📜
පඤ්චවීසතිම පරිච්ඡෙද
දුට්ඨගාමණි විජයො
දුට්ඨගාමණිරාජා’ථ ¶ , කත්වාන ජනසඞ්ගහං;
කුන්තෙ ධාතුං නිධාපෙත්වා, සයොග්ගබලවාහනො.
ගන්ත්වා තිස්සමහාරාමං, වන්දිත්වා සඞ්ඝමබ්රවි;
‘‘පාරගඞ්ගං ගමිස්සාමි, ජොතෙතුං සාසනං අහං.
සක්කාතුං භික්ඛවො දෙථ, අම්හෙහි සහගාමිනො;
මඞ්ගලඤ්චෙව රක්ඛා ච, භික්ඛූනං දස්සනං හිනො.
අදාසි දණ්ඩකම්මත්ථං, සඞ්ඝො පඤ්චසතං යතී;
භික්ඛුසඞ්ඝතමාදාය, තතො නික්ඛම්ම භූපති.
සොධාපෙත්වාන මලයෙ, ඉධාගමනමඤ්ජසං;
කණ්ඩුලං හත්ථිමාරුය්හ, යොධෙහි පරිවාරිතො.
මහතා බලකායෙන, යුද්ධාය අභිනික්ඛමි;
මහාගාමෙන සම්බද්ධා, සෙනාගා’ගුත්තහාලකං.
මහියඞ්ගණමාගම්ම, ඡත්තං දමිළමග්ගහී;
ඝාතෙත්වා දමිළෙ තත්ථ, ආගන්ත්වා අම්බතිත්ථකං.
ගඞ්ගා පරිඛාසම්පන්නං, තිත්ථම්බදමිළං පන;
යුජ්ඣං චතූහි මා සෙහි, කතහත්ථං මහබ්බලං.
මාතරං දස්සයිත්වාන, තෙන ලෙසෙන අග්ගහි;
තතොඔරුය්හ දමිළෙ, සත්තරාජෙ මහබ්බලෙ.
එකාහෙනෙව ගණ්හිත්වා, ඛෙමං කත්වා මහබ්බලො;
බලස්සා’දා ධනං තෙන, ඛෙමාරාමොති වුච්චති.
මහාකොට්ඨන්තරෙ සොබ්භෙ, දොණො ගවරමග්ගහී;
හාලකොලෙ ඉස්සරියං, නාළිසොබ්භම්හි නාළිකං.
දීඝාභයගල්ලකම්හි, ගණ්හි දීඝාභයම්පි ච;
කච්ඡිපිට්ඨෙ කපිසීසං, චතුමාසෙන අග්ගහි.
කොටනගරෙ ¶ කොටඤ්ච, තතො හාලවහාණකං;
වහිට්ඨෙ වහිට්ඨදමිළං, ගාමණිම්හි ච ගාමණිං.
කුම්භගාමම්හි කුම්භඤ්ච, නන්දිගාමම්හි නන්දිකං;
ගණ්හි ඛාණුං ඛාණුගාමෙ, ද්වෙ තු තම්බුණ්ණමෙ පන.
මාතුලං භාගිනෙය්යඤ්ච, තම්බඋණ්ණමනාමකෙ;
ජම්බුචග්ගහී සොසො ච, ගාමො’හු තං තදව්හයො.
‘‘අජානිත්වා සකංසෙනං, ඝාතෙන්ති සජනා’’ ඉති;
සුත්වාන සච්චකිරියං, අකරී තත්ථ භූපති.
රජ්ජසුඛාය වායාමො, නායං මම කදාචිපි;
සම්බුද්ධ සාසනස්සෙව, ඨපනාය අයං මම.
තෙන සච්චෙන මෙසෙනා-කායොපගතභණ්ඩිකං;
ජාලවණ්ණංව හොතූති, තං තථෙවතදා අහු.
ගඞ්ගාතීරම්හි දමිළා, සබ්බෙ ඝාතිතසෙසකා;
විජිතං නගරං නාම, සරණත්ථාය පාවිසුං.
