📜
සකලලොකපත්ථාරකාරණං
කිස්සෙස විසුද්ධිමග්ගො සකලලොකෙ පත්ථටොති? පරිසුද්ධපිටකපාළිනිස්සයභාවතො, සික්ඛත්තයසඞ්ගහභාවතො, පොරාණට්ඨකථානං භාසාපරිවත්තනභාවතො, පරසමයවිවජ්ජනතො, සකසමයවිසුද්ධිතො, සීලධුතඞ්ගසමථඅභිඤ්ඤාපඤ්ඤාපභෙදාදීනං පරිපුණ්ණවිභාගතො, යාව අරහත්තා පටිපත්තිනයපරිදීපනතො, උත්තානානාකුලපදබ්යඤ්ජනසඞ්ඛතභාවතො, සුවිඤ්ඤෙය්යත්ථභාවතො, පසාදනීයානං දිට්ඨානුගතාපාදනසමත්ථානං වත්ථූනඤ්ච දීපනතොති එවමාදීහි අනෙකසතෙහි ගුණෙහි එස සකලලොකෙ පත්ථටො ජාතො.
අයඤ්හි විසුද්ධිමග්ගො සඞ්ගීතිත්තයාරූළ්හපරිසුද්ධපාළිපිටකමෙව නිස්සාය පවත්තො, න මහාසඞ්ඝිකාදීනං සත්තරසන්නං නිකායානං පිටකං, නපි මහායානිකානං පිටකං. සපරිවාරං සික්ඛත්තයඤ්ච එත්ථ පරිපුණ්ණමෙව සඞ්ගහෙත්වා දස්සිතං. වුත්තඤ්හෙතං ආචරියෙන ආගමට්ඨකථාසු ගන්ථාරම්භෙ –
‘‘සීලකතා ධුතධම්මා, කම්මට්ඨානානි චෙව සබ්බානි;
චරියාවිධානසහිතො, ඣානසමාපත්තිවිත්ථාරො.
සබ්බා ච අභිඤ්ඤායො, පඤ්ඤාසඞ්කලනනිච්ඡයො චෙව;
ඛන්ධාධාතායතනි,න්ද්රියානි අරියානි චෙව චත්තාරි.
සච්චානි පච්චයාකාර,දෙසනා සුපරිසුද්ධනිපුණනයා;
අවිමුත්තතන්තිමග්ගා, විපස්සනාභාවනා චෙව.
ඉති පන සබ්බං යස්මා, විසුද්ධිමග්ගෙ මයා සුපරිසුද්ධං;
වුත්තං තස්මා භිය්යො, න තං ඉධ විචාරයිස්සාමී’’ති.
යස්මා පන විසුද්ධිමග්ගො චතුන්නං ආගමට්ඨකථානං අවයවභාවෙන කතො, තස්මා තා විය පොරාණසීහළට්ඨකථානං භාසාපරිවත්තනවසෙන චෙව පුනප්පුනාගතමත්ථානං සංඛිපනවසෙන ච පරසමයවිවජ්ජනවසෙන ච මහාවිහාරවාසීනං පරිසුද්ධවිනිච්ඡයසඞ්ඛාතස්ස සකසමයස්ස දීපනවසෙන ච කතො. වුත්තඤ්හෙතං ආචරියෙන –
‘‘අපනෙත්වාන ¶ තතොහං, සීහළභාසං මනොරමං භාසං;
තන්තිනයානුච්ඡවිකං, ආරොපෙන්තො විගතදොසං.
සමයං අවිලොමෙන්තො, ථෙරානං ථෙරවංසපදීපානං;
සුනිපුණවිනිච්ඡයානං, මහාවිහාරෙ නිවාසීනං;
හිත්වා පුනප්පුනාගත-මත්ථං අත්ථං පකාසයිස්සාමී’’ති [දී. නි. අට්ඨ. 1.ගන්ථාරම්භකථා] ච.
‘‘මජ්ඣෙ විසුද්ධිමග්ගො, එස චතුන්නම්පි ආගමානඤ්හි;
ඨත්වා පකාසයිස්සති, තත්ථ යථාභාසිතමත්ථං.
ඉච්චෙව කතො තස්මා, තම්පි ගහෙත්වාන සද්ධිමෙතාය;
අට්ඨකථාය විජානථ, දීඝාගමනිස්සිතං අත්ථ’’න්ති [දී. නි. අට්ඨ. 1.ගන්ථාරම්භකථා] ච.
‘‘සා හි මහාඅට්ඨකථාය, සාරමාදාය නිට්ඨිතා එසා;
එකාසීතිපමාණාය, පාළියා භාණවාරෙහි.
