📜

13. කම්මපච්චයො

දුවිධො කම්මපච්චයො සහජාතකම්මපච්චයො නානාක්ඛණික කම්මපච්චයො.

තත්ථ ඛණත්තයසමඞ්ගි භූතා සබ්බාපි කුසලාකුසලා බ්යාකතචෙතනා සහජාතකම්ම පච්චයො. චෙතනාසම්පයුත්තා සබ්බෙපි චිත්තචෙතසිකා ධම්මාච පටිසන්ධිචිත්තෙන සහුප්පන්නා කම්මජරූපධම්මා ච පවත්තිකාලෙ සබ්බෙපි චිත්තජරූපධම්මා ච තස්ස පච්චයස්ස පච්චයුප්පන්නා.

අතීතා ¶ කුසලාකුසලචෙතනා නානාක්ඛණිකකම්ම පච්චයො. බාත්තිංසවිධා ලොකියවිපාක චිත්තචෙතසිකා ධම්මා ච සබ්බෙ කම්මජරූපධම්මා ච තස්ස පච්චයස්ස පච්චයුප්පන්නා.

කෙනට්ඨෙන කම්මන්ති. කිරියාවිසෙසට්ඨෙන කම්මං. චෙතනා හි කිරියා විසෙසො හොති සබ්බකම්මෙසු ජෙට්ඨකත්තා. තා හි සබ්බෙසු කායවචීමනොකම්මෙසු පච්චුපට්ඨිතෙසු තස්ස තස්ස කම්මස්ස නිප්ඵත්තත්ථාය සම්පයුත්තධම්මෙ චෙතෙති කප්පෙති සංවිදහති, එකතො උට්ඨාපෙති, තස්මා සබ්බකම්මෙසු ජෙට්ඨකා හොති. ඉති කිරියාවිසෙසට්ඨෙන කම්මං නාම. කරොන්ති එතෙනාති වා කම්මං. කිං කරොන්ති. කායිකකිරියංපි කරොන්ති, වාචසිකකිරියංපි කරොන්ති, මානසිකකිරියංපි කරොන්ති. තත්ථ කායිකකිරියා නාම ගමනඨාන නිසජ්ජාදයො අභික්කමනපටික්කමනාදයො අන්තමසො අක්ඛිදලානං උක්ඛිපනනික්ඛිපනානිපි. වාචසිකකිරියා නාම වාචාපවත්තනකිරියා. මානසිකකිරියා නාම සුචින්තිත දුචින්තිතකිරියා, අන්තමසො පඤ්ච විඤ්ඤාණානං දස්සනකිච්චසවනකිච්චාදීනිපි. සබ්බාපි ඉමා කිරියායො එතාය චෙතනාය සත්තා කරොන්ති, සංවිදහන්ති, තස්මා සා චෙතනා කම්මං නාම.

අත්තනො පච්චයුප්පන්නෙන සහ ජායතීති සහජාතං. සහජාතඤ්ච තං කම්මඤ්චාති සහජාතකම්මං. සහජාතකම්මං හුත්වා පච්චයො සහජාතකම්ම පච්චයො. සහජාතකම්මභාවෙන පච්චයොති වුත්තං හොති.

අඤ්ඤො කම්මස්ස උප්පත්තික්ඛණො අඤ්ඤො විපාකස්ස උප්පත්තික්ඛණොති එවං විසුං විසුං උප්පත්තික්ඛණො එතස්සාති නානාක්ඛණිකං. නානාක්ඛණිකඤ්ච තං කම්මඤ්චාති නානාක්ඛණිකකම්මං. නානාක්ඛණිකකම්මං හුත්වා පච්චයො නානාක්ඛණිකකම්මපච්චයො. නානාක්ඛණිකකම්මපච්චයභාවෙන පච්චයොති වුත්තං හොති. අරියමග්ගසම්පයුත්තා චෙතනා අත්තනො නිරුද්ධානන්තරෙ එව අරියඵලවිපාකං ජනෙති, සාපි නානාක්ඛණිකා එව හොති.

එත්ථ ච එකා දානකුසලචෙතනා අත්තනා සහජාතානං චිත්තචෙතසිකානඤ්ච කායිකවාචසිකකිරියාභූතානං චිත්තජරූපානඤ්ච සහජාතකම්මපච්චයො. තාය චෙතනාය ආයතිං කාලන්තරෙ උප්පජ්ජමානස්ස විපාකක්ඛන්ධස්ස ච කම්මජරූපක්ඛන්ධස්ස ච නානාක්ඛණික කම්මපච්චයො. එවං එකා කම්මපථපත්තා සුචරිතදුච්චරිතචෙතනා ද්වීසු කාලෙසුද්වින්නං පච්චයුප්පන්නානං ද්වීහි පච්චයසත්තීහි පච්චයො හොතීති.

එත්ථ ච නානාක්ඛණිකකම්මපච්චයෙ කම්මන්ති කිරියාවිසෙසො. සො පන චෙතනාය නිරුද්ධායපි අනිරුජ්ඣිත්වා තං චිත්තසන්තානං අනුගච්ඡතියෙව. යදා ¶ විපච්චිතුං ඔකාසං ලභති, තදා සො කිරියා විසෙසො චුතිනන්තරෙ එකො අත්තභාවො හුත්වා විපච්චති පාතුභවති. ඔකාසං පන අලභමානා භවසතංපි භවසහස්සංපි භවසතසහස්සංපි තං සන්තානං අනුගච්ඡතියෙව. මහග්ගතකම්මං පන ලද්ධොකාසෙ සති දුතියභවෙ බ්රහ්මලොකෙ එකො බ්රහ්මත්තභාවො හුත්වා විපච්චති පාතුභවති. සුපරිපක්කකම්මත්තා පන දුතියභවෙයෙව ඛීයති, තතො පරං නානුගච්ඡතීති. කම්මපච්චයදීපනා නිට්ඨිතා.