📜

9. උපනිස්සයපච්චයො

තිවිධො උපනිස්සයපච්චයො, ආරම්මණූපනිස්සයො අනන්තරූපනිස්සයො පකතූපනිස්සයො. තත්ථ ආරම්මණූප නිස්සයො ආරම්මණාධිපතිපච්චයසදිසො, අනන්තරූපනිස්සයො අනන්තරපච්චයසදිසො.

කතමො පකතූපනිස්සයො. සබ්බෙපි අතීතානාගත පච්චුප්පන්නා අජ්ඣත්තබහිද්ධාභූතා චිත්තචෙතසිකරූපධම්මා ච නිබ්බානඤ්ච පඤ්ඤත්ති ච සබ්බෙසං පච්චුප්පන්නානං චිත්තචෙතසිකානං ධම්මානං යථාරහං පකතූපනිස්සයො.

තත්ථ අතීතො පරිනිබ්බුතො අම්හාකං බුද්ධො ච ධම්මො ච අරියසාවකසඞ්ඝො ච සම්මුතිසඞ්ඝපරම්පරා ච අම්හාකං පච්ඡිම ජනානං කුසලුප්පත්තියා පකතූපනිස්සයපච්චයො. තථා ලොකෙ අතීතා කාලඞ්කතා මාතාපිතරො ච ආචරියා ච පණ්ඩිතසමණබ්රාහ්මණා ච පාකටා නානාතිත්ථාචරියා ච මහිද්ධිකා මහානුභාවා පොරාණකරාජානො ච පච්ඡිමකානං ජනානං කුසලුප්පත්තියා වා අකුසලුප්පත්තියා වා සුඛදුක්ඛුප්පත්තියා වා පකතූපනිස්සයො. තථා හි තෙ පච්ඡිමකානං ජනානං අත්ථාය නානාසද්ධම්මපඤ්ඤත්තියො වා නානාඅසද්ධම්මපඤ්ඤත්තියො වා නානාලොකූපකරණානි වා පුරෙ පට්ඨපෙසුං. පච්ඡිමජනා ච තෙහි පට්ඨපිතෙසු දානසීලාදිධම්මෙසු වා ලොකචාරිත්ත කුලගොත්තචාරිත්ත ධම්මෙසු වා නානාදිට්ඨිවාදෙසු වා නානාකම්මායතනසිප්පායතන විජ්ජාඨානෙසු වා යථාපට්ඨපිතෙසු ගාමනිගමනගරඛෙත්තවත්ථු තළාකපොක්ඛරණිආවාටාදීසු වා ගෙහරථසකටනාවා සම්පොතසම්බන්ධාදීසු වා ජාතරූපරජතමණිමුත්තාදීසු වා දායජ්ජං පටිපජ්ජන්තා ලොකෙ වඩ්ඪන්ති.