එකූනසට්ඨිමත්තො, විසුද්ධිමග්ගොපි භාණවාරෙහි;
අත්ථප්පකාසනත්ථාය, ආගමානං කතො යස්මා.
තස්මා තෙන සහායං, අට්ඨකථා භාණවාරගණනාය;
සුපරිමිතපරිච්ඡින්නං, චත්තාලීසං සතං හොතී’’ති [දී. නි. අට්ඨ. 3.නිගමනකථා] ච.
යදි චායං විසුද්ධිමග්ගො ආචරියෙන ආගමට්ඨකථායො විය අකත්වා පොරාණසීහළට්ඨකථායො ච අනොලොකෙත්වා කෙවලං අත්තනො ඤාණප්පභාවෙනෙව කතො අස්ස, නායං ආගමට්ඨකථානං අවයවොති ගහෙතබ්බො අස්ස, අඤ්ඤදත්ථු ‘‘ආගමට්ඨකථායො මහාට්ඨකථාය සාරභූතා, විසුද්ධිමග්ගො පන න තස්සා සාරභූතො, කෙවලං ආචරියස්ස මතියාව කතො’’ති එවමෙව වත්තබ්බො අස්ස. යස්මා පන තථා අකත්වා පුබ්බෙ වුත්තප්පකාරෙනෙව කතො, තස්මා අයම්පි විසුද්ධිමග්ගො තාසං ආගමට්ඨකථානං කරණාකාරෙනෙව කතොති ච, තතොයෙව මහාට්ඨකථාය සාරභූතොති ච දට්ඨබ්බො.
එකච්චෙ පන විචක්ඛණා ආචරියබුද්ධඝොසස්ස ගන්ථෙසු උත්තරපක්ඛසාසනිකානං අස්සඝොසනාගජ්ජුනවසුබන්ධුආදීනං භික්ඛූනං විය පොරාණගන්ථෙ අනිස්සාය අත්තනො ඤාණෙනෙව තක්කෙත්වා දස්සිතං ධම්මකථාවිසෙසං අදිස්වා අසන්තුට්ඨචිත්තා එවං වදන්ති ‘‘බුද්ධඝොසස්ස අඤ්ඤං අනිස්සාය අත්තනො ඤාණප්පභාවෙනෙව අභිනවගන්ථුප්පාදනං න පස්සාමා’’ති. ¶ තං තෙසං ගරහාවචනම්පි සමානං ථෙරවාදීනං පසංසාවචනමෙව සම්පජ්ජති. ථෙරවාදිනො හි එවං ජානන්ති ‘‘බුද්ධෙනෙව භගවතා සම්මාසම්බුද්ධෙන දෙසෙතබ්බො චෙව ධම්මො පඤ්ඤාපෙතබ්බො ච විනයො අනවසෙසෙන දෙසිතො චෙව පඤ්ඤත්තො ච, සොයෙව ධම්මවිනයො සද්ධාසම්පන්නෙහි භික්ඛූහි චෙව ගහට්ඨෙහි ච යථාරහං පටිපජ්ජිතබ්බො, න තතො අඤ්ඤො ධම්මවිනයො තක්කෙත්වා ගවෙසෙතබ්බො. යදි පන අඤ්ඤො ධම්මවිනයො කෙනචි තක්කෙත්වා කථිතො අස්ස, තං තස්සෙව තක්කිනො සාසනං හොති න සත්ථු සාසනං. යං යං පන භගවතො ධම්මවිනයෙ පදබ්යඤ්ජනං අත්ථතො අපාකටං හොති, තත්ථ තත්ථ පොරාණකෙහි පටිසම්භිදාඡළභිඤ්ඤාදිගුණසම්පන්නෙහි භගවතො අධිප්පායං ජානන්තෙහි අට්ඨකථාචරියෙහි සංවණ්ණිතනයෙන අත්ථො ගහෙතබ්බො, න අත්තනොමතිවසෙනා’’ති. ආචරියබුද්ධඝොසො ච තෙසං ථෙරවාදීනං අඤ්ඤතරො, සොපි තථෙව ජානාති. වුත්තඤ්චෙතං ආචරියෙන –
‘‘බුද්ධෙන ධම්මො විනයො ච වුත්තො,
යො තස්ස පුත්තෙහි තථෙව ඤාතො;
සො යෙහි තෙසං මතිමච්චජන්තා,
යස්මා පුරෙ අට්ඨකථා අකංසු.
