📜

3. සුවණ්ණභූමිසාසනවංසකථාමග්ගො

3. ඉදානි යථාඨපිතමාතිකාවසෙන සුවණ්ණභූමි රට්ඨෙ සාසනවංසකථාමග්ගස්ස වත්ථුං ඔකාසො අනුප්පත්ථො, තස්මා සුවණ්ණභූමිරට්ඨසාසනවංසකථාමග්ගං ආරභිස්සාමි.

තත්ථ සුවණ්ණභූමීති තීසු රාමඤ්ඤරට්ඨෙසු එකස්ස නාමං. තීණිහි රාමඤ්ඤරට්ඨානි හොන්ති හංසාවතීමුත්තිමසුවණ්ණභූමිවසෙන එකදෙසෙන සබ්බම්පි රාමඤ්ඤරට්ඨං ගහෙතබ්බං. තත්ථ පන උක්කලාපජනපදෙ තපුස්සභල්ලිකෙ ආදිං කත්වා භගවතො අභිසම්බුජ්ඣිත්වා සත්තසත්තාහෙසු අතික්කන්තෙසුයෙව ආසාළ්හිමාසස්ස ජුණ්හපක්ඛපඤ්චමදිවසතො පට්ඨාය රාමඤ්ඤරට්ඨෙ සාසනං පතිට්ඨති.

ඉදං රාමඤ්ඤරට්ඨෙ පඨමං සාසනස්ස පතිට්ඨානං.

භගවතො අභිසම්බුද්ධකාලතො පුබ්බෙයෙව අපරණ්ණකරට්ඨෙ සුභින්නනගරෙ තිස්සරඤ්ඤො කාලෙ එකස්ස අමච්චස්ස තිස්සො ජයො චාති ද්වෙපුත්තා අහෙසුං. තෙ ගිහිභාවෙ සංවෙගං ලභිත්වා මහාසමුද්දස්ස සමීපෙ ගජ්ජගිරිම්හි නාම පබ්බතෙ ඉත්ථුසිපබ්බං පබ්බජිත්වා නිසීදිසුං. තදා නාගියා විජ්ජාධරො සන්තවං කත්වා ද්වෙ අණ්ඩානි විජායිත්වා සා නාගී ලජ්ජාය තානි විජහිත්වා ගච්ඡි.

තදා ජෙට්ඨො තිස්සකුමාරො තානි ලභිත්වා කනිට්ඨෙන සද්ධිං විභජිත්වා එකං එකස්ස සන්තිකෙ ඨපෙසි. කාලෙ අතික්කන්තෙ තෙහි අණ්ඩෙහි ද්වෙ මනුස්සා විජායිංසු. තෙ දස වස්සවයෙ සම්පත්තෙ කනිට්ඨස්ස අණ්ඩතො විජායනදහරො කාලං කත්වා මජ්ඣිමදෙසෙ මිථිලනගරෙ ගවංපති නාම කුමාරො උපජ්ජි. සො සත්තවස්සිකකාලෙ බුද්ධස්ස භගවතො සන්තිකෙ නිය්යාදෙත්වා පබ්බාජෙත්වා අචිරෙනෙව අරහා අහොසි.

ජෙට්ඨස්ස පන අණ්ඩතො විජායනදහරො ද්වාදසවස්සිකකාලෙ සක්කො දෙවානමින්දො ආගන්ත්වා රාමඤ්ඤරට්ඨෙ සුධම්මපුරං නාම නගරං මාපෙත්වා සීහරාජාති නාමෙන තත්ථ රජ්ජං කාරාපෙසි. සිලාලොනෙ පන සිරිමාසොකොති නාමෙනාති වුත්තං. ගවංපතිත්ථෙරො ච අත්තනා මාතරං දට්ඨුකාමො මිථිලනගරතො ආගන්තුං ආරභි. තදා දිබ්බචක්ඛුනා මාතුයා කාලඞ්කතභාවං ඤත්වා ඉදානි මෙ මාතා කුහිං උප්පජ්ජතීති ආවජ්ජන්තො බාහුල්ලෙන නෙසාදකෙවට්ටානං නිවාසනට්ඨානභූතෙ දෙසෙ උප්පජ්ජතීති ඤත්වා සචාහං ගන්ත්වා න ඔවාදෙය්යං, මාතා මෙ අපායගමනියං අපුඤ්ඤං විචිනිත්වා චතූසු අපායෙසු උප්පජ්ජෙය්යාති චින්තෙත්වා භගවන්තං යාචිත්වා රාමඤ්ඤරට්ඨං වෙහාසමග්ගෙන ආගච්ඡි. රාමඤ්ඤරට්ඨෙ සුධම්මපරං පත්වා අත්තනො භාතුනා සීහරාජෙන සද්ධිං රට්ඨවාසීනං ධම්මං දෙසෙත්වා පඤ්චසු සීලෙසු පතිට්ඨාපෙසි.

අථ සීහරාජා ආහ, ලොකෙසු භන්තෙ ත්වමසි අග්ගතරො පුග්ගලොති. න මහාරාජ අහං අග්ගතරො, තීසු පන භවෙසු සබ්බෙසං සත්තානං මකුටසඞ්කාසො ගොතමො නාම මය්හං සත්ථා අත්ථි, ඉදානි මජ්ඣිමදෙසං රාජගහං පටිවසතීති. එවං පන භන්තෙ සති තුම්හාකං ආචරියං මයං දට්ඨුං අරහාම වා නො වාති පුච්ඡි. ගවංපතිත්ථෙරොච ආම මහාරාජ අරහථ භගවන්තං දට්ඨුං, අහං යාචිත්වා ආගච්ඡාමීති වත්වා භගවන්තං යාචි. භගවා ච අභිසම්බුජ්ඣිත්වා අට්ඨමෙ වස්සෙ සද්ධිං අනෙකසතභික්ඛූහි රාමඤ්ඤරට්ඨෙ සුඛම්මපුරං ආකාසෙන ආගමාසි. රාජවංසෙ පඤ්චහි භික්ඛුසතෙහි ආගමාසීති වුත්තං. සිලාලෙඛනෙ පන වීසතිසහස්සමත්තෙහි භික්ඛූහීති වුත්තං. එත්ථ ච යස්මා භගවා සපරිසොයෙව ආගච්ඡි, න එකකොති එත්තකමෙව ඉච්ඡිතබ්බං, තස්මා නානා වාදතං පටිච්ච චිත්තස්සාකුලිතා න උප්පාදෙතබ්බාති.