ඵාසුකෙ අඞ්ගණඨානෙ, ඛන්ධාවාරං නිවෙසයි;
තං ඛන්ධාවාර. . . . . ඨීති, නාමෙනා’හොසි පාකටං.
විජිතනගරගාහත්ථං, වීමංසන්තො නරාධිපො;
දිස්වා’යන්තං නන්දිමිත්තං, විසජ්ජාපෙසි කණ්ඩුලං.
ගණ්හිතුං ආගතං හත්ථිං, නන්දීමිත්තො කරෙහිතං;
උභො දන්තෙ පීළයිත්වා, උක්කුටිකං නිසීදයි.
හත්ථිනා නන්දිමිත්තො තු, යස්මා යත්ථ අයුජ්ඣි සො;
තස්මා තත්ථ තතො ගාමො, හත්ථිපොරොති වුච්චති.
වීමංසිත්වා උභො රාජා, විජිතං නගරං අගා;
යොධානං දක්ඛිණද්වාරෙ, සඞ්ගාමො ආසි භිංසනො.
පුරත්ථිමම්හි ද්වාරම්හි, සො වෙළුසුමනො පන;
අනෙක සඞ්ඛෙ දමිළෙ, අස්සාරුළ්හෙ අඝාතයි.
ද්වාරං ථකෙසුං දමිළා, රාජා යොධෙ විසජ්ජයි;
කණ්ණුලො නන්දිමිත්තො ච, සුරනිමිලො ච දක්ඛිණෙ.
මහාසොණො ¶ ච ගොට්ඨො ච,
ථෙර පුත්තො ච තෙ තයො;
ද්වාරෙසු තීසු කම්මානි,
ඉතරෙසු තදා කරුං.
නගරං තං තිපරිඛං, උච්චපාකාර ගොපිතං;
අයොකම්මකතද්වාරං, අරීහි දුප්පධංසියං.
ජාණූහි ඨත්වා දාඨාහි, භින්දිත්වාන සිලායුධා;
ඉට්ඨකා චෙව හත්ථි සො, අයොද්වාරමුපාගමි.
ගොපුරට්ඨා තු දමිළා, ඛිපිංසු විවිධා’යුධෙ;
පක්කං අයොගුළඤ්චෙව, කථිකඤ්ච සිලෙසිකං.
පිට්ඨිං ඛිත්තෙ සිලෙසම්හි, ධූපායන්තෙ’ථ කණ්ඩුලො;
වෙදනට්ටො’දකඨානං, ගන්ත්වාන තත්ථ ඔගහී.
න ඉදං සුරාපාණං තෙ, අයොද්වාර විඝාටනං;
ගච්ඡ ද්වාරං විඝාටෙහි, ඉච්චාහගොට්ඨයිම්බරො.
සො මානං ජනයිත්වාන, කොඤ්චං කත්වා ගජුත්තමො;
උදකා උට්ඨහිත්වාන, ථලෙ අට්ඨාසි දප්පවා.
හත්ථිවජ්ජෙ වියොජෙත්වා, සිලෙසං ඔසධං අකා;
රාජා ආරුය්හ හත්ථිං තං, කුම්භෙ ඵුසියපාණිනා.
‘‘ලංකාදීපම්හි සකලෙ, රජ්ජං තෙ තාත කණ්ඩුල;
දම්මී’’ති තං තොසයිත්වා, භොජෙත්වා වරභොජනං.
වෙඨයිත්වා සාටකෙන, කාරයිත්වා සුවම්මිතං;
සත්තගුණං මාහිසචම්මං, බන්ධෙත්වා චම්මපිට්ඨියං.
තස්සො’ පරිතෙලචම්මං, දාපෙත්වා තං විසජ්ජයි;
අසනීවිය ගජ්ජන්තො, සො ගහෙත්වා’පද්දවෙ සහ.
පදරං විජ්ඣි දාඨාහි, උම්මාරං පදසා’හනි;
සද්ධාරබාහං තං ද්වාරං, භූමියං සරවං පති.
ගොපුරෙ දබ්බසම්භාරං, පතන්තං හත්තිපිට්ඨියං;
බාහාහි පරිහරිත්වාන, නන්දීමිත්තො පවට්ටයි.