තස්මා හි යං අට්ඨකථාසු වුත්තං,
තං වජ්ජයිත්වාන පමාදලෙඛං;
සබ්බම්පි සික්ඛාසු සගාරවානං,
යස්මා පමාණං ඉධ පණ්ඩිතානං.
තතො ච භාසන්තරමෙව හිත්වා,
විත්ථාරමග්ගඤ්ච සමාසයිත්වා…පෙ…
යස්මා අයං හෙස්සති වණ්ණනාපි,
සක්කච්ච තස්මා අනුසික්ඛිතබ්බා’’ති [පාරා. අට්ඨ. 1.ගන්ථාරම්භකථා].
තෙනෙව ආචරියො භගවතො ධම්මවිනයං වා පොරාණට්ඨකථං වා අනිස්සාය අත්තනො ඤාණෙන තක්කෙත්වා වා අත්තනා පරිචිතලොකියගන්ථෙහි ගහෙත්වා වා න කඤ්චි ගන්ථං අකාසි. යදි පන තාදිසං කරෙය්ය, ¶ තං ථෙරවාදිනො මහාපදෙසසුත්තෙ[දී. නි. 2.188; අ. නි. 4.180] වුත්තනයෙන ‘‘අද්ධා ඉදං න චෙව තස්ස භගවතො වචනං, බුද්ධඝොසස්ස ච ථෙරස්ස දුග්ගහිත’’න්ති ඡඩ්ඩෙය්යුංයෙව. යතො ච ඛො අයං විසුද්ධිමග්ගො පොරාණට්ඨකථානං භාසාපරිවත්තනාදිවසෙනෙව ආචරියෙන කතො, තතොයෙව ථෙරවාදිනො තං මහාපදෙසසුත්තෙ වුත්තනයෙන ‘‘අද්ධා ඉදං තස්ස භගවතො වචනං, ආචරියබුද්ධඝොසස්ස ච ථෙරස්ස සුග්ගහිත’’න්ති සම්පටිච්ඡන්ති. තෙනාපායං සකලලොකෙ පත්ථටො හොති.
සීලධුතඞ්ගාදීනං විභාගො ච පටිපත්තිනයපරිදීපනඤ්ච පාකටමෙව. තථායං විසුද්ධිමග්ගො සුවිඤ්ඤෙය්යපදවාක්යෙහි චෙව අනාකුලපදවාක්යෙහි ච තන්තිනයානුරූපාය පාළිගතියා සුට්ඨු සඞ්ඛතො, තතොයෙව චස්ස අත්ථොපි සුවිඤ්ඤෙය්යො හොති. තස්මා තං ඔලොකෙන්තා විඤ්ඤුනො විසුද්ධජ්ඣාසයා ඛණෙ ඛණෙ අත්ථපටිසංවෙදිනො චෙව ධම්මපටිසංවෙදිනො ච හුත්වා අනප්පකං පීතිසොමනස්සං පටිසංවෙදෙන්ති.
අනෙකානි චෙත්ථ පසාදාවහානි මහාතිස්සත්ථෙරවත්ථුආදීනි [විසුද්ධි. 1.15] සීහළවත්ථූනි ච ධම්මසෙනාපතිසාරිපුත්තත්ථෙරවත්ථුආදීනි [විසුද්ධි. 1.19] ජම්බුදීපවත්ථූනි ච දීපිතානි. තානි පස්සිත්වා අනුස්සරන්තානං සප්පුරිසානං බලවපසාදො ච උප්පජ්ජති, ‘‘කදා නු ඛො මයම්පි ඊදිසා භවිස්සාමා’’ති දිට්ඨානුගතිං ආපජ්ජිතුකාමතා ච උප්පජ්ජති.
එවං පරිසුද්ධපිටකපාළිනිස්සයතාදීහි අනෙකසතෙහි ගුණෙහි අයං විසුද්ධිමග්ගො සකලලොකෙ පත්ථටො ජාතොති වෙදිතබ්බො. යථා චායං විසුද්ධිමග්ගො, එවං අඤ්ඤාපි ආචරියෙන කතා තිපිටකසඞ්ගහට්ඨකථායො පොරාණට්ඨකථානං භාසාපරිවත්තනභාවාදීහි ගුණෙහි සකලලොකෙ පත්ථටායෙව හොන්ති.
එත්තාවතා ච පන කිමත්ථං කතොතිආදීනම්පි පඤ්හානමත්ථො විත්ථාරෙන විභාවිතොව හොතීති.
තත්ථෙතං වුච්චති –
සම්භාවනීයස්ස ¶ සුධීවරාන-
මාදත්තධීරිට්ඨපදස්ස යස්ස;
පඤ්ඤාදිජාතා ලලිතා ගුණාභා,
භාතෙව ලොකම්හි සතං මුදාය.
