📜
චත්තාලීසතිම පරිච්ඡෙද
අට්ඨරාජකො
තස්සච්චයෙ කුමාරාදි-ධාතුසෙනොති විස්සුතො;
අහු තස්ස සුතො රාජා, දෙවරූපො මහාබලො.
කාරිතෙ පිතරා’කාසි, විහාරෙ නවකම්මකං;
කාරෙත්වා ධම්මසඞ්ගීතිං පරිසොධෙති සාසනං.
සන්තප්පෙසි ¶ මහාසඞ්ඝං, පච්චයෙහි චතූහිපි;
කත්වා පුඤ්ඤානි’නෙකානි, නවමෙ හායනෙ’තිගා.
තිත්තිසෙනො සුතො තස්ස, රාජා හුත්වා අනෙකධා;
කත්වා පුඤ්ඤානි රජ්ජං තං, මාසම්පි නවමෙ ජහි.
සිවො තං මාතුලො හන්ත්වා, හුත්වා රාජා අනප්පකං;
පුඤ්ඤං කත්වො’පතිස්සෙන, පඤ්චවීස දිනෙ හතො.
උපතිස්සො තතො ආසි, රාජා හන්ත්වාන සීවකං;
මොග්ගල්ලානස්ස භගිනී, සාමිකො ධජිනීපති.
රාජා ඨානන්තරාදීහි, කත්වාන ජනසඞ්ගහං;
සීලාකාළස්ස පාදාසි, සහ භො කනධීවරං.
එකො පුත්තො අහු රඤ්ඤො, උපතිස්සස්ස කස්සපො;
සසොළස සහායෙහි, සූරො සූපෙහි සඤ්ඤුතො.
එක වුත්තිසහායෙහි, දානමාන මහාධනො;
ධම්මට්ඨො වීරියාජීවි, සාධු ජෙට්ඨපචායකො.
සිලා කාළොතතො රජ්ජ-ලොභවඤ්චිත මානසො;
දක්ඛිණං මලයං ගන්ත්වා, සඞ්ගණ්හිත්වා මහා බලං.
විලුම්පමානො පච්චන්ති, සම්පත්තො නගරන්තිකං;
තං සුත්වා කස්සපො ජෙට්ඨො, වරමාරුය්හ කුඤ්ජරං.
අස්සා සෙත්වාන පිතරං, සමාදාය සහායකෙ;
නික්ඛම්ම නගරා ගච්ඡි, සිලාකාලස්ස දස්සනං.
එවං සත්ත’ට්ඨ වාරෙසු, පලාතො ලීනවුත්තිකො;
හත්ථෙ කත්වා උපායෙන, දෙසෙ පාචින පච්ඡිමෙ.
යුජ්ඣිතුං පුන පාචින-තිස්ස පබ්බතමාගමි;
කස්සපොපි සහායෙහි, සද්ධිමාරුය්හ දන්තිනං.
තත්ථ ගන්ත්වා පලාපෙත්වා, චොරං පබ්බතමත්ථකං;
ආරොපෙසි මහානාගං, තෙනා’සි ගිරිකස්සපො.
මානත්ථද්ධො සිලාකාළො, භිය්යො රට්ඨං පභින්දිය;
සබ්බං හත්ථගතං කත්වා, අජෙය්ය බලවාහනො.
ආගම්ම නගරං රුන්ධි, සත්ථාහං රාජසෙවකා;
යුජ්ඣිත්වා විරලා ආසුං, තතො චින්තෙසි කස්සපො.
එතෙ ¶ නගරරොධෙන, සබ්බෙ භිජ්ජන්ති පාණිනො;
පරිහීනං බලං රාජා, අන්ධකො ච මහල්ලකො.
මෙරුකන්දරකෙ කත්වා, මාතරං පිතරඤ්ච මෙ;
අඞ්ගහෙත්වා බලං පච්ඡා, චොරො නිග්ගණ්හි යො ඉති.
රත්තියං සො සහායෙ ච, රාජසාධනමෙවච;
ආදාය පිතරො චෙව, මලයං ගන්තුමාරභි.
තදා මග්ගමජානන්තා, සම්මූළා මග්ගදෙසකා;
නගරස්ස සමීපෙව, සම්භමිංසු ඉතො තතො.
