📜
6. ඡට්ඨො කණ්ඩො (ත්යාදි)
1. වත්තමානෙ ති අන්ති සි ථ මි ම තෙ අන්තෙ සෙ ව්හෙ එ ම්හෙ.
වත්තමානෙ ආරද්ධාපරිසමත්තෙ අත්ථෙ වත්තමානතො ක්රියත්ථා ත්යාදයො හොන්ති. ගච්ඡති, ගච්ඡන්ති, ගච්ඡසි ගච්ඡථ, ගච්ඡාමි ගච්ඡාම, ගච්ඡතෙ ගච්ඡන්තෙ, ගච්ඡසෙ ගච්ඡව්හෙ, ගච්ඡෙ ගච්ඡාම්හෙ. කථං ‘පුරෙ අධම්මො දිප්පති, පුරා මරාමී’ති? වත්තමානස්සෙවවත්තුමිට්ඨත්තා තංසමීපස්ස තග්ගහණෙන ගහණා, පුරෙපුරාසද්දෙහි වා අනාගතත්තාවගමෙ තදා තස්ස වත්තමානත්තා, කාලබ්යත්තයො වා එසො, භවන්තෙව හි කාලන්තරෙපි ත්යාදයො බාහුලකා ‘සන්තෙසු පරිගූහාමි, මා ච කිඤ්ච ඉතො අදං’ ‘කායස්ස භෙදා අභිසම්පරායං, සහබ්යතං ගච්ඡති වාසවස්ස, ‘අනෙකජාතිසංසාරං සන්ධාවිස්සං’ අතිවෙලං න මස්සිස්ස’න්ති.
2. භවිස්සති ¶ ස්සති ස්සන්ති ස්සසි ස්සථ ස්සාමි ස්සාම ස්සතෙ ස්සන්තෙ ස්සසෙ ස්සව්හෙ ස්සං ස්සාම්හෙ.
භවිස්සති අනාරද්ධෙ අත්ථෙ වත්තමානතො ක්රියත්ථා ස්සත්යාදයො හොන්ති. ගමිස්සති ගමිස්සන්ති, ගමිස්සසි ගමිස්සථ, ගමිස්සාමි ගමිස්සාම, ගමිස්සතෙ ගමිස්සන්තෙ, ගමිස්සසෙ ගමිස්සව්හෙ, ගමිස්සං ගමිස්සාම්හෙ.
නාමසද්දෙ නිපාතෙ සති ගරහායං විම්හයෙ ච ගම්යමානෙ ස්සත්යාදයො හොන්ති. ඉමෙ හි නාම කල්යාණධම්මා පටිජානිස්සන්ති, න හි නාම භික්ඛවෙ තස්ස මොඝපුරිසස්ස පාණෙසු අනුද්දයා භවිස්සති, කථං හි නාම සො භික්ඛවෙ මොඝපුරිසො සබ්බමත්තිකාමයං කුටිකං කරිස්සති? තත්ථ නාම ත්වං මොඝපුරිස මයා විරාගාය ධම්මෙ දෙසිතෙ සරාගාය චෙතෙස්සසි? අත්ථි නාම තාත සුදින්න ආභිදොසිකං කුම්මාසං පරිභුඤ්ජිස්සසි, අත්ථියෙවිහාපි නින්දාවගමො. විමුයෙ-අච්ඡරියං වත භො අබ්භුතං වත භො සන්තෙන වත භො පබ්බජිතා විහාරෙන විහරන්ති, යත්ර හි නාම සඤ්ඤී සමානො ජාගරො පඤ්චමත්තානි සකටසතානි නිස්සාය නිස්සාය අභික්කන්තානි නෙව දක්ඛති න පන සද්දං සොස්සති, අච්ඡරියං අන්ධො නාම පබ්බතමාරොහිස්සති, බධිරො නාම සද්දං සොස්සති.
4. භූතෙ ඊඋං ඔත්ථ ඉං ම්හා ආ ඌ සෙ ව්හං අ ම්හෙ.
භූතෙ පරිසමත්තෙ අත්ථෙ වත්තමානතො ක්රියත්ථා ඊ ආදයො හොන්ති. අගමී අගමුං, අගමො අගමිත්ථ, අගමිං අගමිම්හා ¶ , අගමා අගමූ, අගමිසෙ අගමිව්හං, අගම අගමිම්හෙ. භූතසාමඤ්ඤවචනිච්ඡායමනජ්ජතනෙපි ‘සුවො අහොසි ආනන්දො’.