අථ ආගන්ත්වා රතනමණ්ඩපෙ නිසීදිත්වා සරාජිකානං රට්ඨවාසීනං අමතරසං අදාසි. තීසු සරණෙසු පඤ්චසු ච සීලෙසු පතිට්ඨාපෙසි. අථ භගවා දස්සනත්ථාය ආගතානං ඡන්නං තාපසානං ඡ කෙසධාතුයො පූජනත්ථාය අදාසි. තතො පච්ඡාසත්තතිංසවස්සානි පූරෙත්වා පරිනිබ්බානකාලෙපි භගවතො අධිට්ඨානානුරූපෙන චිතකට්ඨානතො තෙත්තිංස දන්තෙ ගහෙත්වා ගවංපතිත්ථෙරො සුධම්මපුරං ආනෙත්වා සීහරඤ්ඤො දත්වා තෙත්තිංසචෙතියානි පතිට්ඨාපෙසි. එවං භගවතො පරිනිබ්බානතො අට්ඨමෙයෙව වස්සෙ ගවංපතිත්ථෙරො රාමඤ්ඤ රට්ඨෙ සුධම්මපුරෙ සාසනං පතිට්ඨාපෙසි.

ඉදං රාමඤ්ඤරට්ඨෙ දුතියං සාසනස්ස පතිට්ඨානං.

භගවතො පරිනිබ්බුතපඤ්චතිංසාධිකානං ද්වින්නං සතානං උපරිසුවණ්ණභූමිං නාම රාමඤ්ඤරට්ඨං ආගන්ත්වා සොණත්ථෙරො උත්තරත්ථෙරොචාති ද්වෙ ථෙරා පඤ්චවග්ගකම්මාරහෙහි භික්ඛූහි සද්ධිං සාසනං පතිට්ඨාපෙසුං. තෙ ච ථෙරා මහාමොග්ගලිපුත්තතිස්සත්ථෙරස්ස සද්ධිවිහාරිකාති අට්ඨකථායං ආගතා.

තපුස්සභල්ලිකෙ ගවංපතිත්ථෙරඤ්ච පටිච්ච සාසනං තාව පතිට්ඨහි. තඤ්ච න සබ්බෙන සබ්බං ඔගාහෙත්වා යෙ යෙ පන සද්ධා පසන්නා, තෙ තෙ අත්තනො ඉච්ඡාවසෙනෙව සාසනං පසීදිංසු. පච්ඡා පන සොණුත්තරත්ථෙරා මහුස්සාහෙන ආචරිය ආණත්තියා සාසනස්ස පතිට්ඨාපනත්ථාය උස්සුක්කං ආපන්නා පතිට්ඨාපෙසුං. තෙන අට්ඨකථායං එතං රට්ඨං ගන්ත්වා එත්ථ සාසනං පතිට්ඨාපෙහීති කාරිතපච්චයවසෙන ආණත්තිවිභත්තිවසෙනච වුත්තං.

තදා පන සුවණ්ණභූමිරට්ඨෙ සුධම්මපුරෙ සිරිමාසොකො නාම රාජා රජ්ජං කාරෙසි. තඤ්ච සුධම්මපුරං නාම කෙලාසපබ්බතමුද්ධනි දක්ඛිණාය අනුදිසාය පුබ්බඩ්ඪභාගෙන පබ්බතමුද්ධනි අපරඩ්ඪභාගෙන භූමිතලෙ තිට්ඨති. තංයෙව ගුළපාචකානං මස්සානං ගෙහසදිසානි ගෙහානි යෙභුය්යෙන, තෙනෙව ගොළමිත්තික නාමෙනාපි වොහාරියති. තස්ස පන නගරස්ස මහාසමුද්දසමීපෙ ඨිතත්තා දකයක්ඛිනී සබ්බදා ආගන්ත්වා රාජගෙහෙ ජාතෙ ජාතෙ කුමාරෙ ඛාදි.

සොණුත්තරත්ථෙරානං සම්පත්තදිවසයෙව රාජගෙහෙ එකං පුත්තං විජායි. දකයක්ඛිනීච ඛාදිස්සාමීති සහ පඤ්චහි යක්ඛිනිසතෙහි ආගතා. තං දිස්වා මනුස්සා භායිත්වා මහාවිරවං රවන්ති. තදා ථෙරා භයානකං සීහසීසවසෙන එකසීසසරීරද්වයසම්බන්ධසණ්ඨානං මනුසීහරූපං මාපෙත්වා දස්සෙත්වා තං යක්ඛිනිං සපරිසං පලාපෙසුං.