අනාගතොපි මෙත්තෙය්යො නාම බුද්ධො ච තස්ස ධම්මො ච තස්ස සඞ්ඝො ච එතරහි බහුජ්ජනානං පාරමිපුඤ්ඤප්පවත්තියා පකතූපනිස්සයපච්චයො. තථා ඉමස්මිං භවෙ ච පච්ඡිමෙ කාලෙ පටිලභිස්සමානා ඉස්සරියට්ඨානධනධඤ්ඤසම්පත්තියො පුරිමෙ කාලෙ ඨිතානං මහාජනානං නානාභිසඞ්ඛාරුප්පත්තියා පකතූපනිස්සය පච්චයො. අනාගතභවෙ ච අනුභවිස්සමානා භවසම්පත්ති භොග සම්පත්තියො මග්ගඵලනිබ්බානසම්පත්තියො ච එතරහි පච්චුප්පන්නභවෙ ඨිතානං දානසීලාදිපුඤ්ඤකිරියුප්පත්තියා පකතූපනිස්සයපච්චයො. යථා හි ලොකෙ හෙමන්තෙ කාලෙ ධඤ්ඤප්ඵලානි ලභිස්සාමාති වස්සිකෙ කාලෙ කස්සනවප්පනකම්මානි ආරභන්ති, කම්මෙ සිද්ධෙ තං තං ධනං ලභිස්සාමාති පුබ්බභාගෙ තං තං වීරියකම්මං වා තං තං පඤ්ඤාකම්මං වා ආරභන්ති. තත්ථ ධඤ්ඤප්ඵලප්පටිලාභො ච තං තං ධනප්පටි ලාභොච තං තං කම්මාරම්භස්ස අනාගතපකතූපනිස්සයපච්චයො තං තං කම්මාරම්භො ච ධඤ්ඤප්ඵලප්පටිලාභස්ස ච තං තං ධනප්පටි ලාභස්ස ච අතීතපකතූපනිස්සයපච්චයො. එවමෙව පච්ඡිමෙ අනාගතෙ කාලෙ නානාකම්මප්ඵලානි සම්පස්සන්තා පත්ථයන්තා මහාජනා පුරිමෙ පච්චුප්පන්නෙ කාලෙ නානාපුඤ්ඤකම්මානි ආරභන්ති. තත්ථ පුඤ්ඤප්ඵලානි පුඤ්ඤකම්මානං අනාගතපකතූපනිස්සයපච්චයො. පුඤ්ඤකම්මානි පුඤ්ඤප්ඵලානං අතීතපකතූපනිස්සයපච්චයො. තස්මා අනාගතපකතූපනිස්සයොපි අතීතපකතූපනිස්සයො විය අතිමහන්තො පච්චයො හොති.

පච්චුප්පන්නා බුද්ධායො පච්චයා පච්චුප්පන්නානං මනුස්සදෙවබ්රහ්මානං පච්චුප්පන්නා මාතාපිතරො පච්චුප්පන්නානං පුත්තධීතාදීනං පච්චුප්පන්නපකතූප නිස්සයො නාම. සො සුපාකටොයෙව.

අජ්ඣත්තභූතා පකතූපනිස්සයධම්මා නාම බුද්ධාදීසු සවිඤ්ඤාණකසන්තානෙසු උප්පන්නා පච්චයධම්මා. බහිද්ධාභූතා පකතූපනිස්සයධම්මා නාම සත්තානං පතිට්ඨානභූතා පථවිපබ්බතනදී සමුද්දාදයො තෙසං තෙසං සත්තානං බහූපකාරා අරඤ්ඤවනරුක්ඛ තිණපුබ්බණ්ණාපරණ්ණාදයො චන්දසූරියගහනක්ඛත්තාදයො වස්සොදකඅග්ගිවාතසීතඋණ්හාදයො ච සබ්බෙපි තෙ සත්තානං කුසලුප්පත්තියා වා අකුසලුප්පත්තියා වා සුඛුප්පත්තියා වා දුක්ඛුප්පත්තියා වා බලවපච්චයා හොන්ති.

ඉමෙ ජනා දිට්ඨෙව ධම්මෙ පරිනිබ්බායිස්සාමාති බොධිපක්ඛිය ධම්මෙ වා භාවෙන්ති, අනාගතෙ බුද්ධකාලෙ පරිනිබ්බායිස්සාමාති පාරමීධම්මෙ වා පරිපූරෙන්ති. තත්ථ නිබ්බානං තෙසං ධම්මානං උප්පත්තියා බලවපච්චයො හොති.

ලොකෙ නානාවොහාරභූතා නාමපඤ්ඤත්තියො ච බුද්ධ සාසනෙ තිපිටකපරියත්තිධම්මභූතා නාමපඤ්ඤත්තියො ච තෙසං තෙසං අත්ථානං ජානනත්ථාය බලවපච්චයො.