සිලාකාළො පවත්තිං තං, සුත්වා සඞ්ගම්ම වෙගසා;
පරිවාරෙසි සඞ්ගාමො, තත්ථ භිංසනකො අහු.
දෙවාසුරරණාකාරෙ, වත්තමානෙ මහාහවෙ;
පතිතෙසු සහායෙසු, සීදමානෙ මහාගජෙ.
හත්ථාරොහස්ස දත්වා, ඡින්දිත්වා සීසමත්තනො;
පුඤ්ඡිත්වා ලොහිතං කත්වා, කොසියං අසි පුත්තිකං.
හත්ථිකුම්භෙ උභො හත්ථෙ, ඨපෙත්වාන අවත්ථරි;
උපතිස්සොපි තං සුත්වා, සොකසල්ලාහතො මරි.
එවං දියඩ්ඪවස්සෙන, උපතිස්සෙ දිවංගතෙ;
රාජා’හොසි සිලාකාළො, පුබ්බනාමෙන එකතො.
තං අම්බසාමණෙරාදි-සිලාකාළොති වොහරුං;
තිත්ථං තෙරසවස්සානි, දිපං ධම්මෙන පාලයි.
මහාපාළිම්හි දාපෙසි, පච්චග්ඝං රාජභොජනං;
වෙජ්ජසාලාසු භොගෙ ච, වඩ්ඪෙසි ජනතාහිතො.
අන්වහං පූජයි බොධිං, පටිමායො ච කාරයි;
සබ්බෙසං දීපවාසීනං, භික්ඛූනං’දා තිචීවරං.
මාඝාතං කාරයිදීපෙ, සබ්බෙසංයෙව පාණිනං;
ආනිතං අත්තනා කෙස-ධාතුං සම්මා අපූජයි.
රහෙරදකවාරඤ්ච, අදාසි අභයුත්තරෙ;
පුරත්ථිමා ථෙරීයානං, විහාරකුන්ථනාම සො.
ආනෙත්වා ආසනං තත්ථ, ඨපෙසි දුමරාජකෙ;
යාවජීවං පවත්තෙසි, පුඤ්ඤකම්මමසඞ්ඛියං.
මොග්ගල්ලානො ¶ තථා දාඨා, පභුති චො’පතිස්සකො;
පුත්තො තස්සා’සුමග්ගස්ස, දෙසං දත්වා පුරත්ථිමං.
දත්වා ඨානන්තරඤ්චාදි-පාදසඤ්ඤං විසජ්ජයි;
ගන්ත්වා තත්ථ වසාහීති, සොපි ගන්ත්වා තහිං වසි.
ඨානං මලයරාජග්ගං, දෙසං දත්වාන දක්ඛිණං;
රක්ඛණත්ථං සමුද්දස්ස, මජ්ඣිමං තු නියොජයි.
උපතිස්සං තු වාසෙසි, සන්තිකෙයෙව අත්තනො;
විසෙසෙන මමායන්තො, යූනං කල්යානදස්සනං.
තස්ස ද්වාදසමෙ වස්සෙ, ඉතො කාසි පුරං ගතො;
ධම්මාතු මිධා’නෙසි, තතො වාණිජ මාණවො.
රාජා දිස්වා’සමත්ථො සො, ධම්මාධම්මවිචාරණෙ;
හෙමසඤ්ඤාය දීපම්හි, පතන්තො සලභො විය.
බුද්ධධම්මොති සඤ්ඤාය, තං ගහෙත්වාන සාධුකං;
කත්වා සක්කාරසම්මානං, ගෙහෙ රාජඝරන්තිකෙ.
ඨපෙත්වා අනුවස්සං තු, නෙත්වා ජෙතවනං මහං;
කාතුං කාරෙසි චාරිත්තං, හිතං මන්ත්වාන පාණිනං.
එවං කත්වා සිලාකාළො, පුඤ්ඤකම්මමනප්පකං;
පත්තෙ තෙරසමෙ වස්සෙ, යථාකම්මමුපාගමි.
දාඨප්පභුතිකො රජ්ජං, ගහෙත්වා භාතරංසකං;
අක්කමොති නිවාරෙන්තං, මාරාපෙසි විබුද්ධිකො.
