📜

2. විභඞ්ගමාතිකා

ඛන්ධවිභඞ්ගො

පඤ්චක්ඛන්ධා – (විභ. 1) රූපක්ඛන්ධො වෙදනාක්ඛන්ධො සඤ්ඤාක්ඛන්ධො සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො විඤ්ඤාණක්ඛන්ධොති. ඛන්ධවිභඞ්ගං.

ආයතනවිභඞ්ගො

ද්වාදසායතනානි (විභ. 154) – චක්ඛායතනං රූපායතනං සොතායතනං සද්දායතනං ඝානායතනං ගන්ධායතනං ජිව්හායතනං රසායතනං කායායතනං ඵොට්ඨබ්බායතනං මනායතනං ධම්මායතනන්ති. ආයතනවිභඞ්ගං.

ධාතුවිභඞ්ගො

අට්ඨාරසධාතුයො (විභ. 183) – චක්ඛුධාතු රූපධාතු චක්ඛුවිඤ්ඤාණධාතු, සොතධාතු සද්දධාතු සොතවිඤ්ඤාණධාතු, ඝානධාතු ගන්ධධාතු ඝානවිඤ්ඤාණධාතු, ජිව්හාධාතු රසධාතු ජිව්හාවිඤ්ඤාණධාතු, කායධාතු ඵොට්ඨබ්බධාතු කායවිඤ්ඤාණධාතු, මනොධාතු ධම්මධාතු මනොවිඤ්ඤාණධාතූති. ධාතුවිභඞ්ගං.

සච්චවිභඞ්ගො

චත්තාරි අරියසච්චානි (විභ. 189) – දුක්ඛං අරියසච්චං, දුක්ඛසමුදයං අරියසච්චං, දුක්ඛනිරොධං අරියසච්චං, දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා අරියසච්චන්ති. සච්චවිභඞ්ගං.

ඉන්ද්රියවිභඞ්ගො

බාවීසතින්ද්රියානි (විභ. 219) – චක්ඛුන්ද්රියං සොතින්ද්රියං ඝානින්ද්රියං ජිව්හින්ද්රියං කායින්ද්රියං මනින්ද්රියං ඉත්ථින්ද්රියං පුරිසින්ද්රියං ජීවිතින්ද්රියං සුඛින්ද්රියං දුක්ඛින්ද්රියං සොමනස්සින්ද්රියං දොමනස්සින්ද්රියං උපෙක්ඛින්ද්රියං සද්ධින්ද්රියං වීරියින්ද්රියං සතින්ද්රියං සමාධින්ද්රියං පඤ්ඤින්ද්රියං අනඤ්ඤාතඤ්ඤස්සාමීතින්ද්රියං අඤ්ඤින්ද්රියං අඤ්ඤාතාවින්ද්රියන්ති. ඉන්ද්රියවිභඞ්ගං.

පටිච්චසමුප්පාදවිභඞ්ගො

අවිජ්ජාපච්චයා සඞ්ඛාරා (විභ. 225), සඞ්ඛාරපච්චයා විඤ්ඤාණං, විඤ්ඤාණපච්චයා නාමරූපං, නාමරූපපච්චයා සළායතනං, සළායතනපච්චයා ඵස්සො, ඵස්සපච්චයා වෙදනා, වෙදනාපච්චයා තණ්හා, තණ්හාපච්චයා උපාදානං, උපාදානපච්චයා භවො, භවපච්චයා ජාති, ජාතිපච්චයා ජරාමරණං සොකපරිදෙවදුක්ඛදොමනස්සුපායාසා සම්භවන්ති, එවමෙතස්ස කෙවලස්ස දුක්ඛක්ඛන්ධස්ස සමුදයො හොති. පටිච්චසමුප්පාදවිභඞ්ගං.

සතිපට්ඨානවිභඞ්ගො

චත්තාරොසතිපට්ඨානා (විභ. 355) – ඉධ භික්ඛු අජ්ඣත්තං කායෙ කායානුපස්සී විහරති, බහිද්ධා කායෙ කායානුපස්සී විහරති, අජ්ඣත්තබහිද්ධා කායෙ කායානුපස්සී විහරති ආතාපී සම්පජානො සතිමා විනෙය්ය ලොකෙ අභිජ්ඣාදොමනස්සං.

අජ්ඣත්තං වෙදනාසු වෙදනානුපස්සී විහරති, බහිද්ධා වෙදනාසු වෙදනානුපස්සී විහරති, අජ්ඣත්තබහිද්ධා වෙදනාසු වෙදනානුපස්සී විහරති ආතාපී සම්පජානො සතිමා විනෙය්ය ලොකෙ අභිජ්ඣාදොමනස්සං.

අජ්ඣත්තං චිත්තෙ චිත්තානුපස්සී විහරති, බහිද්ධා චිත්තෙ චිත්තානුපස්සී විහරති, අජ්ඣත්තබහිද්ධා චිත්තෙ චිත්තානුපස්සී විහරති ආතාපී සම්පජානො සතිමා විනෙය්ය ලොකෙ අභිජ්ඣාදොමනස්සං.

අජ්ඣත්තං ධම්මෙසු ධම්මානුපස්සී විහරති, බහිද්ධා ධම්මෙසු ධම්මානුපස්සී විහරති, අජ්ඣත්තබහිද්ධා ධම්මෙසු ධම්මානුපස්සී විහරති ආතාපී සම්පජානො සතිමා විනෙය්ය ලොකෙ අභිජ්ඣාදොමනස්සං. සතිපට්ඨානවිභඞ්ගං.

සම්මප්පධානවිභඞ්ගො

චත්තාරො සම්මප්පධානා (විභ. 390) – ඉධ භික්ඛු අනුප්පන්නානං පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං අනුප්පාදාය ඡන්දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්තං පග්ගණ්හාති පදහති.

උප්පන්නානං පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය ඡන්දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්තං පග්ගණ්හාති පදහති.

අනුප්පන්නානං කුසලානං ධම්මානං උප්පාදාය ඡන්දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්තං පග්ගණ්හාති පදහති.

උප්පන්නානං කුසලානං ධම්මානං ඨිතියා අසම්මොසාය භිය්යොභාවාය වෙපුල්ලාය භාවනාය පාරිපූරියා ඡන්දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්තං පග්ගණ්හාති පදහති. සම්මප්පධානවිභඞ්ගං.

ඉද්ධිපාදවිභඞ්ගො

චත්තාරො ඉද්ධිපාදා (විභ. 430) – ඉධ භික්ඛු ඡන්දසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතං ඉද්ධිපාදං භාවෙති, වීරියසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතං ඉද්ධිපාදං භාවෙති, චිත්තසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතං ඉද්ධිපාදං භාවෙති, වීමංසාසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතං ඉද්ධිපාදං භාවෙති. ඉද්ධිපාදවිභඞ්ගං.