දිස්වාන ¶ තස්ස කිරියං, කණ්ඩුලො තුට්ඨමානසො;
දාඨාපීඨනවෙරං තං, ඡඩ්ඪෙසි පඨමං කතං.
අත්ථනො පිට්ඨිතොයෙව, පවෙසත්ථාය කණ්ඩුලො;
නිවත්තිත්වාන ඔලොකි, යොධං තත්ථ ගජුත්තමො.
‘‘හත්ථිනාකතමග්ගෙන, නප්පවෙක්ඛාමහං’’ඉති;
නන්දීමිත්තො විචින්තෙත්වා, පාකාරං හනි බාහුනා.
සො අට්ඨාරසහත්ථුච්චො, පතිඅට්ඨුසභො කිර;
ඔලොකි සුරනිමලං, අනිච්ඡං සොපි තං පථං.
ලඞ්ඝයිත්වාන පාකාරං,
නගරබ්භන්තරෙ පති;
භින්දිත්වා ද්වාරමෙකෙකං,
ගොට්ඨො සොණොව පාවිසි.
හත්තී ගහෙත්වා රථචක්කං, මිත්තො සකටපඤ්ජරං;
නාළිකෙරතරුං ගොට්ඨො, නිම්මලො ඛග්ගමුත්තමං.
තාලරුක්ඛං මහාසොණො, ථෙරපුත්තො මහාගදං;
විසුං විසුං වීථිගතා, දමිළෙ තත්ථ චුණ්ණයුං.
විජිතං නගරං භෙත්වා, චතුමාසෙන ඛත්තියො;
තථො ගිරිලකං ගන්ත්වා, ගිරියං දමිළං හනි.
ගන්ත්වා මහෙලනගරං, තිමහාපරිඛං තතො;
කදම්බ පුප්ඵවල්ලීහි, සමන්තා පරිවාරිතං.
එකද්වාරං දුප්පවෙසං, චතුමාසෙ වසං තහිං;
ගණ්හි මහෙලරාජානං, මන්තයුද්ධෙන භූමිපො.
තතො’නුරාධනගරං, ආගච්ඡන්තො මහීපති;
ඛන්ධාවාරං නිවෙසෙසි, පරිතොකාසපබ්බතං.
මාසම්හි ජෙට්ඨමූලම්හි, තළාකං තත්ථ කාරිය;
ජලං කීළි තහිං ගාමො, පොසොනනගරව්හයො.
තං ¶ යුද්ධායාගතං සුත්වා, රාජානං දුට්ඨගාමණිං;
අමච්චෙ සන්නිපාතෙත්වා, එළාරො ආහ භූමිපො.
‘‘සො රාජා ච සයංයොධො,
යොධා චස්ස මහූකිර;
අමච්චො කින්නු කාතබ්බං,
කින්ති මඤ්ඤන්ති නො ඉමෙ.
දීඝජත්තුප්පභුතයො, යොධා එළාරරාජිනො;
‘‘සුවෙ යුද්ධං කරිස්සාමි’’, ඉති තෙ නිච්ඡයං කරුං.
දුට්ඨගාමණිරාජාපි, මන්තෙත්වා මාතුයා සහ;
තස්සා මතෙන කාරෙසි, ද්වත්තිංස බලකොට්ඨකෙ.
රාජච්ඡත්තධරෙ තත්ථ, ඨපෙසි රාජරූපකෙ;
අබ්භන්තරෙ කොට්ඨකෙ තු, සයං අට්ඨාසි භූපති.
එළාරරාජා සන්නද්ධො, මහාපබ්බත හත්ථිනං;
ආරුය්හ අගමා තත්ථ, සයොග්ග බලවාහනො.
සඞ්ගාමෙ වත්තමානම්හි, දීඝජත්තු මහබ්බලො;
ආදාය ඛග්ගඵලකං, යුජ්ඣමානො භයානකො.
හත්ථෙ අට්ඨරසු’ග්ගන්ත්වා, නභං තං රාජරූපකං;
ඡින්දිත්වා අසිනා භින්දි, පඨමං බලකොට්ඨකං.