මොග්ගල්ලානො’ථ තං සුත්වා, අප්පත්තං රජ්ජමග්ගහි;
අකාරණෙ මෙ මාරෙසි, කණිට්ඨං ධම්මවාදීනං.
කාරාපෙස්සාමහම්පජ්ජ, රජ්ජන්ති පරිකුප්පිය;
සමාදාය මහාසෙනං, අගාරාහෙර පබ්බතං.
රාජාපි සුත්වා සන්නද්ධ-බලකායො කරින්දකෙ;
පබ්බතෙ සිවිරං බන්ධි, මොග්ගල්ලානො නිසම්මතං.
සාපරාධාන තෙ මෙ වා, මනුස්සා දීපවාසිනො;
එකස්මිඤ්ච මතෙ රජ්ජ-මුභින්නංයෙව නොසියා.
තස්මා අඤ්ඤෙන යුජ්ඣන්තු, උභොයෙව මයං ඉධ;
හත්ථියුද්ධං කරොමාති, රඤ්ඤො පෙසෙසි සාසනං.
සොපි ¶ සාධූති වත්වාන, බද්ධපඤ්චායුධො ගජං;
ආරුය්හ මුනිනො මාරො විය ඔත්ථරි තාවදෙ.
මොග්ගල්ලානොපි සන්නද්ධො, ආරුය්හ කරීනං වරං;
තත්ථා’ගො අඤ්ඤමඤ්ඤං තෙ, පාපුණිංසු මහාගජා.
සද්දො සූයිත්ථ සඞ්ඝට්ටෙ, අසනිරාව සන්නිභො;
දන්තඝාතෙන උට්ඨාසි, ජාලා විජ්ජුල්ලතා විය.
සඤ්ඣාඝනසභාගා’සුං, ගජා ලොහිතමක්ඛිතා;
මොග්ගල්ලානගජාවිද්ධො, රඤ්ඤොඔසක්කි කුඤ්ජරො.
රාජා ආරභි තං දිස්වා, ඡින්දිතුං සීසමත්තනො;
මොග්ගල්ලානො’ථ වන්දන්තො, යාචි’මෙ’වං කිරීඉති.
යාචමානෙපි සොමානං, මානෙන්තො ඡින්දිකන්ධරං;
ඡඩ්ඩෙසි ඡහි සො රජ්ජං, මාසෙහි දිවසෙහි ච.
මොග්ගල්ලානො තතො රාජා, ආසි දීපෙ මහාබලො;
මාතුලඤ්ච පටිච්චෙමං, චූලනාමෙන වොහරුං.
ආසාධාරණකාවෙය්යො, වත්ථුත්තය පරායණො;
දානසංයම සොචෙය්යො, සොරච්චාදිගුණාලයො.
දානෙන පියවාචාය, අත්ථස්ස චරියාය ච;
සමානත්තස්සභාවෙන, සඞ්ගහෙසි මහාජනං.
පිණ්ඩපාතවිහාරෙහි, භෙසජ්ජච්ඡාදනෙහි ච;
භික්ඛුසඞ්ඝඤ්හි සඞ්ගණ්හි, ධම්මිකාය ච ගුත්තියා.
අතිරෙකාය පූජාය, පූජෙත්වා ධම්මභාණකෙ;
පිටකෙ තීණි වාචෙසි, සද්ධිමට්ඨකථාය සො.
කුමාරෙ උපලාලෙත්වා, නිවාපෙන යථාරුචිං;
සජ්ඣාපෙසි සදා ධම්මං, ධම්මදීපො මහාමති.
ධම්මදීපඤ්ච සො කත්වා, කුඤ්ජරසෙඛරෙනි සා;
ධම්මාවාසානෙ වාචෙසි, පුරම්හි පුරිසුත්තමො.
බන්ධාපෙසි කදම්බඤ්ච, නදිංපබ්බතමජ්ඣතො;
පත්තපසාණවාපිඤ්ච, ධනවාපිං ගරිතරං.
ගණ්හාපෙසි සදීඝායු-හෙතු කම්මන්ති සාදරො;
ලිඛාපෙසි ච සද්ධම්මං, වත්ථුපූජඤ්ච කාරයි.
ලොකං ¶ සො අනුකම්පිත්වා, මාතාපුත්තංව ඔරසං;
දත්වා භුත්වා යථාකාමං, වස්සෙ වීසතිමෙ මරි.