ථෙරා ච පුන යක්ඛිනියා අනාගමනත්ථාය පරිත්තං අකංසුතස්මිඤ්ච සමාගමෙ ආගතානං මනුස්සානං බ්රහ්මජාලසුත්තං අදෙසය්යුං . සට්ඨිමත්තසහස්සා සොතාපන්නාදිපරායනා අහෙසුං. කුලදාරකානං අඩ්ඪුඩ්ඪානි සහස්සානි පබ්බජිංසු. කුලධීතානං පන දිඝඩ්ඪසහස්සං. රාජකුමාරානං පඤ්චසතාධිකසහස්සමත්තං පබ්බජිංසු. අවසෙසාපි මනුස්සා සරණෙ පතිට්ඨහිංසු. එවං සො තත්ථ සාසනං පතිට්ඨාපෙසීති. වුත්තඤ්ච අට්ඨකථායං,–

සුවණ්ණභූමිං ගන්ත්වාන, සොණුත්තරා මහිද්ධිකා;

පිසාචෙ නිද්ධමිත්වාන, බ්රහ්මජාලෙ මදෙසිසුන්ති.

තතො පට්ඨාය රාජකුමාරානං සොණුත්තරනාමෙහියෙව නාමං අකංසු. අවසෙසද්වාරකානම්පි රක්ඛසභයතො විමොචනත්ථං තාලපත්තභුජපත්තෙසු ථෙරෙහි මාපිතං මනුසීහරූපං දස්සෙත්වා මත්ථකෙ ඨපෙසුං. මනුස්සාච සිලාමයං මනුසීහරූපං කත්වා සුධම්මපුරස්ස එසන්නෙ පදෙසෙ ඨපෙසුං. තං යාවජ්ජතනා අත්ථීති. ඉච්චෙවං භගවතො පරිනිබ්බානතො පඤ්චතිංසාධිකෙ ද්විවස්සසතෙ සම්පත්තෙ සොණුත්තරත්ථෙරා ආගන්ත්වා සාසනං පතිට්ඨාපෙත්වා සාසනං පතිට්ඨාපෙත්වා අනුග්ගහං අකංසූති.

ඉදං රාමඤ්ඤරට්ඨෙ තතියං සාසනස්ස පතිට්ඨානං.

තතො පච්ඡා ඡසතාධිකෙ සහස්සෙ සම්පත්තෙ පුබ්බෙ වුත්තෙහි තීහි කාරණෙහි සාසනස්ස උප්පත්තිට්ඨානභූතං රාමඤ්ඤරට්ඨං දාමරිකචොරභයෙන පජ්ජරරොගභයෙන සාසනපච්චත්ථිකභයෙනචාති තීහි භයෙහි ආකුලිතං අහොසි. තදා ච තත්ථ සාසනං දුබ්බලං අහොසි, යථා උදකෙ මන්දෙ තත්රජාතං උප්පලං උප්පලං දුබ්බලන්ති. තත්ථ භික්ඛූපි සාසනං යථා කාමං පූරෙතුං න සක්කා.

සූරියකුමාරස්ස නාම මනොහරිරඤ්ඤො පන කාලෙ සාසනං අතිවිය දුබ්බලං අහොසි. ජිනචක්කෙ එකඡසතාධිකෙ වස්සසහස්සෙ සම්පත්තෙ කලියුගෙච එකූනවීසතාධිකෙ චතුවස්සසතෙ සම්පත්තෙ අරිමද්දනනගරෙ අනුරුද්ධා නාම රාජා තතො සහ පිටකෙන භික්ඛුසඞ්ඝං ආනෙසි.

තතො පච්ඡා ජිනචක්කෙ නවාධිකෙ සත්තසතෙ සහස්සෙ ච සම්පත්තෙ ලඞ්කාදීපෙ සිරිසඞ්ඝබොධිපරක්කමබාහුමහාරාජා සාසනං සොධෙසි.

තතො ඡන්නං වස්සානං උපරි කලියුගෙ ද්වත්තිංසාධිකෙ පඤ්චසතෙ සම්පත්තෙ උත්තරාජීවො නාම ථෙරො සාසනෙ පාකටො අහොසි.

සො පන රාමඤ්ඤරට්ඨවාසිනො අරියාවංසත්ථෙරස්ස සද්ධිවිහාරිකො. අරියාවංසත්ථෙරො පන කප්පුඞ්ගනගරවාසිනො මහාකාළත්ථෙරස්ස සද්ධිවිහාරිකො. මහාකාළත්ථෙරො පන සුධම්මපුරවාසිනො ප්රානදස්සිත්ථෙරස්ස සද්ධිවිහාරිකො. අයං පන උත්තරාජීවඡප්පදත්ථෙරානං වංසදීපනත්ථං වුත්තා.

සො පන ප්රානදස්සිත්ථෙරො ලොකියාභිඤ්ඤායො ලභිත්වා නිච්චං අභිණ්හං පාතොව මගධරට්ඨෙ උරුවෙලනිගමෙ මහාබොධිං ගන්ත්වා මහාබොධියඞ්ගණං සම්මජ්ජිත්වා පුන ආගන්ත්වා සුධම්මපුරෙ පිණ්ඩාය චරි. ඉදං ථෙරස්ස නිබද්ධවත්තුං. අයඤ්ච අත්ථො සුධම්මපුරතො මගධරට්ඨං ගන්ත්වා උරුවෙලනිගමෙ වාණිජකම්මං කරොන්තා තදාකාරං පස්සිත්වා පච්චාගමනකාලෙ සුධම්මපුර වාසීනං කථෙසුං, තස්මා විඤ්ඤායති.

තස්මිඤ්ච කාලෙ උත්තරාජීවත්ථෙරො පරිපුණ්ණවීසතිවස්සෙන ඡප්පදෙන නාම සාමණෙරෙන සද්ධිං සීහළදීපං ගච්ඡි. සීහළදීපවාසිනො ච භික්ඛූ මයං මහාමහින්දත්ථෙරස්ස වංසිකා භවාම, තුම්හෙපි සොණුත්තරත්ථෙරානං වංසිකා භවථ, තස්මා මයං එකවංසිකා භවාම සමාන වාදිකාති වත්වා ඡප්පදසාමණෙරස්ස උපසම්පදකම්මං අකංසු. තතො පච්ඡා චෙතිය වන්දනාදීනි කම්මානි නිට්ඨාපෙත්වා උත්තරාජීවත්ථෙරො සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඛෙන අරිමද්දනනගරං පච්චාගමාහි.

