📜
2. නාමකප්ප
පඨමකණ්ඩ
52, 60. ජිනවචනයුත්තං ¶ හි.
‘‘ජිනවචනයුත්තං හි’’ ඉච්චෙතං අධිකාරත්ථං වෙදිතබ්බං.
යථා යථා ජිනවචනයුත්තං හි ලිඞ්ගං, තථා තථා ඉධ ලිඞ්ගඤ්ච නිප්පජ්ජතෙ.
තං යථා? එසො නො සත්ථා, බ්රහ්මා අත්තා, සඛා, රාජා.
තතො ජිනවචනයුත්තෙහි ලිඞ්ගෙහි විභත්තියො පරා හොන්ති.
55, 63. සි යො, අං යො, නා හි, ස නං, ස්මා හි, ස නං, ස්මිං සු.
කා ච පන තායො විභත්තියො? සි, යො ඉති පඨමා, අං, යොඉති දුතියා, නා හි ඉති තතියා, ස, නංඉති චතුත්ථී, ස්මා, හි ඉති පඤ්චමී, ස, නං ඉති ඡට්ඨී, ස්මිං, සු ඉති සත්තමී.
විභත්තිඉච්චනෙන ¶ ක්වත්ථො? අම්හස්ස මමං සවිභත්තිස්ස සෙ.
යථා යථා තෙසං ජිනවචනානං අනුපරොධො. තථා තථා ඉධ ලිඞ්ගඤ්ච නිප්පජ්ජතෙ.
ආලපනත්ථෙ සි ගසඤ්ඤො හොති.
භොති අය්යෙ, භොති කඤ්ඤෙ, භොති ඛරාදියෙ.
ආලපනෙති කිමත්ථං? සා අය්යා.
සීති කිමත්ථං? භොතියො අය්යායො.
ගඉච්චනෙන ක්වත්ථො? ඝතෙ ච.
ඉවණ්ණුවණ්ණාඉච්චෙතෙ ඣලසඤ්ඤා හොන්ති යථාසඞ්ඛ්යං.
ඉසිනො ¶ , අග්ගිනො, ගහපතිනො, දණ්ඩිනො. සෙතුනො, කෙතුනො, භික්ඛුනො. සයම්භුනො, අභිභුනො.
ඣලඉච්චනෙන ක්වත්ථො? ඣලතො සස්ස නො වා.
තෙ ඉවණ්ණුවණ්ණා යදා ඉත්ථිඛ්යා, තදා පසඤ්ඤා හොන්ති.
රත්තියා, ඉත්ථියා, ධෙනුයා, වධුයා.
ඉත්ථිඛ්යාති කිමත්ථං? ඉසිනා, භික්ඛුනා.
සඉච්චනෙන ¶ ක්වත්ථො? පතො යා.
ආකාරො යදා ඉත්ථිඛ්යො, තදා ඝසඤ්ඤො හොති.
සද්ධාය, කඤ්ඤාය, වීණාය, ගඞ්ගාය, දිසාය සාලාය, මාලාය, තුලාය, දොලාය, පභාය, සොභාය, පඤ්ඤාය, කරුණාය නාවාය, කපාලිකාය.
ආති කිමත්ථං? රත්තියා, ඉත්ථියා.
ඉත්ථිඛ්යොති කිමත්ථං? සත්ථාරා දෙසිතො අයං ධම්මො.
ඝඉච්චනෙන ක්වත්ථො? ඝතො නාදීනං.
සකාරාගමො හොති සෙ විභත්තිම්හි.
පුරිසස්ස, අග්ගිස්ස, ඉසිස්ස, දණ්ඩිස්ස, භික්ඛුස්ස, සයම්භුස්ස, අභිභුස්ස.
සෙති කිමත්තං? පුරිසස්මිං.
සංසාසු එකවචනෙසු විභත්තාදෙසෙසු සකාරාගමො හොති.
