📜
තිංසතිම පරිච්ඡෙද
ධාතුගබ්භරචනො
වන්දිත්වාන ¶ මහාරාජා, සබ්බං සඞ්ඝං නිමන්තයි;
‘‘යාවචෙතියනිට්ඨානා, භික්ඛං ගණ්හථ මෙ’’ඉති.
සඞ්ඝො තං නාධිවාසෙසි, අනුපුබ්බෙන සො පන;
යාවන්තො යාව සත්තාහං, සත්තාහමධිවාසනං.
අලත්ථො’පඩ්ඪභික්ඛූහි, තෙ ලද්ධා සුමනො’ව සො;
අට්ඨාරසසු ඨානෙසු, ථූපඨානසමන්තතො.
මණ්ඩපෙ කාරයිත්වාන, මහාදානං පවත්තයි;
සත්ථාහං තත්ථ සඞ්ඝස්ස, තතො සඞ්ඝං විස්සජ්ජයි.
තතො භෙරිං චරාපෙත්වා, ඉට්ඨකා වඩ්ඪකී ලහුං;
සන්නිපාතෙසි තෙ ආසුං, පඤ්චමත්තසතානි හි.
කථං කරිස්සසි නෙ’කො, පුච්ඡිතො ආහ භූපති;
‘‘පෙස්සියානං සතං ලද්ධා, පංසූනං සකටං අහං.
ඛෙපයිස්සාමි එක්කා’හං, තං රාජා පටිබාහයි;
තතො උපඩ්ඪුපඩ්ඪඤ්ච, පංසූ ද්වෙ අම්මණානි ච.
ආහංසු රාජා පටිබාහි, චතුරො තෙපි වඩ්ඪකී;
අථෙකො පණ්ඩිතො බ්යත්තො, වඩ්ඪකී ආහ භූපතිං.
‘‘උදුක්ඛලෙ කොට්ටයිත්වා, අහං සුප්පෙහි වට්ටිතං;
පිංසාපයිත්වා නිසදෙ, එතං පංසූනමම්මණං.
ඉති වුත්තො අනුඤ්ඤාසි, තිණාදිනෙත්ථනො සියුං;
චෙතියම්හීති භූමින්දො, ඉන්දතුල්යපරක්කමො.
‘‘කං සණ්ඨානං චෙතියං තං, කරිස්සසි තුවං ඉති;
පුච්ඡිතං තංඛණංයෙව, විස්සකම්මො තමාවිසි.
සොවණ්ණපාතිං තො යස්ස, පුරාපෙත්වාව වඩ්ඪකී;
පාණිනා වාරිමාදාය, වාරිපිට්ඨියමාහනී.
ඵලික ¶ ලොලසදිසං, මහාඵුබ්බුළමුට්ඨහි;
ආහී’දිසං කරිස්සති, තුස්සිත්වාන’ස්ස භූපති.
සහස්සග්ඝං වත්ථයුගං, තථා’ලඞ්කාර පාදුකා;
කහාපනානි ද්වාදස-සහස්සානි ච දාපපි.
‘‘ඉට්ඨකා ආහාරාපෙස්සං, අපීළෙන්තො කථං නරෙ’’;
ඉති රාජා විචින්තෙසි, රත්තිංඤත්වාන තං මරූ.
චෙතියස්ස චතුද්ධාරෙ, ආහරිත්වාන ඉට්ඨකා;
රත්තිං රත්තිං ඨපයිංසු, එකෙකාහපහොනකා.
තං සුත්වා සුමනොරාජා, චෙතියෙ කම්මමාරභි;
අමූලමෙත්ථ කම්මඤ්ච, න කාතබ්බන්ති ඤාපයි.
එකෙකස්මිං දුවාරස්මිං, ඨපාපෙසි කහාපණෙ;
සොළසසතසහස්සානි, වත්ථානිසු බහූනි ච.
විවිධඤ්ච අලඞ්කාරං, ඛජ්ජංභොජ්ජං සපානකං;
ගන්ධමාලාගුළාදිච, මුඛවාසකපඤ්චකං.
‘‘යථාරුචිතං ගණ්හන්තු, කම්මං කත්වා යථාරුචිං;
තෙ තථෙව අපෙක්ඛිත්වා, අදංසු රාජකම්මිකා.