බොජ්ඣඞ්ගවිභඞ්ගො

සත්තබොජ්ඣඞ්ගා (විභ. 466) – සතිසම්බොජ්ඣඞ්ගො ධම්මවිචයසම්බොජ්ඣඞ්ගො වීරියසම්බොජ්ඣඞ්ගො පීතිසම්බොජ්ඣඞ්ගො පස්සද්ධිසම්බොජ්ඣඞ්ගො සමාධිසම්බොජ්ඣඞ්ගො උපෙක්ඛාසම්බොජ්ඣඞ්ගො. බොජ්ඣඞ්ගවිභඞ්ගං.

මග්ගඞ්ගවිභඞ්ගො

අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො (විභ. 486). සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි සම්මාසඞ්කප්පො සම්මාවාචා සම්මාකම්මන්තො සම්මාආජීවො සම්මාවායාමො සම්මාසති සම්මාසමාධි. මග්ගඞ්ගවිභඞ්ගං.

ඣානවිභඞ්ගො

ඉධ භික්ඛු පාතිමොක්ඛසංවරසංවුතො විහරති (විභ. 508) ආචාරගොචරසම්පන්නො අණුමත්තෙසු වජ්ජෙසු භයදස්සාවී සමාදාය සික්ඛති සික්ඛාපදෙසු ඉන්ද්රියෙසු ගුත්තද්වාරො භොජනෙ මත්තඤ්ඤූ පුබ්බරත්තාපරරත්තං ජාගරියානුයොගමනුයුත්තො සාතච්චං නෙපක්කං බොධිපක්ඛිකානං ධම්මානං භාවනානුයොගමනුයුත්තො.

සො අභික්කන්තෙ පටික්කන්තෙ සම්පජානකාරී හොති, ආලොකිතෙ විලොකිතෙ සම්පජානකාරී හොති, සමිඤ්ජිතෙ පසාරිතෙ සම්පජානකාරී හොති, සඞ්ඝාටිපත්තචීවරධාරණෙ සම්පජානකාරී හොති, අසිතෙ පීතෙ ඛායිතෙ සායිතෙ සම්පජානකාරී හොති, උච්චාරපස්සාවකම්මෙ සම්පජානකාරී හොති, ගතෙ ඨිතෙ නිසින්නෙ සුත්තෙ ජාගරිතෙ භාසිතෙ තුණ්හීභාවෙ සම්පජානකාරී හොති.

සො විවිත්තං සෙනාසනං භජති අරඤ්ඤං රුක්ඛමූලං පබ්බතං කන්දරං ගිරිගුහං සුසානං වනපත්ථං අබ්භොකාසං පලාලපුඤ්ජං අප්පසද්දං අප්පනිග්ඝොසං විජනවාතං මනුස්සරාහස්සෙය්යකං පටිසල්ලානසාරුප්පං.

සො අරඤ්ඤගතො වා රුක්ඛමූලගතො වා සුඤ්ඤාගාරගතො වා නිසීදති පල්ලඞ්කං ආභුජිත්වා උජුං කායං පණිධාය පරිමුඛං සතිං උපට්ඨපෙත්වා, සො අභිජ්ඣං ලොකෙ පහාය විගතාභිජ්ඣෙන චෙතසා විහරති, අභිජ්ඣාය චිත්තං පරිසොධෙති, බ්යාපාදපදොසං පහාය අබ්යාපන්නචිත්තො විහරති සබ්බපාණභූතහිතානුකම්පී, බ්යාපාදපදොසා චිත්තං පරිසොධෙති, ථිනමිද්ධං පහාය විගතථිනමිද්ධො විහරති ආලොකසඤ්ඤී සතො සම්පජානො, ථිනමිද්ධා චිත්තං පරිසොධෙති, උද්ධච්චකුක්කුච්චං පහාය අනුද්ධතො විහරති අජ්ඣත්තං වූපසන්තචිත්තො, උද්ධච්චකුක්කුච්චා චිත්තං පරිසොධෙති, විචිකිච්ඡං පහාය තිණ්ණවිචිකිච්ඡො විහරති අකථංකථී කුසලෙසු ධම්මෙසු, විචිකිච්ඡාය චිත්තං පරිසොධෙති.

සො ඉමෙ පඤ්ච නීවරණෙ පහාය චෙතසො උපක්කිලෙසෙ පඤ්ඤාය දුබ්බලීකරණෙ විවිච්චෙව කාමෙහි විවිච්ච අකුසලෙහි ධම්මෙහි සවිතක්කං සවිචාරං විවෙකජං පීතිසුඛං පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති, විතක්කවිචාරානං වූපසමා අජ්ඣත්තං සම්පසාදනං චෙතසො එකොදිභාවං අවිතක්කං අවිචාරං සමාධිජං පීතිසුඛං දුතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති, පීතියා ච විරාගා උපෙක්ඛකො ච විහරති සතො ච සම්පජානො සුඛඤ්ච කායෙන පටිසංවෙදෙති, යං තං අරියා ආචික්ඛන්ති ‘‘උපෙක්ඛකො සතිමා සුඛවිහාරී’’ති, තතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති, සුඛස්ස ච පහානා දුක්ඛස්ස ච පහානා පුබ්බෙව සොමනස්සදොමනස්සානං අත්ථඞ්ගමා අදුක්ඛමසුඛං උපෙක්ඛාසතිපාරිසුද්ධිං චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති.

සබ්බසො රූපසඤ්ඤානං සමතික්කමා පටිඝසඤ්ඤානං අත්ථඞ්ගමා නානත්තසඤ්ඤානං අමනසිකාරා ‘‘අනන්තො ආකාසො’’ති ආකාසානඤ්චායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති, සබ්බසො ආකාසානඤ්චායතනං සමතික්කම්ම ‘‘අනන්තං විඤ්ඤාණ’’න්ති විඤ්ඤාණඤ්චායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති, සබ්බසො විඤ්ඤාණඤ්චායතනං සමතික්කම්ම ‘‘නත්ථි කිඤ්චී’’ති ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති, සබ්බසො ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං සමතික්කම්ම නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති. ඣානවිභඞ්ගං.

අප්පමඤ්ඤාවිභඞ්ගො

චතස්සො අප්පමඤ්ඤායො (විභ. 642) – ඉධ භික්ඛු මෙත්තාසහගතෙන චෙතසා එකං දිසං ඵරිත්වා විහරති, තථා දුතියං, තථා තතියං, තථා චතුත්ථං. ඉති උද්ධමධො තිරියං සබ්බධි සබ්බත්තතාය සබ්බාවන්තං ලොකං මෙත්තාසහගතෙන චෙතසා විපුලෙන මහග්ගතෙන අප්පමාණෙන අවෙරෙන අබ්යාපජ්ජෙන ඵරිත්වා විහරති.

කරුණාසහගතෙන චෙතසා එකං දිසං ඵරිත්වා විහරති, තථා දුතියං, තථා තතියං, තථා චතුත්ථං. ඉති උද්ධමධො තිරියං සබ්බධිසබ්බත්තතාය සබ්බාවන්තං ලොකං කරුණාසහගතෙන චෙතසා විපුලෙන මහග්ගතෙන අප්පමාණෙන අවෙරෙන අබ්යාපජ්ජෙන ඵරිත්වා විහරති.