තත්ථ සඞ්ඛතධම්මා නාම පච්චයෙ සති උප්පජ්ජන්ති, අසති නුප්පජ්ජන්ති. උප්පජ්ජිත්වාපි පච්චයෙ සති තිට්ඨන්ති, අසති න තිට්ඨන්ති. තස්මා තෙසං උප්පත්තියා වා ඨිතියා වා පච්චයො නාම ඉච්ඡිතබ්බො. නිබ්බානං පන පඤ්ඤත්ති ච අසඞ්ඛතධම්මා හොන්ති අජාතිධම්මා අනුප්පාදධම්මා නිච්ච ධම්මා ධුවධම්මා. තස්මා තෙසං උප්පාදාය වා ඨිතියා වා පච්චයො නාම නත්ථීති.

කුසලො කුසලස්ස උපනිස්සයො. සද්ධං උපනිස්සාය දානං දෙති, සීලං සමාදියතීතිආදිනා සුපාකටො. තථා රාගං උපනිස්සාය පාණං හනති, අදින්නං ආදියතීතිආදිනා සප්පායං උතුං සප්පායං භොජනං උපනිස්සාය කායිකං සුඛං පච්චනුභොතීතිආදිනා ච අකුසලො අකුසලස්ස, අබ්යාකතො අබ්යාකතස්ස උපනිස්සයොපි සුපාකටො.

කුසලො පන අකුසලස්සපි බලවූපනිස්සයො. දානං දත්වා තෙන දානෙන අත්තානං උක්කංසෙති, පරං වම්භෙති. තථා සීල සම්පන්නො හුත්වා සමාධිසම්පන්නො හුත්වා පඤ්ඤාසම්පන්නො හුත්වා අත්තානං උක්කංසෙති, පරං වම්භෙති.

කුසලො අබ්යාකතස්සපි බලවූපනිස්සයො. සබ්බානි චතුභූමිකකුසලකම්මානි වා කම්මපරිවාරානි කුසලානි වා කාලන්තරෙ චතුභූමිකානං විපාකාබ්යාකතානං බලවූපනිස්සයො. දානපාරමිං පූරෙන්තා පූරණකාලෙ බහුං කායිකදුක්ඛං පච්චනුභවන්ති. තථා සීලපාරමිං නික්ඛමපාරමිං පඤ්ඤාපාරමිං වීරියපාරමිං ඛන්තිපාරමිං සච්චපාරමිං අධිට්ඨානපාරමිං මෙත්තාපාරමිං උපෙක්ඛා පාරමිං. එසෙව නයො ඣානභාවනා මග්ගභාවනාසුපි.

අකුසලො කුසලස්සපි බලවූපනිස්සයො. ඉධෙකච්චො පාපං කත්වා පච්ඡා විප්පටිසාරී හුත්වා තස්ස පාපස්ස පහානාය දානසීලඣානමග්ගකුසලානි සම්පාදෙති. තං පාපං තෙසං කුසලානං බලවූපනිස්සයො.

අකුසලො අබ්යාකතස්සපි බලවූපනිස්සයො. ඉධ බහූ ජනා දුච්චරිතානි කත්වා චතූසු අපායෙසු පතිත්වා අපායදුක්ඛං පච්චනුභවන්ති. දිට්ඨධම්මෙපි කෙචි අත්තනො වා පරස්ස වා දුච්චරිතකම්ම පච්චයා බහුං දුක්ඛං පච්චනුභවන්ති. කෙචි දුච්චරිතකම්මෙන ධනං ලභිත්වා සුඛං පච්චනුභවන්ති. බහුජ්ජනා රාගමූලකං බහුං දුක්ඛං පච්චනුභවන්ති, දොසමූලකං දිට්ඨිමූලකං මානමූලකන්ති.

අබ්යාකතො කුසලස්සපි බලවූපනිස්සයො. ධන සම්පත්තියා දානං දෙති, සීලං පූරෙති, පඤ්ඤං පූරෙති, භාවනාසප්පායං ආවාසං වා ලෙණං වා ගුහංවා රුක්ඛං වා අරඤ්ඤං වා පබ්බතං වා ගොචරගාමං වා උතුසප්පායං වා ආහාරසප්පායං වා ලභිත්වා තං තං භාවනං භාවෙති.

