📜
තෙත්තිංසතිම පරිච්ඡෙද
දසරාජකො
දුට්ඨගාමණිරඤ්ඤො ¶ තු, රජ්ජෙඨිතා ජනා අහූ;
සාලිරාජකුමාරොති, හස්සාසි විස්සුතො සුතො.
අතීව ධඤ්ඤො සො ආසි, පුඤ්ඤකම්මරතො සදා;
අතීව චාරුරුපාය, සත්තො චණ්ඩාලියා අහු.
අසොකමාලාදෙවිංතං, සම්බන්ධං පුබ්බජාතියා;
රූපෙනා’ති පියායන්තො, සො රජ්ජං නෙවකාමයි.
දුට්ඨගාමණිභාතා’සො, සද්ධාතිස්සො තදච්ඡයෙ;
රජ්ජං කාරෙස්සා’භිසිත්තො, අට්ඨාරස්ස සමා’සමො.
ඡක්කකම්මං සුධාකම්මං, හත්ථිපාකාරමෙව ච;
මහාථූපස්ස කාරෙසි, සො සද්ධාකතනාමකො.
දීපෙන ලොහපාසාදො, උඩ්ඩිය්හිත්ථ සුසඞ්ඛතො;
කාරෙසි ලොහපාසාදං, පුන සො සත්තභූමකං.
නවුතිසතසහස්සග්ඝො, පාසාදො ආසි සො තදා;
දක්ඛිණගීරිවිහාරං, කල්ලකලෙණ මෙව ච.
කුළුම්බාලවිහාරඤ්ච, තථාපෙත්තඞ්ග වාලිකං;
වෙලඞ්ගවට්ටිකඤ්චෙව, දුබ්බලවාපිතිස්සතං.
දුරතිස්සකවාපිඤ්ච, තථාමාතුවිහාරකං;
කාරෙසි ආදීඝවාපිං, විහාරංයොජන යොජනෙ.
දීඝවාපිවිහාරඤ්ච, කාරෙසි සහචෙතියං;
නානාරතනකච්ඡන්නං, තත්ථ කාරෙසි චෙතියෙ.
සන්ධියං සන්ධියං තත්ථ, රථචක්කප්පමාණකං;
සොවණ්ණමාලං කාරෙත්වා, ලග්ගාපෙසි මනොරමං.
චතුරාසීතිසහස්සානං ¶ , ධම්මක්ඛන්ධානමිස්සරො;
චතුරාසීතිසහස්සානි, පූජාචාපි අකාරයි.
එවං පුඤ්ඤානි කත්වා සො, අනෙකානි මහීපති;
කායස්සභෙදා දෙවෙසු, තුසිතෙසු’පපජ්ජථ.
සද්ධාතිස්සපකාරාජෙ, වසන්තෙ දීඝවාපියං;
ලජ්ජීතිස්සො ජෙට්ඨසුතො, ගිරිකුම්භිමනාමකං.
විහාරං කාරයි රම්මං, තංකනිට්ඨසුතො පන;
ථුල්ලත්ථනො අකාරෙසි, විහාරං කන්දරව්හයං.
පිතරා ථුල්ලත්ථනකො, භාතුසන්තිකමායතා;
සහෙවා’හ විහාරස්ස, සඞ්ඝභොගත්ථමත්තනො.
සද්ධාතිස්සෙඋපරතෙ, සබ්බෙ’මච්චා සමාගතා;
ථූපාරාමෙ භික්ඛුසඞ්ඝං, සකලං සන්නිපාතිය.
සඞ්ඝානුඤ්ඤායරට්ඨස්ස, රක්ඛණත්ථං කුමාරකං;
අභිසිඤ්චුං ථුල්ලත්ථනං, තං සුත්වා ලජ්ජීතිස්සතො.
ඉධාගන්ත්වා ගහෙත්වා තං, සයං රජ්ජමකාරයි;
මාසඤ්චෙව දසාහඤ්ච, රාජා ථුල්ලත්ථනො පන.
තිස්සොසමං ලජ්ජීතිස්සො, සඞ්ඝො හුත්වා අනාදරො;
‘‘න ජානිංසු යථාවුඩ්ඪං’’ මීති තං පරිභාසයි.