මුදිතාසහගතෙන චෙතසා එකං දිසං ඵරිත්වා විහරති, තථා දුතියං, තථා තතියං, තථා චතුත්ථං. ඉති උද්ධමධො තිරියං සබ්බධි සබ්බත්තතාය සබ්බාවන්තං ලොකං මුදිතාසහගතෙන චෙතසා විපුලෙන මහග්ගතෙන අප්පමාණෙන අවෙරෙන අබ්යාපජ්ජෙන ඵරිත්වා විහරති.

උපෙක්ඛාසහගතෙන චෙතසා එකං දිසං ඵරිත්වා විහරති, තථා දුතියං, තථා තතියං, තථා චතුත්ථං. ඉති උද්ධමධො තිරියං සබ්බධි සබ්බත්තතාය සබ්බාවන්තං ලොකං උපෙක්ඛාසහගතෙන චෙතසා විපුලෙන මහග්ගතෙන අප්පමාණෙන අවෙරෙන අබ්යාපජ්ජෙන ඵරිත්වා විහරති. අප්පමඤ්ඤාවිභඞ්ගං.

සික්ඛාපදවිභඞ්ගො

පඤ්චසික්ඛාපදානි (විභ. 703) – පාණාතිපාතා වෙරමණී සික්ඛාපදං, අදින්නාදානා වෙරමණී සික්ඛාපදං, කාමෙසුමිච්ඡාචාරා වෙරමණී සික්ඛාපදං, මුසාවාදා වෙරමණී සික්ඛාපදං, සුරාමෙරයමජ්ජපමාදට්ඨානා වෙරමණී සික්ඛාපදං. සික්ඛාපදවිභඞ්ගං.

පටිසම්භිදාවිභඞ්ගො

චතස්සො පටිසම්භිදා (විභ. 718) – අත්ථපටිසම්භිදා ධම්මපටිසම්භිදා නිරුත්තිපටිසම්භිදා පටිභානපටිසම්භිදා. පටිසම්භිදාවිභඞ්ගං.

ඤාණවිභඞ්ගො

එකවිධෙන ඤාණවත්ථු (විභ. 751) – පඤ්ච විඤ්ඤාණා න හෙතූ, අහෙතුකා, හෙතුවිප්පයුත්තා, සප්පච්චයා, සඞ්ඛතා, අරූපා, ලොකියා, සාසවා, සංයොජනියා, ගන්ථනියා, ඔඝනියා, යොගනියා, නීවරණියා, පරාමට්ඨා, උපාදානියා, සංකිලෙසිකා, අබ්යාකතා, සාරම්මණා, අචෙතසිකා, විපාකා, උපාදිණ්ණුපාදානියා, අසංකිලිට්ඨසංකිලෙසිකා, න සවිතක්කසවිචාරා, න අවිතක්කවිචාරමත්තා, අවිතක්කඅවිචාරා, න පීතිසහගතා, නෙව දස්සනෙන න භාවනාය පහාතබ්බා, නෙව දස්සනෙන න භාවනාය පහාතබ්බහෙතුකා, නෙවාචයගාමිනාපචයගාමිනො, නෙවසෙක්ඛනාසෙක්ඛා, පරිත්තා, කාමාවචරා, න රූපාවචරා, න අරූපාවචරා, පරියාපන්නා, නො අපරියාපන්නා, අනියතා, අනිය්යානිකා.

උප්පන්නවත්ථුකා, උප්පන්නාරම්මණා, පුරෙජාතවත්ථුකා, පුරෙජාතාරම්මණා, අජ්ඣත්තිකවත්ථුකා, බාහිරාරම්මණා, අසම්භින්නවත්ථුකා, අසම්භින්නාරම්මණා, නානාවත්ථුකා, නානාරම්මණා, න අඤ්ඤමඤ්ඤස්ස ගොචරවිසයං පච්චනුභොන්ති, න අසමන්නාහාරා උප්පජ්ජන්ති, න අමනසිකාරා උප්පජ්ජන්ති, න අබ්බොකිණ්ණා උප්පජ්ජන්ති, න අපුබ්බං අචරිමං උප්පජ්ජන්ති, න අඤ්ඤමඤ්ඤස්ස සමනන්තරා උප්පජ්ජන්ති.

පඤ්ච විඤ්ඤාණා අනාභොගා, පඤ්චහි විඤ්ඤාණෙහි න කඤ්චි ධම්මං පටිවිජානාති, අඤ්ඤත්ර අභිනිපාතමත්තා, පඤ්චන්නං විඤ්ඤාණානං සමනන්තරාපි න කඤ්චි ධම්මං පටිවිජානාති, පඤ්චහි විඤ්ඤාණෙහි න කඤ්චි ඉරියාපථං කප්පෙති, පඤ්චන්නං විඤ්ඤාණානං සමනන්තරාපි න කඤ්චි ඉරියාපථං කප්පෙති, පඤ්චහි විඤ්ඤාණෙහි න කායකම්මං න වචීකම්මං පට්ඨපෙති, පඤ්චන්නං විඤ්ඤාණානං සමනන්තරාපි න කායකම්මං න වචීකම්මං පට්ඨපෙති, පඤ්චහි විඤ්ඤාණෙහි න කුසලාකුසලං ධම්මං සමාදියති, පඤ්චන්නං විඤ්ඤාණානං සමනන්තරාපි න කුසලාකුසලං ධම්මං සමාදියති, පඤ්චහි විඤ්ඤාණෙහි න සමාපජ්ජති න වුට්ඨාති, පඤ්චන්නං විඤ්ඤාණානං සමනන්තරාපි න සමාපජ්ජති න වුට්ඨාති, පඤ්චහි විඤ්ඤාණෙහි න චවති න උප්පජ්ජති, පඤ්චන්නං විඤ්ඤාණානං සමනන්තරාපි න චවති න උප්පජ්ජති, පඤ්චහි විඤ්ඤාණෙහි න සුපති න පටිබුජ්ඣති න සුපිනං පස්සති, පඤ්චන්නං විඤ්ඤාණානං සමනන්තරාපි න සුපති න පටිබුජ්ඣති න සුපිනං පස්සති, යාථාවකවත්ථුවිභාවනා පඤ්ඤා. එවං එකවිධෙන ඤාණවත්ථු.