එතිස්සං, එතිස්සා ඉමිස්සං, ඉමිස්සා, තිස්සං, තිස්සා,
තස්සං තස්සා, යස්සං, යස්සා, අමුස්සං, අමුස්සා.
සංසාස්වීති කිමත්ථං? අග්ගිනා, පාණිනා.
එකවචනෙස්වීති කිමත්ථං? තාසං, සබ්බාසං.
විභත්තාදෙසෙස්වීති කිමත්ථං? මනසා, වචසා, ථාමසා.
එතාඉමාඉච්චෙතෙසමන්තො සරො ඉකාරො හොති සංසාසු එකවචනෙසු විභත්තාදෙසෙසු.
එතිස්සං, එතිස්සා, ඉමිස්සං, ඉමිස්සා.
සංසාස්වීති ¶ කිමත්ථං? එතාය, ඉමාය.
එකවචනෙස්වීති කිමත්ථං? එතාසං, ඉමාසං.
තස්සා ඉත්ථියං වත්තමානස්ස අන්තස්ස ආකාරස්ස ඉකාරො හොති වා සංසාසු එකවචනෙසු විභත්තාදෙසෙසු.
තිස්සං, තිස්සා, තස්සං, තස්සා.
තතො තා එතා ඉමාතො සස්ස විභත්තිස්ස ස්සායාදෙසො හොති වා.
තිස්සාය, එතිස්සාය, ඉමිස්සාය.
වාති කිමත්ථං? තිස්සා, එතිස්සා, ඉමිස්සා.
ඝො රස්සමාපජ්ජතෙ සංසාසු එකවචනෙසු විභත්තාදෙසෙසු.
තස්සං, තස්සා, යස්සං, යස්සා, සබ්බස්සං, සබ්බස්සා.
සංසාස්වීති කිමත්ථං? තාය, සබ්බාය.
එකවචනෙස්වීති කිමත්ථං? තාසං, සබ්බාසං.
67, 229. නො ¶ ච ද්වාදිතො නංම්හි.
ද්විඉච්චෙවමාදිතො සඞ්ඛ්යාතො නකාරාගමො හොති නංම්හි විභත්තිම්හි.
ද්වින්නං, තින්නං, චතුන්නං, පඤ්චන්නං, ඡන්නං, සත්තන්නං, අට්ඨන්නං, නවන්නං, දසන්නං.
ද්වාදිතොති කිමත්ථං? සහස්සානං.
නංම්හීති කිමත්ථං? ද්වීසු, තීසු.
චග්ගහණෙනස්සඤ්චාගමො හොති. චතස්සන්නං ඉත්ථීනං තිස්සන්නං වෙදනානං.
68, 184. අමා පතො ස්මිංස්මානං වා.
පඉච්චෙතස්මා ස්මිංස්මාඉච්චෙතෙසං අංආආදෙසා හොන්ති වා යථාසඞ්ඛ්යං.
මත්යං, මතියං, මත්යා, මතියා, නිකත්යං. නිකතියං, නිකත්යා, නිකතියා, විකත්යං, විකතියං, විකත්යා, විකතියා, විරත්යං, විරතියං, විරත්යා, විරතියා, රත්යං, රතියං, රත්යා, රතියා, පුථබ්යං, පුථවියං, පුථබ්යා, පුථවියා, පවත්යං, පවත්යා, පවත්තියං, පවත්තියා.
ආදිඉච්චෙතස්මා ස්මිංවචනස්ස අංඔආදෙසා හොන්ති වා.
ආදීං ¶ , ආදො.
වාති කිමත්ථං? ආදිස්මිං, ආදිම්හි නාථං නමස්සිත්වාන,
චග්ගහණෙන අඤ්ඤස්මාපි ස්මිං වචනස්ස ආ ඔ අංආදෙසා හොන්ති. දිවා ච රත්තො ච හරන්ති යෙ බලි. බාරාණසිං අහු රාජා.
ඣලඉච්චෙතෙසං ඉය උවඉච්චෙතෙ ආදෙසා හොන්ති වා සරෙ පරෙ යථාසඞ්ඛ්යං.
