📜

2. සීහළදීපිකසාසනවංසකථාමග්ගො

2. ඉදානි ¶ සීහළදීපසාසනකථාමග්ගං වත්තුං ඔකාසො අනුප්පත්තො, තස්මා තං වක්ඛාමි.

සීහළදීපඤ්හි සාසනස්ස පතිට්ඨානභූතත්තා චෙතියගබ්භසදිසං හොති. සම්මාසම්බුද්ධො කිර සීහළදීපං ධරමානකාලෙපි තික්ඛත්තුං අගමාසි. පඨමං යක්ඛානං දමනත්ථං එකකොව ගන්ත්වා යක්ඛෙ දමෙත්වා මයි පරිනිබ්බුතෙ සීහළදීපෙ සාසනං පතිට්ඨහිස්සතීති තම්බපණ්ණිදීපෙ ආරක්ඛං කරොන්තො තික්ඛත්තුං දීපං ආවිඤ්ඡි. දුතියං මාතුලභාගිනෙය්යානං නාගරා ජූනං දමනත්ථාය එකකොව ගන්ත්වා තෙ දමෙත්වා අගමාසි. තතියං පඤ්චභික්ඛුසතපරිවාරො ගන්ත්වා මහාචෙතියට්ඨානෙ ච ථූපාරාමචෙතියට්ඨානෙ ච මහාබොධිපතිට්ඨිතට්ඨානෙ ච මහියඞ්ගණචෙතියට්ඨානෙ ච මුදිඞ්ගණචෙතියට්ඨානෙ ච දීඝවාපි චෙතියට්ඨානෙ ච කල්යාණියචෙතියට්ඨානෙ ච නිරොධසමාපත්තිං සමාපජ්ජිත්වා නිසීදි.

තදා ච පන සාසනං ඔගාහෙත්වාන තාව තිට්ඨති. පච්ඡා පන යථාවුත්තත්ථෙරපරම්පරාය සමභිනිවිට්ඨෙන මහාමොග්ගලිපුත්තතිස්සත්ථෙරෙන පෙසිතො මහින්දත්ථෙරො ජිනචක්කෙ පඤ්චතිංසාධිකෙ ද්විසතෙ සම්පත්තෙ දුතියකත්තිකමාසෙ ඉට්ටියෙන උත්තියෙන සම්බුලෙන භද්දසාලෙන චාති එතෙහි ථෙරෙහි සද්ධිං සීහළදීපං අගමාසි. සොණුත්තරත්ථෙරාදයො ජිනචක්කෙ පඤ්චතිංසාධිකෙ ද්විසතෙ සම්පත්තෙ දුතියකත්තිකමාසෙයෙව සාසනස්ස පතිට්ඨාපනත්ථාය අත්තනො අත්තනො සම්පත්තභාරභූතං තං තං ඨානං අගමංසු.

මහාමහින්දත්ථෙරො පන සත්තමාසානි ආගමෙත්වා ජිනචක්කෙ ඡත්තිංසාධිකෙ ද්විසතෙ සම්පත්තෙ ජෙට්ඨමාසස්ස පුණ්ණමියං සීහළදීපං සාසනස්ස පතිට්ඨාපනත්ථාය අගමාසි. තෙනෙව තෙසු නවසු ඨානෙසු සීහළදීපං ඡත්තිංසාධිකෙ ද්විස තෙ ¶ අගමාසි. අඤ්ඤානි පන අට්ඨ ඨානානි පඤ්චතිංසාධිකද්විසතෙයෙව අගමාසීති විසුංව වත්ථපෙතබ්බො.

කස්මා පන මහාමහින්දත්ථෙරො සත්තමාසානි ආගමෙත්වා සබ්බපච්ඡා සීහළදීපං ගච්ඡතීති. සීහළදීපෙ මුටභිවො නාම රාජා ජරාදුබ්බලො අහොති, සාසනං පග්ගහෙතුං අසමත්ථො, තස්ස පන පුත්තො දෙවානං පිය තිස්සො නාම රාජකුමාරො දහරො සාසනං පග්ගහෙතුං සමත්ථො භවිස්සති, සො ච දෙවානං වියතිස්සො රජ්ජං තාව ලභතු වෙදිස්සකගිරිනගරෙ මාතුයා සද්ධිං ඤාතකෙ තාව පස්සාමීති අපෙක්ඛිත්වා සත්තමාසානි ආගමෙත්වා ඡත්තිංසාධිකද්විසතෙයෙව ජිනචක්කෙ මහාමහින්දත්ථෙරො සීහළදීපං ගච්ඡතීති වෙදිතබ්බං.

මහාමහින්දත්ථෙරො ච ඉට්ටියාදීහි ථෙරෙහි චතූහි භාගිනෙය්යෙන සුමනසාමණෙරෙන භණ්ඩුකෙන නාම උපාසකෙ න චාති එතෙහි සද්ධිං ඡත්තිංසාධිකෙ ද්විසතෙ ජිනචක්කෙ ජෙට්ඨමාසපුණ්ණමියං සුවණ්ණහංසා විය ජෙට්ඨමාසෙ නභං උග්ගන්ත්වා ආකාසමග්ගෙන අනුරාධපුරස්ස පුරත්ථිමදිසාභාගෙ මිස්ස කපබ්බතකූටෙ පතිට්ඨාසි.

ජෙට්ඨමාසස්ස ච පුණ්ණමියං ලඞ්කාදීපෙ ජෙට්ඨමූලනක්ඛත්තසභා හුත්වා මනුස්සා ඡණං අකංසු. තෙනෙවාහ සාරත්ථදීපනියං නාම විනයඩීකායං, ජෙට්ඨමාසස්ස පුණ්ණමියං ජෙට්ඨනක්ඛත්තං මූලනක්ඛත්තං වා හොතීති. තත්ථ ච පුණ්ණමිනක්ඛත්තං රාජමත්තන්තෙ පුණ්ණමිනක්ඛත්තවිචාරණනයෙන වුත්තන්ති දට්ඨබ්බං.

දෙවානං පිය තිස්සො ච රාජා නක්ඛත්තං නාම ඝොසාපෙත්වා ඡණං කාරෙථාති අමච්චෙ ආණාපෙත්වා චත්තාලී සපුරිසසහස්සපරිවාරො නගරම්හා නික්ඛමිත්වා යෙන මිස්ස කපබ්බතො, තෙන පායාසි මිගවං කීළිතුකාමො. අථ තස්මිං පබ්බතෙ අධිවත්ථා එකා දෙවතා මිගරූපෙන රාජානං ඵලොභෙත්වා පක්කොසිත්වා ථෙරස්ස අභිමුඛං අකාසි.

ථෙරො ¶ රාජානං ආගච්ඡන්තං දිස්වා මමංයෙව රාජා පස්සතු මා ඉතරෙති අධිට්ඨහිත්වා තිස්ස තිස්ස ඉතො එහීති ආහ. රාජා තං සුත්වා චින්තෙසි, ඉමස්මිං දීපෙ ජාතො සකලොපි මනුස්සො මං තිස්සොති නාමං ගහෙත්වා ආලපිතුං සමත්ථො නාම නත්ථි, අයං පන භින්නභින්නපටධරො භණ්ඩුකාසාව වසනො මං නාමෙන ආලපති, කො නුඛො අයං භවිස්සති, මනුස්සො වා අමනුස්සො වාති. ථෙරො ආහ,–

සමණා මයං මහාරාජ, ධම්මරාජස්ස සාවකා;

තවෙව අනුකම්පාය, ජම්බුදීපා ඉධාගතාති.

තදා ච දෙවානං පියතිස්සො රාජා අසොකරඤ්ඤා පෙසිතෙන අභිසෙකෙන එකමාසාභිසිත්තො අහොසි. විසාඛපුණ්ණමායං හිස්ස අභිසෙකමකංසු. සො ච අසොකරඤ්ඤා පෙසිතෙ ධම්මපණ්ණාකාරෙ රතනත්තයගුණප්පටිසංයුත්තං සාසනප්පවත්තිං අචිරසුතං අනුස්සරමානො තං ථෙරස්ස සමණා මයං මහාරාජ, ධම්මරාජස්ස සාවකාති වචනං සුත්වා අය්යා නුඛො ආගතාති තාවදෙව ආවුධං නික්ඛිපිත්වා එකමන්තං නිසීදි සම්මොදනීයං කථං කථයමානො. යථාහ,–

ආවුධං නික්ඛිපිත්වාන, එකමන්තං උපාවිසි;

නිසජ්ජ රාජා සම්මොදි, බහුං අත්ථූපසඤ්හිතන්ති.

