📜

පච්චයසභාගො

පච්චයසභාගො වුච්චතෙ. පඤ්චදස සහජාතජාතිකා හොන්ති, චත්තාරො මහාසහජාතා චත්තාරො මජ්ඣිමසහජාතා සත්ත ඛුද්දකසහජාතා. තත්ථ චත්තාරො මහාසහජාතා නාම සහජාතො සහජාතනිස්සයො සහජාතත්ථි සහජාත අවිගතො. චත්තාරො මජ්ඣිමසහජාතා නාම අඤ්ඤමඤ්ඤො විපාකො සම්පයුත්තො සහජාතවිප්පයුත්තො. සත්ත ඛුද්දකසහ ජාතා නාම හෙතු සහජාතාධිපති සහජාතකම්මං සහ ජාතාහාරො සහජාතින්ද්රියං ඣානං මග්ගො.

තයො රූපාහාරා, රූපාහාරො රූපාහාරත්ථි රූපාහාරා විගතො.

තීණි රූපජීවිතින්ද්රියානි, රූපජීවිතින්ද්රියං රූපජීවිතින්ද්රියත්ථි රූපජීවිතින්ද්රියාවිගතං.

සත්තරස පුරෙජාතජාතිකා හොන්ති, ඡ වත්ථුපුරෙජාතා ඡ ආරම්මණපුරෙජාතා පඤ්ච වත්ථාරම්මණපුරෙජාතා. තත්ථ ඡ වත්ථුපුරෙජාතා නාම වත්ථුපුරෙජාතො වත්ථුපුරෙජාතනිස්සයො වත්ථුපුරෙජාතින්ද්රියං වත්ථුපුරෙජාතවිප්පයුත්තං වත්ථුපුරෙජාතත්ථි වත්ථු පුරෙජාතඅවිගතො. ඡ ආරම්මණපුරෙජාතා නාම ආරම්මණ පුරෙජාතො කිඤ්චිආරම්මණං කොචි ආරම්මණාධිපති කොචි ආරම්මණූපනිස්සසො ආරම්මණපුරෙජාතත්ථි ආරම්මණපුරෙජාත අවිගතො. කිඤ්චි ආරම්මණන්තිආදීසු කිඤ්චිකොචිවචනෙහි පච්චුප්පන්නං නිප්ඵන්නරූපං ගය්හති. පඤ්ච වත්ථාරම්මණපුරෙජාතා නාම වත්ථාරම්මණ පුරෙජාතො වත්ථාරම්මණපුරෙජාතනිස්සයො වත්ථාරම්මණපුරෙ ජාත විප්පයුත්තො වත්ථාරම්මණපුරෙජාතත්ථි වත්ථාරම්මණපුරෙජාත අවිගතො.

චත්තාරො පච්ඡාජාතජාතිකා හොන්ති, පච්ඡාජාතො පච්ඡාජාතවිප්පයුත්තො පච්ඡාජාතත්ථි පච්ඡාජාතඅවිගතො.

සත්ත අනන්තරා හොන්ති, අනන්තරො සමනන්තරො අනන්තරූප නිස්සයො ආසෙවනං අනන්තරකම්මං නත්ථි විගතො. එත්ථ ච අනන්තර කම්මං නාම අරියමග්ගචෙතනා, සා අත්තනො අනන්තරෙ අරියඵලං ජනෙති.

පඤ්ච විසුං පච්චයා හොන්ති, අවසෙසං ආරම්මණං අවසෙසො ආරම්මණාධිපති අවසෙසො ආරම්මණූප නිස්සයො සබ්බො පකතූපනිස්සයො අවසෙසං නානාක්ඛණික කම්මං. ඉති විත්ථාරතො පට්ඨානපච්චයා චතුපඤ්ඤාසප්පභෙදා හොන්තීති.

තත්ථ සබ්බෙ සහජාතජාතිකා ච සබ්බෙ පුරෙජාත ජාතිකා සබ්බෙ පච්ඡාජාතජාතිකා රූපාහාරො රූපජීවිතින්ද්රියන්ති ඉමෙ පච්චුප්පන්නපච්චයා නාම. සබ්බෙ අනන්තරජාතිකා සබ්බං නානාක්ඛණික කම්මන්ති ඉමෙ අතීතපච්චයා නාම. ආරම්මණං පකතූපනිස්සයොති ඉමෙ තෙකාලිකා ච නිබ්බානපඤ්ඤත්තීනං වසෙන කාලවිමුත්තා ච හොන්ති.

නිබ්බානඤ්ච පඤ්ඤත්ති චාති ඉමෙ ද්වෙ ධම්මා අප්පච්චයා නාම අසඞ්ඛතා නාම. කස්මා. අජාතිකත්තා. යෙසඤ්හි ජාති නාම අත්ථි, උප්පාදො නාම අත්ථි. තෙ සප්පච්චයානාම සඞ්ඛතා නාම පටිච්චසමුප්පන්නා නාම. ඉමෙ ද්වෙ ධම්මා අජාතිකත්තා අනුප්පාදත්තා අජාතිපච්චයත්තාච අප්පච්චයා නාම අසඞ්ඛතා නාමාති.

සප්පච්චයෙසු ච ධම්මෙසු සඞ්ඛතෙසු එකොපි ධම්මො නිච්චො ධුවො සස්සතො අවිපරීතධම්මො නාම නත්ථි. අථ ඛො සබ්බෙ තෙ ඛයට්ඨෙන අනිච්චා එව හොන්ති. කස්මා. සයඤ්ච පච්චයායත්තවුත්ති කත්තා පච්චයානඤ්ච අනිච්චධම්මත්තා. නනු නිබ්බානඤ්ච පඤ්ඤත්ති ච පච්චයා හොන්ති. තෙ ච නිච්චා ධුවාති. සච්චං. කෙවලෙන පන නිබ්බානපච්චයෙන වා පඤ්ඤත්තිපච්චයෙන වා උප්පන්නො නාම නත්ථි, බහූහි පච්චයෙහි එව උප්පන්නො, තෙ පන පච්චයා අනිච්චා එව අධුවාති.

යෙ ච ධම්මා අනිච්චා හොන්ති, තෙ නිච්චකාලං සත්තෙ තිවිධෙහි දුක්ඛදණ්ඩෙහි පටිප්පීළෙන්ති බාධෙන්ති, තස්මා තෙ ධම්මා භයට්ඨෙන දුක්ඛා එව හොන්ති. තත්ථ තිවිධා දුක්ඛදණ්ඩා නාම දුක්ඛදුක්ඛතා සඞ්ඛාර දුක්ඛතා විපරිණාමදුක්ඛතා.