අබ්යාකතො අකුසලස්සපි බලවූපනිස්සයො. ලොකෙ චක්ඛුසම්පදං නිස්සාය බහූනි දස්සනමූලානි අකුසලානි උප්පජ්ජන්ති. එස නයො සොතසම්පදාදීසු . තථා හත්ථසම්පදං පාදසම්පදං සත්ථසම්පදං ආවුධසම්පදන්තිආදිනාපි වත්තබ්බො. එවං උපනිස්සයො තිවිධො හොති.

ඉධ සුත්තන්තූපනිස්සයොපි වත්තබ්බො. කල්යාණමිත්තං උප නිස්සාය පාපමිත්තං උපනිස්සාය ගාමං උපනිස්සාය අරඤ්ඤං උපනිස්සායාතිආදිනා බහූසු ඨානෙසු ආගතො. අපි ච පඤ්චනියාමධම්මා සත්තලොක සඞ්ඛාරලොක ඔකාසලොක සඞ්ඛාතානං තිණ්ණං ලොකානං අවිච්ඡින්නප්පවත්තියා බලවපච්චයා හොන්ති. අයඤ්ච අත්ථො නියාමදීපනියං අම්හෙහි විත්ථාරතො දීපිතොති.

කෙනට්ඨෙන ආරම්මණූපනිස්සයොති. අධිපතිභූතං ආරම්මණමෙව ආරම්මණිකධම්මානං බලවනිස්සයට්ඨෙන ආරම්මණූප නිස්සයො.

කෙනට්ඨෙන අනන්තරූපනිස්සයොති. පුරිමං අනන්තරචිත්තමෙව පච්ඡිමස්ස අනන්තරචිත්තස්ස උප්පජ්ජනත්ථාය බලවනිස්සයට්ඨෙන අනන්තරූපනිස්සයො. මාතා විය පුරිමචිත්තං, පුත්තො විය පච්ඡිමචිත්තං. යථා මාතා අත්තනො අනන්තරෙ පුත්තස්ස උප්පජ්ජනත්ථාය බලවූප නිස්සයො හොති, තථා පුරිමචිත්තං පච්ඡිමචිත්තස්ස උප්පජ්ජනත්ථායාති.

කෙනට්ඨෙන පකතූපනිස්සයොති. පකතියාව ලොකෙ පණ්ඩිතානං පාකටො උපනිස්සයො පකතූපනිස්සයො.

එත්ථ ච අනන්තරූපනිස්සයානුභාවො අනන්තරචිත්තෙ එව ඵරති. පකතූපනිස්සයානුභාවො පන දූරෙපි ඵරතියෙව. තථා හි ඉමස්මිං භවෙ පුරිමෙසු දිවසෙසු වා මාසෙසු වා සංවච්ඡරෙසු වා දිට්ඨසුතඝායිතසායිතඵුසිතවිඤ්ඤාතානි ආරම්මණානි පච්ඡාතථාරූපෙ පච්චයෙ සති වස්සසතෙපි මනොද්වාරෙ ආපාතං ආගච්ඡන්ති. ඉදං නාම පුබ්බෙ මයා දිට්ඨං සුතන්තිආදිනා සත්තා අනුස්සරන්ති. ඔපපාතිකසත්තා පන පුරිමභවංපි අනුස්සරන්ති. තථා මනුස්සෙසුපි අප්පෙකච්චෙ ජාතිස්සරසඤ්ඤාලාභිනො. තථා පුබ්බෙ අනෙකසතසහස්සෙසු දිට්ඨාදීසු වත්ථූසු පච්ඡා එකස්මිං ඛණෙ එකං වත්ථුං දිස්වා වා සුත්වා වා තස්මිං එව ඛණෙ බහූසුපි තෙසු මනොවිඤ්ඤාණසන්තානං ඵරමානං පවත්තතීති. උපනිස්සයපච්චය දීපනා නිට්ඨිතා.