ස බුද්ධඝොසාව්හථිරග්ගධීමා,
විදූන’මච්චන්තසමාදරා’දා;
සභාවජං බ්යත්තිසසත්තිලද්ධං,
සිරිං දධාතෙව සුබුද්ධඝොසො.
‘‘සම්බුද්ධසෙට්ඨෙ පරිනිබ්බුතස්මිං,
සංවච්ඡරානං දසමෙ සතම්හි;
ජාතො’’ති ඤාතො විබුධෙහි බුද්ධ-
ඝොසඞ්කුරො පත්තසමත්තමානී.
විඤ්ඤූ විදූ’මස්ස පුමග්ගජාතෙ,
සඤ්ජාතතං දක්ඛිණදෙසභාගෙ;
රම්මෙ’න්දියස්මිං සුජනාකරස්මිං,
තත්තත්ථමෙසීන’මයං පතීති.
මොරණ්ඩගාමම්හි ස තත්ථ ජාතො,
පුඤ්ඤානිතො විප්පකුලම්හි සම්මා;
සූරස්ස ලොකත්ථසමාවහත්ථං,
උප්පජ්ජනායා’ද්යරුණොව රංසි.
සංවද්ධබුද්ධී ස පවුද්ධිපත්තො,
ආරාධයං ඤාතිගණං සදෙව;
වෙදෙසු විජ්ජාසු තදඤ්ඤසිප්ප-
ගන්ථෙස්වනායාසපවීණතා’ගා.
සුද්ධාධිමුත්තීන විවෙචනෙන,
සාරානු’සාරොති විවිඤ්චමානො;
වෙදෙස්ව’සාරත්ත’මබුජ්ඣි යස්මා,
තුට්ඨිං ස නාපජ්ජි සුතෙන සෙන.
අන්වෙසතො ¶ තස්ස පසත්ථසාරං,
සද්ධම්මසාරො සවනෙන ලද්ධො;
නින්නොව බුද්ධස්ස ස සාසනම්හි,
උස්සාහජාතො’පගමාය තත්ථ.
ධම්මාභිලාසී ස විරොචි තත්ථ,
සංලද්ධපබ්බජ්ජුපසම්පදොව;
ථෙරෙ’පසඞ්කම්ම විසුද්ධථෙර-
වාදීනිකායම්හි පතීතපඤ්ඤෙ.
තදා හි’සුං දක්ඛිණඉන්දියම්හි,
නිවාසිනො ථෙරියවංසජාතා;
තදඤ්ඤවාදී ච මුනී මුනින්ද-
මතං යථාලද්ධි පකාසයන්තා.
සද්ධම්මසාරාධිගමාය භිය්යො,
පාළිං සමුග්ගණ්හි ජිනෙරිතං, සා;
ජිව්හග්ගලීලා මනසා’සිතා’ස්ස,
ලක්ඛීව පුඤ්ඤෙ නිවසං බභාස.
එවං තමුග්ගණ්හ’මබොධි සම්මා,
‘‘එකායනොයං සුවිසුද්ධියාති;
මග්ගො විවට්ටාධිගමාය’’ තත්ථො-
ය්යොගං සමාපජ්ජි පරං පරත්තී.
සභාවපඤ්ඤා මහතී ච සත්ථ-
න්තරොපලද්ධා විපුලාව විජ්ජා;
තෙනස්ස බුද්ධොත්තිසමුද්දතිණ්ණෙ,
අකිච්ඡසාධිත්තපභාව’මඤ්ඤා.
බුද්ධස්ස කිත්තීව සුකිත්තිඝොසො,
වත්තිස්සතෙ’ච්චස්ස ගරූ වියත්තා;
අත්ථාන්විතං නාමමකංසු බුද්ධ-
ඝොසොති සම්බුද්ධමතඞ්ගතස්ස.
මයූරදූතව්හයපට්ටනස්මිං,
නිවස්ස ¶ කඤ්ජීව්හපුරාදිකෙ ච;
ස අන්ධකාඛ්යාතසදෙසියට්ඨ-
කථං සමුග්ගණ්හි සමාහිතත්තො.
තාවත්තකෙනස්ස සුමෙධසස්සා-
සන්තුට්ඨචිත්තස්ස තතුත්තරිම්පි;
සම්බුද්ධවාණීසු සමත්තමත්ථං,
අඤ්ඤාතුමිච්ඡා මහතී අජායි.
