අඤ්ඤ > වංස-ගන්ථ-සඞ්ගහො > චූළගන්ථවංස > 4. ආයායකාචරිය-පරිච්ඡෙදො

ගන්ථා පන සියා ආයාචනෙන ආචරියෙහි කතා, සියා අනායාචනෙන ආචරියෙහි කතා. කතමෙ ගන්ථා ආයාචනෙන, කතමෙ අනායාචනෙන කතා? මහාකච්චායන ගන්ථො, මහාඅට්ඨකථා ගන්ථො, මහාපච්චරිය ගන්ථො, මහාකුරුන්දි ගන්ථො, මහාපච්චරියගන්ථස්ස අට්ඨකථා ගන්ථො, මහාකුරුන්දි ගන්ථස්ස අට්ඨකථා ගන්ථොති. ඉමෙහි ඡ ගන්ථෙහි අත්තනො මතියා සාසනුග්ගහනත්ථාය සද්ධම්මඨිතියා කතා.

බුද්ධඝොසාචරිය ගන්ථෙසු පන විසුද්ධිමග්ගො, සඞ්ඝපාලෙන නාම සඞ්ඝථෙරෙන ආයාචිතෙන බුද්ධඝොසාචරියෙන කතො. දීඝනිකායස්ස අට්ඨකථා ගන්ථො දාඨා නාමෙන සඞ්ඝථෙරෙන ආයාචිතෙන බුද්ධඝොසාචරියෙන කතො. මජ්ඣිමනිකායස්ස අට්ඨකථා ගන්ථො බුද්ධමිත්තනාමෙන ථෙරෙන ආයාචිතෙන බුද්ධඝොසාචරියෙන කතො. සංයුත්තනිකායස්ස අට්ඨකථා ගන්ථො ජොතිපාලෙන නාම ථෙරෙන ආයාචිතෙන බුද්ධඝොසාචරියෙන කතො. අඞ්ගුත්තරනිකායස්ස අට්ඨකථා ගන්ථො භද්දන්තා නාම ථෙරෙන සහආජීවකෙන උපාසකෙන ච ආයාචිතෙන බුද්ධඝොසාචරියෙන කතො. සමන්තපාසාදිකා නාම අට්ඨකථා ගන්ථො බුද්ධසිරි නාමෙන ථෙරෙන ආයාචිතෙන බුද්ධඝොසාචරියෙන කතො. සත්තන්නං අභිධම්ම-ගන්ථානං අට්ඨකථා ගන්ථො චුල්ලබුද්ධඝොසෙන භික්ඛුනා ආයාචිතෙන බුද්ධඝොසාචරියෙන කතො. ධම්මපදස්සඅට්ඨකථා ගන්ථො කුමාරකස්සපනාමෙන ථෙරෙන ආයාචිතෙන බුද්ධඝොසාචරියෙන කතො. ජාතකස්සඅට්ඨකථා ගන්ථො අත්ථදස්සී, බුද්ධමිත්ත, බුද්ධපියදෙව සඞ්ඛාතෙහි තීහි ථෙරෙහි ආයාචිතෙන බුද්ධඝොසාචරියෙන කතො. ඛුද්දකපාඨස්ස අට්ඨකථා ගන්ථො, සුත්තනිපාතස්ස අට්ඨකථා ගන්ථො අත්තනො මතියා බුද්ධඝොසාචරියෙන කතො. අපදානස්ස අට්ඨකථා ගන්ථො පඤ්චනිකාය විඤ්ඤූහි පඤ්චහි ථෙරෙහි ආයාචිතෙන බුද්ධඝොසාචරියෙන කතො.

බුද්ධඝොසාචරිය-ගන්ථදීපනා නිට්ඨිතා.

බුද්ධත්තාචරිය ගන්ථෙසු පන විනය-විනිච්ඡයගන්ථො අත්තනො සිස්සෙන බුද්ධසීහෙන නාම ථෙරෙන ආයාචිතෙන බුද්ධත්තාචරියා කතො. උත්තර-විනිච්ඡයගන්ථො සඞ්ඝපාලෙන නාමෙන ථෙරෙන ආයාචිතෙන බුද්ධදත්තාචරියෙන කතො. අභිධම්මාවතාරො නාම ගන්ථො අත්තනො සිස්සෙන සුමති ථෙරෙන ආයාචිතෙන බුද්ධදත්තාචරියෙන කතො. බුද්ධවංසස්ස අට්ඨකථා ගන්ථො තෙනෙව බුද්ධසීහනාම ථෙරෙන ආයාචිතෙන බුද්ධදත්තාචරියෙන කතො.

