📜
අට්ඨතිංසතිම පරිච්ඡෙද
දසරාජකො
මහානාම ¶ සුතො ආසි, දමිළී කුච්ඡිසම්භවො;
සොත්ථිසෙනො, තථාසඞ්ඝො-ධීතා චා’සි මහෙසියා.
සොත්ථිසෙනො තදා රජ්ජං, පත්වා සඞ්ඝයනාසිතො;
තස්මිංයෙව දිනෙ භෙරිං, චරාපෙත්වා තදා තු සා.
අත්තනො සාමිකස්සදා, ඡත්තග්ගාහකජන්තුනො;
ඡත්තග්ගාහකවාපිං සො, කත්වා සංවච්ඡරෙ මතො.
අථ මච්චො මහාපඤ්ඤො, සහායො තස්ස තං මතං;
අන්තොවත්ථුම්හි ඣාපෙත්වා, වීහිචොරං මහාබලං.
රජ්ජයොග්ගොති චින්තෙත්වා, කත්වා තං භූපතිං රහො;
අන්තොයෙව නිවාසෙත්වා, රාජා රොගාතුරො ඉති.
යසං රජ්ජං විචාරෙසි, ඡණෙ පත්තෙ මහාජනා;
රාජා චෙ අත්ථි අම්හෙහි, සද්ධිං මෙතූති ඝොසයුං.
තං සුත්වා නරපාලො සො, සබ්බලඞ්කාරමණ්ඩිතො;
සමානංතෙ මහානාගෙ, නෙසයොග්ගා මමා’තිසො.
දාට්ඨාධාතුඝරඨානෙ, සුවා නාගං සමාදිසි;
රඤ්ඤො ආණාති වුත්තෙ සො, අගා ආරුය්හ තං පුරං.
කත්වා පදක්ඛිණං ගන්ත්වා, පාචිනද්වාරතො බහි;
පඨමෙ චෙතියඨානෙ, ධාතුනාගං සමප්පයි.
මහාචෙතිත්තයෙ හත්ථි-පාකාරෙ’කාසි තොරණං;
මිත්තසෙනො බහුං පුඤ්ඤං, කත්වා වස්සෙන සො චුතො.
මිත්තසෙනං රණෙ හන්ත්වා, දමිළො පණ්ඩුනාමකො;
ආගතො පරතීරම්හා, ලඞ්කාරජ්ජමකාරයි.
ජනා කුලීනා සබ්බෙපි, රොහණං සමුපාගතා;
ඔරගඞ්ගාය ඉස්සෙරං, දමිළා එව කප්පයුං.
යෙ ¶ සුභස්ස බලට්ඨස්ස, භීතාමොරියවංසජා;
බලායිත්වා නරාවාසං, කප්පයිංසු තහිං තහිං.
තෙසමඤ්ඤතමො නන්දි-වාපි ගාමෙ කුටිම්බකො;
ධාතුසෙනව්හයො ආසි, දාඨානාමො ච තං සුතො.
ගාමෙ අම්බිලයාගුම්හි, වසං පුත්තෙ දුවෙ ලභි;
ධාතුසෙනං සිලාතිස්ස-බොධිංච සම්පජාතිකෙ.
මාතුසො දරියො තෙසං, සද්ධො පබ්බජ්ජ වත්තති;
දීඝසන්දකතාවාසෙ, ධාතුසෙනාපි මාණවො.
සන්තිකෙ තස්ස පබ්බජ්ජ-රුක්ඛමූලම්හි එකදා;
සජ්ඣායති පවිස්සිත්ථ, මෙඝො නාගොතුපස්සිය.
පරික්ඛිපිත්වා භොගෙහි, ඡාදයිත්වා ඵණෙන ච;
පොත්ථකඤ්ච කුමාරඤ්ච, රක්ඛිතං පස්සි මාතුලො.
සීසෙ ආකිරි සඞ්කාරං, තස්ස රුට්ඨො පරොයති;
තස්මිං චිත්තං න දූසෙසි, තම්පි දිස්වාන මාතුලො.