සම්මොදනීයං කථඤ්ච කුරුමානෙයෙව තස්මිං තානිපි චත්තාලීසපුරිසසහස්සානි ආගන්ත්වා සම්පරිවාරෙසුං. තදාථෙරො ඉතරෙපි ඡ ජනෙ දස්සෙසි. රාජා දිස්වා ඉමෙ කදා ආගතාති ආහ. මයා සද්ධිංයෙව මහාරාජාති. ඉදානි පන ජම්බුදීපෙ අඤ්ඤෙපි එවරූපා සමණා සන්තීති. සන්ති ¶ මහාරාජ එතරහිජම්බුදීපො කාලාවපජ්ජොතො ඉසිවාතපටිවාතො, තස්මිං–

තෙවිජ්ජා ඉද්ධිපත්තා ච, චෙතොපරියකොවිදා;

ඛීණාසවා අරහන්තො, බහූ බුද්ධස්ස සාවකාති.

භන්තෙ කෙන ආගතත්ථාති. නෙව මහාරාජ උදකෙන, න ථලෙනාති. රාජා ආකාසෙන ආගතාති අඤ්ඤාසි. ථෙරො අත්ථි නුඛො රඤ්ඤො පස්සාවෙය්යත්තිකන්ති වීමංසනත්ථාය ආසන්නං අම්බරුක්ඛං ආරබ්භ පඤ්හං පුච්ඡි, –

කින්නාමො මහාරාජ අයං රුක්ඛොති. අම්බරුක්ඛො නාම භන්තෙති. ඉමං පන මහාරාජ අම්බං මුඤ්චිත්වා අඤ්ඤො අම්බො අත්ථි වා නත්ථි වාති. අත්ථි භන්තෙ අඤ්ඤෙපි බහූ අම්බරුක්ඛාති. ඉමඤ්ච අම්බං තෙ ච අම්බෙ මුඤ්චිත්වා අත්ථි නුඛො මහාරාජ අඤ්ඤෙ රුක්ඛාති. අත්ථි භන්තෙ, තෙ පන න අම්බරුක්ඛාති. අඤ්ඤෙ ච අම්බෙ අනම්බෙ ච මුඤ්චිත්වා අත්ථි පන අඤ්ඤො රුක්ඛොති. අයමෙව භන්තෙ අම්බ රුක්ඛොති. සාධු මහාරාජ පණ්ඩිතොසීති.

අත්ථි පන මහාරාජ තෙ ඤාතකාති. අත්ථි භන්තෙ බහූජනාති. තෙ මුඤ්චිත්වා කෙචි අඤ්ඤාතකාපි අත්ථි මහාරාජාති. අඤ්ඤාතකා භන්තෙ ඤාතකෙහි බහුතරාති. තවඤාතකෙ ච අඤ්ඤාතකෙ ච මුඤ්චිත්වා අත්ථඤ්ඤො කොචි මහාරාජාති. අහමෙව භන්තෙති. සාධු මහාරාජ අත්තා නාම අත්තනො නෙව ඤාතකො න අඤ්ඤාතකොති.

අථ ථෙරො පණ්ඩිතො රාජා සක්ඛිස්සති ධම්මං අඤ්ඤාතුන්ති චූළහත්ථිපදොපමසුත්තං කථෙසි. කථාපරියොසානෙ රාජා තීසු සරණෙසු පතිට්ඨහි සද්ධිං චත්තාලීසාය පාණසහස්සෙහීති. තතො පරං යං යං වත්තබ්බං, තං තං සමන්තපාසාදිකාදීසු වුත්තනයෙන වෙදිතබ්බං.

ඉච්චෙවං සීහළදීපෙ සාසනානුග්ගහණ මහින්දත්ථෙරතො ආගතා ¶ සිස්සපරම්පරා බහූ හොන්ති, ගණනපථං වීති වත්තා. කථං. මහාමහින්දත්ථෙරස්ස සිස්සො අරිට්ඨො නාම ථෙරො, තස්ස සිස්සො තිස්සදත්තො, තස්ස සිස්සො කාළසුමනො, තස්ස සිස්සො දීඝො, තස්ස සිස්සො දීඝ සුමනො, තස්ස සිස්සො කාළසුමනො, තස්ස සිස්සො නාගො, තස්ස සිස්සො බුද්ධරක්ඛිතො, තස්ස සිස්සො තිස්සො, තස්ස සිස්සො රෙවො, තස්ස සිස්සො සුමනො, තස්ස සිස්සො චූළනාගො, තස්ස සිස්සො ධම්මපාලි එතා, තස්ස සිස්සො ඛෙමො, තස්ස සිස්සො උපලිස්සො, තස්ස සිස්සො ඵුස්සදෙවො, තස්ස සිස්සො සුමනො, තස්ස සිස්සො මහාපදුමො, තස්ස සිස්සො මහාසීවො, තස්ස සිස්සො උපාලි, තස්ස සිස්සො මහානාගො, තස්ස සිස්සො අභයො, තස්ස සිස්සො තිස්සො, තස්ස සිස්සො සුමනො, තස්ස සිස්සො චූළාභයො, තස්ස සිස්සො තිස්සො, තස්ස සිස්සො චූළදෙවො, තස්ස සිස්සො සීවොති. අයං යාව පොත්ථකාරුළසඞ්ඛාතා චතුත්ථසඞ්ගීතිකා, තාව ථෙරපරම්පරාති දට්ඨබ්බා.

වුත්තඤ්හෙතං අට්ඨකථායං,– යාවජ්ජභනා තෙසංයෙව අන්තෙවාසිකපරම්පරභූතාය ආචරියපරම්පරාය ආභතන්තිති වෙදිතබ්බන්ති.

එවං තෙසං සිස්සපරම්පරභූතා ආචරියපරම්පරා යාවජ්ජතනා සාසනෙ පාකටා හුත්වා ආගච්ඡන්තීති වෙදිතබ්බ.

සාසනෙ විනයධරෙහි නාම තිලක්ඛණසම්පන්නෙහි භවිතබ්බං. තීණි හි විනයධරස්ස ලක්ඛණානි ඉච්ඡි තබ්බානි. කතමානි තීණි. සුත්තඤ්චස්ස ස්වාගතං හොති සුප්පවත්ති සුවිනිච්ඡිතං සුත්තතො අනුබ්යඤ්ජනතොති ඉදමෙකං ලක්ඛණං, විනයෙ ඛො පන ඨිතො හොති අසංහීරොති ඉදං දුතියං, ආචරියපරම්පරා ඛො පනස්ස සුග්ගහිතා හොති සුමනසිකතා සුපධාරිතාති ඉදං තතියං.

තත්ථ ¶ ආචරියපරම්පරා ඛො පනස්ස සුග්ගහිතා හොතීති ථෙරපරම්පරා වංසපරම්පරා චස්ස සුට්ඨුගහිතා හොති. සුමනසිකතාති සුට්ඨු මනසිකතා, ආවජ්ජිතමත්තෙ ඤජ්ජලි තප්පදීපො විය හොති.

සුපධාරිතාති සුට්ඨු උපධාරිතා, පුබ්බාපරානුසන්ධිතො අත්ථතො කාරණතො ච උප ධාරිතා. අත්තනො මතිං පහාය ආචරියසුද්ධියා වත්තා හොති, මය්හං ආචරියො අසුකාචරියස්ස සන්තිකෙ උග්ගණ්හි, සො අසුකස්සාති එවං සබ්බං ආචරියපරම්පරං ථෙර වාදඞ්ගං ආහරිත්වා යාව උපාලිත්ථෙරො සම්මාසම්බුද්ධස්ස සන්තිකෙ උග්ගණ්හීති පාපෙත්වා ඨපෙති. තතොපි ආහරිත්වා උපාලිත්ථෙරො සම්මාසම්බුද්ධස්ස සන්තිකෙ උග්ගණ්හි, දාසකත්ථෙරො අත්තනො උපජ්ඣායස්ස උපාලිත්ථෙරස්ස, සොණකත්ථෙරො අත්තනො උපජ්ඣායස්ස දොසකත්ථෙරස්ස, සිග්ගවත්ථෙරො අත්තනො උපජ්ඣායස්ස සොණකත්ථෙරස්ස, මොග්ගලිපුත්තතිස්සත්ථෙරො අත්තනො උපජ්ඣායස්ස සිග්ගවත්ථෙරස්ස චණ්ඩ වජ්ජිත්ථෙරස්ස චාති එවං සබ්බං ආචරියපරම්පරං ථෙරවාදඞ්ගං ආහරිත්වා අත්තනො ආචරියං පාපෙත්වා ඨපෙති. එවං උග්ගහිතා හි ආචරියපරම්පරා සුග්ගහිතා හොති.