දුවිධෙනඤාණවත්ථු – ලොකියා පඤ්ඤා, ලොකුත්තරා පඤ්ඤා. කෙනචි විඤ්ඤෙය්යා පඤ්ඤා, කෙනචි න විඤ්ඤෙය්යා පඤ්ඤා. සාසවා පඤ්ඤා, අනාසවා පඤ්ඤා. ආසවවිප්පයුත්තා සාසවා පඤ්ඤා, ආසවවිප්පයුත්තා අනාසවා පඤ්ඤා. සංයොජනියා පඤ්ඤා, අසංයොජනියා පඤ්ඤා. සංයොජනවිප්පයුත්තා සංයොජනියා පඤ්ඤා, සංයොජනවිප්පයුත්තා අසංයොජනියා පඤ්ඤා. ගන්ථනියා පඤ්ඤා, අගන්ථනියා පඤ්ඤා. ගන්ථවිප්පයුත්තා ගන්ථනියා පඤ්ඤා, ගන්ථවිප්පයුත්තා අගන්ථනියා පඤ්ඤා.

ඔඝනියා පඤ්ඤා, අනොඝනියා පඤ්ඤා. ඔඝවිප්පයුත්තා ඔඝනියා පඤ්ඤා, ඔඝවිප්පයුත්තා අනොඝනියා පඤ්ඤා. යොගනියා පඤ්ඤා, අයොගනියා පඤ්ඤා. යොගවිප්පයුත්තා යොගනියා පඤ්ඤා, යොගවිප්පයුත්තා අයොගනියා පඤ්ඤා. නීවරණියා පඤ්ඤා, අනීවරණියා පඤ්ඤා. නීවරණවිප්පයුත්තා නීවරණියා පඤ්ඤා, නීවරණවිප්පයුත්තා අනීවරණියා පඤ්ඤා. පරාමට්ඨා පඤ්ඤා, අපරාමට්ඨා පඤ්ඤා. පරාමාසවිප්පයුත්තා පරාමට්ඨා පඤ්ඤා, පරාමාසවිප්පයුත්තා අපරාමට්ඨා පඤ්ඤා. උපාදිණ්ණා පඤ්ඤා, අනුපාදිණ්ණා පඤ්ඤා. උපාදානියා පඤ්ඤා, අනුපාදානියා පඤ්ඤා. උපාදානවිප්පයුත්තා උපාදානියා පඤ්ඤා, උපාදානවිප්පයුත්තා අනුපාදානියා පඤ්ඤා.

සංකිලෙසිකා පඤ්ඤා, අසංකිලෙසිකා පඤ්ඤා. කිලෙසවිප්පයුත්තා සංකිලෙසිකා පඤ්ඤා, කිලෙසවිප්පයුත්තා අසංකිලෙසිකා පඤ්ඤා. සවිතක්කා පඤ්ඤා, අවිතක්කා පඤ්ඤා. සවිචාරා පඤ්ඤා, අවිචාරා පඤ්ඤා. සප්පීතිකා පඤ්ඤා, අප්පීතිකා පඤ්ඤා. පීතිසහගතා පඤ්ඤා, න පීතිසහගතා පඤ්ඤා. සුඛසහගතා පඤ්ඤා, න සුඛසහගතා පඤ්ඤා. උපෙක්ඛාසහගතා පඤ්ඤා, න උපෙක්ඛාසහගතා පඤ්ඤා . කාමාවචරා පඤ්ඤා, න කාමාවචරා පඤ්ඤා. රූපාවචරා පඤ්ඤා, න රූපාවචරා පඤ්ඤා. අරූපාවචරා පඤ්ඤා, න අරූපාවචරා පඤ්ඤා. පරියාපන්නා පඤ්ඤා, අපරියාපන්නා පඤ්ඤා. නිය්යානිකා පඤ්ඤා, අනිය්යානිකා පඤ්ඤා. නියතා පඤ්ඤා, අනියතා පඤ්ඤා. සඋත්තරා පඤ්ඤා, අනුත්තරා පඤ්ඤා. අත්ථජාපිකා පඤ්ඤා, ජාපිතත්ථා පඤ්ඤා. එවං දුවිධෙන ඤාණවත්ථු.

තිවිධෙන ඤාණවත්ථු – චින්තාමයා පඤ්ඤා, සුතමයා පඤ්ඤා, භාවනාමයා පඤ්ඤා. දානමයා පඤ්ඤා, සීලමයා පඤ්ඤා, භාවනාමයා පඤ්ඤා. අධිසීලෙ පඤ්ඤා, අධිචිත්තෙ පඤ්ඤා, අධිපඤ්ඤාය පඤ්ඤා. ආයකොසල්ලං, අපායකොසල්ලං, උපායකොසල්ලං.

විපාකා පඤ්ඤා, විපාකධම්මධම්මා පඤ්ඤා, නෙවවිපාකනවිපාකධම්මධම්මා පඤ්ඤා. උපාදිණ්ණුපාදානියා පඤ්ඤා, අනුපාදිණ්ණුපාදානියා පඤ්ඤා, අනුපාදිණ්ණඅනුපාදානියා පඤ්ඤා. සවිතක්කසවිචාරා පඤ්ඤා, අවිතක්කවිචාරමත්තා පඤ්ඤා, අවිතක්කඅවිචාරා පඤ්ඤා. පීතිසහගතා පඤ්ඤා, සුඛසහගතා පඤ්ඤා, උපෙක්ඛාසහගතා පඤ්ඤා. ආචයගාමිනී පඤ්ඤා, අපචයගාමිනී පඤ්ඤා, නෙවාචයගාමිනාපචයගාමිනී පඤ්ඤා. සෙක්ඛා පඤ්ඤා, අසෙක්ඛා පඤ්ඤා, නෙවසෙක්ඛනාසෙක්ඛා පඤ්ඤා. පරිත්තා පඤ්ඤා, මහග්ගතා පඤ්ඤා, අප්පමාණා පඤ්ඤා. පරිත්තාරම්මණා පඤ්ඤා, මහග්ගතාරම්මණා පඤ්ඤා, අප්පමාණාරම්මණා පඤ්ඤා. මග්ගාරම්මණා පඤ්ඤා, මග්ගහෙතුකා පඤ්ඤා, මග්ගාධිපතිනී පඤ්ඤා. උප්පන්නා පඤ්ඤා, අනුප්පන්නා පඤ්ඤා, උප්පාදිනී පඤ්ඤා. අතීතා පඤ්ඤා, අනාගතා පඤ්ඤා, පච්චුප්පන්නා පඤ්ඤා. අතීතාරම්මණා පඤ්ඤා, අනාගතාරම්මණා පඤ්ඤා, පච්චුප්පන්නාරම්මණා පඤ්ඤා. අජ්ඣත්තා පඤ්ඤා, බහිද්ධා පඤ්ඤා, අජ්ඣත්තබහිද්ධා පඤ්ඤා. අජ්ඣත්තාරම්මණා පඤ්ඤා, බහිද්ධාරම්මණා පඤ්ඤා, අජ්ඣත්තබහිද්ධාරම්මණා පඤ්ඤා.