ථූපකම්මසහායත්තං, එකො භික්ඛුනිකාමයං;
මත්තිකාපිණ්ඩමාදාය, අත්තනා අභිසඞ්ඛතං.
ගන්ත්වාන චෙතියට්ඨානං, වඩ්ඪෙත්වා රාජකම්මිකෙ;
අදාසි තං වඩ්ඪකිස්ස, ගණ්හන්තොයෙව ජානිසො.
තස්සා කාරං විදිත්වාන, තත්ථාහොසි කුතූහලං;
කමෙන රාජා සුත්වාන, ආගතො පුච්ඡි වඩ්ඪකී.
දෙව එකෙන හත්ථෙන, පුප්ඵානා’දාය භික්ඛවො;
එකෙන මත්තිකාපිණ්ඩං, දෙන්ති මය්හං අහං පන.
අයං ආගන්තුකො භික්ඛු, අයං නෙවාසිකො ඉති;
ජානාමිනෙවා’ති වචො, සුත්වා රාජාසමප්පයි.
එකොබලත්ථං දස්සෙතුං, මත්තිකා දායකං යතිං;
සො බලතස්ස දස්සෙසි, සො තං රඤ්ඤො නිවෙදයි.
ජාතිමකුලකුම්භෙසො ¶ , මහාබොධඞ්ගණෙ තයො;
ඨපාපෙත්වා බලත්ථෙන, රාජා දාපෙසි භික්ඛුනො.
අජානිත්වා පූජයිත්වා, ඨිතස්සෙ’තස්ස භික්ඛුනො;
බලත්ථො තං නිවෙදෙසි, තදා තං ජානි සො යති.
කෙලිවාතෙ ජනපදෙ, පියඞ්ගල්ලනිවාසිකො;
ථෙරො චෙතියකම්මස්මිං, සහායත්තං නිකාමයං.
තස්සිත්ථිකාවඩ්ඪකිස්ස, ඤාතකො ඉධ ආගතො;
තස්සිට්ඨිකා සමත්තෙන, ඤාතො කත්වාන ඉට්ඨකං.
කම්මියෙවඩ්ඪයිත්වාන, වඩ්ඪකිස්ස අදාසිතං;
සො තං තත්ථ නියොජෙසි, කොලාහලමහොසි ච.
රාජා සුත්වාව’ තං ආහ, ‘‘ඤාතුං සක්කා තමිට්ඨිකං’’;
ජානන්තොපි න සක්කාති, රාජානං ආහ වඩ්ඪකී.
‘‘ජානාසි තං ත්වං ථෙරංති’’,
වුත්තො ආමා’’ති භාසිතො;
තං ඤාපනත්ථං අප්පෙසි,
බලත්ථං තස්ස තූපති.
බලත්ථො තෙන තං ඤත්වා, රාජානුඤ්ඤායුපාගතො;
කට්ඨහාලපරිවෙණෙ, ථෙරං පස්සිය මන්තිය.
ථෙරස්ස මගමනාහඤ්ච, ගතිඨානඤ්ච ජානිය;
‘‘තුම්හෙහි සහ ගච්ඡාමි, සකං ගාමං’’න්ති භාසිය.
රඤ්ඤො සබ්බං නිවෙදෙසි, රාජා තස්ස අදාපයි;
වත්ථයුගං සහස්සග්ඝං, මහග්ඝං රත්තකම්බලං.
සාමණකෙ පරික්ඛාරෙ, බහුකෙ සක්ඛරම්පි ච;
සුගන්ධ තෙලනාළිඤ්ච, දාපෙත්වා අනුසාසිතං.
ථෙරෙන සහ ගන්ත්වා සො, දිස්සන්තෙ පියගල්ලකෙ;
ථෙරං සීතාය ඡායාය, සොදකාය නිසීදිය.
සක්ඛරපාණකං දත්වා, පාදෙ තෙලෙන මක්ඛිය;
උපාහනානි යොජෙත්වා, පරික්ඛාරෙ උපානයි.