උත්තමො වත’යං සත්තො, රාජා හෙස්සති නිච්ඡයං;
රක්ඛිතබ්බො’ති ආදාය, තං විහාරමුපාගතො.
ගොණිසාදි විහාරෙ’යං, කත්තබ්බො නීතිමා ඉති;
සික්ඛාපෙසි කුමාරං තං, පණ්ඩුකො තං විජානිය.
ගණ්හථෙතන්තිපෙසෙසි, සෙවකෙ තස්සාරත්තියං;
දිස්වාන සුපිනං ථෙරො, නීහරිත්ථ කුමාරකං.
තස්මිං නික්ඛන්තමත්තම්හි, සෙවකං පරිවාරිය;
පරිවෙණෙ න පස්සිංසු, තතො නික්ඛම්ම තෙ උභො.
දක්ඛිණස්මිං දිසාභාගෙ, ගොණ නාමං මහානදිං;
පත්වා සම්පුණ්ණමට්ඨංසු, ගන්තුකාමාපි වෙගසා.
යථා නදියං වාරෙති, අම්හෙ තං ත්වම්පි වාරය;
වාපිංගහෙත්වා එත්ථෙ’ති, වත්වා ථෙරො තදා නදිං.
ඔතරිත්ථකුමාරෙන, සද්ධිං දිස්වාන තෙ උභො;
නාගරාජා තදා එකො, පිට්ඨිං පාදාසි තෙන සො.
උත්තරිත්වා කුමාරං තං, නෙත්වා පච්චන්තමාවසං;
ලද්ධා ඛීරොදනං සුත්වා, සෙසං පත්තෙන තස්ස’දා.
චිත්තකාරෙන ¶ ථෙරම්හි, භත්තං පක්ඛිප්ප භූමියං;
භුඤ්ජි ථෙරොපි තං ජානි, භුඤ්ජ තෙ යං මහිං ඉති.
පණ්ඩුරාජාපි කත්වාන, රජ්ජං වස්සම්හි පඤ්චමෙ;
චුතො පුත්තො පිපාරින්දො, තතියො තස්ස භාතුකො.
කණිට්ඨො ඛුද්දපාරින්දො, කුබ්බං රජ්ජං මහාමහිං;
ධාතුසෙනානුගෙ සබ්බෙ, විහෙඨෙසි මහාජනෙ.
සඞ්ගහෙත්වා ජනෙ සාධු-සෙනො යුජ්ජිත්ථ රාජිනා;
සො සොළසහි වස්සෙහි, පුඤ්ඤපාපකරොමතො.
නිරිතරො තතො ආසි, රාජාමාසද්වයෙන තං;
ධාතුසෙනො විනාසෙසි, තෙන කත්වා මහාහවං.
හතෙ තස්මිං මහීපාලෙ, දාඨියො දමිළො තතො;
රාජා වස්සත්ථ යෙ හුත්වා, ධාතුසෙනහතොතතො.
පිට්ඨියො දමිළො සත්ත-මාසෙන නිධනං ගතො;
ධාතුසෙනෙන යුජ්ඣිත්වා, වංසො පච්ඡිජ්ජි දාමිළො.
අථා’සි රාජාලඞ්කායං, ධාතුසෙනො ඉරාධිපො;
භාතරා සහ දීපම්හි, දමිළෙ දීපඝාතකෙ.
උපායෙහි අනෙකෙයි, එකවීසප්පමාණකෙ;
ඛන්ධවාරෙ නිවෙසෙත්වා, කත්වා යුද්ධමසෙසතො.
සොධෙත්වා මෙදිනිං සාධු, කත්වා ච සුඛිතංජනං;
සාසනඤ්ච යථාඨානෙ, ඨපෙසි පරනාසිතං.
දමිළෙ යෙ’නුවත්තිංසු, කුලීනා කුලගාමවා;
තෙ මං වා සාසනං වා නො, රක්ඛිංසූ’ති පකුප්පිය.