එවං අසක්කොන්තෙන පන ද්වෙ තයො පරිවට්ටා උග්ගහෙතබ්බා. සබ්බපච්ඡිමෙන හි නයෙන යථා ආචරියො ච ආචරියාචරියො ච පාළිඤ්ච පරිපුඤ්ඡඤ්ච වදන්ති, තථා ඤාතුං වත්තතීති.

යථා වුත්තත්ථෙරපරම්පරා පන භගවතො ධරමානකාලතො පට්ඨාය යාව පොත්ථකාරුළා මුඛපාඨෙනෙව පිටකත්තයං ධාරෙසුං, පරිපුණ්ණං පන කත්වා පොත්ථකෙ ලිඛිත්වා න ඨපෙන්ති. එවං මහාථෙරා දුක්කරකම්මං කත්වා සාසනං පග්ගණ්හිංසු. තත්රිදං වත්ථු,–

සීහළදීපෙ කිර චණ්ඩාලතිස්සභයෙන සඞ්ඛුබ්භිත්වා දෙවො ¶ ච අවස්සිත්වා දුබ්භික්ඛභයං උප්පජ්ජි. තදා අක්කො දෙවානමින්දො ආගන්ත්වා තුම්හෙ භන්තෙ පිටකං ධාරෙතුං න සක්ඛිස්සථ, නාවං පන ආරූහිත්වා ජම්බුදීපං ගච්ඡථ, සචෙ නාවා අප්පහොනකා භවෙය්ය, කට්ඨෙන වා වෙළුනා වා තරථ, අභයත්ථාය පන මයං රක්ඛිස්සාමාති ආහ.

තදා සට්ඨිමත්තා භික්ඛූ සමුද්දතීරං ගන්ත්වා පුන එතදහොසි,– මයං ජම්බුදීපං න ගච්ඡිස්සාම, ඉධෙව වසිත්වා තෙපිටකං ධාරිස්සාමාති. තතො පච්ඡා නාවා තිත්ථතො නිවත්තිත්වා සීහළදීපෙකදෙසං මලයජනපදං ගන්ත්වා මූලඵලාදීහියෙව යාපෙත්වා සජ්ඣායං අකංසු. ඡාතකභයෙන අතිපීළිතා හුත්වා එවම්පි කාතුං අසක්කොන්තො වාළුකතලෙ උරං ඨපෙත්වා සීසෙන සීසං අභිමුඛං කත්වා වාචං අනිච්ඡාරෙත්වා මනසායෙව අකංසු. එවං ද්වාදසවස්සානි සද්ධිං අට්ඨකථාය තෙපිටකං රක්ඛිත්වා සාසනං අනුග්ගහෙසුං.

ද්වාදසවස්සෙසු පන අතික්කන්තෙසු තං භයං වූපසමිත්වා පුබ්බෙ ජම්බුදීපං ගච්ඡන්තා සත්තභික්ඛුසතා ආගන්ත්වා සීහළදීපෙකදෙසං රාමජනපදෙ මණ්ඩලාරාමවිහාරං ආපජ්ජිංසු. තෙපි සට්ඨිමත්තා භික්ඛූ තමෙව විහාරං ගන්ත්වා අඤ්ඤමඤ්ඤං සම්මන්තෙත්වා සජ්ඣායිංසු. තදා අඤ්ඤමඤ්ඤං සමෙන්ති, න විරුජ්ඣන්ති, ගඞ්ගාදකෙන විය යමුනොදකං සංසන්දෙන්ති. එවං පිටකත්තයං මුඛපාඨෙනෙව ධාරෙත්වා මහාථෙරා දුක්කරකම්මං කරොන්තීති වෙදිතබ්බා.

යම්පි පරියත්තිං එකපදමත්තම්පි අවිරජ්ඣිත්වා ධාරෙන්ති, තං දුක්කරකම්මමෙව.

සීහළදීපෙ කිර පුනබ්බසුකස්ස නාම කුටුම්බිකස්ස පුත්තො තිස්සත්ථෙරො බුද්ධවචනං උග්ගණ්හිත්වා ඉමං ජම්බුදීපං ආගන්ත්වා යොනකධම්මරක්ඛිතත්ථෙරස්ස සන්තිකෙ බුද්ධවචනං උග්ගණ්හිත්වා ගච්ඡන්තො නාවං අභිරූහනතිත්ථෙ එකස්මිං පදෙ උප්පන්නකඞ්ඛො යොජනසතමග්ගං නිවත්තිත්වා ආචරියස්ස සන්තිකං ආගච්ඡන්තො ¶ අන්තරාමග්ගෙ එකස්ස කුටුම්බිකස්ස පඤ්හං කථෙසි. සො පසීදිත්වා සතසහස්සග්ඝනකං කම්පලං අදාසි. සොපි තං ආහරිත්වා ආචරියස්ස අදාසි. ථෙරො වා සියා කොට්ටෙත්වා නිසීදනට්ඨානෙ පරිභණ්ඩං කාරෙසි. කිමත්ථායාති. පච්ඡිමාය ජනතාය අනුග්ගහත්ථාය. එවං කිරස්ස අහොසි,– අම්හාකං ගතමග්ගං ආවජ්ජිත්වා අනාගතෙ සබ්රහ්මචාරිනො පටිපත්තිං පූරෙතබ්බං මඤ්ඤිස්සන්තීති. තිස්සත්ථෙරොපි ආචරියස්ස සන්තිකෙ කඞ්ඛං ඡින්දිත්වා සීහළදීපමෙව සකට්ඨානං ආගමාසීති. ඉච්චෙවං පරියත්තිං එකපදමත්තම්පි අවිරජ්ඣිත්වා ධාරණම්පි දුක්කරකම්මමෙවාති දට්ඨබ්බං.

යම්පි යෙභුය්යෙන පගුණං න කරොන්ති, තස්ස අනන්තරධානත්ථාය අසම්මොසත්ථාය උග්ගහධාරණාදිවසෙන රක්ඛනම්පි කරොන්ති, තං දුක්කරකම්මමෙව.

සීහළදීපෙයෙව කිර මහාභයෙ එකස්සෙව භික්ඛුනො මහානිද්දෙසො පගුණො අහොසි. අථ චතුනිකායිකතිස්සත්ථෙරස්ස උපජ්ඣායො මහාතිපිටකත්ථෙරො නාම මහාරක්ඛිතත්ථෙරංආහ,– ආවුසො මහාරක්ඛිත අසුකස්ස සන්තිකෙ මහානිද්දෙසං ගණ්හාහීති. පාපොකිරායං භන්තෙ න ගණ්හාමීති. ගණ්හාවුසො අහං තෙ සන්තිකෙ නිසීදිස්සාමීති. සාධු භන්තෙ තුම්හෙසු නිසින්නෙසු ගණ්හිස්සාමීති පට්ඨපත්වා රත්තින්දිවං නිරන්තරං පරියාපුණන්තො ඔසානදිවසෙ හෙට්ඨාමඤ්චෙ ඉත්ථිං දිස්වා භන්තෙ සුතංයෙව මෙ පුබ්බෙ, සචාහං එවං ජානෙය්යං, න ඊදිසස්ස සන්තිකෙ ධම්මං පරියාපුණෙය්යන්ති ආහ. තස්ස පන සන්තිකෙ බහූ මහාථෙරා උග්ගණ්හිත්වා මහානිද්දෙසං පතිට්ඨාපෙසුං. එවං යං යෙභුය්යෙන පගුණං න කරොන්ති, තස්ස අනන්තරධානත්ථාය අසම්මොසත්තාය උග්ගහධාරණාදිවසෙන රක්ඛනම්පි දුක්කරකම්මං යෙවාති දට්ඨබ්බං.

ඉච්චෙවං භගවතො ධරමානකාලතො පභුති චිරකාලං යථාවුත්තමහාථෙරපරම්පරා පරියත්තිං මුඛපාඨෙනෙව ධාරෙසුං ¶ . අහොවත පොරාණිකානං මහාථෙරානං සතිපඤ්ඤාසමාධිවෙපුල්ලතාය හි තෙ මුඛපාඨෙනෙව ධාරෙතු සක්කාති. මුඛපාඨෙනෙව පොරාණකත්ථෙරානං පරියත්තිධාරණං පඤ්චනවුතාධිකානි චතුසතානි අහොසි.