යෙ කෙචි අනිච්චා එව හොන්ති, එකස්මිං ඉරියාපථෙපි පුනප්පුනං භිජ්ජන්ති, තෙ කථං යාවජීවං නිච්චසඤ්ඤිතානං සත්තපුග්ගලානං අත්තා නාම භවෙය්යුං, සාරා නාම භවෙය්යුං. යෙ ච දුක්ඛා එව හොන්ති, තෙ කථං දුක්ඛප්පටිකුලානං සුඛකාමානං සත්තානං අත්තා නාම භවෙය්යුං, සාරා නාම භවෙය්යුං. තස්මා තෙ ධම්මා අසාරකට්ඨෙන අනත්තා එව හොන්ති.

අපි ච යස්මා ඉමාය චතුවීසතියා පච්චයදෙසනාය ඉමමත්ථං දස්සෙති. සබ්බෙපි සඞ්ඛතධම්මා නාම පච්චයායත්තවුත්තිකා එව හොන්ති, සත්තානං වසායත්තවුත්තිකා න හොන්ති. පච්චයායත්ත වුත්තිකෙසු ච තෙසු න එකොපි ධම්මො අප්පකෙන පච්චයෙන උප්පජ්ජති. අථ ඛො බහූහි එව පච්චයෙහි උප්පජ්ජතීති, තස්මා අයං දෙසනා ධම්මානං අනත්තලක්ඛණදීපනෙ මත්ථකපත්තා හොතීති.

පච්චයසභාගසඞ්ගහො නිට්ඨිතො.

පච්චයඝටනානයො

පඤ්චවිඤ්ඤාණෙසු පච්චයඝටනානයො

පච්චයඝටනානයො වුච්චතෙ. එකෙකස්මිං පච්චයුප්පන්නෙ බහුන්නං පච්චයානං සමොධානං පච්චයඝටනා නාම. යෙන පන ධම්මා සප්පච්චයා සඞ්ඛතා පටිච්චසමුප්පන්නාති වුච්චන්ති, සබ්බෙ තෙ ධම්මා උප්පාදෙ ච ඨිතියඤ්ච ඉමෙහි චතුවීසතියා පච්චයෙහි සහිතත්තා සප්පච්චයා නාම, සප්පච්චයත්තා සඞ්ඛතා නාම, සඞ්ඛතත්තා පටිච්චසමුප්පන්නා නාම. කතමෙ පන තෙ ධම්මාති. එකවීසසතචිත්තානි ච ද්විපඤ්ඤාසචෙතසිකානි ච අට්ඨවීසති රූපානි ච.

තත්ථ එකවීසසතචිත්තානි ධාතුවසෙන සත්තවිධානි භවන්ති, චක්ඛු විඤ්ඤාණධාතු සොතවිඤ්ඤාණධාතු ඝානවිඤ්ඤාණධාතු ජිව්හා විඤ්ඤාණධාතු කායවිඤ්ඤාණධාතු මනොධාතු මනොවිඤ්ඤාණ ධාතූති. තත්ථ චක්ඛුවිඤ්ඤාණද්වයං චක්ඛුවිඤ්ඤාණධාතු නාම. සොතවිඤ්ඤාණද්වයං සොතවිඤ්ඤාණධාතු නාම. ඝානවිඤ්ඤාණද්වයං ඝානවිඤ්ඤාණධාතු නාම. ජිව්හාවිඤ්ඤාණද්වයං ජිව්හාවිඤ්ඤාණධාතු නාම. කායවිඤ්ඤාණද්වයං කායවිඤ්ඤාණධාතු නාම. පඤ්චද්වාරාවජ්ජන චිත්තඤ්ච සම්පටිච්ඡනචිත්තද්වයඤ්ච මනොධාතු නාම. සෙසානි අට්ඨසතං චිත්තානි මනොවිඤ්ඤාණධාතු නාම.

ද්විපඤ්ඤාසචෙතසිකානි ච රාසිවසෙන චතුබ්බිධානි භවන්ති, සත්ත සබ්බචිත්තිකානි ච ඡ පකිණ්ණකානි ච චුද්දස පාපානිච පඤ්චවීසති කල්යාණානි ච.

චතුවීසතිපච්චයෙසු ච පන්නරසපච්චයා සබ්බචිත්තුප්පාද සාධාරණා හොන්ති, ආරම්මණඤ්ච අනන්තරඤ්ච සමනන්තරඤ්ච සහ ජාතො ච අඤ්ඤමඤ්ඤඤ්ච නිස්සයො ච උපනිස්සයො ච කම්මඤ්ච ආහාරො ච ඉන්ද්රියඤ්ච සම්පයුත්තො ච අත්ථි ච නත්ථි ච විගතො ච අවිගතො ච. න හි කිඤ්චි චිත්තං වා චෙතසිකං වා ආරම්මණෙන විනා උප්පන්නං නාම අත්ථි. තථා අනන්තරාදීහි ච. අට්ඨපච්චයා කෙසඤ්චි චිත්තුප්පාදානං පච්චයා සාධාරණා හොන්ති, හෙතු ච අධිපති ච පුරෙ ජාතො ච ආසෙවනඤ්ච විපාකො ච ඣානඤ්ච මග්ගො ච විප්පයුත්තො ච. තත්ථ හෙතු සහෙතුකචිත්තුප්පාදානං එව සාධාරණා, අධිපති ච සාධිපතිජවනානං එව, පුරෙජාතො ච කෙසඤ්චි චිත්තුප්පාදානං එව, ආසෙවනඤ්ච කුසලාකුසලකිරියජවනානං එව, විපාකො ච විපාකචිත්තුප්පාදානං එව, ඣානඤ්ච මනොධාතු මනොවිඤ්ඤාණධාතු චිත්තුප්පාදානං එව, මග්ගො ච සහෙතුකචිත්තුප්පාදානං එව, විප්පයුත්තො ච අරූපලොකෙ චිත්තුප්පාදානං නත්ථි, එකො පච්ඡාජාතො රූපධම්මානං එව විසුංභූතො හොති.

තත්රායං දීපනා. සත්ත සබ්බචිත්තිකානි චෙතසිකානි නාම, ඵස්සො වෙදනා සඤ්ඤා චෙතනා එකග්ගතා ජීවිතං මනසිකාරො. තත්ථ චිත්තං අධිපතිජාතිකඤ්ච ආහාරපච්චයො ච ඉන්ද්රියපච්චයො ච. ඵස්සො ආහාරපච්චයො. වෙදනා ඉන්ද්රියපච්චයො ච ඣාන පච්චයො ච. චෙතනා කම්මපච්චයො ච ආහාරපච්චයො ච. එකග්ගතා ඉන්ද්රියපච්චයො ච ඣාන පච්චයො ච මග්ගපච්චයො ච. ජීවිතං ඉන්ද්රියපච්චයො. සෙසා ද්වෙ ධම්මා විසෙසපච්චයා න හොන්ති.