ඡප්පදස්ස පන එතදහොසි,- සචාහං ආචරියෙන සහ ජම්බුදීපං ගච්ඡෙය්යං, බහූහි ඤාතිබලිබොධෙහි පරියත්තුග්ගහණෙ අන්තරායො භවෙය්ය, තෙන හි සීහළදීපෙයෙව වසිත්වා පරියත්තිමුග්ගහෙත්වා පච්චාගමිස්සාමීති.

තතො ආචරියස්ස ඔකාසං යාචිත්වා සීහළදීපෙයෙව පටිවසි. සීහළදීපෙ වසිත්වා යාව ලද්ධත්ථෙරසම්මුතිකා පරියත්තිං පරියාපුණිත්වා පුන ජම්බුදීපං පච්චාගන්තුකාමො අහොසි. අථ තස්ස එතදහොසි,– අහං එකකොව ගච්ඡන්තො සචෙ මම ආචරියො නත්ථි, සචෙපි ජම්බුදීපවාසිනා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං විනයකම්මං කාතුං න ඉච්ඡෙය්යං, එවං සති විසුං කම්මං කාතුං න සක්කූණෙය්යං, තස්මා පිටකධරෙහි චතූහි ථෙරෙහි සද්ධිං ගච්චෙය්යං, ඉච්චෙතං කුසලන්ති.

එවං පන චින්තෙත්වා තාමලිත්තිගාමවාසිනා සිවලිත්ථෙරෙන කම්බොජරඤ්ඤො පුත්තභූතෙන තාමලින්දත්ථෙරෙන කිඤ්චිපුරවාසිනා ආනන්දත්ථෙරෙන රාහුලත්ථෙරෙනචාති ඉමෙහි චතූහි ථෙරෙහි සද්ධිං නාවාය පච්චාගච්ඡි. තෙ ච ථෙරා පිටකධරා අහෙසුං දක්ඛා ථාමසම්පන්නා ච. තෙසු විසෙසතො රාහුලත්ථෙරො ථාමසම්පන්නො. කුසිමනගරං සම්පත්තකාලෙ උපකට්ඨවස්සූපගමනකාලො හුත්වා අරිමද්දනනගරෙ ආචරියස්ස සන්තිකං අසම්පාපුණිත්වා කුසිමනගරයෙව වස්සං උපගමිංසු. තෙසං වස්සූපගමනවිහාරවත්ථු ආරාමපාකාරො ච කුසිමනගරස්ස දක්ඛිණදිසාසාගෙ යාවජ්ජතනා අත්ථි.

වස්සංවුට්ඨකාලෙ පන මහාපවාරණාය පවාරෙත්වා තෙ පඤ්ච ථෙරා අරිමද්දනනගරං අගමංසු. උත්තරාජීවත්ථෙරොච අරිමද්දනනගර වාසීහි භික්ඛූහි විසුං හුත්වා සඞ්ඝකම්මානි අකාසි. කිඤ්චාපි චෙත්ථ උත්තරාජීවත්ථෙරාදයො සීහළදීපතො පච්චාගන්ත්වා අරිමද්දනනගරෙ වසිත්වා සාසනං අනුග්ගහෙසුං, රාමඤ්ඤරට්ඨෙ පන ජාතත්තා පුබ්බෙ ච තත්ථ නිවාසත්තා ඉධ දස්සිතාති දට්ඨබ්බා.

තස්මිඤ්ච කාලෙ දලනගරෙ පදීපජෙය්යගාමෙ ජාතො සාරිපුත්තො නාම මහල්ලකස්සමණෙරො එකො අරිමද්දනනගරං ගන්ත්වා ආනන්දත්ථෙරස්ස සන්තිකෙ උපසම්පජ්ජිත්වා පරියත්ති පරියපුණි. සො බහුස්සුතො අහොසි දක්ඛො ථාමසම්පන්නො ච. තමත්ථං සුත්වා නරපතිචඤ්ඤිසූරාජා චින්තෙසි,- සචෙසො අඞ්ගපච්චඞ්ගසම්පන්නො භවෙය්ය, ආචරියං කත්වා ඨපෙස්සාමි අනුග්ගහෙස්සාමීති. රාජා එවං චින්තෙත්වා රාජපුරිසෙ පෙසෙත්වා වීමංසාපෙසි. රාජපුරිසා ච තස්ස ඡින්නපාදඞ්ගුට්ඨග්ගතං පස්සිත්වා තමත්ථං රඤ්ඤො ආරොචෙසුං. රාජා තං සුත්වා එවං විකලඞ්ගපච්චඞ්ගො භවෙය්ය, පධානාචරියට්ඨානෙ ඨපෙතුං න යුත්තොති කත්වා පධානාචරියභාවං න අකාසි. පූජාසක්කා රමත්තෙනෙව අනුග්ගහං අකාසි. එකස්මිඤ්ච කාලෙ ධම්මවිලාසොති ලඤ්ඡං දත්වා රාමඤ්ඤරට්ඨෙ සාසනං සොධෙත්වා පරිසුද්ධං කරොහීති රාමඤ්ඤරට්ඨං පෙසෙසි.