භගවතො පරිනිබ්බානතො මහාවංසසාරත්ථසඞ්ගහෙසු ආගතනයෙන ජිනචක්කෙ පණ්ණාස්සාධිකෙ චතුසතෙ සම්පත්තෙ තම්බපණ්ණිදීපෙ රාජූනං අට්ඨාරසමකො’සද්ධාතිස්සස්ස නාම රඤ්ඤො පුත්තො වට්ටගාමණි නාම රාජා රජ්ජං පත්වා ඡවස්සකාලෙ අනාගතෙ සත්තා හීනසතිපඤ්ඤාසමාධිකා හුත්වා න සක්ඛිස්සන්ති මුඛපාඨෙන ධාරෙතුන්ති උපපරික්ඛිත්වා පුබ්බෙ වුත්තෙහි මහාථෙරෙහි අනුපුබ්බෙන ආගතා පඤ්චමත්තා මහාථෙරසතා වට්ටගාමණිරාජානං නිස්සාය තම්බපණ්ණිදීපෙකදෙසෙ මලයජනපදෙ ආලොකලෙණෙ අට්ඨකථාය සහපිටකත්තයං පොත්ථකෙ ආරොපෙසුං.

තඤ්ච යථාවුත්තසඞ්ගීතියො උපනිධාය චතුත්ථසඞ්ගීතියෙව නාමාති වෙදිතබ්බා. වුත්තඤ්හෙතං සාරත්ථදීපනියං නාම විනයටීකායං,– චතුත්ථසඞ්ගීතිසදිසා හි පොත්ථකාරොහසඞ්ගීතීති.

සීහළදීපෙ පන වට්ටගාමණිරාජා මරම්මරට්ඨෙ සිරිඛෙත්තනගරෙ එකො නාම කුක්කුටසීසරාජා ච එකකාලෙන රජ්ජං කාරෙසි. අමරපුරමාපකස්ස රඤ්ඤො කාලෙ සීහළදීපභික්ඛුහි ඉධ පෙසිතසන්දෙසකථායං පන තෙත්තිංසාධිකචතුසතෙ සම්පත්තෙ පොත්ථකාරුළං අකංසූති ආගතං. වුත්තඤ්හෙතං තත්ථ,– තෙත්තිංසාධිකචතුවස්සසතපරිමාණකාලන්ති.

ඉදං සීහළදීපෙ යාව පොත්ථකාරුළ්හා

සාසනස්ස පතිට්ඨානං.

අථාපරං ¶ ජම්බුදීපෙ සීහළදීපෙ ච භික්ඛූ විසුං විසුං ගණවසෙන භිජ්ජිංසු, යථා අනොතත්තදහතො නික්ඛමනනදියා ගඞ්ගායමුනාදිවසෙන භිජ්ජන්තීති. තත්ථ ජම්බුදීපෙ ගණානං භිජ්ජමානතං උපරියෙව වක්ඛාම.

සීහළදීපෙ පන ගණානං භිජ්ජමානතා එවං දට්ඨබ්බා. කථං. සීහළදීපෙ හි සාසනස්ස පතිට්ඨමානකාලතො අට්ඨාරසාධි කද්විවස්සසතෙ සම්පත්තෙ වට්ටගාමණිරඤ්ඤා කාරාවිතෙ අභයගිරිවිහාරෙ පරිවාරඛන්ධකං පාඨතො ච අත්ථතො ච විපල්ලාසං කත්වා මහාවිහාරවාසිගණතො පුථු හුත්වා එකො ගණො භිජ්ජි, සො අභයගිරිවාසිගණො නාම, ධම්මරුචිගණොති ච තස්සෙව නාමං.

අභයගිරිවාසිගණස්ස භිජ්ජමානතො ද්වෙචත්තාලීසාධිකතිවස්සසතෙ සම්පත්තෙ මහාසෙනෙන නාම රඤ්ඤා කාරාපිතෙ ජෙතවනවිහාරෙ භික්ඛූ උභතොවිසඞ්ගපාඨෙ විපරීතවසෙන අභිසඞ්ඛරිත්වා අභයගිරිවාසිගණතො විසුං එකො ගණො අහොසි, සො ජෙතවනවාසිගණො නාම, සාගලියගණොති ච තස්සෙව නාමං.

ජෙතවන වාසිගණස්ස භිජ්ජමානකාලතො එකපඤ්ඤාසවස්සාධිකානං තිණ්ණං වස්සසතානං උපරි කුරුන්දවාසිනො ච කොලම්බවාසිනො ච භික්ඛූ භාගිනෙය්යං දාඨාපතිං නාම රාජානං නිස්සාය උභතොවිභඞ්ගපරිවාරඛන්ධකපාඨෙ විපරීතවසෙන අභිසඞ්ඛරිත්වා වුත්තෙහි ද්වීහි ගණෙහි විසුං හුත්වා මහාවිහාර වාසිගණ්හත්තමං තුලයිත්වා උපධාරෙත්වා මහාවිහාරනාමං ගහෙත්වා එකො ගණො භිජ්ජි. එවං සීහළදීපෙ මහාමහින්දත්ථෙරාදීනං වංසභූතෙන මහාවිහාරවාසි ගණෙන සද්ධිං චත්තාරො ගණා භිජ්ජිංසු.

තත්ථ මහාවිහාරවාසි ගණොයෙව එකො ධම්මවාදී අහොසි, සෙසා පන අධම්මවාදිනො. තෙ ච තයො අධම්මවාදිනො ගණා භූතත්ථං පහාය අභූතත්ථෙන ධම්මං අගරුං කත්වා චරිංසූති ¶ වචනතො සීහළදීපෙ අධම්මවාදිනො තයොපි අලජ්ජිනො ගණා පරිමණ්ඩලසුප්පටිච්ඡන්නාදිසික්ඛාපදානි අනාදියිත්වා විචරිංසු. තතො පට්ඨාය සාසනෙ එකච්චානං භික්ඛූනං නානප්පකාරවසෙන නිවාසනපාරුපනාදීනි දිස්සන්තිති වෙදිතබ්බං.

අධම්මවාදිගණානං භිජ්ජමානකාලතො සත්තවීසාධිකානං පඤ්චසතානං වස්සානඤ්ච උපරි සිරිසඞ්ඝබොධි නාම රාජා මහාවිහාර ගණස්ස පක්ඛො හුත්වා අධම්මවාදිනා තයො ගණෙ නිග්ගහිත්වා ජිනසාසනං පග්ගහෙසි. සො ච සිරිසඞ්ඝ බොධිරාජා අම්හාකං මරම්මරට්ඨෙ අරිමන්දනනගරෙ අනුරුද්ධෙන නාම රඤ්ඤා සමකාලවසෙන රජ්ජසම්පත්තිං අනුභවි.

තතො පච්ඡා සීහළදීපෙ වොහාරකතිස්සස්ස නාම රඤ්ඤො කාලෙ කපිලෙන නාම අමච්චෙන සද්ධිං මන්තෙත්වා මහාවිහාර වාසිනො භික්ඛූ නිස්සාය අධම්මවාදිගණෙ නිග්ගණ්හිත්වා ජිනසාසනං පග්ගණ්හාති.

තතො පච්ඡා ච ගොට්ඨාභයස්ස නාම රඤ්ඤො කාලෙ අභයගිරි වාසිනො භික්ඛූ පරසමුද්දං පබ්බාජෙත්වා මහාවිහාර වාසිනො භික්ඛූ නිස්සාය සාසනං විසොධයි.

තතො පච්ඡාපි ගොට්ඨාභයරඤ්ඤො පුත්තභූතස්ස මහාසෙනස්ස නාම රඤ්ඤො කාලෙ අභයගිරිවාසීනං භික්ඛූනං අබ්භන්තරෙ සඞ්ඝමිත්තො නාම එකො භික්ඛු රඤ්ඤො පධානාචරියො හුත්වා මහාමහින්දත්ථෙරාදීනං අරහන්තානං නිවාසට්ඨානභූතං මහාවිහාරාරාමං විනස්සිතුං මහාසෙනරඤ්ඤා මන්තෙත්වා ආරභි. තදා නවවස්සානි මහාවිහාරෙ භික්ඛු සඤ්ඤො අහොසි. අහොවත මහාථෙරානං මහිද්ධිකානං නිවාසට්ඨානං අලජ්ජිනො භික්ඛූ විනස්සාපෙසුං, සුවණ්ණහංස්සානං නිවාසට්ඨානං කාකා වියාති.