කුලූපගස්ස ¶ ථෙරස්ස, ගහිතා මෙ ඉමෙ මයා;
වත්ථයුගංතු පුත්තස්ස, සබ්බෙ තානි දදාමි වො.
ඉති වත්වාන දත්වා තෙ, ගහෙත්වා ගච්ඡතො පන;
වන්දිත්වා රාජවචසා, රඤ්ඤො සන්දෙසමාහ සො.
මහාථූපෙ කයිරමානෙ, සතියාකම්මකාරකා;
අනෙකසඞ්ඛාහි ජනා, පසන්නා සුගතිං ගතා.
චිත්තප්පසාදමත්තෙන, සුගතෙ ගතිඋත්තමා;
ලබ්භතීති විදිත්වාන, ථූපපූජං කරෙ බුධො.
එත්ථෙව භතියා කම්මං, කරිත්වා ඉත්ථියො දුවෙ;
තාවතිංසම්හි නිබ්බත්තා, මහාථූපම්හි නිට්ඨිතෙ.
ආවජ්ජිත්වා පුබ්බකම්මං, දිට්ඨකම්මඵලා උභො;
ගන්ධමාලා’දියිත්වාන, ථූපං පූජෙතුමාගතා.
ගන්ධමාලාහි පූජෙත්වා, චෙතියං අභිවන්දිසුං;
තස්මිං ඛණෙ භාතිවඞ්ක-වාසී ථෙරො මහාසිවො.
රත්තිභාගෙ මහාථූපං, වන්දිස්සාමීති ආගතො;
තාදිස්වාන මහාසත්ත-පණ්ණිරුක්ඛම පස්සිතො.
අදස්සයිත්වා අත්තානං, පස්සං සම්පත්තිමබ්භුතං;
ඨත්වා තාසං වන්දනාය, පරියොසානෙ අපුච්ඡිතං.
‘‘භාසතෙ සකලො දීපො,
දෙහොභාසෙන වො ඉධ;
කින්නුකම්මං කරිත්වාන,
දෙවලොකං ඉතො ගතා.
මහාථූපෙ කතං කම්මං, තස්ස ආහංසු දෙවතා;
එවං තථාගතෙ හෙව, පසාදො හි මහප්ඵලො.
පුප්ඵධානත්තයං ථූපෙ, ඉට්ඨිකාහි චිතං චිතං;
සමං පථවියා කත්වා, ඉද්ධිමන්තො’ව සීදයුං.
නව වාරෙ චිතං සබ්බං, එවං ඔසීදයිංසු තෙ;
අථ රාජා භික්ඛුසඞ්ඝ-සන්නිපාත මකාරයි.
තත්ථාසීතිසහස්සානි ¶ , සන්නිපාතම්හි භික්ඛවො;
රාජා සඞ්ඝමුපාගම්ම, පූජෙත්වා අභිවන්දිය.
ඉට්ඨකොසිදනෙහෙතුං, පුච්ඡි සඞ්ඝො වියාකරි;
‘‘නො සීදනත්ථං ථූපස්ස, ඉද්ධිමන්තෙහි භික්ඛූහි.
කතං එතං මහාරාජ, න ඉදානි කරිස්සතෙ;
අඤ්ඤථත්තමකත්වා තං, මහාථූපං සමාපය.
තං සුත්වා සුමනො රාජා, ථූපකම්මමකාරයි;
පුප්ඵාධානෙසු දසසු, ඉට්ඨිකා දසකොටියො.
භික්ඛුසඞ්ඝො සාමණෙරෙ, උත්තරං සුමනම්පි ච;
‘‘චෙභිය ධාතුගබ්භත්ථං, පාසාණෙ මෙඝවණ්ණකෙ.
ආහරථා’’ති යොජෙසි, තෙ ගන්ත්වා උත්තරං කුරුං;
අසීති රතනායාම, විත්ථාරෙ රවිභාසුරෙ.
අට්ඨඞ්ගුලානි බහලෙ, ගණ්ඨිපුප්ඵනිභෙ සුභෙ;
ඡමෙඝවණ්ණපාසාණෙ, ආහරිංසු ඛණෙතතො.
පුප්ඵධානස්ස උපරි, මජ්ඣෙ එකං නිපාතිය;
චතුපස්සම්හි චතුරො, මඤ්ජූසං විය යොජිය.