බුද්ධදත්තාචරිය-ගන්ථදීපනා නිට්ඨිතා.

අභිධම්මකථාය මූලටීකා නාම ටීකා ගන්ථො බුද්ධමිත්තා නාම ථෙරෙන ආයාචිතෙන ආනන්දාචරියෙන කතො.

නෙත්තිපකරණස්ස අට්ඨකථා ගන්ථො ධම්මරක්ඛිත නාම ථෙරෙන ආයාචිතෙන ධම්මපාලාචරියෙන කතො. ඉතිවුත්තකඅට්ඨකථා ගන්ථො, උදානඅට්ඨකථා ගන්ථො, චරියාපිටකඅට්ඨකථා ගන්ථො, ථෙරකථාඅට්ඨකථා ගන්ථො, ථෙරිකථාඅට්ඨකථා ගන්ථො, විමානවත්ථුඅට්ඨකථා ගන්ථො, පෙතවත්ථුඅට්ඨකථා ගන්ථො, ඉමෙ සත්ත ගන්ථා අත්තනො මතියා ධම්මපාලාචරියෙන කතො. විසුද්ධිමග්ගටීකා ගන්ථො දාඨා නාමෙන නාම ථෙරෙන ආයාචිතෙන ධම්මපාලාචරියෙන කතො, දීඝනිකාය-අට්ඨකථාදීනං චතුන්නං අට්ඨකථානං ටීකා ගන්ථො, අභිධම්මට්ඨකථාය අනුටීකා ගන්ථො, නෙත්තිපකරණට්ඨකථාය ටීකා ගන්ථො, බුද්ධවංසට්ඨකථාය ටීකා ගන්ථො, ජාතකට්ඨකථාය ටීකා ගන්ථො චෙති ඉමෙ පඤ්ච ගන්ථා අත්තනො මතියා ධම්මපාලාචරියෙන කතො.

ධම්මපාලාචරිය-ගන්ථදීපනා නිට්ඨිතා.

නිරුත්තිමඤ්ජූසා නාම චුල්ලනිරුත්තිටීකා ගන්ථො, මහානිරුත්තිසඞ්ඛෙපො නාම ගන්ථො ච අත්තනො මතියා පුබ්බාචරියෙහි විංසු කතො.

පඤ්ච විනයපකරණානං විනයගණ්ඨි නාම ගන්ථො අත්තනො මතියා මහාවජිරබුද්ධාචරියෙන කතො. න්යාසසඞ්ඛාතො මුඛමත්තදීපනී නාම ගන්ථො අත්තනො මතියා විමලබුද්ධි ආචරියෙන කතො. අත්ථබ්යක්ඛ්යානො නාම ගන්ථො අත්තනො මතියා චුල්ලවජිරබුද්ධාචරියෙන කතො. රූපසිද්ධි තස්ස ච ගන්ථස්ස ටීකා ගන්ථො සබ්බ පඤ්චසුත්තඤ්ච අත්තනො මතියා දීපඞ්කරාචරියෙන කතො. සච්චසඞ්ඛෙපො නාම ගන්ථො අත්තනො මතියා චුල්ලධම්මපාලාචරියෙන කතො. මොහච්ඡෙදනී ගන්ථො, විමතිච්ඡෙදනී ගන්ථො, දස බුද්ධවංසො, අනාගතවංසො ච. අත්තනො මතියා කස්සපාචරියෙන කතො. පටිසම්භිදාමග්ගස්ස අට්ඨකථා ගන්ථො මහානාමෙන උපාසකෙන ආයාචිතෙන මහානාමාචරියෙන කතො. දීපවංසො, ථූපවංසො, බොධිවංසො, චුල්ලවංසො, පොරාණවංසො, මහාවංසො චාති ඉමෙ ඡ ගන්ථා අත්තනො මතියා මහානාමාචරියෙහි විසුං කතා. නවො මහාවංසගන්ථො අත්තනො මතියා චුල්ලමහානාමාචරියෙන කතො. සද්ධම්මපජ්ජොතිකා නාම මහානිද්දෙසස්ස අට්ඨකථා ගන්ථො දෙවෙන ථෙරෙන ආයාචිතෙන උපසෙනාචරියෙන කතො. මොග්ගලානබ්යාකරණගන්ථෙ අත්තනො මතියා මොග්ගලානාචරියෙන කතො. සුබොධාලඞ්කාර නාම ගන්ථො අත්තනො මතියා සඞ්ඝරක්ඛිතාචරියෙන කතො. වුත්තොදය ගන්ථො අත්තනො මතියා වුත්තොදයකාරාචරියෙන කතො. ඛුද්දසික්ඛා නාම ගන්ථො අත්තනො මතියා ධම්මසිරාචරියෙන කතො. පොරාණඛුද්දසික්ඛා ටීකා ච මූලසික්ඛා චාති, ඉමෙ ද්වෙ ගන්ථෙ අත්තනො මතියා අඤ්ඤතරෙහි ද්විහාචරියෙහි විංසු කතා.