පච්ඡා සඞ්ඝං ඛමාපෙත්වා, දණ්ඩකම්මත්ථමිස්සරො;
තීණි සතසහස්සානි, දත්වාන උරුචෙතියෙ.
සිලාමයානි කාරෙසි, පුප්ඵයානානි තීණිසො;
අථො සතසහස්සෙන, චිතාපෙසි ච අන්තරා.
මහාථූපථූපාරාමානං, භූමිංභූමිස්සරො සමං;
ථූපාරාමෙ ච ථූපස්ස, සිලාකඤ්චුක මුත්තමං.
ථූපාරාමස්ස පුරතො, සිලාථූපකමෙව ච;
ලජ්ජීකාසනසාලඤ්ච, භික්ඛුසඞ්ඝස්ස කාරයි.
කඤ්චුකං ¶ කණ්ටකෙ ථූපෙ, කාරාපෙසි සිලාමයං;
දත්වාන සතසහස්සං, විහාරෙ චෙතියව්හයෙ.
ගිරිකුම්භිලනාමස්ස, විහාරස්ස මහම්හි සො;
සට්ඨිභික්ඛුසහස්සානං, තිචීවරමදාපයි.
අරිට්ඨවිහාරං කාරෙසි, තථාකන්දරහිනකං;
ගාමිකානඤ්ච භික්ඛූනං, භෙසජ්ජානි අදාපයි.
කිමිච්ඡකං තණ්ඩුලඤ්ච, භික්ඛුනීනමදාපයි;
සමානව’ඨමාසඤ්ච, රජ්ජං සො කාරයී ඉධ.
මතෙ ලජ්ජිකතිස්සම්හි, කනිට්ඨො තස්ස කාරයි;
රජ්ජං ඡළෙව වස්සානි, ඛල්ලාටනාගනාමකො.
ලොහපාසාදපරිවාරෙ, පාසාදෙ’ති මනොරමෙ;
ලොහපාසාදසොභත්ථං, එසො ද්වත්තිංසකාරයි.
මහාථූපස්ස පරිතො, චාරුනො හෙමමාලිනො;
වාලිකඞ්ගණමරියාදං, පාකාරඤ්ච අකාරයි.
සොවකුරුන්දපාසකං, විහාරඤ්ච අකාරයි;
පුඤ්ඤකම්මානිචඤ්ඤානි, කාරාපෙසි මහීපති.
තං මහාරත්තතොනාම, සෙනාපති මහීපතිං;
ඛල්ලාටනාගරාජානං, නගරෙයෙව අග්ගහි.
තස්ස රඤ්ඤො කනිට්ඨොතු, වට්ටගාමණිනාමකො;
තං දුට්ඨසෙනාපතිකං, හන්ත්වා රජ්ජමකාරයි.
ඛල්ලාටනාගරඤ්ඤොසො, පුත්තකං සකභාතුනො;
මහාචූලිකනාමානං, පුත්තඨානෙ ඨපෙසි ච.
තම්මාතරං නුළාදෙවිං, මහෙසිඤ්ච අකාසිසො;
පීතිඨානෙ ඨිතතා’ස්ස, පීතිරාජාති අබ්රවුං.
එවං රජ්ජෙ’භිසිත්තස්ස, තස්ස මාසම්හි පඤ්චමෙ;
රොහණෙ නකුලනගරෙ, එකො බ්රාහ්මණචෙටතො.
තියො ¶ නාම බ්රාහ්මණස්ස, වචො සුත්වා අපණ්ඩිතො;
චොරො අසු මහාතස්ස, පරිවාරො අහොසි ච.
සගණාසත්තදමිළා, මහාතිත්ථම්හි ඔතරුං;
තදා බ්රාහ්මණතියො ච, තෙ සත්තදමිළාපිච.
ඡක්කත්ථාය විසජ්ජෙසුං, ලෙඛං භූපතිසන්තිකං;
රාජා බ්රාහ්මණතියස්ස, ලෙඛං පෙසෙසි නීතිමා.
‘‘රජ්ජං තව ඉදානෙව, ගණ්හ ත්වං දමිළෙ’’ ඉති;
සාධූති සො දමිළෙහි, යුජ්ඣි ගණ්හිංසු තෙ තු තං.
තතො තෙ දමිළා යුද්ධං, රඤ්ඤා සහ පවත්තයුං;
කොළම්බාලකසාමන්තා, යුද්ධෙ රාජා පරාජිතො.