තෙසං ගාමෙ ගහෙත්වාන, ගාමෙ ස්වාකාසිරක්ඛකෙ;
රොහණා’ගම්ම තෙ සබ්බෙ, කුලීනා තමුපට්ඨහුං.
තෙසං සක්කාරසම්මානං, යථායොගමකාසි සො;
අමච්චෙ අත්තනො දුක්ඛ-සහායෙචා’භි තොසයි.
බන්ධාපෙත්වා මහාගඞ්ගං, කෙදාරෙ’කා ථිරොදකෙ;
මහාපාළම්හි භික්ඛූනං, සාලිභත්තඤ්ච දාපයි.
පඞ්ගුරොගා තුරට්ටානං, සාලායොකාසි බුද්ධිමා;
කාළවාපිංච ගණ්හිත්වා, බන්ධි ගොණං මහානදිං.
මහාවිහාරං ¶ කත්වාන, පන්තියුත්තමනාකුලං;
තථා බොධිඝරඤ්චෙව, දස්සනෙය්ය මකාරයි.
භික්ඛවො පරිතොසෙත්වා, පච්චයෙහි චතූහිපි;
ධම්මාසොකො’ව සොකාසි, සඞ්ගහං පිටකත්තයෙ.
අට්ඨාරසවිහාරෙ ච, ථෙරියාන මකාරයි;
සම්පන්නභොගෙ දීපම්හි, අට්ඨාරස ච වාපියො.
කාළවාපී විහාරො ච, කොටිපස්සාවනාමකො;
දක්ඛිණ ගිරිනාමො ච, විහාරො වඩ්ඪමානකො.
පණ්ණවල්ලකභූතො ච, භල්ලාතකසනාමකො;
පාසාණසින්නෙ දෙසම්හි, ධාතුසෙනො ච පබ්බතො.
මං ගනො ථූපවිට්ඨි ච, ධාතුසෙනොපි උත්තරෙ;
පාචින කම්බවිට්ඨි ච, තථා අන්තරමෙ ගිරි.
අන්තාළි ධාතුසෙනො ච, කස්සපිට්ඨික පුබ්බකො;
රොහණෙදායගාමො ච, සාලවාණො විභීසනො.
විහාරො භල්ලිවාණො ච, අට්ඨාරසනරුත්තමො;
පාදූලකං හම්බලට්ඨි, මහාදත්ථාදිවාපි යො.
ඛුද්දකෙ ච විහාරෙසො, අට්ඨාරසනරුත්තමො;
වාපීයො ච තථාකත්වා, තෙසමෙව තු දාපයි.
පඤ්චවීසති හත්ථඤ්ච, මයූරපරිවෙණකං;
හරිත්වා’කාසිපාසාද-මෙකවීසති හත්ථකං.
කුමාරසෙනස්ස’පෙත්වා, පුබ්බභොගං විසොධයි;
කාළවාපිම්මිභාගද්ධං, ඛෙත්තානඤ්ච සතද්වයං.
ලොහ පාසදකෙ ජිණ්ණෙ, නවකම්මමකාරයි;
මහාථූපෙසු ඡත්තානි, තීසු ජිණ්ණානි කාරයි.
දෙවානංපියතිස්සෙන, කතං බොධිමහං විය;
සින්හානපූජං බොධිස්ස, වරබොධිස්ස කාරයි.
ධාවනා ලොභනාවායො, තත්ථ පූජෙසි සොළස;
අලඞ්කාරං මුනින්දස්ස, අභිසෙකඤ්ච කාරයි.
මහාබොධි පතිට්ඨානා, ඔරං ලඞ්කාය භූමිපා;
යාව ද්වාදසමං වස්සං, බොධිපූජමකාරයුං.
මහාමහින්දත්ථෙරස්ස ¶ , කාරෙත්වා පටිබිම්බකං;
ථෙරස්සා’ලාහනං නෙත්වා, කාතුං පූජං මහාරහං.