චක්ඛුවිඤ්ඤාණෙ සත්ත සබ්බචිත්තිකානි චෙතසිකානි ලබ්භන්ති, විඤ්ඤාණෙන සද්ධිං අට්ඨ නාමධම්මා හොන්ති. සබ්බෙ තෙ ධම්මා සත්තහි පච්චයෙහි අඤ්ඤමඤ්ඤස්ස පච්චයා හොන්ති චතූහි මහාසහජාතෙහි ච විප්පයුත්තවජ්ජිතෙහි තීහි මජ්ඣිමසහජාතෙහි ච. තෙස්වෙව අට්ඨසු ධම්මෙසු විඤ්ඤාණං සෙසානං සත්තන්නං ධම්මානං ආහාරපච්චයෙන ච ඉන්ද්රියපච්චයෙන ච පච්චයො හොති. ඵස්සො ආහාරපච්චයෙන, වෙදනා ඉන්ද්රියපච්චයමත්තෙන, චෙතනා කම්මපච්චයෙන ච ආහාර පච්චයෙන ච, එකග්ගතා ඉන්ද්රියපච්චයමත්තෙන , ජීවිතං සෙසානං සත්තන්නං ධම්මානං ඉන්ද්රියපච්චයෙන පච්චයො හොති. චක්ඛුවත්ථුරූපං පන තෙසං අට්ඨන්නං ධම්මානං ඡහි වත්ථුපුරෙජාතෙහි තස්මිං චක්ඛුවත්ථුම්හි ආපාතමාගතානි පච්චුප්පන්නානි රූපාරම්මණානි තෙසං චතූහි ආරම්මණ පුරෙජාතෙහි, අනන්තරනිරුද්ධං පඤ්චද්වාරාවජ්ජනචිත්තඤ්ච පඤ්චහි අනන්තරෙහි, පුබ්බෙ කතං කුසලකම්මං වා අකුසලකම්මං වා කුසලවිපාකානං වා අකුසලවිපාකානං වා තෙසං නානාක්ඛණිකකම්මපච්චයෙන, කම්ම සහායභූතානි පුරිමභවෙ අවිජ්ජාතණ්හූපාදානානි ච ඉමස්මිං භවෙ ආවාසපුග්ගලඋතුභොජනාදයො ච තෙසං අට්ඨන්නං ධම්මානං පකතූපනිස්සයපච්චයෙන පච්චයා හොන්ති. ඉමස්මිං චිත්තෙ හෙතු ච අධිපති ච පච්ඡාජාතො ච ආසෙවනඤ්ච ඣානඤ්ච මග්ගොචාති ඡපච්චයා න ලබ්භන්ති, අට්ඨාරසපච්චයා ලබ්භන්ති. යථා ච ඉමස්මිං චිත්තෙ, තථා සොතවිඤ්ඤාණාදීසුපි ඡ පච්චයා න ලබ්භන්ති, අට්ඨාරසපච්චයා ලබ්භන්තීති.

පඤ්චවිඤ්ඤාණෙසු පච්චයඝටනානයො නිට්ඨිතො.

අහෙතුක චිත්තුප්පාදෙසු පච්චයඝටනානයො

ඡ පකිණ්ණකානි චෙතසිකානි නාම, විතක්කො විචාරො අධිමොක්ඛො වීරියං පීති ඡන්දො. තත්ථ විතක්කො ඣානපච්චයො ච මග්ගපච්චයො ච. විචාරො ඣානපච්චයො. වීරියං අධිපතිජාතිකඤ්ච ඉන්ද්රියපච්චයො ච මග්ගපච්චයො ච. පීති ඣානපච්චයො. ඡන්දො අධිපතිජාතිකො. අධිමොක්ඛො පන විසෙසපච්චයො න හොති.

පඤ්චද්වාරාවජ්ජනචිත්තඤ්ච සම්පටිච්ඡනචිත්තද්වයඤ්ච උපෙක්ඛාසන්තීරණ ද්වයඤ්චාති පඤ්චසු චිත්තෙසු දස චෙතසිකානි ලබ්භන්ති, සත්ත සබ්බ චිත්තිකානි ච පකිණ්ණකෙසු විතක්කො ච විචාරො ච අධිමොක්ඛො ච. විඤ්ඤාණෙන සද්ධිං පච්චෙකං එකාදස නාමධම්මා හොන්ති. ඉමෙසු චිත්තෙසු ඣානකිච්චං ලබ්භති. වෙදනා ච එකග්ගතා ච විතක්කො ච විචාරො ච ඣානපච්චයං සාධෙන්ති. පඤ්චද්වාරාවජ්ජනචිත්තං පන කිරියචිත්තං හොති, විපාකපච්චයො නත්ථි. නානාක්ඛණිකකම්මඤ්ච උපනිස්සයට්ඨානෙ තිට්ඨති. විපාකපච්චයෙන සද්ධිං ඡ පච්චයා න ලබ්භන්ති. ඣානපච්චයෙන සද්ධිං අට්ඨාරසපච්චයා ලබ්භන්ති. සෙසෙසු චතූසු විපාකචිත්තෙසු පඤ්ච පච්චයා න ලබ්භන්ති. විපාකපච්චයෙන ච ඣානපච්චයෙන ච සද්ධිං එකූනවීසති පච්චයා ලබ්භන්ති.

සොමනස්සසන්තීරණෙ පීතියා සද්ධිං එකාදසචෙතසිකා යුජ්ජන්ති, මනොද්වාරාවජ්ජනචිත්තෙ ච වීරියෙන සද්ධිං එකාදසාති විඤ්ඤාණෙන සද්ධිං ද්වාදස නාමධම්මා හොන්ති. හසිතුප්පාදචිත්තෙ පන පීතියා ච වීරියෙන ච සද්ධිං ද්වාදස චෙතසිකානි යුජ්ජන්ති. විඤ්ඤාණෙන සද්ධිං තෙරස නාමධම්මා හොන්ති. තත්ථ සොමනස්සසන්තීරණෙ ඣානඞ්ගෙසු පීතිමත්තං අධිකං හොති, පුබ්බෙ උපෙක්ඛාසන්තීරණද්වයෙ විය පඤ්චපච්චයා න ලබ්භන්ති. එකූනවීසතිපච්චයා ලබ්භන්ති. මනොද්වාරා වජ්ජනචිත්තෙ ච වීරියමත්තං අධිකං හොති, තඤ්ච ඉන්ද්රියකිච්ච ඣාන කිච්චානිසාධෙති. අධිපතිකිච්චඤ්ච මග්ගකිච්චඤ්ච න සාධෙති. කිරිය චිත්තත්තාවිපාකපච්චයො ච නත්ථි. පුබ්බෙ පඤ්චද්වාරාවජ්ජනචිත්තෙ විය විපාක පච්චයෙන සද්ධිං ඡ පච්චයා න ලබ්භන්ති. ඣානපච්චයෙන සද්ධිං අට්ඨරස පච්චයා ලබ්භන්ති. හසිතුප්පාදචිත්තෙපි කිරියචිත්තත්තා විපාකපච්චයො නත්ථි, ජවනචිත්තත්තා පන ආසෙවනං අත්ථි, විපාකපච්චයෙන සද්ධිං පඤ්ච පච්චයා න ලබ්භන්ති. ආසෙවනපච්චයෙන සද්ධිං එකූනවීසති පච්චයා ලබ්භන්ති.