සවිතක්කසවිචාරාපඤ්ඤා අත්ථි විපාකා, අත්ථි විපාකධම්මධම්මා, අත්ථි නෙවවිපාකනවිපාකධම්මධම්මා. අත්ථි උපාදිණ්ණුපාදානියා, අත්ථි අනුපාදිණ්ණුපාදානියා, අත්ථි අනුපාදිණ්ණඅනුපාදානියා . අත්ථි පීතිසහගතා, අත්ථි සුඛසහගතා, අත්ථි උපෙක්ඛාසහගතා. අත්ථි ආචයගාමිනී, අත්ථි අපචයගාමිනී, අත්ථි නෙවාචයගාමිනාපචයගාමිනී. අත්ථි සෙක්ඛා, අත්ථි අසෙක්ඛා, අත්ථි නෙවසෙක්ඛනාසෙක්ඛා. අත්ථි පරිත්තා, අත්ථි මහග්ගතා, අත්ථි අප්පමාණා. අත්ථි පරිත්තාරම්මණා, අත්ථි මහග්ගතාරම්මණා, අත්ථි අප්පමාණාරම්මණා. අත්ථි මග්ගාරම්මණා, අත්ථි මග්ගහෙතුකා, අත්ථි මග්ගාධිපතිනී. අත්ථි උප්පන්නා, අත්ථි අනුප්පන්නා, අත්ථි උප්පාදිනී. අත්ථි අතීතා, අත්ථි අනාගතා, අත්ථි පච්චුප්පන්නා. අත්ථි අතීතාරම්මණා, අත්ථි අනාගතාරම්මණා, අත්ථි පච්චුප්පන්නාරම්මණා. අත්ථි අජ්ඣත්තා, අත්ථි බහිද්ධා, අත්ථි අජ්ඣත්තබහිද්ධා. අත්ථි අජ්ඣත්තාරම්මණා, අත්ථි බහිද්ධාරම්මණා, අත්ථි අජ්ඣත්තබහිද්ධාරම්මණා.

අවිතක්කවිචාරමත්තා පඤ්ඤා අත්ථි විපාකා, අත්ථි විපාකධම්මධම්මා, අත්ථි නෙවවිපාකනවිපාකධම්මධම්මා. අත්ථි උපාදිණ්ණුපාදානියා, අත්ථි අනුපාදිණ්ණුපාදානියා, අත්ථි අනුපාදිණ්ණඅනුපාදානියා. අත්ථි ආචයගාමිනී, අත්ථි අපචයගාමිනී, අත්ථි නෙවාචයගාමිනාපචයගාමිනී. අත්ථි සෙක්ඛා, අත්ථි අසෙක්ඛා, අත්ථි නෙවසෙක්ඛනාසෙක්ඛා. අත්ථි උප්පන්නා, අත්ථි අනුප්පන්නා, අත්ථි උප්පාදිනී. අත්ථි අතීතා, අත්ථි අනාගතා, අත්ථි පච්චුප්පන්නා. අත්ථි අජ්ඣත්තා, අත්ථි බහිද්ධා, අත්ථි අජ්ඣත්තබහිද්ධා.

අවිතක්කඅවිචාරා පඤ්ඤා අත්ථි විපාකා, අත්ථි විපාකධම්මධම්මා, අත්ථි නෙවවිපාකනවිපාකධම්මධම්මා. අත්ථි උපාදිණ්ණුපාදානියා, අත්ථි අනුපාදිණ්ණුපාදානියා, අත්ථි අනුපාදිණ්ණඅනුපාදානියා. අත්ථි පීතිසහගතා, අත්ථි සුඛසහගතා, අත්ථි උපෙක්ඛාසහගතා. අත්ථි ආචයගාමිනී, අත්ථි අපචයගාමිනී, අත්ථි නෙවාචයගාමිනාපචයගාමිනී. අත්ථි සෙක්ඛා, අත්ථි අසෙක්ඛා, අත්ථි නෙවසෙක්ඛනාසෙක්ඛා. අත්ථි පරිත්තාරම්මණා, අත්ථි මහග්ගතාරම්මණා, අත්ථි අප්පමාණාරම්මණා. අත්ථි මග්ගාරම්මණා, අත්ථි මග්ගහෙතුකා, අත්ථි මග්ගාධිපතිනී. අත්ථි උප්පන්නා, අත්ථි අනුප්පන්නා, අත්ථි උප්පාදිනී. අත්ථි අතීතා, අත්ථි අනාගතා, අත්ථි පච්චුප්පන්නා. අත්ථි අතීතාරම්මණා, අත්ථි අනාගතාරම්මණා, අත්ථි පච්චුප්පන්නාරම්මණා. අත්ථි අජ්ඣත්තා, අත්ථි බහිද්ධා, අත්ථි අජ්ඣත්තබහිද්ධා. අත්ථි අජ්ඣත්තාරම්මණා, අත්ථි බහිද්ධාරම්මණා, අත්ථි අජ්ඣත්තබහිද්ධාරම්මණා.

පීතිසහගතා පඤ්ඤා, සුඛසහගතා පඤ්ඤා අත්ථි විපාකා, අත්ථි විපාකධම්මධම්මා, අත්ථි නෙවවිපාකනවිපාකධම්මධම්මා . අත්ථි උපාදිණ්ණුපාදානියා, අත්ථි අනුපාදිණ්ණුපාදානියා, අත්ථි අනුපාදිණ්ණඅනුපාදානියා. අත්ථි සවිතක්කසවිචාරා, අත්ථි අවිතක්කවිචාරමත්තා, අත්ථි අවිතක්කඅවිචාරා. අත්ථි ආචයගාමිනී, අත්ථි අපචයගාමිනී, අත්ථි නෙවාචයගාමිනාපචයගාමිනී. අත්ථි සෙක්ඛා, අත්ථි අසෙක්ඛා, අත්ථි නෙවසෙක්ඛනාසෙක්ඛා. අත්ථි පරිත්තා, අත්ථි මහග්ගතා, අත්ථි අප්පමාණා. අත්ථි පරිත්තාරම්මණා, අත්ථි මහග්ගතාරම්මණා, අත්ථි අප්පමාණාරම්මණා. අත්ථි මග්ගාරම්මණා, අත්ථි මග්ගහෙතුකා, අත්ථි මග්ගාධිපතිනී. අත්ථි උප්පන්නා, අත්ථි අනුප්පන්නා, අත්ථි උප්පාදිනී. අත්ථි අතීතා, අත්ථි අනාගතා, අත්ථි පච්චුප්පන්නා. අත්ථි අතීතාරම්මණා, අත්ථි අනාගතාරම්මණා, අත්ථි පච්චුප්පන්නාරම්මණා. අත්ථි අජ්ඣත්තා, අත්ථි බහිද්ධා, අත්ථි අජ්ඣත්තබහිද්ධා. අත්ථි අජ්ඣත්තාරම්මණා, අත්ථි බහිද්ධාරම්මණා, අත්ථි අජ්ඣත්තබහිද්ධාරම්මණා.