ජෙතවනවාසීනඤ්ච භික්ඛූනං අබ්භන්තරෙ එකො තිස්සො නාම භික්ඛු තෙනෙව රඤ්ඤා මන්තෙත්වා මහාවිහාරෙ සීමං සමූහනි ¶ . අඡෙකත්තා පන තෙසං සීමසමූහනකම්මං න සම්පජ්ජීති. අහොවත දුස්සීලානං පාපකානං කම්මං අච්ඡරියං, සෙය්යථාපි නාම සාඛමිගො අග්ගග්ඝො කාසිවත්ථං මහග්ඝං භින්නති, එවමෙව භින්දිතබ්බවත්ථුනා භෙදකපුග්ගලො අතිවිය දූරො අහොසීති. භවන්ති චෙත්ථ, –

යථා සාඛමිගො පාපො, අප්පග්ඝොයෙව කාසිකං;

මහග්ඝං කච්ච භින්නංභින්නං, මහුස්සාහෙන ඡින්දති.

එවං අධම්මවාදී පාපො, ධම්මවාදිගණං සුභං;

මහුස්සාහෙන භින්දයි, අහො අච්ඡරියො අයං.

ආරකා දූරතො ආසුං, භින්දිතබ්බෙහි භෙදකා;

භූමිතොව භවග්ගන්තො, අහො කම්මං අජානතන්ති.

ඉච්චෙවං අධම්මවාදිගණානං බලවතාය ධම්මවාදිගණො පරිහායති. යථා හි ගිජ්ඣසකුණස්ස පක්ඛවාතෙන සුවණ්ණහංසා පකතියා ඨාතුං න සක්කොන්ති, එවමෙව අධම්මවාදීනං බලවතාය ධම්මවාදී පරිහායති. බ්යග්ඝවනෙ විය සුවණ්ණමිගො නිල්ලයිත්වා ගොචරං ගණ්හාති, යථාරුචිවසෙන ධම්මං චරිතුං ඔකාසං න ලභි.

සීහළදීපෙ සාසනස්ස පතිට්ඨානතො ද්විසත්තතාධිකානං චතුසතානං වස්සසහස්සානඤ්ච උපරි සම්මාසම්බුද්ධස්ස පරිනිබ්බානතො අට්ඨසත්තසතාධිකානං වස්සසහස්සානං උපරි මහාරාජා නාම භූපාලො රජ්ජං කාරෙසි. සො පන රාජා ඤදුම්බරගිරිවාසිකස්සපත්ථෙරග්ගමුඛා මහාවිහාරවාසිනො භික්ඛූ තමෙව රාජානං නිස්සාය සාසනෙ මලං විසොධෙසුං, යථා හෙරඤ්ඤිකො හිරඤ්ඤෙ මලන්ති.

මහාවිහාරවාසිගණතො අඤ්ඤෙ අධම්මවාදිනා උප්පබ්බා ජෙත්වා ¶ විසොධෙසුං. සො ච මහාරාජා අම්හාකං මරම්මරට්ඨෙ අරිමද්දනනගරෙ නරපතිචඤ්ඤිසූනා නාම රඤ්ඤා සමකාල වසෙන රජ්ජං කාරෙසීති වෙදිතබ්බො.

තතො පච්ඡා වි විජයබාහුරාජානං පරක්කමබාහුරාජානඤ්ච නිස්සාය මහාවිහාර වාසිනො භික්ඛූ සාසනං පරිසුද්ධං අකංසු, අධම්මවාදිනො සබ්බෙපි උප්පබ්බාජෙත්වා මහාවිහාරවාසිගණොයෙව එකො පතිට්ඨහි, යථා අබ්භාදිඋපක්කිලෙසමලෙහි විමුත්තො නිසානාථොති.

සිරිසඞ්ඝබොධිරාජා වොහාරිකතිස්සරාජා ගොට්ඨාභයරාජාති එතෙ රාජානො සාසනං විසොධෙන්තොපි සබ්බෙන සබ්බං අධම්මවාදිගණානං අවිනස්සනතො සාසනං පරිසුද්ධං න තාව අහොසි. සිරිසඞ්ඝබොධිරඤ්ඤො මහාරඤ්ඤො විජයබාහුරඤ්ඤො පරක්කමබාහුරඤ්ඤොති එතෙසංයෙව රාජූනං කාලෙ සබ්බෙන සබ්බං අධම්මවාදීනං විනස්සනතො සාසනං පරිසුද්ධං අහොසි. තදා පන අධම්මවාදිනා සීසම්පි උට්ඨහිතුං න සක්කා, යථා අරුණුග්ගෙ කොසියාති.

අපරභාගෙ පන චිරං කාලං අතික්කන්තෙ මිච්ඡාදිට්ඨිකානං විජාතියානං භයෙන ලඞ්කාදීපෙ සාසනං ඔසක්කිත්වා ගණපූරණමත්තස්සපි භික්ඛුසඞ්ඝස්ස අවිජ්ජමානතාය මහාවිජයබාහුරඤ්ඤො කාලෙ රාමඤ්ඤදෙසතො සඞ්ඝං ආනෙත්වා සාසනං පතිට්ඨාපෙසි.

තතො පච්ඡා ච විමලධම්මසූරියස්ස නාම රඤ්ඤො කාලෙ රක්ඛාපුරරට්ඨතො සඞ්ඝං ආනෙත්වා සාසනං පතිට්ඨාපෙසි. තතො පච්ඡා ච විමලස්ස නාම රඤ්ඤො කාලෙ තතොයෙව සඞ්ඝං ආනෙත්වා සාසනං පතිට්ඨාපෙසි. තතො පච්ඡා ච කිත්තිස්සිරිරාජසීහස්ස නාම රඤ්ඤො කාලෙ ස්යාමරට්ඨතො සඞ්ඝං ආනෙත්වා තථෙව අකාසීති.

අයං සීහළදීපෙ සාසනස්ස ඔසක්කනකථා.

තතො ¶ පච්ඡා ජිනසාසනෙ නවුතාධිකෙ අට්ඨවස්සසතෙ සම්පත්තෙ බුද්ධදාසස්ස නාම රඤ්ඤො කාලෙ එකො ධම්ම කථිකත්ථෙරො ඨපෙත්වා විනයපිටකං අභිධම්මපිටකඤ්ච අවසෙසං සුත්තන්තපිටකං සීහළභාසාය පරිවත්තිත්වා අභිසඞ්ඛරිත්වා ඨපෙසි. තඤ්ච කාරණං චූළවංසෙ වුත්තං.

තස්ස කිර බුද්ධදාසස්ස රඤ්ඤො පුත්තා අසීතිමත්තා අසීතිමහාසාවකානං නාමෙනෙව වොහාරිතා අහෙසුං. තෙසු පුත්තෙසු සාරිපුත්තත්ථෙරස්ස නාමෙන වොහාරිතො එකො උපතිස්සො නාම රාජකුමාරො පිතරි දෙවඞ්ගතෙ ද්වෙචත්තාලීසවස්සානි රජ්ජං කරෙසි.

තතො පච්ඡා කනිට්ඨො මහානාමො නාම රාජකුමාරො ද්වාවීසවස්සානි රජ්ජං කාරෙසි. තස්ස රඤ්ඤො කාලෙ ජින චක්කෙ තෙත්තිංසාධිකනවසතවස්සෙ සීහළදීපෙ ඡසට්ඨිමත්තානං රාජූනං පූරණකාලෙ බුද්ධඝොසො නාම ථෙරො සීහළදීපං ගන්ත්වා සීහළභාසාය ලිඛිතෙ අට්ඨකථාගන්ථෙ මාගධභාසාය පරිවත්තිත්වා ලිඛි.

සො පන මහානාම රාජා අම්හාකං මරම්මරට්ඨෙ සිරිපච්චයනගරෙ සවිලඤ්ඤික්රොවි නාමකෙන රඤ්ඤා සමකාලො හුත්වා රජ්ජං කාරෙසි. පරිත්තනිද්දානෙ පන බ්රූමවි?ථී? නාමකෙන රඤ්ඤා සමකාලො හුත්වා රජ්ජං කාරෙසීති වුත්තං. තං න යුජ්ජතියෙව.