එවං සෙසෙපි භින්දිත්වා, මලකොට්ඨෙ මහබ්බලො;
ඨිතං ගාමණිරාජෙන, බලකොට්ඨමුපාගමි.
යොධො සො සුරනිමලො, ගච්ඡන්තං රාජිනො’පරි;
සාවෙත්වා අත්තනො නාමං, තමක්කොසි මහබ්බලො.
ඉතරො ‘‘තං වධිස්ස’’න්ති, කුද්ධො ආකාසමුග්ගමි;
ඉතරො ඔතරන්තස්ස, ඵලකං උපනාමයි.
‘‘ඡින්දා මෙතං සඵලකං’’, ඉති චින්තිය සො පන;
ඵලකං හනි ඛග්ගෙන, තං මුඤ්චියි’ තරොසයි.
කප්පෙන්තො මුත්තඵලකං, දීඝජත්තු තහිං පති;
උට්ඨාය සූරනිමිලො, පතිතං සත්තියා’හනි.
සඞ්ඛං ¶ ධමි ඵුස්සදෙවො, සෙනා භිජ්ජිත්ථ දාමිළි;
එළරොපි නිවත්තිත්ථ, ඝාතෙසුං දමිළෙ බහූ.
තත්ථ වාපි ජලං ආසි, හතානං ලොහිතා විලං;
තස්මා කුලත්ථවා පීති, නාමතො විස්සුතං අහු.
චරාපෙත්වා තහිං භෙරිං, දුට්ඨගාමණි භූපති;
‘‘න හනිස්සතු එළාරං, මංමුඤ්චිය පරො’’ඉති.
සන්නද්ධො සයමාරුය්හ, සන්නද්ධං කණ්ඩුලං කරිං;
එළාරං අනුබන්ධන්තො, දක්ඛිණද්වාරමාගමි.
පුරදක්ඛිණද්වාරම්හි, උභො යුජ්ඣිංසු භූමිපා;
තොමරං ඛිපි එළාරො, ගාමණි තමවඤ්චයි.
විජ්ඣාපෙසි ච දන්තෙහි, තං හත්ථිං සකහත්ථිනා;
තොමරං ඛිපි එළාරං, සහත්ථි තත්ථ සො පති.
තතො විජිතසඞ්ගාමො, සයොග්ගබලවාහනො;
ලංකං එකාතපත්තං සො, කත්වාන පාවිසි පුරං.
පුරම්හි භෙරිං චාරෙත්වා, සමන්තා යොජනෙ ජනෙ;
සන්නිපාතිය කාරෙසි, පූජං එළාරරාජිනො.
තං දෙහපතිතඨානෙ, කූටාගාරෙන ඣාපයි;
චෙතියං තත්ථ කාරෙසි, පරිහාරමදාසි ච.
අජ්ජාපි ලංකාපතිනො, තං පදෙසසමීපගා;
තෙනෙව පරිහාරෙන, න වාදාපෙන්ති තූරියං.
එවං ද්වත්තිංස දමිළ, රාජානො දුට්ඨගාමණි;
ගණ්හිත්වා එකච්ඡත්තෙන, ලංකාරජ්ජමකාසි සො.
විජිතෙ නගරෙ භින්නෙ, යොධො සො දීඝජත්තුකො;
එළාරස්ස නිවෙදෙත්වා, භාගිනෙය්යස්ස යොධතං.
තස්ස හල්ලුක නාමස්ස, භාගිනෙය්යස්ස අත්තනො;
පෙසයී චාගමත්ථාය, තස්ස සුත්වාන හල්ලුකො.
එළාරදඩ්ඪදිවසා, සත්තමෙ දිවසෙ ඉධ;
පුරිසානං සහස්සෙහි, සට්ඨියා සහ ඔතරි.
ඔතිණ්ණො සො සුණිත්වාපි, පතනං තස්ස රාජිනො;
‘‘යුජ්ඣිස්සාමී’’ති ලජ්ජාය, මහාතිත්ථං ඉධාගමා.
ඛන්ධාවාරං ¶ නිවෙසෙසි, ගාමෙ කොළම්බහාලකෙ;
රාජා තස්සා’ගමං සුත්වා, යුද්ධාය අභිනික්ඛමි.