5. අනජ්ජතනෙ ආ ඌ ඔ ත්ථ අ ම්හා ත්ථ ත්ථුං සෙ ව්හං ඉං ම්හසෙ.
අවිජ්ජමානජ්ජතනෙ භූතෙ-ත්ථෙ වත්තමානතො ක්රියත්ථා ආආදයො හොන්ති.
ආඤාය්යා ච උට්ඨානා, ආඤාය්යා ච සංවෙසනා;
එසජ්ජතනො කාලො, අහරුභතඩ්ඪරත්තං වා.
අගමා අගමූ, අගමො, අගමත්ථ, අගම අගමම්හා, අගමත්ථ අගමත්ථුං, අගමසෙ අගමව්හං, අගමිං අගමම්හසෙ. අඤ්ඤපදත්ථො කිං? අජ්ජ හිය්යො වා අගමාසි.
6. පරොක්ඛෙ අ උ එ ත්ථ අ ම්හ ත්ථ රෙ ත්ථො ව්හො ඉ ම්හෙ.
අපච්චක්ඛෙ භූතානජ්ජතනෙ-ත්ථෙ වුත්තමානතො ක්රියාත්ථා අ ආදයො හොන්ති. ජගාම ජගමු, ජගමෙ ජගපිත්ථ, ජගම ජගමිම්හ, ජගමිත්ථ ජගමිරෙ, ජගමිත්ථො ජගමිව්හො, ජගමි ජගමිම්හෙ. මූළ්හවික්ඛිත්තබ්යාසත්තචිත්තෙන අත්තනාපි ක්රියාකතාභිනිබ්බත්තිතකාලෙ-නුපලද්ධා සමානා ඵලෙනා-නුමීයමානා පරොක්ඛාව වත්ථුතො, තෙනුත්තමවිසයෙපි පයොගසමවො.
7. එය්යාදො වාතිපත්තියං ස්සා ස්සං සු ස්සෙ ස්සථ ස්සං ස්සාම්හා ස්සථ ස්සිංසු සස්සෙ ස්සව්හෙ ස්සිං ස්සාම්හසෙ.
එය්යාදො ¶ විසයෙ ක්රියාතිපත්තියං ස්සාදයො හොන්ති විභාසා. විධුරප්පච්චයොපනිපාතතො කාරණවෙකල්ලතො වා ක්රියායාතිපතනමනිප්ඵත්ති ක්රියාතිපත්ති, එතෙ ච ස්සාදයො සාමත්ථියාතීතානාගතෙස්වෙව හොන්ති න වත්තමානෙ තත්ර… ක්රියාතිපත්යසම්භවා, සචෙ පඨමවයෙ පබ්බජ්ජං අලභිස්සා අරහා අභවිස්සා, දක්ඛිණෙන චෙ අගමිස්සා න සකටං පරියා භවිස්සා, දක්ඛිණෙන චෙ අගමිස්සංසු, අගමිස්සෙ අගමිස්සථ, අගමිස්සං අගමිස්සාම්හා, අගමිස්සථ අගමිස්සිංසු, අගමිස්සසෙ අගමිස්සව්හෙ, අගමිස්සිං අගමිස්සාම්හසෙ, න සකටං පරියාභවිස්සා, වාතිකිං? දක්ඛිණෙ න චෙ ගමිස්සති න සකටං පරියා භවිස්සති.
8. හෙතුඵලෙස්වෙය්ය එය්යුං එය්යාසි එය්යාථ එය්යාමි එය්යාම එථ එරං එථො එය්යව්හො එය්යං එය්යාම්හෙ.
හෙතුභූතායං එලභූතායඤ්ච ක්රියායං වත්තමානතො ක්රියත්ථා එය්යාදයො වා හොන්ති, සචෙ සඞ්ඛාරා නිච්චා භවෙය්යුං න නිරුජ්ඣෙය්යුං, දක්ඛිණෙන චෙ ගච්ඡෙය්ය න සකටං පරියාභවෙය්ය, දක්ඛිණෙන චෙ ගච්ඡෙය්යුං, ගච්ඡෙය්යාසි ගච්ඡෙය්යාථ, ගච්ඡෙය්යාමි ගච්ඡෙය්යාම, ගච්ඡෙථ ගච්ඡෙරං, ගච්ඡෙථො ගච්ඡෙය්යව්හො, ගච්ඡෙය්යං ගච්ඡෙය්යාම්හෙ, න සකටං පරිය්යාභවෙය්ය, භවනං ගමනං ච හෙතු, අනිරුජ්ඣනං අපරියාභවනං ච ඵලං, ඉහ කස්මා න හොති ‘හන්තීහි පලායති, වස්සතීති ධාවති, හනිස්සතීති පලායිස්සතී’ති? ඉති සද්දෙනෙව හෙතුහෙතුමන්තතාය ජොතිතත්තා, වාති කිං? දක්ඛිණෙන චෙ ගමිස්සති න සකටං පරියාභවිස්සති.