දත්වා සහස්සං දීපෙතුං, දීපවංසං සමාදිසි;
ඨිතානං තත්ථ භික්ඛූනං, දාතුඤ්චාණාපයිගුළං.
භික්ඛුස්ස අත්තනො සීසෙ, සඞ්කාරොකිරණං සරං;
ලාභං නාදාසි වුත්ථස්ස, පරිවෙණස්ස අත්තනො.
ඵාතිකම්මං බහුං’කාසි, විහාරෙ අභයුත්තරෙ;
සිලාසත්ථුස්ස කාරෙසි, මන්දිරඤ්ච සමණ්ඩපං.
බුද්ධ දාසකතෙනෙත්තෙ, නට්ඨෙ’නග්ඝමණි ද්වයං;
අකාසි නෙත්තං සත්ථුස්ස, රංසි චූළාමණිංතථා.
මණිහි ඝනනීලෙහි, කෙසා වත්තං සුමුත්තමං;
හෙමපට්ටං තථෙවුණ්ණ-ලොමං සොවණ්ණ චීවරං.
පාදජාලං සුවණ්ණස්ස, පදුමං දීපමුත්තමං;
නානාරාගම්බරං තත්ථ, පූජයිත්ථ අසංඛියං.
අකාසි පටිමා ගෙහෙ, බහුමඞ්ගලචෙතියෙ;
බොධිසත්තෙ තථා’කාසි, කාළසෙලස්ස සත්ථුනො.
උපසුම්භව්හයස්සාපි, ලොකනාථස්ස කාරයි;
රංසීචූළාමණිඤ්චෙව, අභිසෙකව්හයස්ස ච.
බුද්ධබිම්බස්ස කාරෙසි, පුබ්බෙ වුත්තං පිළන්ධනං;
වාමපස්සම්හි බොධිස්ස, බොධිසත්තඝරං තථා.
මෙත්තෙය්යස්ස ච කාරෙසි, සබ්බං රාජපිළන්ධනං;
සමන්තා යොජනෙ තස්ස, තදා රක්ඛඤ්ච යොජයි.
කාරාපෙසි විහාරෙසු, ධාතුරාජව්හපන්තියො;
තථා සතසහස්සෙන, මහාබොධිඝරං වරං.
ථූපාරමම්හි ථූපස්ස, පූජං ජිණ්ණවිසොධනං;
දාඨා ධාතුඝරෙචාපි, ජිණ්ණස්ස පටිසඞ්ඛරං.
දාඨාධාතුකරුණ්ඩඤ්ච, රංසිඤ්ච ඝනකොට්ටිමං;
මහග්ඝමනිසංකිණ්ණං, සුවණ්ණ පදුමානි ච.
දාඨාධාතුම්හි පූජෙසි, පූජාචාකා අසඞ්ඛියා;
චීවරාදීනි දාපෙසි, භික්ඛූනං දීපවාසිනං.
කාරාපෙත්වා ¶ විහාරෙසු, නවකම්මං තහිං තහිං;
පාකාරෙ ච ඝරෙත්වා’කා, සුධාකම්මං මනොහරං.
මහාචෙතිත්තයෙ කත්වා, සුධාකම්මං මහාරහං;
සුවණ්ණඡත්තං කාරෙසි, තථා වජිරචුම්බටං.
මහාවිහාරෙ පාපෙන, මහාසෙනෙන නාසිතෙ;
වසිසුං ධම්මරුචිකා, භික්ඛූ චෙතියපබ්බතෙ.
කත්වා අම්බත්ථලං ථෙර-වාදානං දාතු කාමකො;
යාචිතො තෙහි තෙසං’ව, අදාසි ධරණී පති.
දාතු පඨානනාවඤ්ච, කාරෙත්වා කංසලොහජං;
දානවට්ටං පවත්තෙසි, අම්බණෙභි ද්විපඤ්චහි.
අන්තො බහි ච කාරෙත්වා, නගරස්ස ජිනාලයෙ;
පටිමායො ච පූජෙසි, ධම්මාසොකසමො’සමො.