උපෙක්ඛාසහගතා පඤ්ඤා අත්ථි විපාකා, අත්ථි විපාකධම්මධම්මා, අත්ථි නෙවවිපාකනවිපාකධම්මධම්මා. අත්ථි උපාදිණ්ණුපාදානියා , අත්ථි අනුපාදිණ්ණුපාදානියා, අත්ථි අනුපාදිණ්ණඅනුපාදානියා. අත්ථි ආචයගාමිනී, අත්ථි අපචයගාමිනී, අත්ථි නෙවාචයගාමිනාපචයගාමිනී. අත්ථි සෙක්ඛා, අත්ථි අසෙක්ඛා, අත්ථි නෙවසෙක්ඛනාසෙක්ඛා. අත්ථි පරිත්තා, අත්ථි මහග්ගතා, අත්ථි අප්පමාණා. අත්ථි පරිත්තාරම්මණා, අත්ථි මහග්ගතාරම්මණා, අත්ථි අප්පමාණාරම්මණා. අත්ථි මග්ගාරම්මණා, අත්ථි මග්ගහෙතුකා, අත්ථි මග්ගාධිපතිනී. අත්ථි උප්පන්නා, අත්ථි අනුප්පන්නා, අත්ථි උප්පාදිනී. අත්ථි අතීතා, අත්ථි අනාගතා, අත්ථි පච්චුප්පන්නා. අත්ථි අතීතාරම්මණා, අත්ථි අනාගතාරම්මණා, අත්ථි පච්චුප්පන්නාරම්මණා. අත්ථි අජ්ඣත්තා, අත්ථි බහිද්ධා, අත්ථි අජ්ඣත්තබහිද්ධා. අත්ථි අජ්ඣත්තාරම්මණා, අත්ථි බහිද්ධාරම්මණා, අත්ථි අජ්ඣත්තබහිද්ධාරම්මණා. එවං තිවිධෙන ඤාණවත්ථු.

චතුබ්බිධෙන ඤාණවත්ථු – කම්මස්සකතඤාණං, සච්චානුලොමිකං ඤාණං, මග්ගසමඞ්ගිස්ස ඤාණං, ඵලසමඞ්ගිස්ස ඤාණං. දුක්ඛෙ ඤාණං, දුක්ඛසමුදයෙ ඤාණං, දුක්ඛනිරොධෙ ඤාණං, දුක්ඛනිරොධගාමිනියා පටිපදාය ඤාණං. කාමාවචරා පඤ්ඤා, රූපාවචරා පඤ්ඤා, අරූපාවචරා පඤ්ඤා, අපරියාපන්නා පඤ්ඤා. ධම්මෙ ඤාණං, අන්වයෙ ඤාණං, පරිච්චෙ ඤාණං, සම්මුති ඤාණං. අත්ථි පඤ්ඤා ආචයාය, නො අපචයාය, අත්ථි පඤ්ඤා අපචයාය, නො ආචයාය, අත්ථි පඤ්ඤා ආචයාය චෙව, අපචයාය ච, අත්ථි පඤ්ඤා නෙවාචයාය, නො අපචයාය. අත්ථි පඤ්ඤා නිබ්බිදාය, නො පටිවෙධාය, අත්ථි පඤ්ඤා පටිවෙධාය, නො නිබ්බිදාය , අත්ථි පඤ්ඤා නිබ්බිදාය චෙව, පටිවෙධාය ච, අත්ථි පඤ්ඤා නෙව නිබ්බිදාය, නො පටිවෙධාය. හානභාගිනී පඤ්ඤා, ඨිතිභාගිනී පඤ්ඤා, විසෙසභාගිනී පඤ්ඤා, නිබ්බෙධභාගිනී පඤ්ඤා.

චතස්සො පටිසම්භිදා. චතස්සො පටිපදා. චත්තාරි ආරම්මණානි. ජරාමරණෙ ඤාණං, ජරාමරණසමුදයෙ ඤාණං, ජරාමරණනිරොධෙ ඤාණං, ජරාමරණනිරොධගාමිනියා පටිපදාය ඤාණං. ජාතියා ඤාණං…පෙ… භවෙ ඤාණං…පෙ… උපාදානෙ ඤාණං…පෙ… තණ්හාය ඤාණං…පෙ… වෙදනාය ඤාණං…පෙ… ඵස්සෙ ඤාණං…පෙ… සළායතනෙ ඤාණං…පෙ… නාමරූපෙ ඤාණං…පෙ… විඤ්ඤාණෙ ඤාණං…පෙ… සඞ්ඛාරෙසු ඤාණං, සඞ්ඛාරසමුදයෙ ඤාණං, සඞ්ඛාරනිරොධෙ ඤාණං, සඞ්ඛාරනිරොධගාමිනියා පටිපදාය ඤාණං. එවං චතුබ්බිධෙන ඤාණවත්ථු.

පඤ්චවිධෙන ඤාණවත්ථු – පඤ්චඞ්ගිකො සම්මාසමාධි, පඤ්චඤාණිකො සම්මාසමාධි. එවං පඤ්චවිධෙන ඤාණවත්ථු.

ඡබ්බිධෙන ඤාණවත්ථු – ඡසු අභිඤ්ඤාසු පඤ්ඤා. එවං ඡබ්බිධෙන ඤාණවත්ථු.

සත්තවිධෙන ඤාණවත්ථු – සත්තසත්තති ඤාණවත්ථූනි. එවං සත්තවිධෙන ඤාණවත්ථු.

අට්ඨවිධෙන ඤාණවත්ථු – චතූසු මග්ගෙසු, චතූසු ඵලෙසු පඤ්ඤා. එවං අට්ඨවිධෙන ඤාණවත්ථු.

නවවිධෙන ඤාණවත්ථු – නවසු අනුපුබ්බවිහාරසමාපත්තීසු පඤ්ඤා. එවං නවවිධෙන ඤාණවත්ථු.

දසවිධෙන ඤාණවත්ථු – දස තථාගතස්ස තථාගතබලානි, යෙහි බලෙහි සමන්නාගතො තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති. කතමානි දස? ඉධ තථාගතො ඨානඤ්ච ඨානතො අට්ඨානඤ්ච අට්ඨානතො යථාභූතං පජානාති, යම්පි තථාගතො ඨානඤ්ච ඨානතො අට්ඨානඤ්ච අට්ඨානතො යථාභූතං පජානාති, ඉදම්පි තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති. යං බලං ආගම්ම තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

පුන චපරං තථාගතො අතීතානාගතපච්චුප්පන්නානං කම්මසමාදානානං ඨානසො හෙතුසො විපාකං යථාභූතං පජානාති. යම්පි තථාගතො අතීතානාගතපච්චුප්පන්නානං කම්මසමාදානානං ඨානසො හෙතුසො විපාකං යථාභූතං පජානාති, ඉදම්පි තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති. යං බලං ආගම්ම තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

පුන චපරං තථාගතො සබ්බත්ථගාමිනිං පටිපදං යථාභූතං පජානාති, යම්පි තථාගතො සබ්බත්ථගාමිනිං පටිපදං යථාභූතං පජානාති, ඉදම්පි තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති. යං බලං ආගම්ම තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