එකං පිධානකත්ථාය, දිසාභාගෙ පුරත්ථිමෙ;
අදස්සනං කරිත්වා තෙ, ඨපයිංසු මහිද්ධිකා.
මජ්ඣම්හි ධාතුගබ්භස්ස, තස්ස රාජා අකාරයි;
රතනමයං බොධිරුක්ඛං, සබ්බාකාරමනොරමං.
අට්ඨාරස රතනිකො, ඛන්ධො සාඛාස්ස පඤ්ච ච;
පවාලමයමූලො සො, ඉන්දනීලෙ පතිට්ඨිතො.
සුසුද්ධරජතක්ඛන්ධො, මණිපත්තෙහි සොභිතො;
හෙමමයපණ්ඩුපත්ත, ඵලො පවාළඅඞ්කුරො.
අථ මඞ්ගලිකා තස්ස, ඛන්ධෙ පුප්ඵලතාපි ච;
චතුප්පදානං පන්තීධ, හංසපන්ති ච සොභනා.
උද්ධං චාරුවිතානන්තෙ, මුත්තා කිං කිණිජාලකා;
සුවණ්ණ ඝණ්ටාපන්තීධ, දාමානි ච තහිං තහිං.
විතාන ¶ චතුකොණම්හි, මුත්තාදාමකලාපකො;
නවසත සහස්සග්ඝො, එකෙ කො අසිලම්බිතො.
රවිචන්දතාර රූපානි, නානාපදුමකානි ච;
රතනෙහි කතානෙව, ධිතානෙ අප්පිතාන’යුං.
අට්ඨුත්තරසහස්සානි, වත්තානි විවිධානි ච;
මහග්ඝනානාරඞ්ගානි, විතානෙ ලම්බිතාන’යුං.
බොධිං පරික්ඛිපිත්වාන, නානාරතනවෙදිකා;
මහාමලක මුත්තාහි, සන්ථාරෙතු තදන්තරෙ.
නානාරතන පුප්ඵානං, චතුගන්ධූදකස්ස ච;
පුණ්ණා පුණ්ණඝටපන්ති, බොධිමූලෙ කතාන’යුං.
බොධි පාචින පඤ්ඤත්තෙ, පල්ලඞ්කෙකොටිඅග්ඝකෙ;
සොවණ්ණ බුද්ධපටිමං, නිසීදාපෙසි භාසුරං.
සරීරාවයවාතස්සා, පටිමාය යථාරහං;
නානාවණ්ණෙහි රතනෙහි, කතා සුරුචිරා අහුං.
මහාබ්රහ්මා ඨිතො තත්ථ, රාජතච්ඡත්ත ධාරකො;
විජයුත්තරසඞ්ඛෙන, සක්කො ච අභිසෙකදො.
විණාහත්ථො පඤ්චසිඛො, කාළනාගො සනාටිකො;
සහස්සහත්ථො මාරො ච, සහත්තීසහ කිංකරො.
පාචිනපල්ලඞ්කනිභා, තීසු සෙසදිසාසු ච;
කොටිකොටිධනග්ඝා ච, පල්ලඞ්කා අත්ථතා අහුං.
බොධිං උස්සිසකෙ කත්වා, නානාරතනමණ්ඩිතං;
කොටි ධනග්ඝකංයෙව, පඤ්ඤත්තං සයනං අහු.
සත්තසත්තාහ ඨානෙසු, තත්ථ තත්ථ යථාරහං;
අධිකාරෙ අකාරෙසි, බ්රහ්මයාචනමෙව ච.
ධම්මචක්කප්පවත්තඤ්ච, යසපබ්බජනම්පි ච;
භද්දවග්ගිය පබ්බජ්ජං, ජටිලානං දමනම්පි ච.
බිම්බිසාරාගමඤ්චාපි ¶ , රාජගෙහප්පවෙසනං;
වෙළුවනස්සගහනං, අසීතිසාවකෙ තථා.
කපිල වත්ථුගමනං, තථා රතන චඞ්කමං;
රාහුලානන්දපබ්බජ්ජං, ගහණං ජෙතවනස්ස ච.