මහාමහින්දාදිවසීවරෙභි,
සමාභතා යාට්ඨකථා සසාරා;
සථෙරවාදා සුවිනිච්ඡයා ච,
තදා විභාතා වත ලඞ්කයා’සුං.
පවත්තිමෙතං විදිය’ස්ස මෙත-
දහොසි ‘‘යං නූන’භිරාමලඞ්කං;
අලඞ්කරොන්තිං රතනාකරංව,
උපෙච්ච සික්ඛෙ’ට්ඨකථා මහන්තී.
තා භාසයා සීහළිකාය රච්චා,
තන්තිං සමාරොප්ය නවං කරෙය්යං;
එවඤ්හි දෙසන්තරියාන බුද්ධ-
මානීනමත්ථං ඛලු සාධයෙ’’ති.
පුරෙ ච ලඞ්කාගතසාසනං යං,
සුනිම්මලින්දූව හිමාදිමුත්තො;
පභාසි, කිස්මිඤ්චි තදාඤ්ඤවාද-
මනාකුලං තා’කුලතං ජගාම.
ජිනම්හි නිබ්බානගතෙ හි වස්ස-
සතන්තරෙ සාසනිකා සමග්ගා;
සමානවාදා ජිනසාසනම්හි,
න කොචි භෙදොපි තදා අහොසි.
පච්ඡා ¶ ච සද්ධම්මදුමාහතෙභ්ය-
ධම්මෙහි වාතෙහි පටිච්ච පාපෙ;
ජාතෙහි සංවිග්ගමනා සමාය,
ථෙරෙ’ස’මුය්යොගමකංසු දළ්හං.
සඞ්ගීතියො කච්ච සුපෙසලෙහි,
නිග්ගය්හමානාපි ථිරෙහි දළ්හං;
ඡින්නාපි රුක්ඛා’ස්සු පුනොරුහාවා-
කාසුංව ධම්මං විනයා’ඤ්ඤථා තෙ.
නානාගණා තෙ ච අනෙකවාදා,
සංසග්ගකාරා ජිනසාසනෙ’සුං;
වාදෙභි අඤ්ඤෙහි ජිනෙරිතෙභ්ය-
සුද්ධායමානා විනයඤ්ච ධම්මං.
වාදා ච වාදී පිටකානි තෙසං,
ලඞ්කං මලඞ්කංව කරං’පයාතා;
පටිග්ගහෙසුං ප්යභයාදිවාසී,
නාඤ්ඤෙ මහාඛ්යාතවිහාරවාසී.
යථා ච බුද්ධාභිහිතාව පාළි,
තදත්ථසාරා ච වසීභි ඤාතා;
න ‘‘තෙධ වොක්කම්ම විසුද්ධථෙර-
වාදී විවාදී’’ති පවත්ති කාචි.
ජීවංව රක්ඛිංසු සථෙරවාදං,
තන්තිං තදත්ථඤ්ච සනිණ්ණයං තෙ;
තස්මා න සක්කාව තදඤ්ඤවාදි-
වාදෙභි හන්තුං චු’පගන්තුමද්ධා.
තංවාදසංභෙදභයඤ්ච මඤ්ඤයා,
‘‘දුද්ධාරවෙලාපි භයෙහි තන්තිනං;
සම්මොහතාදීහි භවෙ’’ති පොත්ථකං,
ආරොප්ය සම්මා පරිපාලයිංසු තෙ.
තදා ¶ හි තෙසං පටිබාහනෙ රණ-
විදංව සික්ඛං ජිනසාසනද්ධරො;
ස බුද්ධඝොසො මුනි බුද්ධිපාටවො,
ගතො’සි දීපං වරතම්බපණ්ණිකං.
ලඞ්කං උපෙච්ච ස මහාට්ඨකථාණ්ණවස්ස,
පාරං පරං විතරණෙ ථිරනිණ්ණයොව;
සංසුද්ධවංසජනිවාසමහාවිහාර-
මාගා’ම්බරංව උදයින්දු’පසොභයන්තො.
තස්මිඤ්ච දක්ඛිණදිසාය වසී ස තත්ථ,
සොභං පධානඝරසඤ්ඤිතපාරිවෙණං;
පාසාද’මුත්තම’මකා සුජනෙභි සෙබ්යං,
සන්තො මහානිගමසාමි සුචිණ්ණධම්මො.
සම්මා ච යොගමකරී බුධබුද්ධමිත්ත-
ථෙරාදි’මන්ත’මුපයාත’මනූනතන්තෙ;
සංසෙවිතො විවිධඤායපබුද්ධියා සො,
සුත්තාභිධම්මවිනයට්ඨකථාස්ව’නූනං.