අහෙතුකචිත්තුප්පාදෙසු පච්චයඝටනානයො නිට්ඨිතො.

අකුසලචිත්තුප්පාදෙසු පච්චයඝටනානයො

ද්වාදස අකුසලචිත්තානි, ද්වෙ මොහමූලිකානි අට්ඨ ලොභ මූලිකානි ද්වෙ දොසමූලිකානි. චුද්දස පාපචෙතසිකානි නාම මොහො අහිරිකං අනොත්තප්පං උද්ධච්චන්ති ඉදං මොහචතුක්කං නාම. ලොභො දිට්ඨි මානොති ඉදං ලොභතික්කං නාම. දොසො ඉස්සා මච්ඡරියං කුක්කුච්චන්ති ඉදං දොසචතුක්කං නාම. ථිනං මිද්ධං විචිකිච්ඡාති ඉදං විසුං තික්කං නාම.

තත්ථ ලොභො දොසො මොහොති තයො මූලධම්මා හෙතුපච්චයා, දිට්ඨි මග්ගපච්චයො, සෙසා දසධම්මා විසෙසපච්චයා න හොන්ති.

තත්ථ ද්වෙ මොහමූලිකානි නාම විචිකිච්ඡාසම්පයුත්තචිත්තං උද්ධච්ච සම්පයුත්තචිත්තං. තත්ථ විචිකිච්ඡාසම්පයුත්තචිත්තෙ පන්නරස චෙතසිකානි උප්පජ්ජන්ති සත්ත සබ්බචිත්තිකානි ච විතක්කො විචාරො වීරියන්ති තීණි පකිණ්ණකානි ච පාපචෙතසිකෙසු මොහචතුක්කඤ්ච විචිකිච්ඡා චාති, චිත්තෙන සද්ධිං සොළස නාමධම්මා හොන්ති. ඉමස්මිං චිත්තෙ හෙතු පච්චයොපි මග්ගපච්චයොපි ලබ්භන්ති. තත්ථ මොහො හෙතුපච්චයො, විතක්කො ච වීරියඤ්ච මග්ගපච්චයො, එකග්ගතා පන විචිකිච්ඡාය දුට්ඨත්තා ඉමස්මිං චිත්තෙ ඉන්ද්රියකිච්චඤ්ච මග්ගකිච්චඤ්ච න සාධෙති, ඣානකිච්චමත්තං සාධෙති. අධිපති ච පච්ඡාජාතො විපාකො චාති තයො පච්චයාන ලබ්භන්ති, සෙසා එකවීසතිපච්චයා ලබ්භන්ති. උද්ධච්චසම්පයුත්තචිත්තෙපි විචිකිච්ඡං පහාය අධිමොක්ඛෙන සද්ධිං පන්නරසෙව චෙතසිකානි, සොළසෙව නාමධම්මා හොන්ති . ඉමස්මිං චිත්තෙ එකග්ගතා ඉන්ද්රිය කිච්චඤ්ච ඣානකිච්චඤ්ච මග්ගකිච්චඤ්ච සාධෙති, තයො පච්චයා න ලබ්භන්ති, එකවීසති පච්චයා ලබ්භන්ති.

අට්ඨසු ලොභමූලිකචිත්තෙසු පන සත්ත සබ්බචිත්තිකානි ච ඡ පකිණ්ණකානි ච පාපෙසු මොහචතුක්කඤ්ච ලොභතික්කඤ්ච ථිනමිද්ධඤ්චාති ද්වාවීසති චෙතසිකානි උප්පජ්ජන්ති. තෙසු ලොභො ච මොහොචාති ද්වෙ මූලානි හෙතුපච්චයො. ඡන්දො ච චිත්තඤ්ච වීරියඤ්චාති තයො අධිපතිජාතිකා කදාචි අධිපතිකිච්චං සාධෙන්ති, ආරම්මණාධිපතිපි එත්ථ ලබ්භති. චෙතනා කම්මපච්චයො. තයො ආහාරා ආහාරපච්චයො. චිත්තඤ්ච වෙදනා ච එකග්ගතා ච ජීවිතඤ්ච වීරියඤ්චාති පඤ්ච ඉන්ද්රියධම්මා ඉන්ද්රියපච්චයො. විතක්කො ච විචාරො ච පීති ච වෙදනා ච එකග්ගතාචාති පඤ්ච ඣානඞ්ගානි ඣානපච්චයො. විතක්කො ච එකග්ගතා ච දිට්ඨි ච වීරියඤ්චාති චත්තාරි මග්ගඞ්ගානි මග්ගපච්චයො. පච්ඡාජාතො ච විපාකො චාති ද්වෙ පච්චයා න ලබ්භන්ති. සෙසා ද්වාවීසති පච්චයා ලබ්භන්ති.

ද්වීසු දොසමූලිකචිත්තෙසු පීතිඤ්ච ලොභතික්කඤ්ච පහාය දොසචතුක්කෙන සද්ධිං ද්වාවීසති එව චෙතසිකානි, දොසො ච මොහො ච ද්වෙ මූලානි, තයො අධිපති ජාතිකා, තයො ආහාරා, පඤ්ච ඉන්ද්රියානි, චත්තාරි ඣානඞ්ගානි, තීණි මග්ගඞ්ගානි. එත්ථාපි ද්වෙ පච්චයා න ලබ්භන්ති, ද්වාවීසති පච්චයා ලබ්භන්ති.

අකුසලචිත්තුප්පාදෙසු පච්චයඝටනානයො නිට්ඨිතො.

චිත්තුප්පාදෙසු පච්චයඝටනානයො

එකනවුති සොභණචිත්තානි නාම, චතුවීසති කාම සොභණචිත්තානි පන්නරස රූපචිත්තානි ද්වාදස අරූපචිත්තානි චත්තාලීස ලොකුත්තරචිත්තානි. තත්ථ චතුවීසති කාමසොභණ චිත්තානි නාම අට්ඨ කාමකුසලචිත්තානි අට්ඨ කාමසොභණවිපාක චිත්තානි අට්ඨ කාමසොභණකිරියචිත්තානි.