සොච රාමඤ්ඤරට්ඨං ගන්ත්වා දලනගරෙ බහුනං භික්ඛූනං ධම්ම විනයං වාචෙත්වා සාසනං පග්ගහෙසි. තත්ථ ච රාමඤ්ඤමනුස්සා තස්ස ධම්මවිලාසත්ථෙරස්ස සිස්සානුසිස්සා සීහළභික්ඛු ගණාති වොහාරන්ති. ඉච්චෙවං සීහළදීපිකස්ස ආනන්දත්ථෙරස්ස සිස්සං ධම්මවිලාසං පටිච්ච රාමඤ්ඤරට්ඨෙ සීහළදීපතො සාසනස්ස ආගතමග්ගොති.

ඉදං රාමඤ්ඤරට්ඨෙ චතුත්ථං සාසනස්ස පතිට්ඨානං.

තස්මිඤ්ච කාලෙ මුත්තිමනගරෙ අග්ගමහෙසියා ආචරියා බුද්ධවංසත්ථෙරමහානාගත්ථෙරා සීහළදීපං ගන්ත්වා මහාහාරවාසිගණවංසභූතානං භික්ඛූනං සන්තිකෙ පුන සික්ඛං ගණ්හිත්වා මුත්තිමනගරං පච්චාගන්ත්වා මුත්තිමනගරවාසීති භික්ඛූහි විසුං හුත්වා සඞ්ඝකම්මානි කත්වා සාසනං පග්ගහෙසුං. තෙච ථෙරෙ පටිච්ච රාමඤ්ඤරට්ඨෙ පුන සීහළදීපතො සාසනං ආගතන්ති.

ඉදං රාමඤ්ඤරට්ඨෙ පඤ්චමං සාසනස්ස පතිට්ඨානං.

තතො පච්ඡාච මුත්තිමනගරෙ සෙතිභින්දස්ස රඤ්ඤො මාතුයා ආචරියො මෙධඞ්කරො නාම ථෙරො සීහළදීපං ගන්ත්වා සීහළදීපෙ අරඤ්ඤවාසීනං මහාථෙරානං සන්තිකෙ පුන සික්ඛං ගහෙත්වා පරියත්තිං පරියාපුණිත්වා සුවණ්ණරජතමයෙ තිපුසීසච්ඡන්නෙ සෙතිභින්දස්ස රඤ්ඤො මාතුයා කාරාවිතෙ විහාරෙ නිසිදිත්වා සාසනං අනුග්ගහෙසි. ලොකදීපකසාරඤ්ච නාම ගන්ථං අකාසි. අථාපරිම්පි මුත්තිමනගරෙයෙව සුවණ්ණසොභණො නාම ථෙරො සීහළදීපං ගන්ත්වා මහාවිහාරවාසිගණවංසභූතානං ථෙරානං සන්තිකෙ පුන සික්ඛං ගහෙත්වා මුත්තිමනගරමෙව පච්චාගච්ඡි.

සො පන ථෙරො අරඤ්ඤෙයෙව වසි. ධුතඞ්ගධරො ච අහොසි අප්පිච්ඡො සන්තුට්ඨො ලජ්ජී කුක්කුච්චකො සික්ඛා කාමො දක්ඛො ථාමසම්පන්නො ච. සීහළදීපෙ කලම්බුම්හි නාම ජාතස්සරෙ උදකුක්ඛෙපසීමායං අතිරෙකපඤ්චවග්ගෙන වනරතනං නාම සඞ්ඝරාජං උපජ්ඣායං කත්වා රාහුලභද්දං නාම විජයබාහුරඤ්ඤො ආචරියභූතං ථෙරං කම්මවාචාචරියං කත්වා උපසම්පජ්ජි. සොච ථෙරො පුනාගන්ත්වා මුත්තිමනගරෙයෙව වසිත්වා ගණං වඩ්ඪෙත්වා සාසනං අනුග්ගහෙසි. එතෙ ච ද්වෙ ථෙරෙ පටිච්ච රාමඤ්ඤරට්ඨෙ සීහළදීපතො සාසනං ආගතං.

ඉදං රාමඤ්ඤරට්ඨෙ ඡට්ඨං සාසනස්ස පතිට්ඨානං.

තතො පච්ඡා සාසනවසෙන ද්විවස්සාධිකෙ ද්විසහස්සෙ කලියුගතො එකාසීතිකෙ සම්පත්තෙ හංසාවතීනගරෙ සිරිපරමමහාධම්මරාජාති ලද්ධනාමො ධම්මචෙතියරාජා කුසිමමණ්ඩලෙ හංසාවතීමණ්ඩලෙ මුත්තිමමණ්ඩලෙ ච රට්ඨවාසිනො සපජංවිය ධම්මෙන සමෙන රක්ඛිත්වා රජ්ජං කාරෙසි. සො ච රාජා තීසු පිටකෙසු චතූසු ච වෙදෙසු බ්යාකරණච්ඡන්දාලඞ්කාරාදීසු ච ඡෙකො සික්ඛිතනානාසිප්පො නානාභාසාසු ච පසුතො සද්ධාසීලාදිගුණොපෙතො කුමුදකුන්දසරදචන්දිකාසමානසිතපජපතිභූතො ච සාසනෙ ච අතිප්පසන්නො අහොසි.

එකස්මිං කාලෙ සො චින්තෙසි, භගවතො සාසනං නාම පබ්බජ්ජඋපසම්පදතාවෙන සම්බන්ධං, උපසම්පදභාවො ච සීමපරිසවත්ථු ඤත්තිකම්මවාචාසම්පත්තීහි සම්බන්ධොති. එවඤ්ච පන චින්තෙත්වා සීමවිනිච්ඡයං තස්සං වණ්ණනං විනයසඞ්ගහං තස්සංවණ්ණනං සීමාලඞ්කාර සීමසඞ්ගහඤ්ච සද්දතො අත්ථතො ච පුනප්පුනං උපපරික්ඛිත්වා අඤ්ඤමඤ්ඤං සංසන්දිත්වා පුබ්බාපරං තුලයිත්වා භගවතො අධිප්පායො ඊදිසො ගන්ථකාරානං අධිප්පායො ඊදිසොති පස්සිත්වා අම්හාකං රාමඤ්ඤරට්ඨෙ බද්ධනදීසමුද්දජාතෙස්සරාදයො සීමායො බහුකාපි සමානා අයං පරිසුද්ධාති වවත්ථපෙතුං දුක්කරං, එවං සති සීමපරිසාපරිසුද්ධා භවිතුං දුක්කරාති පටිභාති.