වෙය්යත්තියං’ස සමයෙ සමයන්තරෙ ච,
පඤ්ඤාය දිස්ව විවටංව නිහීතමත්ථං;
ථෙරා සමග්ගජිනමග්ගමතා’මතාසී,
මඤ්ඤිංසු නග්ඝරතනංව සුදුල්ලභන්ති.
විඤ්ඤාය ධම්මවිනයත්ථයථිච්ඡදානෙ,
චින්තාමණීති සුනිරූපිතබුද්ධිරූපං;
යස්සෙ’ත්ථ නිච්ඡිතමනො කවිසඞ්ඝපාල-
ත්ථෙරුත්තමො ජනහිතාය නියොජයී තං.
‘‘කිඤ්චාපි සන්ති විවිධා පටිපත්තිගන්ථා,
කෙසඤ්චි කිඤ්චි තු න බුද්ධමතානුසාරං;
සංසුද්ධථෙරසමයෙහි ච තෙ විරුද්ධා,
තස්මා කරොතු විමලං පටිපත්තිගන්ථං’’.
මෙත්තාදයම්බුදවනං ¶ ජනභූමියං’ස,
සංවස්සතෙ ච’රියමග්ගගමග්ග’මග්ගං;
සංසොධනත්ථ’මිති ‘‘පත්ථිතථෙරආසං,
පූරෙස්ස’මෙත’’මිති කාසි විසුද්ධිමග්ගං.
වීරානුකම්පසතියොජිතබුද්ධිමා සං,
ඔග්ගය්හ, ගය්හ ච’ ඛිලට්ඨකථා සතන්තී;
සාරං සඛෙද’මනපෙක්ඛිය සාධුකං ස,
යං’කාසි, කං නු’ධ න රොචයතෙ බුධං සො.
වුත්තෙ’ත්ථ භාවපරමාව සභාවධම්මා,
වත්ථූ ච පීතිසුඛවෙදනියා’නිතාව;
පුණ්ණොව සබ්බපටිපත්තිනයෙහි චෙසො,
පුප්ඵාභිඵුල්ලපවනංව විරාජතෙ’යං.
යං පස්සියාන පරිකප්පිය රත්නසාර-
ගබ්භං විසුද්ධි’මභියාතු’මපෙක්ඛමානා;
තං සාර’මාදියිතු’මාසු පයුත්තයුත්තා,
දිස්වා හි නග්ඝරතනං නනු වජ්ජයෙ න.
කන්තා පදාවලි’හ තන්තිනයානුසාරා,
සාරාතිසාරනයපන්ති පසිද්ධසිද්ධා;
අත්ථා ච සන්තිනුගමාය තුලායමානො-
ය්යොගෙන මෙත්ථ හි විනා පටිපත්ති කා’ඤ්ඤා.
ආභාති සත්ථු චතුරාගමමජ්ඣගො’යං-
අත්ථෙ පකාසයිහ භාණුව නෙකදබ්බෙ;
මෙධාවිපීතිජනනං’ස විධාන’මෙතං-
තීතඤ්හි යාව කවිගොචර’මස්ස ඤාණං.
දිට්ඨාව තික්ඛමති’මස්ස විසුද්ධිමග්ග-
සම්පාදනෙන සමුපාත්තසුධීපදෙභි;
තෙනස්ස බුද්ධවචනත්ථවිභාවනාය,
පබ්යත්තසත්ති විදිතා විදිතාගමෙහි.
ඛ්යාතං ¶ කවීභි’ධිගතං යස’මාවහෙන,
ථෙරස්ස සුද්ධමතිබුද්ධසිරීව්හයස්ස;
ලොකත්ථ’මාවිකතපත්ථන’මාදියාන,
සාමඤ්ච නින්නහදයෙන ජනාන’මත්ථෙ.
සම්බුද්ධභාවවිදිතෙනි’මිනා සමන්ත-
පාසාදිකාව්හවිනයට්ඨකථා පණීතා;
සූරො’දිතෙ විය තයා විනයත්ථමූළ්හා-
මූළ්හී භවන්ති ජිනනීතිපථා’ධිගන්ත්වා.
ලඞ්කා අලඞ්කතිකතාව මහාමහින්ද-
ත්ථෙරෙන යා ච විනයට්ඨකථා’භතා, තං;
කන්තාය සීහළගිරාය ගිරායමානා,
අච්චන්තකන්තබහුලා මුනයො පුරා’සුං.