තස්ස පුඤ්ඤානි සබ්බානි, වත්ථු පටිපදං නරො;
කො හි නාම සමත්ථොති, මුඛමත්තං නිදස්සිතං.
තස්ස පුත්තදුවෙ ආසුං, කස්සපො භින්නමාතිකො;
සමානමාතිකො චෙව, මොග්ගල්ලානො මහබ්බලො.
තථා පාණසමා එකා, දුහිතා ච මනොරමා;
භාගිනෙය්යස්ස පාදාසි, සෙනාපච්චඤ්ච තඤ්ච සො.
විනා දොසෙන තාළෙසි, කසායූරුසු සො’පිතං;
රාජා දිස්වාන දුහිතු-වත්ථං ලොහිතමක්ඛිතං.
ඤත්වා තං මාතරං තස්ස, නග්ගං ඣපෙසි කුජ්ඣිය;
තතොප්පභුතිසො බද්ධ-වෙරො සඞ්ගම්ම කස්සපං.
රජ්ජෙ නෙතං පලොභෙත්වා, භින්දිත්වා පිතුඅන්තරෙ;
සඞ්ගහෙත්වා ජනං ජව-ගාහං ගාහාපයී පතිං.
උස්සාපෙසි තතො ඡත්තං, කස්සපො පිතුපක්ඛියෙ;
විනාසෙත්වා ජනෙ ලද්ධ-සබ්බපාපසහායකො.
මොග්ගල්ලානො තතො තෙන,
කාතුකාමො මහාහවං;
අලද්ධ බලතාය’ගා,
ජම්බුදීප බලත්ථිකො.
මහාරජ්ජ ¶ විනාසෙන, වියොගෙන ච සූනුනො;
බද්ධනාගාරවාසෙන, දුක්ඛිතම්පි දුරාධිපං.
දුක්ඛාපෙතුමපඤ්ඤොසො, ආහ කස්සපරාජකං;
නිධි රාජකුලෙරාජ-ගුත්ත තෙ පිතරා ඉති.
නෙ’ති ගුත්තෙ න ජානාසි, චිත්තමෙතස්ස භූමිප;
මොග්ගල්ලානස්ස කාපෙති, නිධිංසොති තදබ්රූවි.
සුත්වා තං කුපිතො දූතෙ, පාහෙසී පිතුසන්තිකං;
ආචික්ඛතු නිධිඨාන-මිති වත්වා නරාධමො.
මාරෙතු අම්හෙ පාපස්ස, තස්සුපායො’ති චින්තිය;
තුණ්හී අහොසි තෙ ගන්ත්වා, රාජකස්ස නිවෙදයුං.
තතො’තීව පකුප්පිත්වා, පෙසයිත්ථ පුනප්පුනං;
සාධු දිස්වා සහායම්මෙ, න්හත්වාන කාළවාපියං.
පරිස්සාමීති චින්තෙත්වා, ආහ දූතෙ සචෙ මමං;
කාළවාපිංසමාපෙති, සක්කා ඤාතුන්ති තෙ ගතා.
රඤ්ඤො ආහංසු රාජාපි, තුට්ඨහට්ඨො ධනත්ථිකො;
පෙසෙසි දූතෙ දත්වාන, රථං ජිණ්ණෙන වාජිනා.
එවං ගච්ඡති භූපාලෙ, පාජෙන්තො රථිකො රථං;
ඛාදන්තො ලාජමස්සාපි, කිඤ්චි මත්තං අදාසි සො.
තං ඛාදිත්වා පසීදිත්වා, තස්මිං පාණමදා තදා;
මොග්ගල්ලානස්ස තං කාතුං, සඞ්ගහං ද්වාරනායකං.
එවං සම්පත්තියො නාම, චලා විජ්ජුල්ලතොපමා;
තස්මා තාසු පමජ්ජෙය්ය, කො හි නාම සචෙතනො.