පරමත්ථවිනිච්ඡයං නාම ගන්ථො සඞ්ඝරක්ඛිතෙන ථෙරෙන ආයාචිතෙන අනුරුද්ධාචරියෙන කතො. නාමරූප-පරිච්ඡෙදො නාම ගන්ථො අත්තනො මතියා අනුරුද්ධාචරියෙන කතො. අභිධම්මත්ථසඞ්ගහං නාම ගන්ථො නම්ම නාමෙන උපාසකෙන ආයාචිතෙන අනුරුද්ධාචරියෙන කතො. ඛෙමො නාම ගන්ථො අත්තනො මතියා ඛෙමාචරියෙන කතො. සාරත්ථදීපනී නාම විනයට්ඨකථාය ටීකා ගන්ථො, විනයසඞ්ගහං, විනයසඞ්ගහස්ස ටීකා ගන්ථො, අඞ්ගුත්තරට්ඨකථාය නවො ටීකා ගන්ථොති ඉමෙ චත්තාරො ගන්ථා පරක්කමබාහු නාමෙන ලඞ්කාදීපිස්සරෙන රඤ්ඤා ආයාචිතෙන සාරිපුත්තාචරියෙන කතො. සකටසද්දසත්ථස්ස පඤ්චිකාය ටීකා ගන්ථො අත්තනො මතියා සාරිපුත්තාචරියෙන කතො. කඞ්ඛාවිතරණියා විනයත්ථමඤ්ජූසා නාම ටීකා ගන්ථො සුමෙධා නාමථෙරෙන ආයාචිතෙන බුද්ධනාගාචරියෙන කතො. අභිධානප්පදීපිකො නාම ගන්ථො අත්තනො මතියා චූලමොග්ගලානාචරියෙන කතො. සුබොධාලඞ්කාරස්ස මහාසාමි නාම ටීකා, වුත්තොදය විවරණඤ්චාති ඉමෙ ද්වෙ ගන්ථා අත්තනො මතියා වාචිස්සරෙන කතා. ඛුද්දසික්ඛාය සුමඞ්ගලප්පසාදනි නාම නවො ටීකා ගන්ථො සුමඞ්ගලෙන ආයාචිතෙන නවාචිස්සරෙන කතො. සම්බන්ධචින්තාටීකා බාලාවතාරො, මොග්ගලානබ්යාකරණස්ස ටීකා චාති ඉමෙ තයො ගන්ථා, සුමඞ්ගල, බුද්ධමිත්ත, මහාකස්සප සඞ්ඛාතෙහි තීහි ථෙරෙහි ච, ධම්මකිත්ති නාම උපාසකෙන, වානිජ්ජා භාතු උපාසකෙන ච ආයාචිතෙන වාචිස්සරෙන කතො. නාමරූපපරිච්ඡෙදස්ස විභාගො, සද්දත්ථස්ස පදරූප-විභාවනං, ඛෙමපකරණස්ස ටීකා, සීමාලඞ්කාරො, මූලසික්ඛාය ටීකා, රූපවිභාගො, පච්චයසඞ්ගහො චාති ඉමෙ සත්ත ගන්ථා අත්තනො මතියා වාචිස්සරෙන කතා. සච්චසඞ්ඛෙපස්ස ටීකා ගන්ථො සාරිපුත්ත-නාමෙන ථෙරෙන ආයාචිතෙන වාචිස්සරෙන කතො. අභිධම්මාවතාරස්ස ටීකා, අභිධම්මත්ථසඞ්ගහස්ස ටීකා චාති ඉමෙ ද්වෙ ගන්ථා අත්තනො මතියා සුමඞ්ගලාචරියෙන කතා. සාරත්ථසඞ්ගහං නාම ගන්ථො අත්තනො මතියා බුද්ධප්පියෙන කතො දන්තධාතුවණ්ණනා නාම පකරණං