අඤ්ඤා ච පච්චරි-කුරුන්දිසමඤ්ඤිතාදී,
දීපං පදීපකරණී විනයම්හි යා’සුං;
සඞ්ගය්හ තාස’මඛිලත්ථනයෙ ච ථෙර-
වාදෙ ච මුත්තරතනානිව මෙකසුත්තෙ.
තාහෙව සීහළනිරුත්තියුතඤ්ච තන්තිං,
ආරොපියාන රුචිරං අථ විත්ථතඤ්ච;
මග්ගං සමාසනවසෙන යථා සමත්ත-
ලොකෙන යා ගරුකතා කතමානනා’කා.
සුද්ධන්වයාගථවිරා ච විසුද්ධථෙර-
වාදී විසුද්ධවිනයාගමපුජ්ජධම්මා;
සුද්ධං කරිංසු න යථෙ’න්ති තදඤ්ඤවාදා,
ඉච්චාදි’මාවිකරියා’සි නිදානමෙත්ථ.
යස්මිං මනුඤ්ඤපදපන්ති සුභා සුබොධා,
අත්ථා ච පීතිසම’විම්හයතාදිභාවී;
චිත්රා විචිත්රමතිජා කවිචිත්තහංසා,
තස්මා රසායති තදත්ථනුසාරිනං යං.
අච්චන්තසාගරනිභා ¶ විවිධා නයත්ථා,
සන්තෙ’ත්ථ යා’සු විනයට්ඨකථා පුරාණා;
තාසං යථාභිමතපන්ති සුතන්තිකත්තං,
කිඤ්හි’ස්ස කිඤ්චි බලවීර’පටිච්ච කාතුං.
උය්යොග’මස්ස කරුණාපහිතං පටිච්ච,
පඤ්ඤාසහායසහිතං බලවඤ්ච දළ්හං;
ලද්ධාව යා නිඛිලලොකමනුඤ්ඤභූතා,
මෙධාවිනං’නුසභගාව විරාජතෙ සා.
විඤ්ඤූභි යා ‘‘විනයසාගරපාරතිණ්ණෙ’’,
සම්භාවිතා ‘‘සුතරණායති සීඝවාහා’’;
ඉච්චාභිමානිතගුණා’ජ්ජ රරාජ යාව,
කිං යං ථිරං ලහු විනස්සති දුප්පසය්හං.
‘‘යා බ්යාපිනී’ඛිලනයස්ස සුබොධිනී ච,
සොතූභි සෙවිතසදාතනධම්මරඞ්ගං;
කත්වාන ලොකපහිතෙ සගුණෙ දධන්තී,
ඨාතූ’’ති නට්ඨ’මුපගා’ට්ඨකථා පුරාණා.
ජනාභිසත්තාය දයාය චොදිතො,
විඡෙජ්ජ ඛෙදං විනයම්හි සාධුනං;
අථාගමාන’ට්ඨකථාවිධානනෙ,
ධුරං දධාතුං’භිමුඛා’සි සො සුධී.
පද්මංව ඵුල්ලාභිනතං සුභාණුභං,
ලද්ධාන ඵුල්ලං’තිසයා’සි චෙතනා;
දාඨාදිනාගෙන ථිරග්ගධීමතා,
යා පත්ථිතා’රබ්භ තදත්ථසිජ්ඣනෙ.
දීඝාගමත්ථෙසු සබුද්ධිවික්කම-
මාගම්ම සාරාධිගමා සුමඞ්ගල-
නාමානුගන්තාව විලාසිනීති යා,
සංවණ්ණනා ලොකහිතාය සම්භවී.
ගම්භීරමෙධාවිසයාගමම්හිපි,
¶ ආරබ්භ බුද්ධිං’ස සුනිම්මලීකතා;
විඤ්ඤාතබුද්ධාභිමතා බහූ ජනා,
අඤ්ඤත්ථසාධා මහතඤ්හි බුද්ධියො.
සා’නීතවිද්වාක්ඛිමනා මනායිතා,
කන්තාගමෙ ධම්මසභායතෙ සදා;
තෙනෙව මඤ්ඤෙ’හ තිරොකතා තයා,
කිං සීඝග’ඤ්ඤත්ර පථඤ්ඤගාමිකා.
පත්වා මහන්තා’ම්බර’මම්බුදො යථා,
ලොකත්ථසාධීපි මහාසයං මති;
තස්මා’ස්ස සිද්ධා’ට්ඨකථාපරම්පරා,
බුද්ධිප්පදානාය’ හුවුං නවා නවා.
බුද්ධාදිමිත්තං ථිරසෙට්ඨ’මුද්දිසං,
සංවණ්ණනා චාසි පපඤ්චසූදනී;
‘‘සබ්බත්ථසාරෙ ජිනමජ්ඣිමාගමෙ,
ලද්ධාන පීතිං සුජනා සමෙන්තු’’ති.