තිත්ථාරාමදුවාරෙන, රථාරුළ්හො පලායති;
පණ්ඩුකාභයරාජෙන, තිත්ථාරාමොහි කාරිතො;
වාසිතො ච තදා ආසි, එකවීසති රාජුසූ.
තං දිස්වා පලායන්තං, නිගණ්ඨොගිරිනාමකො;
‘‘පලායති මහාකාළ-සීහළො’’ති භුසං රවි.
තං සුත්වාන මහාරාජා, ‘‘සිද්ධෙ මම මනොරථෙ;
විහාරං එත්ථ කාරෙස්සං’’, ඉච්චෙවං චින්තයී තදා.
සගබ්භං අනුලාදෙවිං, අග්ගහී රක්ඛියා ඉති;
මහාචූළ මහානාග-කුමාරෙචාපී රක්ඛියෙ.
රථස්ස ලහුභාවත්ථං, ඩත්වා චූළාමණිංසුභං;
ඔතාරෙසි සොමදෙවිං, තස්ස’නුඤ්ඤාය භූපති.
යුද්ධායගමනෙයෙව, පුත්තකෙ ද්වෙ ච දෙවියො;
ගාහයිත්වාන නික්ඛන්තො, සඞ්කිතො සො පරාජයෙ.
අසක්කුණිත්වා ගාහෙතුං, පත්තං භුත්තං ජිනෙන තං;
පලායිත්වා වෙස්සගීරි-වනෙ අභිනියියිසො.
කුත්ථික්කුලමහාතිස්ස-ථෙරො දිස්වා තහං තු තං;
භත්තං පාදා අනාමට්ඨං, පිණ්ඩදානං විවජ්ජිය.
අථ ¶ කෙතකිපත්තම්හි, ලිඛිත්වා හට්ඨමානසො;
සඞ්ඝභොගං විහාරස්ස, තස්ස පාදාමහීපති.
තතො ගන්ත්වා සිලාසොබ්භ-කණ්ඩකම්හි වසී තතො;
ගන්ත්වාන මාතුවෙලඞ්ගෙ, සාලගලසමීපගො.
තත්ථද්දස දිට්ඨපුබ්බං, ථෙරං ථෙරො මහීපතිං;
උපට්ඨාකස්ස අප්පෙසි, තනසිවස්ස සාධුකං.
තස්ස සො තනසිවස්ස, රට්ඨිකස්ස’න්තිකෙ තහිං;
රාජා චුද්දසවස්සානි, වසී තෙන උපට්ඨිතො.
සත්තසු දමීළෙස්වෙ’කො, සොමාදෙවිං මදාවහං;
රාගරත්තො ගහෙත්වාන, පරතීරමගාලහුං.
එකොපත්තං දසබලස්ස, අනුරාධපුරෙ ඨිතං;
ආදාය තෙන සන්තුට්ඨො, පරතීරමගාලහුං.
පුළහත්ථො තු දමිළො, තීණිවස්සානි කාරයි;
රජ්ජං සෙනාපතිං කත්වා, දමිළං බාහියව්හයං.
පුළහත්ථං ගහෙත්වා තං, දූරෙ වස්සානි බාහීයො;
රජ්ජං කාරෙසි තස්සා’සි, පණයමාරො චමූපති.
බාහීයං තං ගහෙත්වාන, රාජා’සි පණයමාරකො;
සත්තවස්සානි තස්සා’සි, පිළයමාරො චමූපති.
පණයමාරං ගහෙත්වා සො, රාජාසි පීළයමාරකො;
සත්තමාසානි තස්සාසි, දාඨියො තු චමූපති.
පීළයමාරං ගහෙත්වා සො, දාඨියො දමිළො පන;
රජ්ජං’නුරාධනගරෙ, දුවෙ වස්සානි කාරයි.
එවං දමිළරාජූනං, තෙසං පඤ්චන්නමෙවහි;
හොන්ති චුද්දසවස්සානී, සත්තමාසා ච උත්තරිං.
ගතාය තු නිවාසත්ථං, මලයෙ’නුලදෙවියා;
භරියාකනසිවස්ස, පාදාපහරි පච්ඡියං.
කුජ්ඣිත්වා රොදමානාසා, රාජානං උපසකිමි;
තං සුත්වා තනසිවොසො, මනුමාදාය නික්ඛමි.