තියන්තං පච්ඡියාගාරෙ, අග්ගියාගාරෙ, භික්ඛුවාසනෙ නිසීදති, වුථුවාසනෙ නිසීදති.
සරෙති කිමත්ථං? තිමලං, තිඵලං, තිචතුක්කං, තිදණ්ඩං, තිලොකං, තිනයනං, තිපාසං, තිහංසං, තිභවං, තිඛන්ධං, තිපිටකං, තිවෙදනං, චතුද්දිසං, පුථුභූතං.
වාති කිමත්ථං? පඤ්චහඞ්ගෙහි තීහාකාරෙහි. චක්ඛායතනං.
වාති විකප්පනත්ථං, ඉකාරස්ස අයාදෙසො හොති, වත්ථුත්තයං.
ඣලානං යකාර වකාරාදෙසා හොන්ති සරෙ පරෙ යථාසඞ්ඛ්යං.
අග්යාගාරං ¶ , පක්ඛායතනං, ස්වාගතං, තෙ මහාවීර.
චග්ගහණං සම්පිණ්ඩනත්ථං.
පසඤ්ඤස්ස ච ඉවණ්ණස්ස විභත්තාදෙසෙ සරෙ පරෙ යකාරාදෙසො හොති.
පුථබ්යා, රත්යා, මත්යා.
සරෙති කිමත්ථං? පුථවියං.
ගොඉච්චෙතස්ස ඔකාරස්ස ආවාදෙසො හොති සෙ විභත්තිම්හි.
ගාවස්ස.
ගොඉච්චෙතස්ස ඔකාරස්ස ආවාදෙසො හොති යොඉච්චෙතෙසු පරෙසු.
ගාවො ගච්ඡන්ති, ගාවො පස්සන්ති, ගාවී ගච්ඡන්ති, ගාවී පස්සන්ති.
චග්ගහණං කිමත්ථං? නාස්මාස්මිංසු වචනෙසු ආවා දෙසො හොති.
ගාවෙන, ගාවා, ගාවෙ, ගාවෙසු.
75, 170. අවම්හි ¶ ච.
ගොඉච්චෙතස්ස ඔකාරස්ස ආවඅවඉච්චෙතෙ ආදෙසා හොන්ති අංම්හි විභත්තිම්හි.
ගාවං, ගවං.
චග්ගහණෙන සාදිසෙසෙසු පුබ්බුත්තවචනෙසු ගොඉච්චෙතස්ස ඔකාරස්ස අවාදෙසො හොති.
ගවස්ස, ගවො, ගවෙන, ගවා, ගවෙ, ගවෙසු.
ආවඉච්චෙතස්ස ගාවාදෙසස්ස අන්ත සරස්ස උකාරාදෙසො හොති වා අංම්හි විභත්තිම්හි.
ගාවුං, ගාවං.
ආවස්සෙති කිමත්ථං? ගාවො තිට්ඨන්ති.
77, 175. තතො නමං පතිම්හා ලුත්තෙ ච සමාසෙ.
තතො ගොසද්දතො නංවචනස්ස අංආදෙසො හොති, ගොඉච්චෙතස්ස ඔකාරස්ස අවාදෙසො හොති පතිම්හි පරෙ අලුත්තෙ ච සමාසෙ.
ගවපති.
අලුත්තෙති ¶ කිමත්ථං? ගොපති.
චග්ගහණෙන අසමාසෙපි නංවචනස්ස අංආදෙසො හොති, ගොඉච්චෙතස්ස ඔකාරස්ස අවාදෙසො හොති.
ගවං.
ගොඉච්චෙතස්ස ඔකාරස්ස අවාදෙසො හොති සමාසෙ ච සරෙ පරෙ.
ගවස්සකං, ගවෙළකං, ගවාජිනං.
චග්ගහණෙන උවණ්ණඉච්චෙවමන්තානං ලිඞ්ගානං උවඅවඋරාදෙසා හොන්ති ස්මිංයොඉච්චෙතෙසු ක්වචි.