තතො පච්ඡා රාමඤ්ඤරට්ඨෙ තිපිටකධරබ්යත්තප්පටිබලත්ථෙරෙහි මන්තෙත්වා රඤ්ඤො පටිභානානුරූපං සීමපරිසා පරිසුද්ධා භවිතුං දුක්කරාති ථෙරා විනිච්ඡනිංසු.

අථ රාජා එවම්පි චින්තෙසි,– අහොවත සම්මාසම්බුද්ධස්ස සාසනං පඤ්චවස්සසහස්සානි පතිට්ඨතිස්සතීති ගන්ථෙසු වුත්තොපි සමානො අභිසම්බුද්ධතො චතුසට්ඨාධිකද්විසහස්සමත්තෙනෙව කාලෙන සාසනෙ මලං හුත්වා උපසම්පදකම්මෙ කඞ්ඛාට්ඨානං තාව උප්පජ්ජි, කථං පන පඤ්චවස්සසහස්සානි සාසනස්ස පතිට්ඨානං භවිස්සතීති. එවං ධම්මසංවෙගං උප්පාදෙත්වා පුනාපි එවං චින්තෙසි,- එවං එත්තකං සාසනෙ මලං දිස්සමානොපි සමානො උපසම්පදකම්මෙ කඞ්ඛාට්ඨානං දිස්සමානොපි සමානො පරිසුද්ධත්ථාය අනාරභිත්වා මාදිසො අප්පොස්සුක්කො මජ්ඣත්තො නිසීදිතුං අයුත්තො, එවඤ්හි සති භගවති සද්ධො පසන්නොම්හීති වත්තබ්බතං අනාපජ්ජෙය්යං, තස්මා සාසනං නිම්මලං කාතුං ආරභිස්සාමීති.

කුතො නුඛො දානි සාසනං ආහරිත්වා ථිරං පතිට්ඨා පෙය්යන්ති ආවජ්ජන්තො එවං චින්තෙසි,- භගවතො කිර පරිනිබ්බානතො ඡත්තිංසාධිකෙ ද්විසතෙ සම්පත්තෙ මහාමොග්ගලි පුත්තතිස්සත්ථෙරො මහාමහින්දත්ථෙරං පෙසෙත්වා සීහළදීපෙ සාසනං පතිට්ඨාපෙසි, තදා දෙවානං පියතිස්සරාජා මහාවිහාරං කාරාපෙත්වා අදාසි, සාසනවරඤ්ච එකාසිතාධිකානි ද්විවස්සසතානි විමලං හුත්වා පතිට්ඨහි, භික්ඛුසඞ්ඝොපි මහාවිහාර වාසිගණවසෙන එකතොව අට්ඨාසි, තතො පච්ඡා අභයගිරිවාසිජෙ තවනවාසිවසෙන ද්වෙධා හුත්වා භිජ්ජි, ජිනචක්කෙ අට්ඨසත්තසතාධිකෙ සහස්සෙ සම්පත්තෙ සිරිසඞ්ඝබොධිපරක්කමබාහුමහාරාජා උදුම්බරගිරිවාසි මහාකස්සපත්ථෙරප්පමුඛං මහාවිහාර වාසිගණං අනුග්ගහෙත්වා යථාවුත්තෙ ද්වෙගණෙ විසොධෙසි, සාසනං නිම්මලං අකාසි, තතො පච්ඡා විජයබාහුපරක්කමබාහුරාජූනං ද්වින්නං කාලෙපි සාසනං නිම්මලං හුත්වායෙව අට්ඨාසි, තෙනෙව බ්යත්තප්පටිබලභික්ඛූ ආයාචිත්වා සීහළදීපං ගන්ත්වා පුන සික්ඛං ගණ්හා පෙස්සාමි, තෙසං පන පරම්පරවසෙන පවත්තානං භික්ඛූනං වසෙන අම්හාකං රාමඤ්ඤරට්ඨෙ සාසනං නිම්මලං හුත්වා පතිට්ඨහිස්සතීති. එවං පන චින්තෙත්වා මොග්ගලානත්ථෙරං සොමත්ථෙරඤ්ච සීහළදීපං ගමනත්ථාය යාචි. ථෙරාච සාසනප්පටියත්තකම්මමිදන්ති මනසිකරිත්වා පටිඤ්ඤං අකංසු.

රාජා ච දාඨාධාතුපූජනත්ථාය භික්ඛුසඞ්ඝස්ස පූජනත්ථාය භූවනෙකබාහුරඤ්ඤො පණ්ණාකාරත්ථාය දෙය්යධම්මපණ්ණාකාරවත්ථූනි පටියාදෙත්වා චිත්රදූතං රාමදූතන්ති ඉමෙ ද්වෙ අමච්චෙ ද්වීසු නාවාසු නායකට්ඨානෙ ඨපෙත්වා කලියුගෙ සත්තතිංසාධිකෙ අට්ඨවස්සසතෙ සම්පත්තෙ මාඝමාසස්ස පුණ්ණමිතො එකාදසමියං සූරවාරෙ චිත්රදූතං සද්ධිං මොග්ගලානත්ථෙරප්පමුඛෙහි භික්ඛූහි එකාය නාවාය ගමාපෙසි. ඵග්ගුණමාසස්ස අට්ඨමියං සීහළදීපෙ කලම්බුතිත්ථං පායාසි.