පඤ්හො=සම්පුච්ඡනං ¶ සම්පධාරණං නිරූපණං කාරියානිච්ඡයනං පත්ථනා=යාචනං ඉට්ඨාසිං භනඤ්ච, විධි=විධානං නියොජනං ක්රියාසු බ්යාපාරණා, සා ච දුවිධාව සාදරානාදරවසෙන… විසයභෙදෙන භින්නායපි තදුභයානතිවත්තනතො, එතෙසු පඤ්හාදීසු ක්රියත්ථතො එය්යොදයො හොන්ති, පඤ්හෙ - කිමායස්මා විනයං පරියාපුණෙය්ය? උදාහු ධම්මං, ගච්ඡෙය්යං වාහං උපොසථං න වා ගච්ඡෙය්යං, පත්ථනායං-ලභෙය්යා-හං භන්තෙ භගවතො සන්තිකෙ පබ්බජ්ජං ලභෙය්යං උපසම්පදං, පස්සෙය්යං තං වස්සසතං අරොගං, විධිම්හි-භවං පත්තං පචෙය්ය, භවං පුඤ්ඤං කරෙය්ය, ඉහ භවං භුඤ්ජෙය්ය, ඉහ භවං නිසීදෙය්ය, මාණවකං භවං අජ්ඣාපෙය්ය, අනුඤ්ඤාපත්තකාලෙසුපි සිද්ධාව… තත්ථාපි විධිප්පතීතිතො, අනුඤ්ඤායං-එවං කරෙය්යාසි, පත්තකාලෙ-කටං කරෙය්යාසි, පත්තො තෙ කාලො කටකරණෙ, යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං සඞ්ඝො උපොසථං කරෙය්ය, එතස්ස භගවා කාලො එතස්ස සුගත කාලො යං භගවා සාවකානං සික්ඛාපදං පඤ්ඤපෙය්ය, පෙසනෙපිච්ඡන්ති ‘ගාමං ත්වං භණෙ ගච්ඡෙය්යාසි’.
10. තු අන්තු හි ථ මි ම තං අන්තං ස්සු ව්හො එ ආමසෙ.
පඤ්හාදීස්වෙතෙ හොන්ති ක්රියත්ථතො. ගච්ඡතු ගච්ඡන්තු, ගච්ඡාහි ගච්ඡථ, ගච්ඡාමි ගච්ඡාම, ගච්ඡතං ගච්ඡන්තං, ගච්ඡස්සු ගච්ඡව්හො, ගච්ඡෙ, ගච්ඡාමසෙ, පඤ්හෙ-කින්නු ඛලු භො බ්යාකරණමධීයස්සු, පත්ථනායං-දදාහි මෙ, ජීවතු භවං, විධිම්හි-කටං කරොතු භවං, පුඤ්ඤං කරොතු ¶ භවං, ඉහ භවං භුඤ්ජතු, ඉහ භවං නිසීදතු, උද්දිසතු භන්තෙ භගවා භික්ඛූනං පාතිමොක්ඛං, පෙසනෙ-ගච්ඡ භණෙ ගාමං, අනුමතියං - එවං කරොහි, පත්තකාලෙ-කාලො-යං තෙ මහාවීර උප්පජ්ජ මාතුකුච්ඡියං.
සත්තියං අර හත්ථෙ ච ක්රියත්ථා එය්යාදයො හොන්ති. භවං ඛලු රජ්ජං කරෙය්ය, භවං සත්තො අරහො.