ලඞ්කාදීපිස්සරස්ස රඤ්ඤො සෙනාපතිනා ආයාචිතෙන ධම්මකිත්තිනාමාචරියෙන කතං. ජිනචරිතං නාම පකරණං අත්තනො මතියා මෙධඞ්කරාචරියෙන කතං. ජිනාලඞ්කාරො, ජිනාලඞ්කාරස්ස ටීකා අත්තනො මතියා බුද්ධරක්ඛිතාචරියෙන කතො. අමතධරස්ස නාම අනාගතවංසස්ස අත්තනො මතියා අට්ඨකථා උපතිස්සාචරියෙන කතා. කඞ්ඛාවිතරණීයා ලීනත්ථපකාසිනී, නිසන්දෙහො, ධම්මානුසාරණී, ඤෙය්යා-සන්තති, ඤෙය්යා-සන්තතියා ටීකා, සුමතාවතාරො, ලොකපඤ්ඤත්ති පකරණං, තථාගතුප්පත්ති පකරණං, නලාටධාතුවණ්ණනා, සීහළවත්ථු, ධම්මදීපකො පටිපත්ති සඞ්ගහො, විසුද්ධිමග්ගස්ස ගණ්ඨි, අභිධම්මගණ්ඨි, නෙත්තිපකරණගණ්ඨි, විසුද්ධිමග්ගචූල-නවටීකා, සොතබ්බමාලිනී, පසාදජනනී, ඔකස්සලොකො, සුබොධාලඞ්කාරස්ස නව ටීකා චෙති, ඉමෙ වීසති ගන්ථා අත්තනො මතියා වීසතාචරියෙහි විංසු විංසු කතා.

සද්දත්ථ භෙදචින්තා නාම පකරණං අත්තනො මතියා සද්ධම්මසිරිනාමාචරියෙන කතං. සුමන-කූටවණ්ණනං නාම පකරණං, රාහුලා නාම ථෙරෙන ආයාචිතෙන වාචිස්සරෙනදෙවථෙරෙන කතං. සොතත්ථ කිං මහානිදානං නාම පකරණං අත්තනො මතියා චුල්ලබුද්ධඝොසාචරියෙන කතං. මධුරසඞ්ගාහනි නාම පකරණං අත්තනො මතියා රට්ඨපාලාචරියෙන කතං. ලිඞ්ගත්ථවිවරණං නාම පකරණං අත්තනො මතියා සුභූතචන්දාචරියෙන කතං. සද්දනීතිපකරණං අත්තනො මතියා අග්ගවංසාචරියෙන කතං. න්යාසපකරණස්ස මහාටීකා නාම ටීකා අත්තනො මතියා වජිරබුද්ධාචරියෙන කතා. මුඛමත්තසාරො අත්තනො මතියා ගුණසාගරාචරියෙන කතො. මුඛමත්තසාරස්ස ටීකා සුතසම්පන්න නාමෙන ධම්මරාජිනො ගුරුනා සඞ්ඝථෙරෙන ආයාචිතෙන ගුණසාගරාචරියෙන කතා. සද්දත්ථභෙදචින්තාය මහාටීකා අත්තනො මතියා අභයාචරියෙන කතා. ලිඞ්ගත්ථවිවරණප්පකාසකං නාම පකරණං අත්තනො මතියා ඤාණසාගරාචරියෙන කතං. ගුළ්හත්ථස්ස ටීකා බාලප්පබොධනඤ්ච දුවිධං පකරණං අත්තනො මතියා අඤ්ඤතරාචරියෙන කතං. සද්දත්ථභෙදචින්තාය මජ්ඣිමටීකා අත්තනො මතියා අඤ්ඤතරාචරියෙන කතා. බාලාවතාරස්ස ටීකා, ලිඞ්ගත්ථවිවරණා ටීකා ච අත්තනො මතියා උත්තමාචරියෙන කතා. සද්දත්ථභෙදචින්තාය නව ටීකා අත්තනො මතියා අඤ්ඤතරාචරියෙන කතා. අභිධානප්පදීපිකාය ටීකා දණ්ඩීපකරණස්ස මගඝ-භූතා ටීකා චාති දුවිධා ටීකායො අත්තනො මති, සීහසූර නාම රඤ්ඤො එකෙන අමච්චෙන කතා. කොලද්ධජනස්සටීකා පාසාදිකෙන නාම ථෙරෙන ආයාචිතෙන තෙනෙව මහාමච්චෙන කතා. කාරිකං නාම පකරණං ඤාණගම්භීරනාමෙන භික්ඛුනා ආයාචිතෙන ධම්මසෙනාපතාචරියෙන කතං. එතිමාසමිදීපනී [වා එතිමාසමිදීපිකා] නාම පකරණං මනොහාරඤ්ච අත්තනො මතියා තෙනෙව ධම්මසෙනාපතාචරියෙන කතං. කාරිකාය ටීකා අත්තනො මතියා අඤ්ඤතරාචරියෙන කතා. එතිමාසමිදීපිකාය ටීකා අත්තනො මතියා අඤ්ඤතරාචරියෙන කතා.