දෙවියා ¶ වචනං සුත්වා, තස්ස ආගමනා පුරා;
ද්විපුත්තං දෙවිමාදාය, තතො රාජා’පි නික්ඛමි.
ධනුං සන්ධාය ආයන්තං, සීවං විජ්ඣි මහාසීවො;
රාජා නාමං භාවයිත්වා, අකාසි ජිනසඞ්ගහං.
අලත්ථ අට්ඨාමච්චෙච, මහන්තෙ යොධසම්මතෙ;
පරිවාරො මහාආසී, පරිහාරො ච රාජිනො.
කුම්භීලකමහාතිස්ස-ථෙර දිස්වා මහායසො;
අච්ඡගල්ලවිහාරම්හි, බුද්ධපූජමකාරයි.
වත්ථුං සොධෙතුමාරුළ්හො, අකාසචෙතියඞ්ගණං;
කවිසීසෙ අමච්චම්හි, ඔරොහන්තොමහීපති.
ආරොහන්තො සදෙවිකො, දිස්වා මග්ගෙ නිසින්නකං;
‘‘න නිපන්නො’’ති කුජ්ඣිත්වා, කවිසීසං අඝාතයි.
සෙසා සත්තඅමච්චාවි, නිබ්බින්නා තෙන රාජිනා;
තස්ස’න්තිකා පලායිත්වා, පක්කමන්තා යථාරුචි.
මග්ගෙ විලුත්තා චොරෙහි, විහාරං හම්බුගල්ලකං;
පවිසිත්වාන අද්දක්ඛුං, තිස්සත්ථෙරං බහුස්සුතං.
චතුනෙකායිකො ථෙරො, යථාලද්ධානි දාපයි;
වත්ථඵාණිතතෙලානි, තණ්ඩුලා පාහුණා තථා.
අස්සත්ථකාලෙ ථෙරො සො,
‘‘කුහිංයාතා’’ති පුච්ඡිතෙ;
අත්තානං ආවීකත්වා තෙ,
තං පවත්තිං නිවෙදයුං.
‘‘කාරෙතුං කෙහි සක්කා නු, ජිනසාසනපග්ගහං;
දමිළෙහි වා’ථ රඤ්ඤා, ඉති පුට්ඨා තු තෙ පන.
‘‘රඤ්ඤො සක්කා’’ති ආහංසු, සඤ්ඤාපෙත්වාන තෙ ඉති;
උභො තිස්ස මහාතිස්ස-ථෙරා ආදාය තෙ තතො.
රාජිනො සන්තිකං නෙත්වා, අඤ්ඤමඤ්ඤං ඛමාපයුං;
රාජා ච තෙ අමච්චා ච, ථෙරො එව මයාචයුං.
සිද්ධෙ ¶ කම්මෙ පෙසිතෙනො, ගන්තබ්බං සන්තිකං ඉති;
ථෙරා දත්වා පටිඤ්ඤං තෙ, යථාඨානමගඤ්ඡිසුං.
අනුරාධපුරං රාජා, ආගන්ත්වාන මහායසො;
දාඨිකං දමිළං හන්ත්වා, සයං රජ්ජමකාරයි.
තතො නිගණ්ඨාරාමං තං, විද්ධංසෙත්වා මහීපති;
විහාරං කාරයි තත්ථ, ද්වාදස පරිවෙණකං.
මහාවිහාරපට්ඨානා, ද්වීසු වස්සස තෙසු ච;
සත්තරසසු වස්සෙසු, දසමාසා’මිකෙසු ච.
තථා දිනෙසු දසසු, අතික්කන්තෙසු සාදරො;
අභයගිරි විහාරංසො, පතිට්ඨාපෙසි භූපති.
අක්කොසියිත්වා තෙ ථෙරෙ, තෙසු පුබ්බුපකාරිනො;
තං මහාතිස්ස ථෙරස්ස, විහාරං මානදො අදා.
ගිරිස්ස යස්මා ගාරාමෙ, රාජා කාරෙසි සොභයො;
තස්මා’භය ගිරිත්වෙව, විහාරො නාමකො අහු.
ආණාපෙත්වා සොමාදෙවිං,
යථා ඨානෙ ඨපෙසිසො;
තස්සාතන්නාමකං කත්වා,
සොමාරාම මකාරයි.