පඤ්ච වීසති කල්යාණචෙතසිකානි නාම, අලොභො අදොසො අමොහොචෙති තීණි කල්යාණමූලිකානි ච සද්ධා ච සති ච හිරී ච ඔත්තප්පඤ්ච තත්රමජ්ඣත්තතා ච කායපස්සද්ධි ච චිත්ත පස්සද්ධි ච කායලහුතා ච චිත්තලහුතා ච කායමුදුතා ච චිත්ත මුදුතා ච කායකම්මඤ්ඤතා ච චිත්ත කම්මඤ්ඤතා ච කායපාගුඤ්ඤතා ච චිත්තපාගුඤ්ඤතා ච කායුජුකතා ච චිත්තුජුකතා ච සම්මාවාචා සම්මාකම්මන්තො සම්මාආජීවොති තිස්සො විරතියො ච කරුණා මුදිතාති ද්වෙ අප්පමඤ්ඤායො ච.

තත්ථ තීණි කල්යාණමූලානි හෙතුපච්චයො, අමොහො පන අධිපතිපච්චයෙ වීමංසාධිපතිනාම, ඉන්ද්රියපච්චයෙ පඤ්ඤින්ද්රියං නාම, මග්ගපච්චයෙ සම්මාදිට්ඨි නාම. සද්ධා ඉන්ද්රියපච්චයෙ සද්ධින්ද්රියං නාම. සති ඉන්ද්රියපච්චයෙ සතින්ද්රියං නාම, මග්ගපච්චයෙ සම්මාසති නාම. තිස්සො විරතියො මග්ගපච්චයො, සෙසා සත්තරස ධම්මා විසෙසපච්චයා න හොන්ති.

අට්ඨසු කාමකුසලචිත්තෙසු අට්ඨතිංස චෙතසිකානි සඞ්ගය්හන්ති, සත්ත සබ්බචිත්තිකානි ඡ පකිණ්ණකානි පඤ්චවීසති කල්යාණානි. තෙසු ච පීති චතූසු සොමනස්සිකෙසු එව, අමොහො චතූසු ඤාණසම්පයුත්තෙසු එව, තිස්සො විරතියො සික්ඛාපදසීලපූරණ කාලෙ එව, ද්වෙ අප්පමඤ්ඤායො සත්තෙසු කාරුඤ්ඤමොදනාකාරෙසු එවාති. ඉමෙසුපි අට්ඨසු චිත්තෙසු ද්වෙ වා තීණි වා කල්යාණමූලානි හෙතුපච්චයො, ඡන්දො ච චිත්තඤ්ච වීරියඤ්ච වීමංසාචාති චතූසු අධිපතිජාතිකෙසු එකමෙකොව කදාචි අධිපතිපච්චයො. චෙතනා කම්මපච්චයො. තයො ආහාරා ආහාරපච්චයො. චිත්තඤ්ච වෙදනා ච එකග්ගතා ච ජීවිතඤ්ච සද්ධා ච සති ච වීරියඤ්ච පඤ්ඤාචාති අට්ඨ ඉන්ද්රියානි ඉන්ද්රියපච්චයො. විතක්කො ච විචාරො ච පීති ච වෙදනා ච එකග්ගතාචාති පඤ්චඣානඞ්ගානි ඣානපච්චයො. පඤ්ඤා ච විතක්කො ච තිස්සො විරතියො ච සති ච වීරියඤ්ච එකග්ගතාචාති අට්ඨ මග්ගඞ්ගානි මග්ගපච්චයො. ඉමෙසුපි අට්ඨසු චිත්තෙසු පච්ඡාජාතො ච විපාකොචාති ද්වෙ පච්චයා න ලබ්භන්ති, සෙසා ද්වාවීසතිපච්චයා ලබ්භන්ති.

අට්ඨසු කාමසොභණකිරියචිත්තෙසු තිස්සො විරතියො න ලබ්භන්ති, කුසලෙසු විය ද්වෙ පච්චයා න ලබ්භන්ති, ද්වාවීසති පච්චයා ලබ්භන්ති.

අට්ඨසු කාමසොභණවිපාකෙසු තිස්සො විරතියො ච ද්වෙ අප්පමඤ්ඤායො ච න ලබ්භන්ති. අධිපතිපච්චයො ච පච්ඡාජාතො ච ආසෙවනඤ්චාති තයො පච්චයා න ලබ්භන්ති, එකවීසති පච්චයා ලබ්භන්ති.

උපරි රූපාරූපලොකුත්තරචිත්තෙසුපි ද්වාවීසතිපච්චයතො අතිරෙකං නත්ථි. තස්මා චතූසු ඤාණසම්පයුත්තකාමකුසල චිත්තෙසු විය ඉමෙසු පච්චයඝටනා වෙදිතබ්බා.

එවං සන්තෙ කස්මා තානි චිත්තානි කාමචිත්තතො මහන්ත තරානි ච පණීතතරානි ච හොන්තීති. ආසෙවනමහන්තත්තා. තානි හි චිත්තානි භාවනාකම්මවිසෙසෙහි සිද්ධානි හොන්ති, තස්මා තෙසු ආසෙවනපච්චයො මහන්තො හොති. ආසෙවන මහන්තත්තා ච ඉන්ද්රියපච්චයොපි ඣානපච්චයොපි මග්ගපච්චයොපි අඤ්ඤෙපි වා තෙසං පච්චයා මහන්තා හොන්ති. පච්චයානං උපරූපරි මහන්තත්තා තානි චිත්තානි උපරූපරි ච කාමචිත්තතො මහන්තතරානි ච පණීතතරානි ච හොන්තීති.

චිත්තුප්පාදෙසු පච්චයඝටනානයො නිට්ඨිතො.

රූපකලාපෙසු පච්චයඝටනානයො

රූපකලාපෙසු පච්චයඝටනානයො වුච්චතෙ. අට්ඨවීසති රූපානි නාම, චත්තාරි මහාභූතානි පථවී ආපො තෙජො වායො. පඤ්ච පසාදරූපානි චක්ඛු සොතං ඝානං ජිව්හා කායො. පඤ්ච ගොචරරූපානි රූපං සද්දො ගන්ධො රසො ඵොට්ඨබ්බං. තත්ථ ඵොට්ඨබ්බං තිවිධං පථවීඵොට්ඨබ්බං තෙජොඵොට්ඨබ්බං වායොඵොට්ඨබ්බං. ද්වෙ භාවරූපානි ඉත්ථිභාවරූපං පුම්භාවරූපං. එකං ජීවිතරූපං, එකං හදයරූපං. එකං ආහාරරූපං. එකං ආකාසධාතුරූපං. ද්වෙ විඤ්ඤත්තිරූපානි කායවිඤ්ඤත්තිරූපං වචීවිඤ්ඤත්ති රූපං. තීණි විකාරරූපානි ලහුතා මුදුතා කම්මඤ්ඤතා. චත්තාරි ලක්ඛණරූපානි උපචයො සන්තති ජරතා අනිච්චතා.