සම්භාවනෙ ගම්යමානෙ ධාතුනා වුච්චමානෙ ච එය්යාදයො හොන්ති විභාසා. අපි පබ්බතං සිරසා භින්දෙය්ය, ක්රියාතිපත්තියන්තු ස්සාදී-අසනියාපි හතො නාපතිස්සා, සම්භාවෙමි සද්දහාමි අවකප්පෙමි භුඤ්ජෙය්ය භවං භුඤ්ජිස්සති භවං අභුඤ්ජි භවං, ක්රියාතිපත්තියන්තු ස්සාදී-සම්භාවෙමි නාභුඤ්ජිස්සා භවං.
මා යොගෙ සති ඊආදයො ආආදයො ච වා හොන්ති. මා සු පුනපි එවරූපමකාසි, මා භවං අගමා වනං, වාත්වෙව? මා තෙ කාමගුණෙ භමස්සු චිත්තං, මා ත්වං කරිස්සසි, මා ත්වං කරෙය්යාසි, අසකකාලත්ථොයමාරම්භො, බුද්ධො භවිස්සතීති පදන්තරසම්බන්ධෙනානාගතකාලතා පතීයතෙ, එවං කතො කටො ස්වෙ භවිස්සති, භාවි කිච්චමාසීති.
ලුනාහි ¶ ලුනාහිත්වෙවායං ලුනාති, ලුනස්සු ලුනස්සුත්වෙවායං ලුනා-තීති ත්වාදීනමෙවෙතං මජ්ඣිමපුරිසෙකවචනානමාභික්ඛඤ්ඤෙ ද්විබ්බවචනං, ඉදං වුත්තං හොති ‘එව මෙස තුරිතො අඤ්ඤෙපි නියොජෙන්තොවිය කිරියං කරොතී’ති, එවං ලුනාථ ලුනාථත්වෙවායං ලුනාති, ලුනව්හො ලුනව්හොත්වෙවායං ලුනාති, තථා කාලන්තරෙසුපි ලුනාහි ලුනාහිත්වෙවායං අලුනි, අලුනා, ලුලාව, ලුනිස්සතීති, එවං ස්සුම්හි ච යොජනීයං, තථා සමුච්චයෙපි මඨමට, විහාරමටෙත්වෙවායමටති, මඨමටස්සු, විහාරමටස්සුත්වෙවායමටති, බ්යාපාරභෙදෙ තුසාමඤ්ඤවචනස්සෙව බ්යාපකත්තා අනුප්පයොගො භවති, ඔදනං භුඤ්ජ, යාගුං පිව, ධානා ඛාදෙත්වෙවාය-මජ්ඣොහරති.
14. පුබ්බපරච්ඡක්කානමෙකානෙකෙසු තුම්හාම්හසෙසෙසු ද්වෙ ද්වෙ මජ්ඣිමුත්තමපඨමා.
එකානෙකෙසු තුම්හාම්හසද්දවචනීයෙසු තදඤ්ඤසද්දවචනීයෙසු ච කාරකෙසු පුබ්බච්ඡක්කානං පරච්ඡක්කානං මජ්ඣිමුත්තමපඨමා ද්වෙ ද්වෙ හොන්ති යථාක්කමං ක්රියත්ථා, උත්තමසද්දො-යං සභාවතො තතියදුකෙ රුළ්හො, ත්වං ගච්ඡසි, තුම්හෙ ගච්ඡථ, ත්වං ගච්ඡසෙ, තුම්හෙ ගච්ඡව්හෙ, අහං ගච්ඡාමි, මයං ගච්ඡාම, අහං ගච්ඡෙ, මයං ගච්ඡාම්හෙ, සො ගච්ඡති, තෙ ගච්ඡන්ති, සො ගච්ඡතෙ, තෙ ගච්ඡන්තෙ, සාමත්ථියා ලද්ධත්තා අප්පයුජ්ජමානෙසුපි තුම්හාම්හසෙසෙසු භවන්ති. ගච්ඡසි, ගච්ඡථ, ගච්ඡසෙ, ගච්ඡව්හෙ, ගච්ඡාමි, ගච්ඡාම, ගච්ඡෙ, ගච්ඡාම්හෙ, ගච්ඡති, ගච්ඡන්ති, ගච්ඡතෙ, ගච්ඡන්තෙ.
ආආදො ¶ ඊආදො ස්සා ආදො ච ක්රියත්ථස්ස වා අඤ හොති. ඤකාරො-නුබන්ධො, අගමා, ගමා, අගමී, ගමී, අගමිස්සා, ගමිස්සා.
බ්රූස්ස ආහො හොති අආදීසු. ආහ, ආහු.
