්ථු චෙති ඡබ්බිධානි භවන්ති.
65. තානි කාමලොකෙ සබ්බානිපි ලබ්භන්ති.
66. රූපලොකෙ පන ඝානාදිත්තයං නත්ථි.
67. අරූපලොකෙ පන සබ්බානිපි න සංවිජ්ජන්ති.
68. තත්ථ පඤ්චවිඤ්ඤාණධාතුයො යථාක්කමං එකන්තෙන පඤ්ච පසාදවත්ථූනි නිස්සායෙව පවත්තන්ති.
69. පඤ්චද්වාරාවජ්ජනසම්පටිච්ඡනසඞ්ඛාතා පන මනොධාතු ච හදයං නිස්සිතායෙව පවත්තන්ති.
70. අවසෙසා ¶ පන මනොවිඤ්ඤාණධාතුසඞ්ඛාතා ච සන්තීරණමහාවිපාකපටිඝද්වයපඨමමග්ගහසනරූපාවචරවසෙන හදයං නිස්සායෙව පවත්තන්ති.
71. අවසෙසා කුසලාකුසලකිරියානුත්තරවසෙන පන නිස්සාය වා අනිස්සාය වා.
72. ආරුප්පවිපාකවසෙන හදයං අනිස්සායෙවාති.
73. ඡවත්ථුං ¶ නිස්සිතා කාමෙ, සත්ත රූපෙ චතුබ්බිධා.
තිවත්ථුං නිස්සිතාරුප්පෙ, ධාත්වෙකා නිස්සිතා මතා.
74. තෙචත්තාලීස නිස්සාය, ද්වෙචත්තාලීස ජායරෙ.
නිස්සාය ච අනිස්සාය, පාකාරුප්පා අනිස්සිතා.
ඉති අභිධම්මත්ථසඞ්ගහෙ පකිණ්ණකසඞ්ගහවිභාගො නාම
තතියො පරිච්ඡෙදො.