සීහළදීපෙ පන කිත්තිස්සිරිමෙඝො නාම රාජා හුත්වා නවමෙ වස්සෙ තස්මිංයෙව දීපෙ රාජූනං ද්වාසට්ඨිමත්තානං පූරණකාලෙ ජිනචක්කෙ තිංසාධිකෙ අට්ඨසතවස්සෙ ජම්බුදීපෙ කලිඞ්ගපුරතො කුහසිවස්ස නාම රඤ්ඤො ජාමාතා දන්තකුමාරො හෙමමාලං නාම රාජධීතං ගහෙත්වා දාඨාධාතුං ථෙනෙත්වා නවාය තරිත්වා සීහළදීපං අගමාසි. ජිනචක්කෙ තිංසාධිකඅට්ඨවස්සසතෙ ජෙට්ඨතිස්සරාජා නවවස්සානි රජ්ජං කාරෙසි.

බුද්ධදාසරාජා ¶ එකූනතිංසති වස්සානි උපලිස්සරාජා චද්විචත්තාලීසවස්සානි මහානාමරාජා ද්වාවීසවස්සානීති සබ්බානි සම්පිණ්ඩිත්වා ජිනසාසනං ද්වත්තිංසාධිකනවවස්සසතප්පමාණං හොති.

තස්මිඤ්ච කාලෙ යදා ද්වීහි වස්සෙහි ඌනං අහොසි, තදා මහානාමරඤ්ඤො කාලෙ තිංසාධිකනවවස්සසතමත්තෙ සාසනෙ බුද්ධඝොසො නාම ථෙරො ලඞ්කාදීපං අගමාසි.

අමරපුරමාපකස්ස රඤ්ඤො කාලෙ සීහළදීපිකෙහි භික්ඛූහි පෙසිතසන්නෙසපණ්ණෙ පන ඡපණ්ණාසාධිකනවවස්සසතාතික්කන්තෙ සූති වුත්තං.

එත්ථ ඨත්වා බුද්ධඝොසත්ථෙරස්ස අට්ඨුප්පත්තිංසඞ්ඛෙපමත්තං වක්ඛාම. කථං. සීහළභාසක්ඛරෙහි පරිවත්තිතං පරියත්තිසාසනං මාගධසාසක්ඛරෙන කො නාම පුග්ගලො පරිවත්තිතුං සක්ඛිස්සතීති මහාථෙරා නිමන්තයිත්වා තාවතිංසභවනං ගන්ත්වා ඝොසං දෙවපුත්තං දිස්වා සද්ධිං සක්කෙන දෙවානමින්දෙන තං යාචිත්වා බොධිරුක්ඛසමීපෙ ඝොසගාමෙ කෙසස්ස නාම බ්රාහ්මණස්ස කෙසියා නාම බ්රාහ්මණියා කුච්ඡිම්හි පටිසන්ධිං ගණ්හාපෙසුං. ඛාදථ භොන්තො පිවථ භොන්තොතිආදිනා බ්රාහ්මණානං අඤ්ඤමඤ්ඤං ඝොසකාලෙ විජායනත්තා ඝොසොති නාමං අකාසි. සත්තවස්සිකකාලෙ සො තිණ්ණං වෙදානං පාරගූ අහොසි.

අථ ඛො එකෙන අරහන්තෙන සද්ධිං වෙදකථං සල්ලපන්තො තං කථං නිට්ඨාපෙත්වා කුසලා ධම්මා අකුසලා ධම්මා අබ්යාකතා ධම්මාතිආදිනා පරමත්ථවෙදං නාම බුද්ධමන්තං පුච්ඡි. තදා සො සුත්වා උග්ගණ්හිතුකාමො හුත්වා තස්ස අරහන්තස්ස සන්තිකෙ පබ්බජිත්වා දෙවසිකං දෙවසිකං පිටකත්තයං සට්ඨිමත්තෙහි පදසහස්සෙහි සජ්ඣායං අකාසි, වාචුග්ගතං අකාසි. එකමාසෙනෙව තිණ්ණං පිටකානං පාරගූ අහොසි.

තතො ¶ පච්චා රහො එකකොව නිසින්නස්ස එතදහොසි,– බුද්ධභාසිතෙ පිටකත්තයෙ මම වා පඤ්ඤා අධිකා, උදාහු උපජ්ඣායස්ස වාති. තං කාරණං ඤත්වා උපජ්ඣාචරියො නිග්ගහං කත්වා ඔවදි. සො සංවෙගප්පත්තො හුත්වා ඛමාපෙතුං වන්දි. උපජ්ඣාචරියො ත්වං ආවුසො සීහළදීපං ගන්ත්වා පිටකත්තයං සීහළස්සාසක්ඛරෙන ලිඛිතං මාගධභාසක්ඛරෙන ලිඛාහි, එවං සති අහං ඛමිස්සාමීති ආහ.

බුද්ධඝොසො ච පිතරං මිච්ඡාදිට්ඨිභාවතො මොචෙත්වා ආචරියස්ස වචනං සිරසා පටිග්ගහෙත්වා පිටකත්තයං ලිඛිතුං සීහළදීපං නාවාය අගමාසි. තදා සමුද්දමජ්ඣෙ තීහි දිවසෙහි තරන්තෙ බුද්ධදත්තත්ථෙරො ච සීහළදීපතො නාවාය ආගච්ඡන්තො අන්තරාමග්ගෙ දෙවාන ආනුභාවෙන අඤ්ඤමඤ්ඤං පස්සිත්වා කාරණං පුච්ඡිත්වා ජානි. ජානිත්වා ච බුද්ධදත්තත්ථෙරො එවමාහ,- මයා ආවුසො කතො ජිනාලඞ්කාරො අප්පස්සාරොති මඤ්ඤිත්වා පිටකත්තයං පරිවත්තිතුං ලිඛිතුං ඔකාසං නාදාසුං, ත්වං පන පිටකත්තයං සංවණ්ණෙහීති වත්වා අත්තනො සක්කෙන දෙවානමින්දෙන දින්නං හරිතකිඵලං අයොමයලෙඛන දණ්ඩං නිසිතසිලඤ්ච බුද්ධඝොසත්ථෙරස්ස අදාසි. එවං තෙසං ද්වින්නං ථෙරානං අඤ්ඤමඤ්ඤං සල්ලපන්තානංයෙව නාවා සයමෙව අපනෙත්වා ගච්ඡිංසු.

බුද්ධඝොසත්ථෙරො ච සීහළදීපං පත්වා පඨමං සඞ්ඝපාලත්ථෙරං පස්සිත්වා පිටකත්තයං මාගධභාසක්ඛරෙන පරිවත්තෙතුං ආගතොම්හීති කාරණං ආරොචෙත්වා සීහළභික්ඛූ ච සීලෙ පතිට්ඨායාතිආදිගාථං නිය්යාදෙත්වා ඉමිස්සා ගාථාය අත්ථං පිටකත්තයං ආලොලෙත්වා සංවණ්ණෙහීති උය්යොජෙසුං, තස්මිංයෙව දිවසෙ සායන්හකාලතො පට්ඨාය යථාවුත්තගාථං පමුඛං කත්වා විසුද්ධිමග්ගං අකාසි. කත්වා තං කම්මං නිප්ඵාදෙත්වා තස්ස ඤාණප්පභවං වීමංසෙතුකාමො දෙවානමින්දො තඤ්ච ගන්ථං අන්තරධාපෙසි. පුනාපි ථෙරො අකාසි ¶ . තථෙව දෙවානමින්දො අන්තරධාපෙසි. පුනාපි ථෙරො අකාසි. එවං තික්ඛත්තුං කාරාපෙත්වා පුබ්බගන්ථෙපි දස්සෙසි. තිණ්ණම්පි ගන්ථානං අඤ්ඤමඤ්ඤං එකපදමත්තෙනපි විසෙසතා නත්ථි සඞ්ඝපාලත්ථෙරො ච තං ආරාධයිත්වා පිටකත්තයං නිය්යාදෙසි. එවං විසුද්ධිමග්ගෙ සඞ්ඝපාලත්ථෙරස්ස යාචනං ආරබ්භ විසුද්ධිමග්ගො කතොති ආගතං. බුද්ධඝොසුප්පත්තිකථායං පන සඞ්ඝරාජත්ථෙරස්ස ආයාචනං ආරබ්භාති ආගතං.