අආදීසු භූස්ස වුක හොති. කකාරො-නුබන්ධො, උකාරො උච්චාරණත්ථො, බභූව.
අආදීසු ද්විත්තෙ පුබ්බස්ස භූස්ස අ හොති, බභූව.
ආහාදෙසා පරස්ස උස්ස අංසුවා හොති. අහංසු, ආහු.
ආහා පරෙසං තිඅන්තීනං ටටූ හොන්ති. ටකාරා සබ්බාදෙසත්ථා, ආහ, ආහු, අතොයෙව ච ඤාපකා තිඅන්තීසු ච බ්රූස්සා-හො.
ඊආදීසු වචස්ස ඔම හොති. මකාරො-නුබන්ධො, අවොච, ඊආදොති කිං? අවචා.
22. දාස්ස දං වා මිමෙස්වද්විත්තෙ.
අද්විතෙ ¶ වත්තමානස්ස දාස්ස දං වා හොති මිමෙසු. දම්මි දෙමි, දම්ම දෙම, අද්විත්තෙති කිං? දදාධි දදාම.
කරස්ස සඔකාරස්ස කුං වා හොති මිමෙසු. කුම්මි කුම්ම, කරොමි කරොම.
කරස්ස සඔකාරස්ස කා හොති වා ඊආදීසු. අකාසි අකරි, අකංසු අකරිංසු, අකා අකරා.
කරස්ස සොස්ස හාස්ස ච ආහඞ වා හොති ස්සෙන සහ. කාහති කරිස්සති, අකාහා අකරිස්සා, හාහති හායිස්සති, අහාහා අහායිස්සා.
ලභාදීනං ච්ඡඞ වා හොති ස්සෙනසහ. අලච්ඡා අලභිස්සා, ලච්ඡති ලභිස්සාති, අවච්ඡා අවසිස්සා, වච්ඡති වසිස්සති, අච්ඡෙච්ඡා අච්ඡින්දිස්සා, ඡෙච්ඡති ඡින්දිස්සති, අභෙච්ඡා අභින්දිස්සා, භෙච්ඡති භින්දිස්සති, අරුච්ඡා අරොදිස්සා, රුච්ඡති රොදිස්සතී ¶ , අඤ්ඤස්මිම්පි ඡිදස්ස වා ච්ඡඞ යොගවිභාගා, අච්ඡෙච්ඡුං අච්ඡන්තිංසු, අඤ්ඤෙසඤ්ච ගච්ඡං ගච්ඡිස්සං.
භුජාදීනං ක්ඛඞ වා හොති ස්සෙන සහ. අභොක්ඛා අභුඤ්ජිස්සා, භොක්ඛති භුඤ්ජිස්සති, අමොක්ඛා අමුඤ්චිස්සා, මොක්ඛතිමුඤ්චිස්සති, අවක්ඛා අවචිස්සා, වක්ඛති වච්චිස්සති, පාවෙක්ඛා පාවිසිස්සා, පවෙක්ඛති පවිසිස්සති, විසස්සා-ඤ්ඤස්මිම්පි වා ක්ඛඞ යොගවිභාගා පාවෙක්ඛි, පාවිසි.
ආආදො ඊආදො අ හරස්ස ආ හොති වා. අහා අහරා, අහාසි අහරි.
ආආදො ඊආදො අ ගමිස්ස ආ හොති වා. අගා අගමා, අගා අගමී.
ඩංසස්ස ගමිස්ස ච ඡඞ වා හොති ආඊආදීසු. අඩඤ්ඡා අඩංසා, අඩඤ්ඡි අඩංසී, අගඤ්ඡා අගච්ඡා, අගඤ්ඡි අගච්ඡී.
31. හූස්ස හෙහෙහිහොහි ස්සත්යාදො.
හූස්ස හෙආදයො හොන්ති ස්සත්යාදො. හෙස්සති, හෙහිස්සති, හොහිස්සති.
ක්ණාක්නාසු ¶ ක්රියත්ථස්ස රස්සො හොති. කිණාති, ධුනාති.
33. ආ ඊ ඤු ම්හා ස්සා ස්සම්හානං වා.
එසං වා රස්සො හොති. ගම ගමා, ගමි ගමී, ගමු ගමූ, ගමිම්හ ගමිම්හා, ගමිස්ස ගමිස්සා, ගමිස්සම්හ ගමිස්සම්හා.