සද්දබින්දුපකරණං අත්තනො මතියා ධම්මරාජස්ස ගුරුනා අඤ්ඤතරාචරියෙන කතං. සද්දවුත්තිප්පකාසකං නාම පකරණං අඤ්ඤතරෙන භික්ඛුනා ආයාචිතෙන සද්ධම්මගුරු නාමාචරියෙන කතං. සද්දවුත්තිප්පකාසකස්ස ටීකා අත්තනො මතියා සාරිපුත්තාචරියෙන කතා.

කච්චායන සාරො ච කච්චායනසාරස්ස ටීකා චාති දුවිධං පකරණං අත්තනො මතියා අඤ්ඤතරාචරියෙන කතං. ලොකදීපකසාරං නාම පකරණං අත්තනො මතියා නවෙනමෙධඞ්කරාචරියෙන කතං. ලොකුප්පත්තිපකරණං අත්තනො මතියා අග්ගපණ්ඩිතාචරියෙන කතං. ජඞ්ඝදාසකස්ස ටීකා භූතා මගධටීකා අත්තනො මතියා චීවරාචරියෙන කතා. මාතිකත්ථදීපනී, අභිධම්මත්ථසඞ්ගහවණ්ණනා, සීමාලඞ්කාරස්සටීකා, ගණ්ඨිසාරො, පට්ඨානගණනානයො චාති ඉමෙ පඤ්ච පකරණානි අත්තනො මතියා සද්ධම්මජොතිපාලාචරියෙන කතානි. සඞ්ඛෙපවණ්ණනා පරක්කමබාහු-නාමෙන ජම්බුදීපිස්සරෙන රඤ්ඤො ආයාචිතෙ තෙනෙව සද්ධම්මජොතිපාලාචරියෙන කතා. කච්චායනස්ස සුත්තනිද්දෙසො අත්තනො සිස්සෙන ධම්මචාරිනා ථෙරෙන ආයාචිතෙන සද්ධම්මජොතිපාලාචරියෙන කතො. විනයසමුට්ඨානදීපනී නාම පකරණං, අත්තනො ගුරුනා සඞ්ඝථෙරෙන ආයාචිතෙන සද්ධම්ම-ජොතිපාලාචරියෙන කතං.