තත්ථ ඡ රූපධම්මා රූපධම්මානං පච්චයා හොන්ති චත්තාරි මහාභූතානි ච ජීවිතරූපඤ්ච ආහාරරූපඤ්ච. තත්ථ චත්තාරි මහා භූතානි අඤ්ඤමඤ්ඤස්ස පඤ්චහි පච්චයෙහි පච්චයා හොන්ති සහජාතෙන ච අඤ්ඤමඤ්ඤෙන ච නිස්සයෙන ච අත්ථියා ච අවිගතෙනච. සහජාතානං උපාදාරූපානං අඤ්ඤමඤ්ඤවජ්ජිතෙහි චතූහි පච්චයෙහි පච්චයා හොන්ති. ජීවිතරූපං සහජාතානං කම්මජරූපානං ඉන්ද්රියපච්චයෙන පච්චයො. ආහාරරූපං සහජාතානඤ්ච අසහජාතානඤ්ච සබ්බෙසං අජ්ඣත්තරූපධම්මානං ආහාරපච්චයෙන පච්චයො.

තත්ථෙව තෙරස රූපධම්මා නාමධම්මානං විසෙසපච්චයා හොන්ති, පඤ්චපසාදරූපානි ච සත්ත ගොචරරූපානි ච හදයවත්ථුරූපඤ්ච. තත්ථ පඤ්ච පසාදරූපානි පඤ්චන්නං විඤ්ඤාණධාතූනං මාතරො විය පුත්තකානං වත්ථුපුරෙජාතෙන ච වත්ථුපුරෙජාතින්ද්රියෙන ච වත්ථු පුරෙජාතවිප්පයුත්තෙන ච පච්චයා හොන්ති. සත්ත ගොචරරූපානි පඤ්චන්නං විඤ්ඤාණධාතූනං තිස්සන්නං මනොධාතූනඤ්ච පිතරො විය පුත්තකානං ආරම්මණපුරෙජාතෙන පච්චයා හොන්ති. හදයවත්ථුරූපං ද්වින්නං මනොධාතු මනොවිඤ්ඤාණධාතූනං රුක්ඛො විය රුක්ඛදෙවතානං යථාරහං පටිසන්ධික්ඛණෙ සහජාතනිස්සයෙන පවත්තිකාලෙ වත්ථුපුරෙජාතෙන ච වත්ථුපුරෙජාතවිප්පයුත්තෙන ච පච්චයො හොති.

තෙවීසති රූපකලාපා. තත්ථ එකාය රජ්ජුයා බන්ධිතානං කෙසානං කෙසකලාපො විය තිණානං තිණකලාපො විය එකෙන ජාතිරූපෙන බන්ධිතානං රූපධම්මානං කලාපො පරිපිණ්ඩිරූප කලාපො නාම.

තත්ථ චත්තාරි මහාභූතානි වණ්ණො ගන්ධො රසො ඔජාති ඉමෙ අට්ඨ ධම්මා එකො සබ්බමූලකලාපො නාම, සබ්බමූලට්ඨකන්ති ච වුච්චති.

නව කම්මජරූපකලාපා, – ජීවිතනවකං වත්ථුදසකං කාය දසකං ඉත්ථිභාවදසකං පුම්භාවදසකං චක්ඛුදසකං සොතදසකං ඝානදසකං ජිව්හාදසකං. තත්ථ සබ්බමූලට්ඨකමෙවජීවිතරූපෙන සහ ජීවිතනවකං නාම. එතදෙව කම්මජකලාපෙසු මූලනවකං හොති. මූලනවකමෙව යථාක්කමං හදයවත්ථුරූපාදීහි අට්ඨරූපෙහි සහ වත්ථුදසකාදීනි අට්ඨදසකානි භවති. තත්ථ ජීවිතනවකඤ්ච කායදසකඤ්ච භාවදසකානිචාති චත්තාරො කලාපා සකල කායෙ පවත්තන්ති. තත්ථ ජීවිතනවකන්ති පාචකග්ගි ච කායග්ගි ච වුච්චති. පාචකග්ගි නාම පාචකතෙජො කොට්ඨාසො, සො ආමාසයෙ පවත්තිත්වා අසිතපීතඛායිතසායිතානි පරිපාචෙති. කායග්ගි නාම සකලකායබ්යාපකො උස්මාතෙජො කොට්ඨාසො, සො සකල කායෙ පවත්තිත්වා පිත්තසෙම්හලොහිතානි අපූතීනි විප්පසන්නානි කරොති. තෙසං ද්වින්නං විසමවුත්තියා සති සත්තා බහ්වාබාධා හොන්ති, සමවුත්තියා සති අප්පාබාධා. තදුභයං ජීවිතනවකං සත්තානං ආයුං සම්පාදෙති. වණ්ණං සම්පාදෙති. කායදසකං සකලකායෙ සුඛසම්ඵස්ස දුක්ඛසම්ඵස්සානි සම්පාදෙති. භාව දසකානි ඉත්ථීනං සබ්බෙ ඉත්ථාකාරෙ සම්පාදෙති. පුරිසානං සබ්බෙ පුරිසාකාරෙ සම්පාදෙහි. සෙසානි වත්ථුදසකාදීනි පඤ්චදසකානි පදෙසදසකානි නාම. තත්ථ වත්ථුදසකං හදයකොසබ්භන්තරෙ පවත්තිත්වා සත්තානං නානාපකාරානි සුචින්තිතදුචින්තිතානි සම්පාදෙති. චක්ඛුදසකාදීනි චත්තාරි දසකානි චක්ඛුගුළ කණ්ණබිල නාසබිල ජිව්හාතලෙසු පවත්තිත්වා දස්සන සවන ඝායන සායනානි සම්පාදෙති.

අට්ඨ චිත්තජරූපකලාපා, සබ්බමූලට්ඨකං සද්දනවකං කාය විඤ්ඤත්තිනවකං සද්දවචීවිඤ්ඤත්තිදසකන්ති චත්තාරො මූලකලාපා ච තෙයෙව ලහුතා මුදුතා කම්මඤ්ඤතාසඞ්ඛාතෙහි තීහි විකාර රූපෙහි සහ චත්තාරො සවිකාරකලාපා ච.

තත්ථ සරීරධාතූනං විසමප්පවත්තිකාලෙ ගිලානස්ස මූල කලාපානි එව පවත්තන්ති. තදා හි තස්ස සරීරරූපානි ගරූනි වා ථද්ධානි වා අකම්මඤ්ඤානි වා හොන්ති, යථාරුචි ඉරියපථංපි පවත්තෙතුං අඞ්ග පච්චඞ්ගානිපි චාලෙතුං වචනංපි කථෙතුං දුක්ඛො හොති. සරීරධාතූනං සමප්පවත්තිකාලෙ පන අගිලානස්ස ගරුථද්ධාදීනං සරීරදොසානං අභාවතො සවිකාරා පවත්තන්ති. තෙසු ච චිත්තඞ්ගවසෙන කායඞ්ග චලනෙ ද්වෙ කායවිඤ්ඤත්තිකලාපා පවත්තන්ති. චිත්තවසෙනෙව මුඛතො වචනසද්දප්පවත්තිකාලෙ ද්වෙ වචීවිඤ්ඤත්තිකලාපා, චිත්තවසෙනෙව අක්ඛරවණ්ණරහිතානං හසනරොදනාදීනං අවචනසද්දානං මුඛතො පවත්තිකාලෙ ද්වෙ සද්දකලාපා, සෙසකාලෙසු ද්වෙ ආදි කලාපා පවත්තන්ති.