රාජා එතීතිසුත්වාන, ථෙරො සො තස්ස සොහ දො;
ලද්ධා මාසොදනං මංසං, සාණුණඤ්ච වරං සරං.
රාජා රොචෙති එතන්ති, ගොපයිත්වා උපාවිසි;
ගන්ත්වා රාජාපි වන්දිත්වා, එකමන්තමුපාවිසී.
එවං නිසින්නා සම්පත්ත-රජ්ජා විය උභොපි තෙ;
අඤ්ඤමඤ්ඤා’භිලාපෙන, නිබ්බාපෙසුං මහාදරං.
භොජයිත්වාන තං ථෙරො, ඔවදිත්වා අනෙකධා;
අප්පමාදෙ නියොජෙසි, දස්සෙත්වා ලොකධම්මතං.
තතො ¶ වාපී මුපගම්ම, ඔග්ගය්හිත්වා යථා සුඛං;
න්හයිත්වා පිවිත්වා ච, ආහෙවං රාජසෙවකෙ.
එත්තකං මෙ ධනං භො’ති, සුත්වා තං රාජසෙවකා;
ආපරිත්වා පුරංරඤ්ඤො, නිවෙදෙසුං නිරිස්සරො.
ධනං රක්ඛති පුත්තස්ස, දීපෙ භින්දති මානුසෙ;
ජීවන්තො’යංතී කුජ්ඣිත්වා, ආණාපෙසි චමූපතිං.
මාරෙහි පිතරං මෙති, දිට්ඨා පිට්ඨීති වෙරිනො;
හට්ඨතුට්ඨො තිරුට්ඨොසො, සබ්බාලඞ්කරමණ්ඩිතො.
රාජානමුපසඞ්කම්ම, පුරතො ච’ස්ස චඞ්කමි;
රාජාදිස්වා ච චින්තෙසි, පාපියො’යං මතං මම.
කායං විය දුක්ඛාපෙත්වා, නරකං හෙතු මිච්ඡති;
රොසුප්පාදෙන තස්සෙව, කිංපුරෙමි මනොරථං.
ඉති මෙත්තායමානො තං, ආහ සෙනාපතිං පති;
මොග්ගල්ලානෙ ත්වයිචෙව, එකචිත්තො අහං ඉති.
හසංචාලෙසි සීසංසො, දිස්වා තං ජානිභූපති;
‘‘නූන මාරෙති අජ්ජා’’ති, තදා සාහසිකොපි සො.
නග්ගං කත්වාන රාජානං, සසඞ්ඛලික බන්ධනං;
පුරත්ථාභිමුඛං කත්වා, අන්තොබන්ධිය භිත්තියං.
මත්තිකාය විලිම්පෙසි, එවං දිස්වාපි පණ්ඩිතො;
කො හි රජ්ජෙය්ය භොගෙසු, ජීවිතෙපි යසෙපි වා.
ධාතුසෙනො නරින්දො සො, එවං පුත්තහතො ගතො;
අට්ඨාරසහි වස්සෙහි, දෙවරාජස්ස සන්තිකං.
කාළවාපී මයං රාජා, කාරාපෙන්තො සමාහිතං;
පස්සිත්වා භික්ඛුමෙතන්තු, වුට්ඨාපෙතුං සමාධිතො.
අසක්කොන්තො ඛිපාපෙසි, පංසුං භික්ඛුස්ස මත්ථකෙ;
සන්ධිට්ඨිකො විපාකොයං, තස්ස කම්මස්ස දීපිතො.
දසාපිතෙ ¶ රාජවරා සභොගා,
උපාගමුං මච්චුමුඛං සභොවා;
අනිච්චතං භොගවතො ධනෙ ච,
දිස්වා සපඤ්ඤො විභවං ඉච්ඡෙ.
සුජනප්පසාදසංවෙගත්ථාය කතෙ මහාවංසෙ
දසරාජකො නාම
අට්ඨතිංසතිඑමා පරිච්ඡෙදො.