📜

ඵාහියමද්ධානක්කමකථා

ඵාහියන්නාමෙන හි චිනභික්ඛුනා 956-බුද්ධවස්සෙ සීහළදීපතො සක්කතභාසාරොපිතං මහිසාසකවිනයපිටකඤ්ච දීඝාගමො ච සංයුත්තාගමො ච සන්නිපාතපිටකඤ්ච අත්තනා සහ චිනරට්ඨමානීතන්ති තස්ස අද්ධානක්කමකථායං දස්සිතං. තඤ්ච සබ්බං අභයගිරිවිහාරතොයෙව ලද්ධමස්ස, මහාවිහාරවාසීනං සක්කතාරොපිතපිටකාභාවතො. අට්ඨකථායං පටික්ඛිත්තවණ්ණපිටකාදීනි ච තත්ථෙව භවෙය්යුං, මහාවිහාරවාසීහි තෙසං අප්පටිග්ගහිතභාවතො. තථා ‘‘ඵාහියම්භික්ඛුස්ස සීහළදීපෙ පටිවසනකාලෙ (954-956-බු-ව) මහාවිහාරෙ තිසහස්සමත්තා භික්ඛූ වසන්ති, තෙ ථෙරවාදපිටකමෙව උග්ගණ්හන්ති, න මහායානපිටකං. අභයගිරිවිහාරෙ පඤ්චසහස්සමත්තා භික්ඛූ වසන්ති, තෙ පන ද්වෙපි පිටකානි උග්ගණ්හන්ති මහායානපිටකඤ්චෙව ථෙරවාදපිටකඤ්චා’’ති ච තෙනෙව චිනභික්ඛුනා දස්සිතං.

යස්මා පන අභයගිරිවාසිනො මහායානපිටකම්පි උග්ගණ්හන්ති, තස්මා තස්මිං විහාරෙ මහායානිකානං පධානාචරියභූතෙහි අස්සඝොසනාගජ්ජුනෙහි කතගන්ථාපි සංවිජ්ජමානායෙව භවෙය්යුං, තතොයෙව තෙසං නයඤ්ච නාමඤ්ච ආචරියබුද්ධඝොසත්ථෙරොපි අඤ්ඤෙපි තංකාලිකා මහාවිහාරවාසිනො සුතසම්පන්නා ථෙරා ජානෙය්යුංයෙව. අපිච දක්ඛිණඉන්දියරට්ඨෙ සමුද්දසමීපෙ ගුන්තාජනපදෙ නාගාරජුනකොණ්ඩං නාම ඨානමත්ථි, යත්ථ නාගජ්ජුනො මහායානිකානං පධානාචරියභූතො වසන්තො බුද්ධසාසනං පතිට්ඨාපෙසි. ආචරියබුද්ධඝොසස්ස ච තන්දෙසිකභාවනිමිත්තං දිස්සති, තං පච්ඡතො (33-පිට්ඨෙ) ආවිභවිස්සති. තස්මාපි ආචරියබුද්ධඝොසත්ථෙරො නාගජ්ජුනස්ස ච අස්සඝොසස්ස ච නයඤ්ච නාමඤ්ච ජානෙය්යයෙවාති සක්කා අනුමිනිතුං.

ජානතොයෙව පන තෙසං නයස්ස වා නාමස්ස වා අත්තනො අට්ඨකථායමප්පකාසනං තෙසං නිකායන්තරභාවතොයෙවස්ස. තථා හි තෙසං අස්සඝොසනාගජ්ජුනානං අස්සඝොසො[(570-670-බුද්ධවස්සබ්භන්තරෙ)] ථෙරවාදතො භින්නෙසු එකාදසසු ගණෙසු සබ්බත්ථිවාදගණෙ පරියාපන්නො, නාගජ්ජුනො ච මහාසඞ්ඝික-චෙතියවාදිගණාදීහි ජාතෙ මහායානනිකායෙ පරියාපන්නො, මහාවිහාරවාසිනො ච ආදිතොයෙව පට්ඨාය නිකායන්තරසමයෙහි අසම්මිස්සනත්ථං අත්තනො පිටකං අතීව ආදරං කත්වා රක්ඛන්ති, අයඤ්ච ආචරියබුද්ධඝොසො තෙසමඤ්ඤතරො. වුත්තඤ්හි තස්ස ගන්ථනිගමනෙසු ‘‘මහාවිහාරවාසීනං වංසාලඞ්කාරභූතෙනා’’ති. තස්මා ‘‘ආචරියබුද්ධඝොසො තෙසං නයං ජානන්තොයෙව අත්තනො ගන්ථෙසු නිකායන්තරසමයෙහි අසම්මිස්සනත්ථං නප්පකාසෙසී’’ති වෙදිතබ්බං.

එත්තාවතා ච යානි ‘‘බොධිමණ්ඩසමීපම්හි, ජාතො බ්රාහ්මණමාණවො’’තිආදිනා වුත්තස්ස මහාවංසවචනස්ස විචාරණමුඛෙන ආචරියබුද්ධඝොසස්ස වම්භනවචනානි ධම්මානන්දකොසම්බිනා වුත්තානි, තානි අමූලකභාවෙන අනුවිචාරිතානි. තථාපි ‘‘ආචරියබුද්ධඝොසො බොධිමණ්ඩසමීපෙ ජාතො’’ති එතං පන අත්ථං සාධෙතුං දළ්හකාරණං න දිස්සතෙව ඨපෙත්වා තං මහාවංසවචනං, යම්පි බුද්ධඝොසුප්පත්තියං වුත්තං, තම්පි මහාවංසමෙව නිස්සාය වුත්තවචනත්තා න දළ්හකාරණං හොතීති.