කුසා රුහා ච පරස්ස ඊස්ස ඡි වා හොති. අක්කොච්ඡි අක්කොසි, අභිරුච්ඡි අභිරුහි.
35. අ ඊ ස්සාආදීනං බ්යඤ්ජනස්සිඤ.
ක්රියත්ථා පරෙසං අආදීනං ඊආදීනං ස්සආදීනඤ්ච-බ්යඤ්ජනස්ස ඉඤ හොති විභාසා. බභුවිත්ථ, අභවිත්ථා, අනුභවිස්සා, අනුභවිස්සති අනුභොස්සති හරිසති හස්සති, එතෙසන්ති කිං? භවති, බ්යඤ්ජනස්සාති කිං? බභූව.
බ්රූතො පරස්ස තිස්ස ඊඤ වා හොති. බ්රවීති, බ්රූති.
ක්රියත්ථා පරස්ස ක්යස්ස ඊඤ වා හොති. පචීයති, පච්චති.
38. එය්යාථ ස්සෙ අ ආ ඊථානං ඔ, අ, අං, ත්ථ, ත්ථො, ව්හොක.
එය්යාථාදීනං ඔආදයො වා හොන්ති යථාක්කමං. තුම්හෙ භවෙය්යාථො භවෙය්යාථ, ත්වං අභවිස්ස අභවිස්සෙ, අහං අභවං ¶ අභව, සො අභවිත්ථ අභවා, සො අභවිත්ථො, අභවී, තුම්හෙ භවථව්හො භවථ, ආසහචරිතොව අකාරො ගය්හතෙ, ථො පන-න්තෙ නිද්දෙසා ත්වාදිසම්බන්ධීයෙව, තස්සෙව වා නිස්සිතත්තා, නිස්සයකරණම්පි හි සුත්තකාරාචිණ්ණං.
උමීච්චස්ස ඉංසු අංසු වා හොන්ති. අගමිංසු, අගමංසු, අගමුං.
එආදෙසතො ඔආදෙසතො ච පරස්ස උමිච්චස්ස සුං වා හොති. නෙසුං, නයිංසු, අස්සොසුං, අස්සුං, ආදෙසත්තාඛ්යාපනත්ථංත්තග්ගහණං.
හූතො පරස්ස උමිච්චස්ස රෙසුං වා හොති. අහෙසුං, අහවුං.
ඔස්ස අආදයො වා හොන්ති. ත්වං අභව, අභවි, අභවිත්ථ, අභවිත්ථො අභවො.
ඔස්ස සි වා හොති. අහොසි ත්වං අහුවො.
දීඝතො පරස්ස ඊස්ස සි වා හොති. අකාසි අකා, අදාසි අදා.
ම්හාත්ථානම්හඤ ¶ වා හොති. අගම්හම්හා අගමිම්හා, අගමුත්ථ අගමිත්ථ.
ඉමිච්චස්ස සිඤ වා තොති ම්හාත්ථානඤ්ච බහුලං. අකාසිං අකරිං, අකාසිම්හා අකරිම්හා අකාසිත්ථ අකරිත්ථ.
එය්යුමිච්චස්ස ඤං වා හොති. ගච්ඡුං ගච්ඡෙය්යුං.
අතො පරස්ස හිස්ස ලොපො වා හොති. ගච්ඡ ගච්ඡාහි, අතොති කිං? කරොහි.
ක්යස්ස වා ලොපො හොති ස්සෙ. අන්වභවිස්සා අන්වභූයිස්සා, අනුභවිස්සති අනුඡූයිස්සති.
50. අත්ථිතෙය්යාදිච්ඡන්නං ස සු ස සථ සං සාම.
අස=භුවිච්චස්මා පරෙසං එය්යාදිච්ඡන්නං සාදයො හොන්ති යථාක්කමං. අස්ස, අස්සු, අස්ස, අස්සථ, අස්සං, අස්සාම.
අත්ථිතෙය්යාදිච්ඡන්නං ආදිභූතානං ද්වින්නං ඉයා ඉයුං හොන්ති යථාක්කමං. සියා, සියුං.
අත්ථිතො ¶ පරස්ස තකාරස්ස ථො හොති. අත්ථි, අත්ථු.
අත්ථිස්ස අට හොති සිහිසු, ටො සබ්බාදෙසත්ථො. අසි අහි.
අත්ථිස්මා පරෙසං මිමානං ම්හිම්හා වා හොන්ති, තංසන්නියොගෙනඅත්ථිස්ස අට ච. අම්හි අස්මි, අම්හ අස්ම.