මහෙසී තස්ස ඝාතෙත්වා, විසයොගෙන ඤාතකෙ;
පුත්තං රජ්ජෙ’භිසිඤ්චිත්වා, සයං රජ්ජං විචාරයි.
තථාභිසිත්තො සො කිත්ති-සිරිමෙඝො නරාධිපො;
තිපුපත්තෙහි ඡාදෙසි, දුමින්දධරමාදිතො.
කපණද්ධිවණිබ්බානං, මහාදානං පවත්තයි;
මග්ගපාලො තථාකාරො, අහු සබ්බොපභොගියො.
මහෙසී සා සදා ආසි, පධානා සබ්බකම්මසු;
රජ්ජං තස්සා’සි තෙනෙව, හෙට්ඨුපරියවත්තිකං.
රාජාපාදා මහාමච්චා’-හෙසුං ලඤ්චපරායනා;
දුබ්බලෙ ච විහෙඨෙසුං, බලී ජානපදා නරා.
සිලාකාළස්ස කාලම්හි, ගාමෙ සඞ්ගිල්ලනාමකෙ;
භයවසීව්හයො පොසො, අහු මොරියවංසජො.
අහොසි පුත්තො සීවස්ස, අග්ගබොධි සනාමකො;
භාගිනෙය්යොපි තස්සාසි, මහානාගොති විස්සුතො.
භාගිනෙයො මහානාගො, අග්ගබොධි ච සුන්දරො;
උළාරජ්ඣාසයත්තා සො, මහානාගො මහබ්බලො.
හිත්වා කස්සකකම්මානි, චොරකම්මමකා වනෙ;
ගොධං ලද්ධාන පෙසෙසි, මාතුලානිය සන්තිකං.
ගොධං දිස්වා’වසා ඤත්වා, ධඤ්ඤපච්ඡිමපෙසයි;
කම්මාරස්සා’පි පෙසෙසි, සසං සොපි තථෙවකා.
බීජං භගිනී මායාචි, බීජගාහඤ්ච තස්ස සා;
දාසඤ්ච ඤත්වා පෙසෙසි, අන්නපානාදිනා රහො.
තදා දුබ්භික්ඛකාලම්හි, එකො මන්තධරො නරො;
භික්ඛාලාභාය සද්ධෙහි, භික්ඛුවෙසෙන භික්ඛති.
තං ගාමං පවිසිත්වා සො, අලද්ධා කිඤ්චි භොජනං;
අභිභූතො ජිඝච්ඡාය, කම්පමානො නිගච්ඡති.
තං දිස්වා කරුණායන්තො, මහානාගො මහාදයො;
පත්තමාදාය ගාමන්ත-මාහිණ්ඩිත්වාපි සබ්බසො.
යාගුමත්තම්පි ¶ නාලත්ථ, තතො උත්තරසාටකං;
දත්වා ආහරි ආහාරං, සො තං භුත්වා පසීදිය.
රජ්ජාරහමිමං දීපෙ, කරිස්සාමීති චින්තිය;
තමාදාය ඛණෙනා’ගා, ගොකණ්ණකමහණ්ණවං.
අථ තත්ථ නිසීදිත්වා, සඤ්ජපන්තො යථාවිධිංම;
මන්තොනා’නෙසි නාගින්දං, ඵුස්සපුණ්ණමරත්තියං.
මහානාගං ඵුසාහීති, මහානාගං නියොජයි;
සො භීතො පුරිමෙ යාමෙ, ආගතං තං න සම්භුසී.
තථා මජ්ඣිමයාමෙපි, පච්ඡිමෙ පන නඞ්ගලෙ;
ගහෙත්වා ඛිපි තීහෙව, අඞ්ගුලීහි සතං ඡුපි.
සො තං බ්යාකාසි තං දිත්වා, සබලං මෙ පරිස්සමං;
තීහි රාජූහි යුජ්ඣිත්වා, චතුත්ථං ත්වං නිඝාතිය.
වුඩ්ඪො තීණෙව වස්සානි, රාජා හුත්වා න ජීවසි;
තථා හෙස්සන්ති රාජානො, තයො තෙ වංසජා නරා.