භුවි, පසවො, ගුරවො, චතුරො.
සරෙති කිමත්ථං? ගොධනො, ගොවින්දො.
79, 46. තබ්බිපරීතූපපදෙ බ්යඤ්ජනෙ ච.
තස්ස අවසද්දස්ස යදා උපපදෙ තිට්ඨමානස්ස තස්ස ඔකාරස්ස විපරීතො හොති බ්යඤ්ජනෙ පරෙ.
උග්ගතෙ සූරියෙ, උග්ගච්ඡති, උග්ගහෙත්වා.
චග්ගහණමවධාරණත්ථං. අවසානෙ, අවකිරණෙ, අවකිරති.
80, 173. ගොණ ¶ නංම්හි වා.
සබ්බස්සෙව ගොසද්දස්ස ගොණාදෙසො හොති වා නංම්හි විභත්තිම්හි.
ගොණානං සත්තන්නං.
වාති කිමත්ථං?
ගොනඤ්චෙ තරමානානං, උජුං ගච්ඡති පුඞ්ගවො.
සබ්බා ගාවී උජුං යන්ති, නෙත්තෙ උජුං ගතෙ සති.
යොගවිභාගෙන අඤ්ඤත්රාපි ගොණාදෙසො හොති. ගොණභූතානං.
සුහිනාඉච්චෙතෙසු සබ්බස්ස ගොසද්දස්ස ගොණාදෙසො හොති වා.
ගොණෙසු, ගොණෙහි, ගොණෙභි, ගොණෙන.
වාති කිමත්ථං? ගොසු, ගොහි, ගොභි, ගවෙන.
චග්ගහණෙන ස්යාදිසෙසෙසු පුබ්බුත්තරවචනෙසුපි ගොණ ගු ගවයාදෙසා හොන්ති. ගොණො, ගොණා, ගොණං, ගොණෙ, ගොණස්ස, ගොණම්හා. ගොණම්හි, ගුන්නං, ගවයෙහි, ගවයෙභි.
82, 149. අංමො ¶ නිග්ගහිතං ඣලපෙහි.
අංවචනස්ස මකාරස්ස ච ඣලපඉච්චෙතෙහි නිග්ගහිතං හොති
අග්ගිං, ඉසිං, ගහපතිං, දණ්ඩිං, මහෙසිං, භික්ඛුං, පටුං, සයම්භුං, අභිභුං, රත්තිං, ඉත්ථිං, වධුං, පුල්ලිඞ්ගං, පුම්භාවො, පුඞ්කොකිලො.
අංමොති කිමත්ථං? අග්ගිනා, පාණිනා, භික්ඛුනා, රත්තියා, ඉත්ථියා, වධුයා.
ඣලපෙහීති කිමත්ථං? සුඛං, දුක්ඛං.
පුනාරම්භ හණං විභාසානිවත්තනත්ථං. අග්ගිං, පටුං, බුද්ධිං, වධුං.
83, 67. සරලොපො’ මාදෙස පච්චයාදිම්හි සරලොපෙ තු පකති.
සරලොපො හොති අමාදෙසපච්චයාදිම්හි සර ලොපෙ තු පකති හොති.
පුරිසං, පුරිසෙ, පාපං, පාපෙ, පාපියො, පාපිට්ඨො.
අමාදෙසපච්චයාදිම්හීති කි ත්ථං? අප්පමාදො අමතං පදං.
සරලොපෙති කිමත්ථං? පුරිසස්ස, දණ්ඩිනං.
තුග්ගහණමවධාරණත්ථං. භික්ඛුනී, ගහපතානී.
පකතිග්ගහණසාමත්ථෙන ¶ පුන සන්ධිභාවො ච හොති. සෙය්යො, සෙට්ඨො, ජෙය්යො, ජෙට්ඨො.
84, 144. අඝොරස්සමෙකවචනයොස්වපි ච.
අඝො සරො රස්සමාපජ්ජතෙ එකවචනයොඉච්චෙතෙසු.