චත්තාරො උතුජරූපකලාපා, සබ්බමූලට්ඨකං සද්දනවකන්ති ද්වෙ මූලකලාපා ච ද්වෙ සවිකාරකලාපා ච. තත්ථ අයං කායො යාවජීවං ඉරියාපථසොතං අනුගච්ඡන්තො යාපෙති, තස්මා ඉරියාපථනානත්තං පටිච්ච ඉමස්මිං කායෙ ඛණෙ ඛණෙ ධාතූනං සමප්පවත්තිවිසමප්පවත්තියො පඤ්ඤායන්ති. තථා උතුනානත්තං පටිච්ච ආහාරනානත්තං පටිච්ච වාතාතපසප්ඵස්සනානත්තං පටිච්ච කායඞ්ග පරිහාරනානත්තං පටිච්ච අත්තූපක්කමපරූපක්කමනානත්තං පටිච්ච. තත්ථ විසමප්පවත්තිකාලෙ ද්වෙ මූලකලාපා එව පවත්තන්ති, සමප්පවත්තිකාලෙ ද්වෙ සවිකාරා. තෙසු ච ද්වෙ සද්දකලාපා චිත්තජසද්දතො පරම්පරසද්දෙසු ච අඤ්ඤෙසු ලොකෙ නානප්පකාරසද්දෙසු ච පවත්තන්ති.

ද්වෙ ආහාරජරූපකලාපා, – සබ්බමූලට්ඨකං සවිකාරන්ති. ඉමෙ ද්වෙ කලාපා සප්පායෙන වා අසප්පායෙන වා ආහාරෙන ජාතානං සමරූපවිසමරූපානං වසෙන වෙදිතබ්බා.

ආකාසධාතු ච ලක්ඛණරූපානිචාති පඤ්චරූපානි කලාප මුත්තානි හොන්ති. තෙසු ආකාසධාතු කලාපානං අන්තරා පරිච්ඡෙද මත්තත්තා කලාපමුත්තා හොති. ලක්ඛණරූපානි සඞ්ඛතභූතානං රූප කලාපානං සඞ්ඛතභාවජානනත්ථාය ලක්ඛණමත්තත්තා කලාප මුත්තානි.

ඉමෙ තෙවීසති කලාපා අජ්ඣත්තසන්තානෙ ලබ්භන්ති. බහිද්ධා සන්තානෙ පන ද්වෙ උතුජමූලකලාපා එව ලබ්භන්ති. තත්ථ ද්වෙ රූප සන්තානානි අජ්ඣත්තසන්තානඤ්ච බහිද්ධාසන්තානඤ්ච. තත්ථ අජ්ඣත්තසන්තානං නාම සත්තසන්තානං වුච්චති. බහිද්ධාසන්තානං නාම පථවීපබ්බතනදීසමුද්ද රුක්ඛතිණාදීනි වුච්චති. තත්ථ අජ්ඣත්තසන්තානෙ අට්ඨවීසති රූපානි තෙවීසති රූපකලාපානි ලබ්භන්ති.

තත්ථ පටිසන්ධිනාමධම්මා පටිසන්ධික්ඛණෙ කම්මජරූපකලාපානං ඡධා පච්චයා හොන්ති චතූහි මහාසහජාතෙහි ච විපාකෙන ච විප්පයුත්තෙන ච. හදයවත්ථුරූපස්ස පන අඤ්ඤමඤ්ඤෙන සහ සත්තධා පච්චයා හොන්ති. තෙස්වෙව නාමධම්මෙසු හෙතුධම්මා හෙතුභාවෙන, චෙතනා කම්මභාවෙන, ආහාරධම්මා ආහාරභාවෙන, ඉන්ද්රිය ධම්මා ඉන්ද්රියභාවෙන, ඣානධම්මා ඣාන භාවෙන, මග්ගධම්මා මග්ග භාවෙනාති යථාරහං ඡධා පච්චයා හොන්ති. අතීතානි පන කුසලාකුසලකම්මානි එකධාව පච්චයා හොන්ති කම්මපච්චයෙන, පඨමභවඞ්ගාදිකා පච්ඡාජාතා පවත්තනාමධම්මා පුරෙජාතානං කම්මජරූප කලාපානං එකධා පච්චයා හොන්ති පච්ඡාජාතෙන. එත්ථ ච පච්ඡාජාත වචනෙන චත්තාරො පච්ඡාජාතජාතිකා පච්චයා ගහිතා හොන්ති. අතීතානි ච කම්මානි එකධාව පච්චයා හොන්ති. එවං නාමධම්මා කම්මජරූපකලාපානං යථාරහං චුද්දසහි පච්චයෙහි පච්චයා හොන්ති. ඉධ දසපච්චයා න ලබ්භන්ති ආරම්මණඤ්ච අධිපති ච අනන්තරඤ්ච සමනන්තරඤ්ච උපනිස්සයො ච පුරෙජාතො ච ආසෙවනඤ්ච සම්පයුත්තො ච නත්ථි ච විගතො ච.

පවත්තිකාලෙ රූපජනකා නාමධම්මා අත්තනා සහජාතානං චිත්තජරූපකලාපානං පඤ්චධා පච්චයා හොන්ති චතූහි මහාසහ ජාතෙහි ච විප්පයුත්තෙන ච. තෙස්වෙව නාමධම්මෙසු හෙතුධම්මා හෙතුභාවෙන, අධිපතිධම්මා අධිපතිභාවෙන, චෙතනා කම්මභාවෙන, විපාකධම්මා විපාකභාවෙන, ආහාරධම්මා ආහාර භාවෙන, ඉන්ද්රියධම්මා ඉන්ද්රියභාවෙන, ඣානධම්මා ඣානභාවෙන, මග්ගධම්මා මග්ගභාවෙනාති යථාරහං අට්ඨධා පච්චයා හොන්ති. පච්ඡාජාතා සබ්බෙ නාමධම්මා පුරෙජාතානං චිත්තජරූපකලාපානං එකධා පච්චයා හොන්ති පච්ඡාජාතෙන. එවං නාමධම්මා චිත්තජරූප කලාපානං යථාරහං චුද්දසහි පච්චයෙහි පච්චයා හොන්ති. ඉධපි දස පච්චයා න ලබ්භන්ති ආරම්මණඤ්ච අනන්තරඤ්ච සමනන්තරඤ්ච අඤ්ඤමඤ්ඤඤ්ච උපනිස්සයො ච පුරෙජාතො ච ආසෙවනඤ්ච සම්පයුත්තො ච නත්ථි ච විගතො ච.