යුද්ධසන්නහ සන්නද්ධො, හත්ථිමාරුය්හ කණ්ඩුලං;
හත්ථස්ස රථයො ධෙහි, පන්තීහි ච අනුනකො.
උම්මාදඵුස්සො දෙවො සො, දීපෙ අග්ගධනුග්ගහො;
දසඩ්ඪායුධසනද්ධො, සෙසයොධා ච අන්වගුං.
පවත්තෙ තුමූලෙ යුද්ධෙ, සන්නද්ධො භල්ලුකො තහිං;
රාජාභිමුඛ මායාසි, නාගරාජා තු කණ්ඩුලො.
තං වෙගමන්දිභාවත්ථං, පච්චොසක්කි සනිං සනිං;
සෙනාපි සද්ධිං තෙනෙව, පච්චොසක්කි සනිං සනිං.
රාජාහ ‘‘පුබ්බෙ යුද්ධෙසු, අට්ඨවීසතියා අයං;
න පච්චොසක්කි කිං එතං, ඵුස්සදෙවා’’ති ආහ සො.
ජයො නො පරමො දෙව, ජයභූමි මයං ගජො;
පච්චොසක්කති පෙක්ඛන්තො, ජයඨානම්හි ඨස්සති.
නාගො’ථ පච්චොසක්කිත්වා, ඵුස්සදෙවස්ස පස්සතො;
මහාවිහාරසීමන්තෙ, අට්ඨාසි සුප්පතිට්ඨිතො.
තත්රට්ඨිතො නාගරාජා, භල්ලුකො දමිළො තහිං;
රාජාභිමුඛමාගන්ත්වා, උප්පණ්ඩෙසි මහීපති.
මුඛං පිධාය ඛග්ගෙන, රාජා අක්කොසි තං පන;
‘‘රඤ්ඤො මුඛම්හි පාතෙමි’’, ඉති කණ්ඩඤ්ච සො ඛිපි.
ආහච්ච සො ඛග්ගතලං, කණ්ඩො පපති භූමියං;
‘‘මුඛෙ විද්ධො’’ති සඤ්ඤාය, උක්කට්ඨිං භල්ලුකො අකා.
රඤ්ඤො පච්ඡා නිසින්නො භො, ඵුස්සදෙවො මහබ්බලො;
කණ්ඩ ඛිපිමුඛෙ තස්ස, ඝට්ටෙන්තො රාජකුණ්ඩලං.
රාජානං පාදතො කත්වා, පතමානස්ස තස්ස තු;
ඛිපිත්වා අපරං කණ්ඩං, විජ්ඣිත්වා තස්ස ජණ්ඩුකං.
රාජානං සීසතො කත්වා, පාතෙසී ලහුහත්ථකො;
භල්ලුකෙ පතිතෙ තස්මිං, ජයනාදො පවත්තථ.
ඵුස්සදෙවො ¶ තහිංයෙව, ඤාපෙතුං දොස මත්තනො;
කණ්ඩවල්ලිං සකං ඡෙත්වා, පසතං ලොහිතං සයං.
රධඤ්ඤා දස්සෙසි තං දිස්වා, රාජා තං පුච්ඡි‘‘කිං’’ඉති;
රාජ දණ්ඩො කතො මෙති, සො අවොච මහීපති.
කොධො දොසොති වුත්තොව,
ආහ කුණ්ඩල ඝට්ටනං;
අදොසං දොසමඤ්ඤාය,
කිමෙතං කරි භාතික.
ඉති වත්වා මහාරාජා, කතඤ්ඤු ඉධ මාහ ච;
‘‘කණ්ඩානුච්ඡවිකො තුය්හං, සක්කාරො හෙස්සතෙ මහා.
ඝාතෙත්වා දමිළෙ සබ්බෙ, රාජා ලද්ධජයො කතො;
පාසාද තලමාරුය්හ, සීහාසනගතො තහිං.
නාටකාමච්ච මජ්ඣම්හි, ඵුස්සදෙවස්ස තං සරං;
ආණාපෙත්වා ඨපාපෙත්වා, පුංඛෙන උජුකං තලෙ.
