📜

පරමත්ථජොතිකාට්ඨකථාකරණං

පරමත්ථජොතිකං නාම ඛුද්දකපාඨස්ස චෙව සුත්තනිපාතස්ස ච අට්ඨකථං කෙනචිපි අනායාචිතො අත්තනො ඉච්ඡාවසෙනෙව අකාසි. වුත්තඤ්හෙතං ඛුද්දකපාඨට්ඨකථාය ගන්ථාරම්භෙ –

‘‘උත්තමං වන්දනෙය්යානං, වන්දිත්වා රතනත්තයං;

ඛුද්දකානං කරිස්සාමි, කෙසඤ්චි අත්ථවණ්ණනං.

ඛුද්දකානං ගම්භීරත්තා, කිඤ්චාපි අතිදුක්කරා;

වණ්ණනා මාදිසෙනෙසා, අබොධන්තෙන සාසනං.

අජ්ජාපි තු අබ්භොච්ඡින්නො, පුබ්බාචරියනිච්ඡයො;

තථෙව ච ඨිතං යස්මා, නවඞ්ගං සත්ථුසාසනං.

තස්මාහං කාතුමිච්ඡාමි, අත්ථසංවණ්ණනං ඉමං;

සාසනඤ්චෙව නිස්සාය, පොරාණඤ්ච විනිච්ඡයං.

සද්ධම්මබහුමානෙන, නාත්තුක්කංසනකම්යතා;

නාඤ්ඤෙසං වම්භනත්ථාය, තං සුණාථ සමාහිතා’’ති.

බහූ පන විචක්ඛණා ඉමා ආරම්භගාථායො විචිනිත්වා ‘‘නෙතං ආචරියබුද්ධඝොසත්ථෙරස්ස විය වචනං හොතී’’ති වදන්ති. අයඤ්ච නෙසං විචිනනාකාරො, ආචරියබුද්ධඝොසො හි යං කඤ්චි ගන්ථං සීලාදිගුණසම්පන්නෙන අඤ්ඤෙන ආයාචිතොව කරොති, ඉධ පන කොචිපි ආයාචකො ¶ නත්ථි. පුනපි ආචරියො ‘‘පොරාණසීහළට්ඨකථං භාසාපරිවත්තනවසෙන කරිස්සාමී’’ති ච ‘‘මහාවිහාරවාසීනං වාචනාමග්ගං නිස්සාය කරිස්සාමී’’ති ච එවං පටිඤ්ඤං කත්වාව කරොති, ඉධ පන තාදිසීපි පටිඤ්ඤා නත්ථි. පුනපි ආචරියො අතිගම්භීරත්ථානං චතුන්නඤ්චාගමානං අභිධම්මස්ස ච සංවණ්ණනාරම්භෙපි දුක්කරභාවං න කථෙති, ඉධ පන ‘‘සාසනං අබොධන්තෙන මාදිසෙනා’’ති අත්තනා සාසනස්ස අබුද්ධභාවං පකාසෙත්වා ‘‘අතිදුක්කරා’’ති ච කථෙති. තස්මා ‘‘නෙතං ආචරියබුද්ධඝොසස්ස විය වචන’’න්ති වදන්ති. තං යුත්තං විය දිස්සති, ආචරියො හි අත්තනො ගන්ථනිගමනෙසු ‘‘තිපිටකපරියත්තිප්පභෙදෙ සාට්ඨකථෙ සත්ථුසාසනෙ අප්පටිහතඤාණප්පභාවෙනා’’ති අත්තනො ඤාණප්පභාවං පකාසෙසි, සො ‘‘සාසනං අබොධන්තෙන මාදිසෙන අතිදුක්කරා’’ති ඊදිසං වචනං න කථෙය්යයෙවාති.