📜

අධම්මවාදුප්පත්ති

අයං පන ආදිතො පට්ඨාය සාසනමලභූතානං අධම්මවාදානං උප්පත්ති. අසොකරඤ්ඤො හි කාලෙ උප්පබ්බාජෙත්වා නික්කඩ්ඪිතා අඤ්ඤතිත්ථියා බුද්ධසාසනෙ අලද්ධපතිට්ඨා කොධාභිභූතා පාටලිපුත්තතො නික්ඛමිත්වා රාජගහසමීපෙ නාලන්දායං සන්නිපතිත්වා එවං සම්මන්තයිංසු ‘‘මහාජනස්ස බුද්ධසාසනෙ අනවගාහත්ථාය සක්යානං ධම්මවිනයො නාසෙතබ්බො, තඤ්ච ඛො තෙසං සමයං අජානන්තෙහි න සක්කා කාතුං, තස්මා යෙන කෙනචි උපායෙන පුනපි තත්ථ පබ්බජිතබ්බමෙවා’’ති. තෙ එවං සම්මන්තයිත්වා පුන ආගන්ත්වා විසුද්ධත්ථෙරවාදීනමන්තරං පවිසිතුං අසක්කොන්තා තදඤ්ඤෙසං සත්තරසන්නං මහාසඞ්ඝිකාදිනිකායානං සන්තිකං උපසඞ්කමිත්වා අත්තනො අඤ්ඤතිත්ථියභාවං අජානාපෙත්වා පබ්බජිත්වා පිටකත්තයමුග්ගණ්හිත්වා තඤ්ච විපරිවත්තෙත්වා තතො කොසම්බිං ගන්ත්වා ධම්මවිනයනාසනාය උපායං මන්තයිත්වා 253-බුද්ධවස්සෙ ඡසු ඨානෙසු වසන්තා (1) හෙමවතිකො (2) රාජගිරිකො (3) සිද්ධත්ථිකො (4) පුබ්බසෙලියො (5) අපරසෙලියො (6) වාජිරියො (7) වෙතුල්ලො (8) අන්ධකො (9) අඤ්ඤමහාසඞ්ඝිකොති නව අභිනවෙ නිකායෙ උප්පාදෙසුං [නිකායසඞ්ගහෙ 9-පිට්ඨෙ]. තෙසං නාමානි ච ලද්ධියො ච කථාවත්ථුඅට්ඨකථායං ආගතායෙව.

තෙසු හෙමවතිකා සද්ධම්මපතිරූපකං බුද්ධභාසිතභාවෙන දස්සෙත්වා

(1) වණ්ණපිටකං නාම ගන්ථං අකංසු.

රාජගිරිකා (2) අඞ්ගුලිමාලපිටකං,

සිද්ධත්ථිකා (3) ගූළ්හවෙස්සන්තරං,

පුබ්බසෙලියා (4) රට්ඨපාලගජ්ජිතං,

අපරසෙලියා (5) ආළවකගජ්ජිතං,

වජිරපබ්බතවාසිනො ¶ වාජිරියා (6) ගූළ්හවිනයං නාම ගන්ථං අකංසු.

තෙයෙව සබ්බෙ මායාජාලතන්ත-සමාජතන්තාදිකෙ අනෙකෙ තන්තගන්ථෙ ච, මරීචිකප්ප-හෙරම්භකප්පාදිකෙ අනෙකෙ කප්පගන්ථෙ ච අකංසු.

වෙතුල්ලවාදිනො පන (7) වෙතුල්ලපිටකමකංසු.

අන්ධකා ච (8) රතනකූටාදිකෙ ගන්ථෙ,

අඤ්ඤමහාසඞ්ඝිකා ච (9) අක්ඛරසාරියාදිසුත්තන්තෙ අකංසු [නිකායසඞ්ගහෙ 9-පිට්ඨෙ].

තෙසු පන සද්ධම්මපතිරූපකෙසු වෙතුල්ලවාදො, වාජිරියවාදො, රතනකූටසත්ථන්ති ඉමානියෙව තීණි ලඞ්කාදීපමුපාගතානි, අඤ්ඤානි පන වණ්ණපිටකාදීනි ජම්බුදීපෙයෙව නිවත්තන්තීති නිකායසඞ්ගහෙ වුත්තං. වණ්ණපිටකාදීනම්පි පන ලඞ්කාදීපමුපාගතච්ඡායා දිස්සතෙව. තථා හි සමන්තපාසාදිකාය විනයට්ඨකථායං (3, 9-පිට්ඨෙ)

‘‘වණ්ණපිටක අඞ්ගුලිමාලපිටකරට්ඨපාලගජ්ජිතආළවකගජ්ජිතගූළ්හමග්ගගූළ්හවෙස්සන්තර ගූළ්හවිනය වෙදල්ලපිටකානි [එත්ථ ‘‘වෙපුල්ල, වෙදල්ලං, වෙතුල්ලන්ති අත්ථකො එකං, බොධිසත්තපිටකස්සෙව නාම’’න්ති වෙදිතබ්බං. තථා හි වුත්තං අසඞ්ගෙන නාම ආචරියෙන අභිධම්මසමුච්චයෙ නාම මහායානිකගන්තෙ (79-පිට්ඨෙ) ‘‘වෙපුල්ලං කතමං? බොධිසත්තපිටකසම්පයුත්තං භාසිතං. යදුච්චතෙ වෙපුල්ලං, තං වෙදල්ලමප්යුච්චතෙ, වෙතුල්ලමප්යුච්චතෙ. කිමත්ථං වෙපුල්ලමුච්චතෙ? සබ්බසත්තානං හිතසුඛාධිට්ඨානතො, උදාරගම්භීරධම්මදෙසනාතො ච. කිමත්ථමුච්චතෙ වෙදල්ලං? සබ්බාවරණවිදලනතො. කිමත්ථමුච්චතෙ වෙතුල්ලං? උපමානධම්මානං තුලනාභාවතො’’ති] පන අබුද්ධවචනානියෙවාති වුත්ත’’න්ති ච.

සාරත්ථප්පකාසිනියා සංයුත්තට්ඨකථායම්පි (2, 186-පිට්ඨෙ)

‘‘ගූළ්හවිනයං ගූළ්හවෙස්සන්තරං ගූළ්හමහොසධං වණ්ණපිටකං අඞ්ගුලිමාලපිටකං රට්ඨපාලගජ්ජිතං ආළවකගජ්ජිතං වෙදල්ලපිටකන්ති අබුද්ධවචනං සද්ධම්මපතිරූපකං නාමා’’ති ච–

තෙසං පටික්ඛෙපො දිස්සති. න හි තානි අසුත්වා, තෙසඤ්ච අත්ථං අජානිත්වා සීහළට්ඨකථාචරියෙහි තානි පටික්ඛිපිතුං සක්කා, නාපි තං පටික්ඛෙපවචනං ජම්බුදීපිකට්ඨකථාචරියානං වචනං භවිතුං, මහාමහින්දත්ථෙරස්ස සීහළදීපං ¶ ගමනසමයෙ තෙසංයෙව අභාවතො. තස්මා තානි ච තදඤ්ඤානි ච මහායානිකපිටකානි තංකාලිකානි යෙභුය්යෙන සීහළදීපමුපාගතානීති ගහෙතබ්බානි. තෙසු ච වජ්ජිපුත්තකගණපරියාපන්නස්ස ධම්මරුචිනිකායස්ස පිටකානං තදුපාගමනං පුබ්බෙව වුත්තං. තදඤ්ඤෙසං පන තදුපාගමනං එවං වෙදිතබ්බං.