රාමදූතං පන තස්මිංයෙව වස්සෙ මාඝමාසස්ස පුණ්ණමිතො ද්වාදසමියං චන්දවාරෙ සද්ධිං සොමත්ථෙරප්පමුඛෙහි භික්ඛූහි එකාය නාවාය ගමාපෙසි. උජුකං පන වාතං අලභිත්වා චිත්රමාසස්ස ජුණ්හපක්ඛනවමියං සීහළදීපෙ වල්ලිගාමං පායාසි.

තතො පච්ඡා තෙපි ද්වෙ අමච්චා ද්වීසු නාවාසු ආභතානි දාතබ්බපණ්ණාකාරවත්ථූනි සන්දෙසපණ්ණානි ච භූවනෙකබාහුරඤ්ඤො භික්ඛූසඞ්ඝස්ස ච අදාසි. රඤ්ඤා පෙසිතභික්ඛූනඤ්ච සන්දෙසපණ්ණෙ කථිතනියාමෙනෙව කල්යාණියං නාම නදියං උදකුක්ඛෙපසීමායං සාමණෙරභූමියං පතිට්ඨාපෙත්වා පුන උපසම්පදකම්මං අකංසු.

උපසම්පජ්ජිත්වා ච භූවනෙකබාහුරාජා නානාප්පකාරෙ භික්ඛූනං සාරුප්පෙ පරික්ඛාරෙ දත්වා ඉදං පන ආමිසදානං යාව ජීවිතපරියොසානායෙව පරිභුඤ්ජිතබ්බං භවිස්සති, නාමලඤ්ඡං පන න ජීරිස්සතීති කත්වා රාමදූතස්ස නාවාය පඛානභූතස්ස සොමත්ථෙරස්ස සිරිසඞ්ඝබොධිසාමීති නාමං අදාසි. අවසෙසානං පන දසන්නං ථෙරානං කිත්තිසිරිමෙඝසාමි පරක්කමබාහුසාමි බුද්ධඝොසසාමි සීහළදීපවිසුද්ධසාමි ගුණරතනධරසාමී ජිනාලඞ්කාරසාමි රතනමාලිසාමි සද්ධම්මතෙජසාමි ධම්මරාමසාමි භූවනෙකබාහුසාමීති නාමානි අදාසි.

චිත්රදූතස්ස නාවාය පඛානභූතස්ස මොග්ගලානත්ථෙරස්ස ධම්මකිත්තිලොකගරුසාමීති නාමං අදාසි. අවසෙසානං පන සිරිවනරතනසාමි මඞ්ගලත්ථෙරස්සාමි කල්යාණතිස්සස්සාමි චන්දගිරිසාමි සිරිදන්තධාතුසාමි වනවාසිතිස්සසාමි රතනලඞ්කාරසාමි මහාදෙවසාමි උදුම්බරගිරිසාමි චූළාභයතිස්සසාමීති නාමානි අදාසි. බාවීසතියා පන පච්ඡා සමණානං නාමං න අදාසි. අභිනවසික්ඛං පන සබ්බෙසංයෙව අදාසි.

තතො පච්ඡා චෙතියපූජනාදීනි කත්වා තංතංකිච්චං නිප්ඵාදෙත්වා පුන ආගමංසු. භූවනෙකබාහුරාජා චිත්රදූතං එවමාහ, රාමාධිපතිරඤ්ඤො පණ්ණාකාරං පටිදාතුං ඉච්ඡාමි, පටිදූතඤ්ච පෙසෙතුං තාව ත්වං ආගමෙහීති. එවං පන වත්වා පච්ඡා ආගමනකාලෙ චණ්ඩවාතභයෙන මහාසමුද්දමජ්ඣෙ නාවා අවගච්ඡති. තෙන සීහළරඤ්ඤා පෙසිතනාවාය සබ්බෙ සන්නිපතිත්වා ආරුහිත්වා ආගච්ඡන්තා තීණි දිවසානි අතික්කමිත්වා පුන චණ්ඩවාතභයෙන අගම්භීරට්ඨානෙ සිලාය ඝට්ටෙත්වා ලග්ගිත්වා ගන්තුං අසක්කුණිත්වා එකං උළුම්පං බන්ධිත්වා ජඞ්ඝෙනෙව අගමංසු. සීහළරඤ්ඤො ච දූතො පණ්ණාකාරං දත්වා පච්චාගමාසි. භික්ඛූසු ච භික්ඛූ අන්තරාමග්ගෙයෙව මච්චු ආදාය ගච්ඡති. අහො අනිච්චා වත සඞ්ඛාරාති. හොන්ති චෙත්ථ,–

ඉමෙසං පන ආරද්ධං, න කිච්චං යාව නිට්ඨිතං;

න තාව ආදියිස්සන්ති, මච්චු නත්ථි ආපෙක්ඛනා.

නික්කාරුණිකො හි එස, බලක්කාරෙන ආදිය;

රොදමානංව ඤාතීනං අනිච්ඡන්තංව ගච්ඡතීති.