පටිසන්ධිචිත්තස්ස ඨිතිකාලතො පට්ඨාය පවත්තිකාලෙ සබ්බෙපි නාමධම්මා සබ්බෙසං උතුජරූපකලාපානඤ්ච ආහාරජරූප කලාපානඤ්ච එකධා පච්චයා හොන්ති පච්ඡාජාතවසෙන. එත්ථපි පච්ඡාජාතවචනෙන චත්තාරො පච්ඡාජාතජාතිකා ගහිතා හොන්ති, සෙසා වීසති පච්චයා න ලබ්භන්ති.

සබ්බෙසු පන තෙවීසතියා රූපකලාපෙසුචත්තාරොමහා භූතා අඤ්ඤමඤ්ඤස්ස පඤ්චධා පච්චයා හොන්ති චතූහි මහාසහ ජාතෙහි ච අඤ්ඤමඤ්ඤෙන ච, සහජාතානං උපාදාරූපානං චතුධා පච්චයා හොන්ති චතූහි මහාසහජාතෙහි . ආහාරරූපං සහජාතානඤ්ච අසහජාතානඤ්ච සබ්බෙසං අජ්ඣත්තරූපකලාපානං ආහාර පච්චයෙන පච්චයො හොති. නවසු කම්මජරූපකලාපෙසු ජීවිතරූපං සහජාතානමෙව රූපානං ඉන්ද්රියපච්චයෙන පච්චයො හොති. එවං අජ්ඣත්තරූපධම්මා අජ්ඣත්තරූපධම්මානං සත්තධා පච්චයා හොන්ති. බහිද්ධා රූපධම්මා පන බහිද්ධාභූතානං ද්වින්නං උතුජරූපකලාපානං පඤ්චධා පච්චයා හොන්තීති.

රූපකලාපෙසු පච්චයඝටනානයො නිට්ඨිතො.

එත්ථ ච පට්ඨානසද්දස්ස අත්ථො වත්තබ්බො. පධානං ඨානන්ති පට්ඨානං. තත්ථ පධානන්ති පමුඛං, ඨානන්ති පච්චයො, පමුඛපච්චයො මුඛ්යපච්චයො එකන්තපච්චයොති වුත්තං හොති. සො ච එකන්ත පච්චයො එකන්තපච්චයුප්පන්නං පටිච්ච වත්තබ්බො.

දුවිධඤ්හි පච්චයුප්පන්නං මුඛ්යපච්චයුප්පන්නං නිස්සන්දපච්චයුප්පන්නන්ති. තත්ථ මුඛ්යපච්චයුප්පන්නං නාම මූලපච්චයුප්පන්නං, නිස්සන්දපච්චයුප්පන්නං නාම පරම්පර පච්චයුප්පන්නං. තත්ථ මූලපච්චයුප්පන්නමෙව එකන්තපච්චයුප්පන්නං නාම. තඤ්හි අත්තනො පච්චයෙ සති එකන්තෙන උප්පජ්ජතියෙව, නො නුප්පජ්ජති. පරම්පරපච්චයුප්පන්නං පන අනෙකන්තපච්චයුප්පන්නංනාම, තඤ්හි තස්මිං පච්චයෙ සතිපි උප්පජ්ජති වා, න වා උප්පජ්ජති. තත්ථ එකන්තපච්චයුප්පන්නං පටිච්ච සො පච්චයො එකන්තපච්චයො නාම. සො එව ඉමස්මිං මහාපකරණෙ වුත්තො. තතො එව අයං චතුවීසතිපච්චයගණො ච ඉමං මහා පකරණඤ්ච පට්ඨානන්ති වුච්චති.

තත්ථ එකස්ස පුරිසස්ස ධනධඤ්ඤත්ථාය ලොභො උප්පජ්ජති. සො ලොභවසෙන උට්ඨාය අරඤ්ඤං ගන්ත්වා එකස්මිං පදෙසෙ ඛෙත්තානි කරොති, වත්ථූනි කරොති, උය්යානානි කරොති. තෙසු සම්පජ්ජමානෙසු සො පුරිසො බහූනි ධනධඤ්ඤානි ලභිත්වා අත්තනා ච පරිභුඤ්ජති, පුත්තදාරෙ ච පොසෙති, පුඤ්ඤානි ච කරොති, පුඤ්ඤඵලානි ච ආයතිං පච්චනුභවිස්සති. තත්ථ ලොභසහ ජාතානි නාමරූපානි මුඛ්යපච්චයුප්පන්නානි නාම. තතො පරං යාව ආයතිං භවෙසු පුඤ්ඤඵලානි පච්චනුභොති, තාව උප්පන්නානි පරම්පරඵලානි තස්ස ලොභස්ස නිස්සන්දපච්චයුප්පන්නානි නාම. තෙසු ද්වීසු පච්චයුප්පන්නෙසු මුඛ්යපච්චයුප්පන්නමෙව පට්ඨානෙ වුත්තං. නිස්සන්දපච්චයුප්පන්නං පන සුත්තන්තනයෙන කථෙතබ්බං. තත්ථ සුත්තන්තනයො නාම ඉමස්මිං සති ඉදං හොති, ඉමස්ස උප්පාදා ඉදං උප්පජ්ජතීති එවරූපො පච්චයනයො. අපි ච ලොභො දොසො මොහොති තයො ධම්මා සකලස්ස සත්තලොකස්සපි සඞ්ඛාරලොකස්සපි ඔකාස ලොකස්සපි විපත්තියා මූලට්ඨෙන හෙතූ නාම. අලොභො අදොසො අමොහොති තයො ධම්මා සම්පත්තියා මූලට්ඨෙන හෙතූනාමාති කථෙතබ්බං. එස නයො සබ්බෙසු පට්ඨානපච්චයෙසු යථාරහං වෙදිතබ්බො. එවඤ්ච සති ලොකෙ සබ්බා ලොකප්පවත්තියො ඉමෙසං චතුවීසතියා පච්චයානං මුඛ්ය පච්චයුප්පන්නෙන සද්ධිං නිස්සන්දපච්චයුප්පන්නා එව හොන්තීති වෙදිතබ්බොති.

එත්තාවතා පච්චයානං අත්ථදීපනා පච්චයානං සභාගසඞ්ගහො පච්චයානං ඝටනානයොති තීහි කණ්ඩෙහි පරිච්ඡින්නා පට්ඨානුද්දෙස දීපනී නිට්ඨිතා හොති.

ම්රම්මරට්ඨෙ ම්ौංජ්වානගරෙ ලෙඩීතීඅරඤ්ඤවිහාරවාසිනා මහා ථෙරෙන කතායං පච්චයුද්දෙසදීපනී.