ගන්ත්වා සෙවස්සු රාජානං, පච්ඡා පස්සසි මෙඛලං;
ඉති වත්වාන පෙසෙසි, සොපි ගන්ත්වා නරිස්සරං.
පස්සිත්වා තමුපට්ඨාසි, රාජා රොහණකම්මිකං;
තං අකාසි තදුට්ඨානං, භණ්ඩමාහරි සො බහුං.
රාජා තස්මිං පසීදිත්වා, අන්ධසෙනාපතිව්හයං;
දත්වා ඨානන්තරං තස්ස, ගන්තුං තත්ථෙව යොජයි.
භයසීවස්ස පුත්තඤ්ච, භාගිනෙය්යඤ්ච අත්තනො;
ආදාය ගන්ත්වා තං දෙසං, පරිවත්තෙසි සබ්බසො.
පච්චෙකභොගං කත්වාන, රොහණං තත්ථ සො වසං;
දාඨප්පභූතිනා කාතුං, යුද්ධංගන්ත්වා මහබ්බලො.
මොග්ගල්ලානභයා ගන්ත්වා, රොහණඤ්ච තහිං වසී;
සුත්වා කිත්තිසිරීමෙඝවණ්ණ-රඤ්ඤො රජ්ජෙ සමඤ්ජසං.
රජ්ජං ගහෙතුං කාලොති, සීඝං ආගම්ම රොහණා;
එකූනවිසෙ දිවසෙ, මාරයිත්වා මහීපතිං.
සයං හුත්වා මහීපාලො, දෙසං කත්වා යථා පුරෙ;
භාගිනෙය්යස්ස පාහෙසි, පණ්ණමාගච්ඡතූති සො.
ආගච්ඡන්තො ¶ නිමිත්තෙන, නිවත්තිත්වා මරිත්ථ සො;
තතො මාතුලපුත්තං’කා, උපරජ්ජං කතඤ්ඤුකො.
ආලවාලං දුමින්දස්ස, කත්වා හෙමමයං ඝරං;
ඡාදාපෙසි මුනින්දස්ස, පටිමායො ච සන්දහි.
මහාචෙතිත්තයෙ කාසි, සුධාකම්මඤ්ච චුම්බටං;
හත්ථිවෙදිඤ්ච කාරෙත්වා, චිත්තකම්මමකාරයි.
පෙසකාරකගාමං සො, ජම්බෙලව්හයමුත්තරෙ;
මහාවිහාරෙචාබන්ධි, ගාමං තින්තිණිකව්හයං.
උද්ධගාමම්හි වසභ-ගාමං ජෙතවනස්ස’දා;
වත්ථදානං නිකායෙසු, තීසු චෙව පවත්තයි.
ඛෙත්තානං හිසතං දත්වා, විහාරෙ ජෙතනාමකෙ;
යාගුං තත්ථ පවත්තෙසි, භික්ඛූනං සබ්බකාලිකං.
සහස්ස දූරතිස්සව්හා, ඛෙත්තං දත්වා තපස්සිනං;
මහාවිහාරවාසීනං, යාගුං නිච්චං පවත්තයි.
චිරමාතිකවාරඤ්ච, තත්ථෙව’දා ගුණෙ රතො;
මයූරපරිවෙණෙ ච, නවකම්මමකාරයි.
කාසිඛණ්ඩෙ මහාදෙව-රත්තකුරවනාමකෙ;
විහාරෙ අනුරාරාමං, ජිණ්ණඤ්ච පටිසඞ්ඛරී.
කමං සොවග්ගිකං කත්වා, එවමාදිං නරිස්සරො;
අගමා තීහි වස්සෙහි, දෙවරාජසහබ්යතං.
අට්ඨෙතෙ කුට්ඨචිත්තා’පරිමිතවිභවා රාජරාජෙනරූපා;
රාජානො රාජමානා නරකරිතුරගාසූරසෙනාරථෙහි;
අන්තෙ හිත්වා’ඛිලං තං විගතපරිජනා’ළාහනං සඞ්ඛතාසුං;
සප්පඤ්ඤො තං සරන්තො භවතු භවසුඛං වන්තුකාමො හිතෙසී.
සුජනප්පසාදසංවෙගත්ථාය කතෙ මහාවංසෙ
අට්ඨරාජකො නාම
චත්තාලීසතිමො පරිච්ඡෙදො.