📜

වෙතුල්ලවාදො

කීදිසො වෙතුල්ලවාදො නාම, යතො මහාවිහාරවාසිනො අතිවිය ජිගුච්ඡිංසූති? ඉදානි වෙතුල්ලවාදස්ස සරූපං සබ්බාකාරෙන පකාසෙතුං න සක්කා, වෙතුල්ලනාමෙන පොත්ථකානං වා නිකායස්ස වා එතරහි අපාකටභාවතො. අභිධම්මපිටකෙ පන කථාවත්ථුඅට්ඨකථායං [කථා. අට්ඨ. 793-794 ආදයො] කතිපයා වෙතුල්ලවාදා ආගතා. කථං? –

‘‘පරමත්ථතො මග්ගඵලානෙව සඞ්ඝො, මග්ගඵලෙහි අඤ්ඤො සඞ්ඝො නාම නත්ථි, මග්ගඵලානි ච න කිඤ්චි පටිග්ගණ්හන්ති, තස්මා න වත්තබ්බං සඞ්ඝො දක්ඛිණං පටිග්ගණ්හාතී’’ති ච (1).

‘‘මග්ගඵලානෙව සඞ්ඝො නාම, න ච තානි දක්ඛිණං විසොධෙතුං සක්කොන්ති, තස්මා න වත්තබ්බං සඞ්ඝො දක්ඛිණං විසොධෙතී’’ති ච (2).

‘‘මග්ගඵලානෙව සඞ්ඝො නාම, න ච තානි කිඤ්චි භුඤ්ජන්ති, තස්මා න වත්තබ්බං සඞ්ඝො භුඤ්ජති පිවති ඛාදති සායතී’’ති ච (3).

මග්ගඵලානෙව සඞ්ඝො නාම, න ච සක්කා තෙසං කිඤ්චි දාතුං, න ච තෙහි පටිග්ගණ්හිතුං, නාපි තෙසං දානෙන කොචි උපකාරො ඉජ්ඣති, තස්මා න වත්තබ්බං සඞ්ඝස්ස දින්නං මහප්ඵල’’න්ති ච (4).

‘‘බුද්ධො භගවා න කිඤ්චි පරිභුඤ්ජති, ලොකානුවත්තනත්ථං පන පරිභුඤ්ජමානං විය අත්තානං දස්සෙති, තස්මා නිරුපකාරත්තා න වත්තබ්බං තස්මිං දින්නං මහප්ඵල’’න්ති ච (5).

‘‘භගවා ¶ තුසිතභවනෙ නිබ්බත්තො තත්ථෙව වසති, න මනුස්සලොකං ආගච්ඡති, නිම්මිතරූපමත්තකං පනෙත්ථ දස්සෙතී’’ති ච (6).

‘‘තුසිතපුරෙ ඨිතො භගවා ධම්මදෙසනත්ථාය අභිනිම්මිතං පෙසෙසි, තෙන චෙව, තස්ස ච දෙසනං සම්පටිච්ඡිත්වා ආයස්මතා ආනන්දෙන ධම්මො දෙසිතො, න බුද්ධෙන භගවතා’’ති ච (7).

‘‘එකාධිප්පායෙන මෙථුනො ධම්මො පටිසෙවිතබ්බො. අයං පනෙත්ථ අත්ථො – කාරුඤ්ඤෙන වා එකෙන අධිප්පායෙන එකාධිප්පායො, සංසාරෙ වා එකතො භවිස්සාමාති ඉත්ථියා සද්ධිං බුද්ධපූජාදීනි කත්වා පණිධිවසෙන එකො අධිප්පායො අස්සාති එකාධිප්පායො, එවරූපො ද්වින්නම්පි ජනානං එකාධිප්පායො මෙථුනො ධම්මො පටිසෙවිතබ්බො’’ති ච (8) එවං වෙතුල්ලවාදීනං ලද්ධියො ආගතා, එත්තකායෙව නෙසං වාදා ථෙරවාදගන්ථවසෙන දානි පඤ්ඤායන්ති.

එත්ථ ච ආදිතො චතූහි වාදෙහි සුත්තන්තාගතසඞ්ඝො ච මිච්ඡා ගහිතො, විනයාගතසඞ්ඝො ච සබ්බථා පටික්ඛිත්තො. තදනන්තරං තයො වාදා ඉස්සරනිම්මානවාදානුවත්තකා. අන්තිමස්ස පන අසද්ධම්මවාදභාවො අතිවිය පාකටොති.

අභිධම්මසමුච්චයෙ පන වෙතුල්ලපිටකස්ස බොධිසත්තපිටකභාවො පකාසිතො, තස්මා සද්ධම්මපුණ්ඩරිකසුත්තාදිකෙ බොධිසත්තපිටකෙ ආගතවාදොපි ‘‘වෙතුල්ලවාදො’’ති වෙදිතබ්බො [අභිධම්මසමුච්චයෙ 79-පිට්ඨෙ].