රථා ඔරොපිතා සා හි, තස්මිංඨානෙ වරඞ්ගනා;
කද්දම්බපුප්ඵ ගුම්බම්හි, නිලිනා තත්ථ අද්දස.
මුත්තයන්තං සාමණෙරං, මග්ගං හත්ථෙන ඡාදිය;
රාජා තස්ස වචො සුත්වා, විහාරං තත්ථ කාරයි.
මහාථූපස්සුත්තරතො,
චෙතියං උච්චවත්ථුකං;
සිලා සොභකණ්ඩකං නාම,
රාජා සොයෙව කාරයි.
තෙසු සත්තසු යොධෙසු, උත්තියො නාම කාරයි;
නගරම්හා දක්ඛිණතො, විහාරං දක්ඛිණව්හයං.
තත්තෙව ¶ මූලවොකාස, වීහාරං මූලනාමකො;
අමච්චො කාරයී තෙන, සොපි තංනාමකො අහු.
කාරෙසි සාලියාරාමං, අමච්චො සාලියව්හයො;
කාරෙසි පබ්බතාරාමං, අමච්චො පබ්බතව්හයො.
උත්තරතිස්සරාමන්තු, තිස්සාමච්චො අකාරයි;
විහාරෙ නිට්ඨිතෙ රම්මෙ, තිස්සථෙර මුපච්චතෙ.
‘‘තුම්හාකං පටිසන්ථාර, වසෙන’ම්හෙහි කාරිතෙ;
විහාරෙ දෙම තුම්හාකං, ඉති වත්වා අදංසු ච.
ථෙරො සබ්බත්ථවාසෙසි, තෙ තෙ භික්ඛූ යථා රහං;
අමච්චා’දංසු සඞ්ඝස්ස, විවිධෙ සමණාරහෙ.
රාජා සකවිහාරම්හි, වසන්තෙ සමුපට්ඨහි;
පච්චයෙහි අනුනෙහි, තෙන තෙ බහවො අහුං.
ථෙරං කුලෙහී සංසට්ඨං, මහාතිස්සොති විස්සුතං;
කුලසංසට්ඨ දොසෙන, සඞ්ඝො තං නීහරි ඉතො.
තස්ස සිස්සො බහලමස්සු-
තිස්සත්ථෙරොති පිස්සුතො;
කුද්ධො’භයගිරිං ගන්ත්වා,
වසි පක්ඛං වහං තහිං.
තතොප්පභුති තෙ භික්ඛූ, මහාවිහාරනාගමුං;
එවං තෙ’භයගිරිකා, නිග්ගතා ථෙරවාදතො.
පභින්නා’භයගිරිකෙහි, දක්ඛිණවිහාරිකායති;
එවං තෙ ථෙරවාදීහි, පභින්නා භික්ඛවො ද්විධා.
මහා අභයභික්ඛූ තෙ, වඩ්ඪෙතුං දීපවාසිනො;
වට්ටගාමණිභූමින්දො, පත්තිං නාම අදාසි සො.
විහාරපරිවෙණානි, ඝටාබද්ධෙ අකාරයි;
‘‘පටිසඞ්ඛරණං එවං, හෙස්සතීති විචින්තිය.
පිටකත්තයපාළිඤ්ච, තස්ස අට්ඨකථම්පි ච;
මුඛපාඨෙන ආනෙසුං, පුබ්බෙ භික්ඛූ මහාමති.
හානිං ¶ දිස්වාන සත්තානං, තදා භික්ඛූ සමාගතා;
චිරට්ඨිතත්ථං ධම්මස්ස, පොත්ථකෙසු ලිඛාපයුං.
වට්ටගාමණි අභයො, රාජා රජ්ජමකාරයි;
ඉති ද්වාදසවස්සානි, පඤ්චමාසෙසු ආදිතො.
ඉතී පරහිත මත්තනො හිතඤ්ච,
පටිලභියිස්සරියං කරොති පඤ්ඤො;
විපුලමපි කුබුද්ධිලද්ධභොවං,
උභයහිතං න කරොති භොගලුද්ධො’ති.
සුජනප්පසාදසංවෙගත්ථාය කතෙ මහාවංසෙ
දසරාජකො නාම
තෙත්තිංසතිමො පරිච්ඡෙදො.