පුන චපරං තථාගතො අනෙකධාතුනානාධාතුලොකං යථාභූතං පජානාති, යම්පි තථාගතො අනෙකධාතුනානාධාතුලොකං යථාභූතං පජානාති, ඉදම්පි තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති. යං බලං ආගම්ම තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

පුන චපරං තථාගතො සත්තානං නානාධිමුත්තිකතං යථාභූතං පජානාති, යම්පි තථාගතො සත්තානං නානාධිමුත්තිකතං යථාභූතං පජානාති, ඉදම්පි තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති. යං බලං ආගම්ම තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

පුන චපරං තථාගතො පරසත්තානං පරපුග්ගලානං ඉන්ද්රියපරොපරියත්තං යථාභූතං පජානාති, යම්පි තථාගතො පරසත්තානං පරපුග්ගලානං ඉන්ද්රියපරොපරියත්තං යථාභූතං පජානාති, ඉදම්පි තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති. යං බලං ආගම්ම තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

පුන චපරං තථාගතො ඣානවිමොක්ඛසමාධිසමාපත්තීනං සංකිලෙසං වොදානං වුට්ඨානං යථාභූතං පජානාති, යම්පි තථාගතො ඣානවිමොක්ඛසමාධිසමාපත්තීනං සංකිලෙසං වොදානං වුට්ඨානං යථාභූතං පජානාති , ඉදම්පි තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති. යං බලං ආගම්ම තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

පුන චපරං තථාගතො පුබ්බෙනිවාසානුස්සතිං යථාභූතං පජානාති, යම්පි තථාගතො පුබ්බෙනිවාසානුස්සතිං යථාභූතං පජානාති, ඉදම්පි තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති. යං බලං ආගම්ම තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

පුන චපරං තථාගතො සත්තානං චුතූපපාතං යථාභූතං පජානාති, යම්පි තථාගතො සත්තානං චුතූපපාතං යථාභූතං පජානාති, ඉදම්පි තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති. යං බලං ආගම්ම තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

පුන චපරං තථාගතො ආසවානං ඛයං යථාභූතං පජානාති, යම්පි තථාගතො ආසවානං ඛයං යථාභූතං පජානාති, ඉදම්පි තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති. යං බලං ආගම්ම තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

ඉමානි දස තථාගතස්ස තථාගතබලානි. යෙහි බලෙහි සමන්නාගතො තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති. එවං දසවිධෙන ඤාණවත්ථු.

ඤාණවිභඞ්ගං.

ඛුද්දකවත්ථුවිභඞ්ගො

එකකං

ජාතිමදො (විභ. 832), ගොත්තමදො, ආරොග්යමදො, යොබ්බනමදො, ජීවිතමදො, ලාභමදො, සක්කාරමදො, ගරුකාරමදො, පුරෙක්ඛාරමදො, පරිවාරමදො, භොගමදො, වණ්ණමදො, සුතමදො , පටිභානමදො, රත්තඤ්ඤුමදො, පිණ්ඩපාතිකමදො, අනවඤ්ඤාතමදො, ඉරියාපථමදො, ඉද්ධිමදො, යසමදො, සීලමදො, ඣානමදො, සිප්පමදො, ආරොහමදො, පරිණාහමදො, සණ්ඨානමදො, පාරිපූරිමදො, මදො, පමාදො, ථම්භො, සාරම්භො, අත්රිච්ඡතා, මහිච්ඡතා, පාපිච්ඡතා, සිඞ්ගං, තින්තිණං, චාපල්යං, අසභාගවුත්ති, අරති, තන්දී, විජම්භිතා, භත්තසම්මදො, චෙතසො ච ලීනත්තං, කුහනා, ලපනා, නෙමිත්තිකතා, නිප්පෙසිකතා, ලාභෙන ලාභං නිජිගීසනතා, ‘‘සෙය්යොහමස්මී’’ති මානො, ‘‘සදිසොහමස්මී’’ති මානො, ‘‘හීනොහමස්මී’’ති මානො. සෙය්යස්ස ‘‘සෙය්යොහමස්මී’’ති මානො, සෙය්යස්ස ‘‘සදිසොහමස්මී’’ති මානො, සෙය්යස්ස ‘‘හීනොහමස්මී’’ති මානො, සදිසස්ස ‘‘සෙය්යොහමස්මී’’ති මානො, සදිසස්ස ‘‘සදිසොහමස්මී’’ති මානො, සදිසස්ස ‘‘හීනොහමස්මී’’ති මානො, හීනස්ස ‘‘සෙය්යොහමස්මී’’ති මානො, හීනස්ස ‘‘සදිසොහමස්මී’’ති මානො, හීනස්ස ‘‘හීනොහමස්මී’’ති මානො, මානො, අතිමානො, මානාතිමානො, ඔමානො, අධිමානො, අස්මිමානො, මිච්ඡාමානො, ඤාතිවිතක්කො, ජනපදවිතක්කො, අමරවිතක්කො, පරානුද්දයතාපටිසංයුත්තො විතක්කො, ලාභසක්කාරසිලොකපටිසංයුත්තො විතක්කො, අනවඤ්ඤත්තිපටිසංයුත්තො විතක්කො (විභ. 832). එකකං.

දුකං

කොධො ච උපනාහො ච, මක්ඛො ච පළාසො ච, ඉස්සා ච මච්ඡරියඤ්ච, මායා ච සාඨෙය්යඤ්ච, අවිජ්ජා ච භවතණ්හා ච, භවදිට්ඨි ච විභවදිට්ඨි ච, සස්සතදිට්ඨි ච උච්ඡෙදදිට්ඨි ච, අන්තවාදිට්ඨි ච අනන්තවාදිට්ඨි ච, පුබ්බන්තානුදිට්ඨි ච අපරන්තානුදිට්ඨි ච, අහිරිකඤ්ච අනොත්තප්පඤ්ච, දොවචස්සතා ච පාපමිත්තතා ච, අනජ්ජවො ච අමද්දවො ච, අක්ඛන්ති ච අසොරච්චඤ්ච, අසාඛල්යඤ්ච අප්පටිසන්ථාරො ච, ඉන්ද්රියෙසු අගුත්තද්වාරතා ච භොජනෙ අමත්තඤ්ඤුතා ච, මුට්ඨස්සච්චඤ්ච අසම්පජඤ්ඤඤ්ච, සීලවිපත්ති ච දිට්ඨිවිපත්ති ච, අජ්ඣත්තසංයොජනඤ්ච බහිද්ධාසංයොජනඤ්ච. දුකං.

තිකං

තීණි අකුසලමූලානි, තයො අකුසලවිතක්කා, තිස්සො අකුසලසඤ්ඤා, තිස්සො අකුසලධාතුයො, තීණි දුච්චරිතානි, තයො ආසවා, තීණි සංයොජනානි, තිස්සො තණ්හා, අපරාපි තිස්සො තණ්හා, අපරාපි තිස්සො තණ්හා, තිස්සො එසනා, තිස්සො විධා, තීණි භයානි , තීණි තමානි, තීණි තිත්ථායතනානි, තයො කිඤ්චනා, තීණි අඞ්ගණානි, තීණි මලානි, තීණි විසමානි, අපරානිපි තීණි විසමානි, තයො අග්ගී, තයො කසාවා, අපරෙපි තයො කසාවා.