එසු මිමෙසු අත්ථිස්ස සකාරො හොති. අස්මි අස්ම, පරරූපබාධනත්ථං.
අත්ථිස්ස දීඝො හොති ඊආදිම්හි. ආසි, ආසුං, ආසි, ආසිත්ථ, ආසිං, ආසිං ම්හා.
අකාරස්ස දීඝො හොති හිමිමෙසු. පචාහි, පචාමි, පචාම, මුය්හාමි.
සකස්මා ක්ණාස්සඛොහොති ඊආදීසු. අසක්ඛි, අසක්ඛිංසු.
සකස්මා ¶ ක්ණස්සඛො වා හොති ස්සෙ. සක්ඛිස්සා සක්කුණිස්සා, සක්ඛිස්සති, සක්කුණිස්සති.
තෙසු ඊආදිස්සෙසු සුතො පරෙසං ක්ණොක්ණානං රොට වා හොති. අස්සොසි අසුණි, අස්සොස්සා අසුණිස්සා, සොස්සති සුණිස්සති.
61. ඤාස්ස සනාස්ස නායො තිම්හි. සනාස්ස ඤාස්ස නායො වා හොති තිම්හි. නායති, ජානාති.
ඤාදෙසෙ සනාස්ස ඤාස්ස ජං (වා) හොති. ජඤ්ඤා (ජානෙය්ය).
ඤාතො එය්යාස්ස ඉයාඤා හොන්ති වා. ජානියා, ජඤ්ඤා ජානෙය්ය.
ඊආදො ස්සත්යාදො ච ඤාතො ක්නාලොපො වා හොති. අඤ්ඤාසි අජානි, ඤස්සති ජානිස්සති.
ඤාතො පරස්ස ස්සස්ස හි වා හොති කම්මෙ. පඤ්ඤායිහිති පඤ්ඤායිස්සති.
එතිස්මා ¶ පරස්ස ස්සස්ස හි හොති වා. එහිති එස්සති.
හනා ස්සස්ස ඡඛා වා හොන්ති. හඤ්ඡාමි හනිස්සාමි, පටිහඞ්ඛාමි පටිහනිස්සාමි.
හාතො පරස්ස ස්සස්ස හ හොති වා. හාහති ජහිස්සති.
දක්ඛාදීහි ආදෙසෙහි පරස්ස ස්සස්ස ලොපො වා හොති. දක්ඛති දක්ඛිස්සති, සක්ඛති සක්ඛිස්සති, හෙහිති හෙහිස්සතිහොහිති හොහිස්සති.
කයිරා පරස්ස එය්යුමාදීනං එය්යස්ස ලොපො හොති. කයිරුං, කයිරාසි, කයිරාථ, කහිරාමි, කයිරාම.
කයිරා පරස්ස එය්යස්ස ටා හොති. සො කයිරා.
කයිරා පරස්ස එථස්ස ආ හොති. කයිරාථ.
ලභස්මා ¶ ඉංඊඉච්චෙසං ථංථා හොන්ති වා. අලත්ථං අලභිං, අලත්ථ අලභි.
74. ගුරුපුබ්බා රස්සා රෙ න්තෙන්තීනං.
ගුරුපුබ්බස්මා රස්සා පරෙසං න්තෙන්තීනං රෙ වා හොති. ගච්ඡරෙ ගච්ඡන්ති, ගච්ඡරෙ ගච්ඡන්තෙ, ගමිස්සරෙ ගමිස්සන්ති, ගමිස්සරෙ ගමිස්සන්තෙ, ගුරුපුබ්බාති කිං? පච, රස්සති කිං? හොන්ති.
එය්යාදීනං ටෙ වා හොති. සො කරෙ කරෙය්ය, ත්වං කරෙ කරෙය්යාසි, අහං කරෙ කරෙය්යං.
ඔවිකරණස්ස උ හොති පරච්ඡක්කෙ විසයෙ. තනුතෙ.
ඔවිකරණස්ස උ හොති වා ක්වචි පුබ්බච්ඡක්කෙ. වනුති වනොති.
එය්යාමස්සෙමු වා හොති උ ච. භවෙම්හ, භවෙය්යාමු භවෙය්යාම.
ඉති මොග්ගල්ලානෙ බ්යාකරණෙ වුත්තියං
ත්යාදිකණ්ඩො ඡට්ඨො.