අයං බුද්ධඝොසුප්පත්තිකථායං ආගතනයෙන දස්සිතබුද්ධඝොසුප්පත්තිකථාසඞ්ඛෙපො.

චූළවංසෙ පනෙවං ආගතො. බුද්ධඝොසත්ථෙරො නාම මහාබොධිරුක්ඛසමීපෙ එකස්මිං බ්රාහ්මණගාමෙ විජාතො තිණ්ණම්පි වෙදානං පාරගූ අහොසි තෙසු තෙසු වාදෙසු ච අතිඡෙකො. සො අඤ්ඤෙහි ච සද්ධිං පුච්ඡාබ්යාකරණකම්මං කත්තුකාමො ජම්බුනීපතලෙ ආහිණ්ඩන්තො එකං විහාරං පත්වා තස්මිං වා ආගන්තුකභාවෙන නිසීදි. තස්මිඤ්ච විහාරෙ රෙවතො නාම ථෙරො වසි. තෙන ථෙරෙන සද්ධිං භල්ලපන්තො සො බ්රාහ්මණමාණවො තීසු වෙදෙසු අලොලෙත්වා පඤ්හං පුච්ඡි. පුච්ඡිතං පුච්ඡිතං ථෙරො බ්යාකාසි. ථෙරස්ස පන පුච්ඡිතං පඤ්හං මාණවො න සක්කා බ්යාකාතුං. අථ මාණවො පුච්ඡි,–කො නාමායං භන්තෙ මන්තොති. බුද්ධමන්තො නාමායන්ති වුත්තෙ උග්ගණ්හිතුකාමො හුත්වා ථෙරස්ස සන්තිකෙ පබ්බජිත්වා පිටකත්තයං උග්ගණ්හි. අචිරනෙව තිණ්ණම්පි පිටකානං පාරගූ අහොසි. බුද්ධස්සෙව ඝොසො යස්ස අත්ථීති බුද්ධඝොසොති නාමෙන පාකටො අහොසි.

බුද්ධඝොසො ච ආයස්මතො රෙවතස්ස සන්තිකෙ නිසීදන්තො ඤාණොදයං නාම ගන්ථං අට්ඨස්සාලිනිඤ්ච නාම ගන්ථං අකාසි. තතො පච්ඡා පරිත්තට්ඨකථං කත්තුකාමො හුත්වා ආරභි. තදා ආචරියො එවමාහ,– ජම්බුදීපෙ පන ආවුසො පාළිමත්තංයෙව අත්ථි, අට්ඨකථා පන නත්ථි, ආචරියවාදො ච ¶ භින්නො හුත්වා අත්ථි, තෙනෙව මහාමහින්ධත්ථෙරෙන ආනිතා අට්ඨකථා තීසු ච සඞ්ගීතීසු ආරුළො පාළියො සාරිපුත්තත්ථෙරාදීහි දෙසිතො කථාමග්ගො සීහළදීපෙ අත්ථි, ත්වං ගන්ත්වා මාගධභාසක්ඛරෙන ලිඛෙහීති උය්යොජියමානො බුද්ධඝොසත්ථෙරො සීහළදීපං ගන්ත්වා අනුරාධපුරෙ මහාවිහාරං පවිසිත්වා සඞ්ඝපාලත්ථෙරස්ස සන්තිකෙ සද්ධිං සීහළට්ඨකථාය ථෙරවාදෙ සුත්වා අට්ඨකථං කරිස්සමීති ආරොචෙසි. සීහළභික්ඛූ ච පුබ්බෙ වුත්තනයෙනෙව සීලෙ පතිට්ඨායාතිආදි ගාථා නිය්යාදෙසුං. බුද්ධඝොසො ච සද්ධිං අට්ඨකථාය පිටකත්තයං සඞ්ඛිපිත්වා විසුද්ධිමග්ගං අකාසි.

පුබ්බෙ වුත්තනයෙනෙව සක්කො අන්තරධාපෙත්වා තික්ඛත්තුං කාරාපෙසි. සඞ්ඝපාලත්ථෙරොපි අරාධයිත්වා පිටකත්තයං නිය්යාදෙසීති.

කිඤ්චාපි නානා ගන්ථෙසු නානාකාරෙහි බුද්ධඝොසුප්පත්ති ආගතා, තථාපි බුද්ධඝොසත්ථෙරස්ස සීහළදීපං ගන්ත්වා පිටකත්තයස්ස ලිඛනං අට්ඨකථානඤ්ච කරණමෙව පමාණන්ති මනොකිලිට්ඨං න උප්පාදෙතබ්බන්ති. බුද්ධඝොසත්ථෙරො විකටත්තයං ලිඛිත්වා ජම්බුදීපං පච්චාගමාසි.

ඉච්චෙවං පාළිභාසාය පරියත්තිං පරිවත්තිත්වා පච්ඡා ආචරියපරම්පරසිස්සානුසිස්සවසෙන සීහළදීපෙ ජිනචක්කං මජ්ඣන්ති කංසුමාසී විය අතිදිබ්බති, අනෙකකොටිප්පමාණෙහි සොතාපන්නසකදාගාමිඅනාගාමිඅරහන්තෙහි ලඞ්කාදීපං අතිසොභති, සබ්බපාලිඵුල්ලෙන තියොජනිකපාරිච්ඡත්තකරුක්ඛෙන තාවතිංසභවනං විය සතපත්තපදුමාදීහි මහාපොක්ඛරණී විය තෙසු තෙසු ඨානෙසු මග්ගමහාමග්ගආපකඝරද්වාරතිත්ථවනපබ්බතගුහමන්දිරවිහාරසාලාදීසු අලද්ධමග්ගඵලට්ඨානං නාම කිඤ්චි නත්ථි, ථොකං ආගමෙත්වා පිණ්ඩාය පතිට්ඨමානපදෙසෙපි මග්ගඵලානි ලභිංසුයෙව.

මග්ගඵලානි සච්ඡිකරොන්තානං පුග්ගලානං බාහුල්ලතාය අයං ¶ පුථුජ්ජනො අයං පුථුජ්ජනොති අඞ්ගුලිං පසාරෙත්වා දස්සෙතබ්බො හොති. එකස්මිං කාලෙ සීහළදීපෙ පුථුජ්ජන භික්ඛු නාම නත්ථි. තථා හි වුත්තං විභඞ්ගට්ඨකථායං, එකවාරං පුථුජ්ජනභික්ඛු නාම නත්ථීති.

අභිඤ්ඤාලාභීනං කිර මහිද්ධිකානං ගමනාගමනවසෙන සූරියොස්සාසං අලභිත්වා ධඤ්ඤකොට්ටකා මාතුගාමා ධඤ්ඤකොට්ටිතුං ඔකාසං න ලභිංසු.

දෙවලොකතො සුමනසාමණෙරො දක්ඛිණක්ඛකං සීහළදීපං අනෙත්වා තස්ස පාටිහාරියං දස්සනවසෙන උද්ධකබින්ධූහි තියොජනසතං සකලම්පි ලඞ්කාදීපං බ්යාපත්වා භගවතා පරිභුත්තචෙතියඞ්ගණං විය හුත්වා නවාය ගච්ඡන්තා මහාසමුද්දෙ උදකතො නාළිකෙරමත්තම්පි දිස්වා සකලඞ්කාදීපං පූජෙන්ති, මහාමහින්දත්ථෙරස්ස සන්තිකෙ අරිට්ඨත්ථෙරෙන සද්ධිං පඤ්චමත්තා භික්ඛුසතා පඨමං තාව විනයපිටකං උග්ගණ්හිංසූති ඉමෙහි කාරණෙහි ලඞ්කාදීපං ජිනචක්කස්ස පතිට්ඨානං හුත්වා වරදීපන්ති නාමං පටිලභි.

සීහළදීපෙයෙව පිටකත්තයං පොත්ථකාරුළවසෙන පතිට්ඨාපෙත්වා තතො පච්ඡා චොරනාගස්ස නාම රඤ්ඤො කාලෙ සකලලඞ්කාදීපං දුබ්භික්ඛභයෙන පීළෙත්වා පිටකත්තයං ධාරෙන්තා භික්ඛූ ජම්බුදීපං ආගමංසු. අනාගන්ත්වා තත්ථෙව ඨිතාපි භික්ඛූ ඡාතකභයෙන පීළෙත්වා උදරපටලං බන්ධිත්වා කුච්ඡිං වාලුකරාසිම්හි ඨපෙත්වා පිටකත්තයං ධාරෙසුං.