අස්සාදදිට්ඨි අත්තානුදිට්ඨි මිච්ඡාදිට්ඨි, අරති විහෙසා අධම්මචරියා, දොවචස්සතා පාපමිත්තතා නානත්තසඤ්ඤා, උද්ධච්චං කොසජ්ජං පමාදො, අසන්තුට්ඨිතා අසම්පජඤ්ඤතා මහිච්ඡතා, අහිරිකං අනොත්තප්පං පමාදො, අනාදරියං දොවචස්සතා පාපමිත්තතා, අස්සද්ධියං අවදඤ්ඤුතා කොසජ්ජං, උද්ධච්චං අසංවරො දුස්සීල්යං, අරියානං අදස්සනකම්යතා සද්ධම්මං අසොතුකම්යතා උපාරම්භචිත්තතා, මුට්ඨස්සච්චං අසම්පජඤ්ඤං චෙතසො වික්ඛෙපො, අයොනිසො මනසිකාරො කුම්මග්ගසෙවනා චෙතසො ච ලීනත්තං. තිකං.

චතුක්කං

චත්තාරො ආසවා, චත්තාරො ගන්ථා, චත්තාරො ඔඝා, චත්තාරො යොගා, චත්තාරි උපාදානානි, චත්තාරො තණ්හුප්පාදා, චත්තාරි අගතිගමනානි, චත්තාරො විපරියාසා, චත්තාරො අනරියවොහාරා, අපරෙපි චත්තාරො අනරියවොහාරා, චත්තාරි දුච්චරිතානි, අපරාපි චත්තාරි දුච්චරිතානි, චත්තාරි භයානි, (අපරානිපි චත්තාරි භයානි,) චතස්සො දිට්ඨියො. චතුක්කං.

පඤ්චකං

පඤ්චොරම්භාගියානි සංයොජනානි, පඤ්චුද්ධම්භාගියානි සංයොජනානි, පඤ්ච මච්ඡරියානි, පඤ්ච සඞ්ගා, පඤ්ච සල්ලා, පඤ්ච චෙතොඛිලා, පඤ්ච චෙතසොවිනිබන්ධා, පඤ්ච නීවරණානි, පඤ්ච කම්මානි ආනන්තරිකානි, පඤ්ච දිට්ඨියො, පඤ්ච වෙරා, පඤ්ච බ්යසනා, පඤ්ච අක්ඛන්තියා ආදීනවා, පඤ්ච භයානි, පඤ්ච දිට්ඨධම්මනිබ්බානවාදා. පඤ්චකං.

ඡක්කං

ඡ විවාදමූලානි, ඡ ඡන්දරාගා ධම්මා, ඡ විරොධවත්ථූනි, ඡ තණ්හාකායා, ඡ අගාරවා, ඡ පරිහානියා ධම්මා, අපරෙපි ඡ පරිහානියා ධම්මා, ඡ සොමනස්සුපවිචාරා, ඡ දොමනස්සුපවිචාරා, ඡ උපෙක්ඛුපවිචාරා, ඡ ගෙහසිතානි සොමනස්සානි, ඡ ගෙහසිතානි දොමනස්සානි, ඡ ගෙහසිතා උපෙක්ඛා, ඡ දිට්ඨියො. ඡක්කං.

සත්තකං

සත්ත අනුසයා, සත්ත සංයොජනානි, සත්ත පරියුට්ඨානානි, සත්ත අසද්ධම්මා, සත්ත දුච්චරිතානි, සත්ත මානා, සත්ත දිට්ඨියො. සත්තකං.

අට්ඨකං

අට්ඨ කිලෙසවත්ථූනි, අට්ඨ කුසීතවත්ථූනි, අට්ඨසු ලොකධම්මෙසු චිත්තස්ස පටිඝාතො, අට්ඨ අනරියවොහාරා, අට්ඨ මිච්ඡත්තා, අට්ඨ පුරිසදොසා, අට්ඨ අසඤ්ඤිවාදා, අට්ඨ නෙවසඤ්ඤිනාසඤ්ඤිවාදා. අට්ඨකං.

නවකං

නව ආඝාතවත්ථූනි, නව පුරිසමලානි, නවවිධා මානා, නව තණ්හාමූලකා ධම්මා, නව ඉඤ්ජිතානි, නව මඤ්ඤිතානි, නව ඵන්දිතානි, නව පපඤ්චිතානි, නව සඞ්ඛතානි. නවකං.

දසකං

දස කිලෙසවත්ථූනි, දස ආඝාතවත්ථූනි, දස අකුසලකම්මපථා, දස සංයොජනානි, දස මිච්ඡත්තා, දසවත්ථුකා මිච්ඡාදිට්ඨි, දසවත්ථුකා අන්තග්ගාහිකා දිට්ඨි. දසකං.

අට්ඨාරස තණ්හාවිචරිතානි අජ්ඣත්තිකස්ස උපාදාය, අට්ඨාරස තණ්හාවිචරිතානි බාහිරස්ස උපාදාය, තදෙකජ්ඣං අභිසඤ්ඤුහිත්වා අභිසඞ්ඛිපිත්වා ඡත්තිංස තණ්හාවිචරිතානි හොන්ති , ඉති අතීතානි ඡත්තිංස තණ්හාවිචරිතානි, අනාගතානි ඡත්තිංස තණ්හාවිචරිතානි, පච්චුප්පන්නානි ඡත්තිංස තණ්හාවිචරිතානි, තදෙකජ්ඣං අභිසඤ්ඤුහිත්වා අභිසඞ්ඛිපිත්වා අට්ඨ තණ්හාවිචරිතසතං හොති, යානි ච ද්වාසට්ඨි දිට්ඨිගතානි බ්රහ්මජාලෙ වෙය්යාකරණෙ වුත්තානි භගවතා.

ඛුද්දකවත්ථුවිභඞ්ගං.

ධම්මහදයවිභඞ්ගො

කති ඛන්ධා, කති ආයතනානි, කති ධාතුයො, කති සච්චානි, කති ඉන්ද්රියානි, කති හෙතූ, කති ආහාරා, කති ඵස්සා, කති වෙදනා, කති සඤ්ඤා, කති චෙතනා, කති චිත්තානි (විභ. 978)?

පඤ්චක්ඛන්ධා, ද්වාදසායතනානි, අට්ඨාරස ධාතුයො, චත්තාරි සච්චානි, බාවීසතින්ද්රියානි, නව හෙතූ, චත්තාරො ආහාරා, සත්ත ඵස්සා, සත්ත වෙදනා, සත්ත සඤ්ඤා, සත්ත චෙතනා, සත්ත චිත්තානි (විභ. 978).

ධම්මහදයවිභඞ්ගං.

විභඞ්ගමාතිකා නිට්ඨිතා.