අම්බමූලෙ පාටිහීරං, තාවතිංසම්හි දෙසනං;
දෙවොරොහණපාටිහීරං, ථෙරපඤ්හසමාගමං.
මහාසමය සුත්තන්තං, රාහුලොවාදමෙවච;
මහාමඞ්ගලසුත්තඤ්ච, ධනපාලසමාගමං.
ආළවකඞ්ගුලිමාල, අපලාලදමනම්පි ච;
පාරායනකසමිතිං, ආයුවොස්සජ්ජනං තථා.
සූකරමද්දවග්ගාහං, සිඞ්ගීවණ්ණයුගස්ස ච;
පසන්නොදකපානඤ්ච, පරිනිබ්බාන මෙව ච.
දෙවමනුස්ස පරිදෙවං, ථෙරෙන පාදවන්දනං;
දහනං අග්ගිනිබ්බානං, තත්ථ සක්කාර මෙව ච.
ධාතුවිතඞ්ග දොණෙන, පසාදජනකානි ච;
යෙභුය්යෙන අකාරෙසි, ජාතකානි සුජාතිමා.
වෙස්සන්තර ජාතකන්තු, විත්ථාරෙන අකාරයි;
කුසිනාපුරතො යාව, බොධිමන්ති තථෙව ච.
චතුද්දිසං තෙ චත්තාරො, මහාරාජා ඨිතා අහුං;
තෙත්තිංසදෙව පුත්තා ච, බාත්තිංස ච කුමාරියො.
යක්ඛසෙනාපතිඅට්ඨ, වීසති ච තතො පරි;
අඤ්ජලීපග්ගහාදෙවා, පුප්ඵපුණ්ණඝටා තතො.
නච්චකා දෙවතාචෙව, තූරියවාදක දෙවතා;
ආදාසගාහකා දෙවා, පුප්ඵසාඛා ධරා තථා.
පදුමාදිගාහකා දෙවා, අඤ්ඤෙ දෙවා ච නෙකධා;
රතනග්ඝිය පන්ති ච, ධම්මචක්කාන මෙව ච.
ඛග්ගධරාදෙවපන්ති, දෙවාපාතිධරා තථා;
තෙසං සීසෙ පඤ්චහත්ථා, ගන්ධතෙලස්ස පූරිතා.
දුකූලවට්ටිකා ¶ පන්ති, සදාපඤ්ජලිතා අහු;
ඵලිකග්ඝියෙ චතුක්කණ්ණෙ, එකෙකො ච මහාමණි.
සුවණ්ණමණි මුත්තානං, රාසියො වජිරස්ස ච;
චතුක්කණ්ණෙසු චත්තාරො, කථා’හෙසුං පභස්සරා.
මෙදවණ්ණකපාසාණ, භිත්තියංයෙව උජ්ජලා;
විජ්ජාතා අප්පිතා ආසුං, ධාතුගබ්භෙවිභූසිතා.
රූපකානෙත්තසබ්බානි, ධාතුගබ්භෙ මනොරමෙ;
ඝනකොට්ටි මහෙමස්ස, කාරාපෙසි මහීපති.
කම්මාධිට්ඨායකො එත්ථ, සබ්බං සංවිදහි ඉමං;
ඉන්දගුත්තො මහාථෙරො, ඡළභිඤ්ඤො මහාමතී.
සබ්බං රාජිද්ධියා එතං, දෙවතානඤ්ච ඉද්ධියා;
ඉද්ධියා අරියානඤ්ච, අසම්බාධං පතිට්ඨිතං.
නිට්ඨන්තං සුගතඤ්ච පූජියතමං ලොකුත්තමං නිත්තමං;
ධාතු තස්ස විචුණ්ණිතං ජනහිතං ආසිංසතා පූජිය;
පුඤ්ඤං තං සමමිච්ච’චෙච්ච මතිමා සද්ධාගුණලඞ්කතො;
තිට්ඨන්තං සුගතං විය’ස්ස මුනිනො ධාතු ච සම්බූජයෙ.
සුජනප්පසාදසංවෙගත්ථාය කතෙ මහාවංසෙ
ධාතුගබ්භරචනො නාම
තිංසතිමො පරිච්ඡෙදො.