කුට කණ්ණතිස්සස්ස රඤ්ඤො කාලෙයෙව දුබ්භික්ඛභයං වූපසමිත්වා ජම්බුදීපතො භික්ඛූ පුන ගන්ත්වා සීහළදීපෙ ඨිතෙහි භික්ඛූහි සද්ධිං මහාවිහාරෙ පිටකත්තයං අවිරොධාපෙත්වා සමසමං කත්වා ඨපෙසුං. ඨපෙත්වා ච පන සීහළදීපෙයෙව සුට්ඨු ධාරෙසුං.

තත්ථෙව අට්ඨකථායො බුද්ධඝොසත්ථෙරො මාගධභාසාය පරිවත්තෙත්වා විරචි. පච්ඡා ච යෙභුය්යෙන තත්ථෙව අට්ඨකථාටීකාඅනුමධුලක්ඛණගණ්ඨිගන්ථන්තරානි ¶ අකංසු. පුන සාසනං නභෙ රවින්දුව පාකටන්ති.

තත්ථ බුද්ධවංසට්ඨකථං බුද්ධදත්තත්ථෙරෙ අකාසි. ඉතිවුත්තොදානචරියාපිටකථෙරාථෙරීවිමානවත්ථුපෙතවත්ථුනෙත්තිඅට්ඨකථායො ආචරියධම්මපාලත්ථෙරො අකාසි. සො ච ආචරියධම්මපාලත්ථෙරො සීහළදීපස්ස සමීපෙ දමිලරට්ඨෙ බදරතිත්ථම්හි නිවාසිතත්තා සීහළදීපෙයෙව සඞ්ගහෙත්වා වත්තබ්බො.

පටිසම්භිදාමග්ගට්ඨකථං මහානාමො නාම ථෙරො ආකාසි. මහානිද්දෙසට්ඨකථං උපසෙනො නාම ථෙරො අකාසි. අභිධම්මටීකං පන ආනන්දත්ථෙරො අකාසි. සා ච සබ්බාසං ටීකානං ආදිභූතත්තා මූලටීකාති පාකටා.

විසුද්ධිමග්ගස්ස මහාටීකං දීඝනිකායට්ඨකථාය ටීකං මජ්ඣිමනිකායට්ඨකථාය ටීකං සංයුත්තනිකායට්ඨකථාය ටීකඤ්හාති ඉමායො ආචරියධම්මපාලත්ථෙරො අකාසි.

සාරත්ථදීපනිං නාම විනයටීකං අඞ්ගුත්තරනිකායටීකඤ්ච පරක්කමබාහුරඤ්ඤා යාචිතො සාරිපුත්තත්ථෙරො අකාසි. විමතිවිනොදනිං නාම විනයටීකං දමිලරට්ඨවාසිකස්සපත්ථෙරො අකාසි.

අනුටීකං පන ආචරියධම්මපාලත්ථෙරො. සා ච මූලටීකාය අනුත්තානත්ථානි උත්තානානි සංවණ්ණිතත්තා අනුටීකා තිවුච්චති.

විසුද්ධිමග්ගස්ස චූළටීකං මඛුදීපනිඤ්ච අඤ්ඤෙතරා ථෙරා අකංසු. සා ච මූලටීකාය අත්ථාවසෙසාති ච අනුත්තානත්ථාති ච කත්වා මූලටීකාය සද්ධිං සංසන්දිත්වා කතත්තා මධුර සත්තා ච මධුදීපනින්ති වුච්චති. මොහවිච්ඡෙදනිං පන ලක්ඛණගන්ථං කස්සපත්ථෙරො අකාසි.

ආභිධම්මාවතාරං පන රුපාරූපවිභාගං විනයවිනිච්ඡයඤ්ච බුද්ධ දත්තත්ථෙරො. විනයසඞ්ගහං සාරිපුත්තත්ථෙරො. ඛුද්දසික්ඛං ධම්මසිරිත්ථෙරො ¶ . පරමත්ථවිනිච්ඡයං නාමරූපපරිච්ඡෙදං අභිධම්මත්ථසඞ්ගඤ්ච අනුරුද්ධත්ථෙරො. සච්චසඞ්ඛෙපං ධම්මපාලත්ථෙරො. ඛෙමං ඛෙමත්ථෙරො. තෙ ච සඞ්ඛෙපතො සංවණ්ණිතත්තා සුඛෙන ච ලක්ඛණියත්තා ලක්ඛණගන්ථාති වුච්චන්ති.

තෙසං පන සංවණ්ණනාසු අභිධම්මත්ථසඞ්ගහස්ස පොරාණටීකං නවවිමලබුද්ධිත්ථෙරො අකාසි. සච්චංසඞ්ඛෙපනාමරූපපරිච්ඡෙදඛෙමාඅභිධම්මාවතාරානං පොරාණටීකං වාචිස්සරමහාසාමිත්ථෙරො. පරමත්ථවිනිච්ඡයස්ස පොරාණටීකං මහාබොධිත්ථෙරො.

අභිධමත්ථසඞ්ගහාභිධම්මාවතාරාභිනව ටීකායො සුමඞ්ගලසාමිත්ථෙරො. සච්චසඞ්ඛෙපාභිනවටීකං අරඤ්ඤවාසිත්ථෙරො. නාමරූපපරිච්ඡෙදාභිනවටීකං මහාසාමිත්ථෙරො. පරමත්ථවිනිච්ඡයාභිනවටීකං අඤ්ඤතරත්ථෙරො. විනයවිනිච්ඡයටීකං රෙවතත්ථෙරො. ඛුද්දසික්ඛාය පුරාණටීකං මහායසත්ථෙරො. තායයෙව අභිනවටීකං සඞ්ඝරක්ඛිතත්ථෙරොති.

වජිරබුද්ධිං නාම විනයගණ්ඨිපදත්ථං වජිරබුද්ධිත්ථෙරො. චූළගණ්ඨිං මජ්ඣිමගණ්ඨිං මහාගණ්ඨිඤ්ච සීහළදීපවාසිනො ථෙරා. තෙ ච පදක්කමෙන අසංවණ්ණෙත්වා අනුත්තානත්ථායෙව සංවණ්ණිතත්තා ගණ්ඨිපදත්ථාති වුච්චන්ති.

අභිධානප්පදීපිකං පන මහාමොග්ගලානත්ථෙරො. අත්ථබ්යක්ඛානං චූළබුද්ධත්ථෙරො. වුත්තොදයං සම්බන්ධචින්තනං සුබොධාලඞ්කාරඤ්ච සඞ්ඝරක්ඛිතත්ථෙරො. බ්යාකරණං මොග්ගලානත්ථෙරො.

මහාවංසං චූළවංසං දීපවංසං ථූපවංසං බොධිවංසං ධාතුවං සඤ්ච සීහළදීපවාසිනො ථෙරා. දාඨාධාතුවංසං පන ධම්මකිත්තිත්ථෙරො අකාසි. එතෙ ච පාළිමුත්තකවසෙන වුත්තත්තා ගන්ථන්තරාති වුච්චන්ති.

ඉච්චෙවං බුද්ධඝොසාදයො ථෙර වරා යථාබලං යථාසත්තිං පරියත්තිං සාසනං උපත්ථම්භෙත්වා බහූහි මූලෙහි බහුහිසාඛාහි බහූහි ච විටපෙහි උපත්ථම්භියමානො වෙපුල්ලමා පජ්ජමානො ¶ මහානිග්රොධරුක්ඛො විය ථිරං හුත්වා චිරකාලං තිට්ඨතීති වෙදිතබ්බං.

ඉදං සීහළදීපෙ පොත්ථකාරුළ්හතො පච්ඡා සාසනස්ස පතිට්ඨානං.

එතෙපි ච මහාථෙරො, යථාසත්තිං යථාබලං;

අට්ඨකථාදයො කත්වා, මච්චුමුඛං උපාගමුං.

සෙය්යථාපි ච ලොකස්මිං, ඔභාසිත්වාන චන්දිමා;

ආවහිත්වාන සත්තානං, හිතං අත්ථංව ගච්ඡති.

එවමෙව මහාථෙරා, ඤාණොභාසෙහි භාසිය;

ආවහිත්වාන සත්තානං, හිතං අත්ථංව ගච්ඡති.

ඉති සාසනවංසෙ සීහළදීපිකසාසනවංසකථාමග්ගො

නාම දුතියො පරිච්ඡෙදො.