රාමාධිපතිරාජාච තෙසං භික්ඛූනං පත්තකාලෙ හංසාවතීනගරස්ස පච්ඡිමස්මිං දිසාභාගෙ නරසූරෙන නාම අමච්චෙන පරිභුත්තෙ ගාමඛෙත්තෙ පාළිඅට්ඨකථාළීකාදයො පුනප්පුනං පස්සිත්වා උපපරික්ඛිත්වා සීමසමූහනසීමසම්මුතිකම්මානි කාරපෙසි. සීහළදීපෙ භගවතා න්හායිතපුබ්බාය කල්යාණියා නාම නදියං උදකුක්ඛෙපසීමං කත්වා තත්ථ මහාවිහාරවාසීනං භික්ඛූනං සන්තිකෙ උපලද්ධඋපසම්පදභාවෙහි භික්ඛූහි කතත්තා කල්යාණීසීමාති සමඤ්ඤං අකාසි. ඉච්චෙවං රාමාධිපතිරාජා පත්තලඞ්කෙ භික්ඛූ නිස්සාය සාසනං සුට්ඨු පතිට්ඨිතං අකාසි. කලියුගස්ස අට්ඨතිංසාධිකඅට්ඨවස්සසතකාලතො යාව එකචත්තාලීසාධිකඅට්ඨවස්සසතා තෙසං භික්ඛූනං වංසෙ අසීතිමත්තා ගණපාමොක්ඛත්ථෙරා අහෙසුං. තෙසං සිස්සජාතානි පන ඡබ්බිසාධිකානි ද්විසතානි චතුසහස්සානි දසසහස්සානි අහෙසුං. එවං භගවතො සාසනං රාමඤ්ඤරට්ඨෙ වුඩ්ඪිං රාමඤ්ඤරට්ඨෙ වුඩ්ඪිං විරූළිං වෙපුල්ලමාපජ්ජිති.

ඉදං රාමඤ්ඤරට්ඨෙ සත්තමං සාසනස්ස පතිට්ඨානං.

යදා පන අරිමද්දනනගරෙ අනුරුද්ධො නාම රාජා සුධම්මපුරං සරාජිකං අභිභවිත්වා විද්ධංසි, තදා රාමඤ්ඤරට්ඨං රාජසුඤ්ඤං හුත්වා පතිට්ඨහි. රාමඤ්ඤරට්ඨෙ මුත්තිමනගරෙ සොණුත්තරවංසො එකො ගණො, සිවලිවංසො එකො, තාමලින්දවංසො එකො, ආනන්දවංසො එකො, බුද්ධවංසො එකො, මහානාගවංසො එකොති ඡග්ගණා විසුං විසුං හුත්වා අට්ඨංසු නානාසංවාසකා නානානිකායා.

ධම්මචෙතියරඤ්ඤා පන කාරාපිතසාසනම්පි අභිජ්ජමානං හුත්වා අට්ඨාසි. සමානසංවාසො එකනිකායොයෙව අහොසි. හංසාවතීමුත්තිමසුවසෙන තීණිපි රාමඤ්ඤරට්ඨානි සුනාපරන්ත සඞ්ඛාතෙන එකාබද්ධානි හුත්වා තිට්ඨන්ති. පුබ්බෙච මරම්මරට්ඨින්දරාජූනං ආණාපවත්තනට්ඨානානි අහෙසුං . තස්මා මරම්මරට්ඨතො එකච්චෙ භික්ඛූ රාමඤ්ඤරට්ඨං ගන්ත්වා කල්යාණීසීමායං පුන සික්ඛං ගණ්හිංසු. ධම්මචෙතියරඤ්ඤාකාරාවිතසාසනං සකලං මරම්මරට්ඨම්පි බ්යාපෙත්වා ඔගාහෙත්වා තිට්ඨති.

රාමඤ්ඤරට්ඨෙ සොණුත්තරත්ථෙරානං සාසනං පතිට්ඨාපිතකාලතො පට්ඨාය යාව සුධම්මපුරෙ මනොහරිරඤ්ඤා අරහන්තානං සංවිජ්ජමානතා වෙදිතබ්බා. තතො පච්ඡා පන උත්තරා ජීවාරියාවංසමහාකාළප්රානදස්සිත්ථෙරානං කාලෙ ලොකියජ්ඣානාභිඤ්ඤාලාභියොයෙව සංවිජ්ජංසූති. අධුනා පන තීසුපි රාමඤ්ඤරට්ඨෙසු ධම්මචෙතියරඤ්ඤා කාරාවිතසාසනංයෙව තිට්ඨති. එත්ථච හෙතුඵලසම්බන්ධවසෙන ආදිඅන්තවසෙනෙ ච සාසනවංසං පඤ්ඤාය තුලයිත්වා ආදිතොව දස්සිතෙහි තීහි නයෙහි යථාපවෙණී ඝට්ටියති, තථා ගණ්හෙය්යාති. අයඤ්ච සාසනවංසො ලජ්ජිපෙසලසික්ඛාකාමානංයෙව වසෙන වුත්තො, නාලජ්ජීනං වසෙනාති දට්ඨබ්බො.

තාය ච ථෙරපරම්පරාය මුත්තිමනගරවාසිමෙධඞ්කරත්ථෙරො ලොකදීපකසාරං නාම ගන්ථං අකාසි. හංසාවතීනගරවාසී පන ආනන්දත්ථෙරො මධුසාරත්ථදීපනිං නාම අභිධම්මටීකාය සංවණ්ණනං, හංසාවතීනගරවාසීයෙව ධම්මබුද්ධත්ථෙරො කවිස්සාරං නාම ඡන්දොවණ්ණනං, හංසාවතීනගරවාසීයෙව සද්ධම්මාලඞ්කාරත්ථෙරො පට්ඨානසාරදීපනිං නාම පකරණං, තථෙව අඤ්ඤතරො ථෙරො අඵෙග්ගුසාරං නාම ගන්ථං අකාසි. එවං අනෙකප්පකාරානං ගන්ථකාරානං මහාථෙරානං වසනට්ඨානං හුත්වා සාසනං ඔගාහෙත්වා විරූළට්ඨානංඅහොසීති.

ඉති සාසනවංසෙ සුවණ්ණභූමිසාසනවංසකථාමග්ගා නාම

තතියො පරිච්ඡෙදො.