කහාපණෙහි කණ්ඩං තං, ආසිත්තෙ’යු පරූපරි;
ඡාදාපෙත්වා දාපෙසි, ඵුස්සදෙවස්ස තං ඛණෙ.
නරින්දපාසාදතලෙ, නරින්දොථ අලඞ්කතෙ;
සුගන්ධදීපුජ්ජලිතෙ, නානාගන්ධසමායුතෙ.
නාටක ජනයොගෙන, අච්ඡරාහි ච භූසිතෙ;
අනග්ඝත්ථරණත්ථිණ්ණෙ, මුදුකෙ සයනෙ සුභෙ.
සයිතො සිරිසම්පත්තිං, මහතිං අපිපෙක්ඛිය;
කතං අක්ඛොභිණිඝාතං, සරන්තො න සුඛං ලභි.
යියඞ්ගුදීපෙ අරහන්තො, ඤත්වා තං තස්සතක්කිතං;
අට්ඨා’රහන්තෙ පාහෙසුං, තමස්සාසෙතුමිස්සරං.
ආගම්ම තෙ මජ්ඣායාමෙ, රාජ ද්වාරම්හි ඔතරුං;
නිවෙදි තබ්භාගමනා, පාසාද තලෙමාරුහුං.
වන්දිත්වා ¶ තෙ මහාරාජ, නිසීදාපිය ආසනෙ;
කත්වා විවිධසක්කාරං, පුච්ඡි ආගතකාරණං.
පියඞ්ගුදීපෙ සඞ්ඝෙන, පෙසිතං මනුජාධිප;
තමස්සා සයිතුං අම්හෙ, ඉති රාජා පුනා’හතෙ.
‘‘කථං නු භන්තෙ අස්සාසො, මම හෙස්සති යෙන මෙ;
අක්ඛොභිණිමහාසෙන, ඝාතො කාරාපිතො’’ඉති.
‘‘සග්ගමග්ගන්තරායො ච, නත්ථි තෙ තෙන කම්මුනා;
දීයඩ්ඪමනුජා චෙ’ත්ථ, ඝාතිතා මනුජාධිප.
සරණෙසු ඨිතො එකො, පඤ්චසීලෙපි චා’පරො;
මිච්ඡාදිට්ඨි ච දුස්සීලො, සෙසා පසුසමාමතා.
ජොතයිස්සසි චෙව ත්වං, බහුධා බුද්ධසාසනං;
මනොවිලෙඛං තස්මා ත්වං, විනොදය නරිස්සර.
ඉති වුත්තො මහාරාජා, තෙහි අස්සාසමාගතො;
වන්දිත්වා තෙ විසජ්ජෙත්වා, සයිතො පුන චින්තයි.
විනා සඞ්ඝෙන ආහාරං, මාභුඤ්ජෙථ කදාචිපි’’;
ඉති මාතාපිතා’හාරෙ, සපිංසු දහරෙ’ වනො.
අදත්වා භික්ඛුසඞ්ඝස්ස, භුත්තං අත්ථි නුඛො ඉති;
අද්දස පාතරාසම්හි, එකං මරිචවට්ටිකං.
සඞ්ඝස්ස අට්ඨපෙත්වාව පරිභුත්තං සතිං විනා;
තදත්ථං දණ්ඩකම්මං මෙ, කත්තබ්බන්ති ච චින්තයි.
එතෙ තෙනෙකකොටි ඉධ මනුජගණෙ ඝාතිතෙ චින්තයිත්වා,
කාමානං හෙතු එතං මනසි ච කයිරා සාධු ආදීනවං තං;
සබ්බෙසං ඝාතනිං තං මනසි ච කයිරා’ නිච්චතං සාධු සාධු,
එවං දුක්ඛා පමොක්ඛං සුභගති මහවා පාපුණෙය්යා’චීරෙනාති.
සුජනප්පසාදසංවෙගත්ථාය කතෙ මහාවංසෙ
දුට්ඨගාමණිවිජයො නාම
පඤ්චවීසතිමො පරිච්ඡෙදො.