සත්තපකරණානි පන තෙන පුක්කාමනගරෙ කතානි. සඞ්ඛෙපවණ්ණනාව ලඞ්කාදීපෙ කතා. අභිධම්ම-පන්නරසට්ඨානවණ්ණානං නාම පකරණං අත්තනො මතියා නවෙන-විමලබුද්ධාචරියෙන කතා. සද්දසාරත්ථජාලිනී නාම පකරණං අත්තනො මතියා නවෙන-විමලබුද්ධාචරියෙන කතං. සද්දසාරත්ථ-ජාලිනියා ටීකා, පංයනගරෙ රඤ්ඤො ගුරුනා සඞ්ඝරාජෙන ආයාචිතෙන තෙනෙව නවෙන විමලබුද්ධාචරියෙන කතා. වුත්තොදයස්ස ටීකා, අභිධම්මසඞ්ගහස්ස ටීකාය පරමත්ථමඤ්ජූසා නාම අනුටීකා, දසගණ්ඨිවණ්ණනං නාම පකරණං, මගධභූතවිදග්ගමුඛමණ්ඩනියාටීකා චාති ඉමානි චත්තාරි පකරණානි අත්තනො මතියා තෙනෙව නවෙන විමලබුද්ධාචරියෙන කතානි.

පඤ්චපකරණටීකාය නවානුටීකා අත්තනො මතියා අඤ්ඤතරො චරියෙන කතා. අභිධම්මසඞ්ගහස්ස නවටීකා අත්තනො මතියා අඤ්ඤතරාචරියෙන කතා. අභිධම්මත්ථසඞ්ගහටීකාය [මණි] මඤ්ජූසා [මණිසාරමඤ්ජූසා] නාම නවානුටීකා අත්තනො මතියා අරියවංසාචරියෙන කතා.

පෙටකොපදෙසස්ස ටීකා අත්තනො මතියා උදුම්බරිනාමාචරියෙන පුක්කාමනගරෙ කතා. චතුභාණවාරස්ස අට්ඨකථා, මහාසාරපකාසිනි, මහාදීපනී, සාරත්ථදීපනී, ගතිපකරණං, හත්ථාසාරො, භුම්මසඞ්ගහො, භුම්මනිද්දෙසො, දසවත්ථුකායවිරතිටීකා, චොදනානිරුත්ති, විභත්තිකථා, සද්ධම්මමාලිනි, පඤ්චගතිවණ්ණනා, බාලචිත්ත-පබොධනං, ධම්මචක්කසුත්තස්ස නවට්ඨකථා, දන්තධාතු-පකරණස්ස ටීකා ච සද්ධම්මොපායනො බාලප්පබොධනටීකා ච, ජිනාලඞ්කාරස්ස නවටීකා ච, ලිඞ්ගත්ථ-විවරණං, ලිඞ්ගත්ථ-විනිච්ඡයො, පාතිමොක්ඛවිවරණං, පරමත්ථකථාවිවරණං, සමන්තපාසාදිකවිවරණං, චතුභාණවාරට්ඨකථා විවරණං, අභිධම්මසඞ්ගහවිවරණං, සච්චසඞ්ඛෙපවිවරණං, සද්දත්ථභෙදචින්තාවිවරණං, සද්දවුත්තිවිවරණං, කච්චායනසාරවිවරණං, කච්චායනවිවරණං, අභිධම්මසඞ්ගහස්සටීකාවිවරණං, මහාවෙස්සන්තරජාතකස්ස විවරණං, සක්කාභිමතං, මහාවෙස්සන්තරජාතකස්ස නවට්ඨකථා, පඨම-සම්බොධි ච ලොකනෙත්ති, බුද්ධඝොසාචරියනිදානං, මිලින්ද-පඤ්හො වණ්ණනා, චතුරාරක්ඛා, චතුරාරක්ඛායඅට්ඨකථා, සද්දවුත්තිප්පකරණස්ස නවටීකා චාති ඉමානි, තිචත්තාලීස පකරණානි අත්තනො මතියා සාසනස්ස ජාතියා සද්ධම්මස්ස ඨිතියා ච ලඞ්කාදීපාදීසු විංසු විංසු කතානි.

සම්බුද්ධෙ ගාථා ච…පෙ… නවහාරගුණවණ්ණනා චාති ඉමෙ බුද්ධපණාමාදිකා ගාථායො. අත්තනො අත්තනො බුද්ධගුණපකාසනත්ථාය අත්තනො ච පරෙ ච අනන්තපඤ්ඤාපවත්තනත්ථාය ච පණ්ඩිතෙහි ලඞ්කාදීපාදීසු විංසු විංසු කතා.

[ඉති චුල්ල-ගන්ථවංසෙ ආයාචකාචරියදීපකො නාම චතුත්ථො පරිච්ඡෙදො.]