උප්පජ්ජි ‘‘සාරත්ථපකාසිනී’’ති යා,
සා ජොතිපාලස්ස යථාභිලාසිතං;
ලොකං යථානාමිකසාරදීපනා,
භාතා’සි සම්මාපටිපන්නපන්ථදා.
සම්පූරි කාතුං’ස මනොරථො යයා,
අඞ්ගුත්තරන්තාගමමත්ථවණ්ණනා;
තන්නාමධෙය්යං සුජනඤ්ච ජීවකං,
සො ජොතිපාලඤ්ච පසත්ථධීතිමං.
උද්දිස්ස යං’කාසි පවීණතං කරං,
බුද්ධාදිසංසෙබ්යසුමග්ගදස්සනෙ;
සද්ධම්මපුප්ඵාන’ වනායිතා’සි සා,
විද්වාලිසඞ්ඝස්ස සදාවගාහණා.
යෙන’ත්තලද්ධිං ¶ පජහන්තු සාධවො,
දුබ්බොධධම්මෙ ච සභාවදීපනෙ;
බුජ්ඣන්තු, ඉච්චාසි’භිධම්මසාගරො,
තත්ථා’වතාරං සුකරෙන සාධිනී.
මෙධාවිලාසා’ස්ස’හුවු’ට්ඨසාලිනී,
කන්තා ච සම්මොහවිනොදනීති යා;
තා බුද්ධඝොසොති සතුල්යනාමික-
මාගම්ම ජාතා සුජනත්ථසාධිනී.
අඤ්ඤා ච පඤ්චට්ඨකථා’භිධම්මජෙ,
භාවෙ නිධායෙ’ත්ථ යථා’ස්සු සුත්තරා;
ගම්භීරමත්ථෙසු පවිද්ධබුද්ධිතං,
සම්පාදනී සත්ථු’තුලත්තදීපනී.
සොණාව්හථෙරස්ස පටිච්ච යාචනං,
තා යාය කඞ්ඛා විතරන්ති භික්ඛවො;
යා පාතිමොක්ඛම්හි, තදන්වයාව්හයං,
සංවණ්ණනං’කාසි ස ධීමතං වරො.
සමත්තලොකට්ඨවිභාවිරඤ්ජනා,
කතෙ’මිනා ධම්මපදස්ස වණ්ණනා;
ථිරං සමුද්දිස්ස කුමාරකස්සපං,
සතං මනං පීතිපඵුල්ලිතං යයා.
අඤ්ඤා’ස්ස යා සුත්තනිපාත-ඛුද්දක-
පාඨත්ථදාතා පරමත්ථජොතිකා;
සංවණ්ණනා ජාතකතන්ති මණ්ඩනා,
තා හොන්ති ලොකස්ස හිතප්පදීපිනී.
නිස්සෙසලොකම්හි පචාරණිච්ඡා,
ලඞ්කාගතාන’ට්ඨකථාන’මද්ධා;
යා ථෙරවාදීන’මපූරි බුද්ධ-
ඝොසග්ගථෙරස්ස පභාවලද්ධා.
භද්දං’ස ¶ නාමඤ්ච, ගුණා මනුඤ්ඤා,
සමග්ගගාමී’නුකරොන්ති තෙසං;
සසඞ්කසූරා හි සදාතනා යෙ,
ලොකං පමොදඤ්ච කරං චරන්ති.
සුබුද්ධඝොසස්ස විභාවිසත්ති-
පබ්යත්ති’මාරබ්භ ථිරාසභස්ස;
සමග්ගලොකො හි සුථෙරවාදෙ,
මානං පවඩ්ඪෙසි අනඤ්ඤජාතං.
බුද්ධොති නාමං භුවනම්හි යාව,
සුබුද්ධඝොසස්ස සියා න කිඤ්හි;
ලද්ධා හි සාධූභි මහොපකාරා,
මහග්ඝවිත්තානිව තංසකාසා.
ඛීයෙථ වණ්ණො න සමුද්ධටොපි,
නන්ව’ස්ස නෙකා හි ගුණා අනන්තා;
කො නු’ද්ධරෙය්යා’ ඛිලසාගරොදෙ,
තථාපි මඤ්ඤන්තු සුධී සදා තෙති.
ඡට්ඨසඞ්ගීතිභාරනිත්ථාරකසඞ්ඝසමිතියා පකාසිතායං
විසුද්ධිමග්ගනිදානකථා නිට්ඨිතා.