ඉත්ථිං, ඉත්ථියො, ඉත්ථියා. වධුං, වධුයො, වධුයා. දණ්ඩිං, දණ්ඩිනො, දණ්ඩිනා. සයම්භුං, සයම්භුවො, සයම්භුනා.
අඝොති කිමත්ථං? කඤ්ඤං, කඤ්ඤායො, කඤ්ඤාය.
එකවචනයොස්වීති කිමත්ථං? ඉත්ථීහි, සයම්භූහි.
චග්ගහණමවධාරණත්ථං. නදිං, නදියො, නදියා.
අපිග්ගහණෙන න රස්සමාපජ්ජතෙ. ඉත්ථී, භික්ඛුනී.
සිස්මිං අනපුංසකානි ලිඞ්ගානි න රස්සමාපජ්ජන්තෙ. ඉත්ථී, භික්ඛුනී, වධූ, දණ්ඩී, සයම්භූ.
සිස්මිංන්ති කිමත්ථං? භොති ඉත්ථි, භොති වධු, භො දණ්ඩි, භො සයම්භු.
අනපුංසකානීති ¶ කිමත්ථං? සුඛකාරි දානං, සුඛකාරි සීලං, සීඝයායි චිත්තං.
උභඉච්චෙවමාදිතො සඞ්ඛ්යාතො නංවචනස්ස ඉන්නං හොති.
උභින්නං, දුවින්නං.
උභාදිතොති කිමත්ථං? උභයෙසං.
87, 231. ඉණ්ණමිණ්ණන්නං තීහි සඞ්ඛ්යාහි.
නංවචනස්ස ඉණ්ණං ඉණ්ණන්නං ඉච්චෙතෙ ආදෙසා හොන්ති තීහි සඞ්ඛ්යාහි.
තිණ්ණං, තිණ්ණන්නං.
තීහීති කිමත්ථං? ද්වින්නං.
88, 147. යොසු කතනිකාරලොපෙසු දීඝං.
සබ්බෙ සරා යොසු කතනිකාරලොපෙසු දීඝමාපජ්ජන්තෙ.
අග්ගී, භික්ඛූ, රත්තී, යාගූ, අට්ඨී, අට්ඨීනි, ආයූ, ආයූනි, සබ්බානි, යානි, තානි, කානි, කතමානි, එතානි, අපූනි, ඉමානි.
යොස්වීති ¶ කිමත්ථං? අග්ගි, භික්ඛු, රත්ති, යාගු, සබ්බො, යො, සො, කො, අමුකො.
කතනිකාරලොපෙස්වීති කිමත්ථං? ඉත්ථියො, වධුයො, සයම්භුවො.
පුනාරම්භග්ගහණං කිමත්ථං? නිච්චදීපනත්ථං. අග්ගී, භික්ඛූ, රත්තී, යානි, තානි, කතමානි.
සුනංහිඉච්චෙතෙසු සබ්බෙ සරා දීඝමාපජ්ජන්තෙ.
අග්ගීසු, අග්ගීනං, අග්ගීහි, රත්තීසු, රත්තීනං, රත්තීහි. භික්ඛූසු, භික්ඛූනං, භික්ඛූහි. පුරිසානං.
එතෙස්වීතී කිමත්ථං? අග්ගිනා, පාණිනා, දණ්ඩිනා.
චග්ගහණමවධාරණත්ථං. සුඛෙත්තෙසු බ්රහ්මචාරිසු, ධම්මමක්ඛාසි භගවා භික්ඛුනං දත්වා සකෙහි පාණිභි.
පඤ්චාදීනං සඞ්ඛ්යානං අන්තො අත්තමාපජ්ජතෙ සුනංහිඉච්චෙතෙසු.
පඤ්චසු, පඤ්චන්නං, පඤ්චහි, ඡසු, ඡන්නං, ඡහි, සත්තසු, සත්තන්නං, සත්තහි, අට්ඨසු, අට්ඨන්නං, අට්ඨහි, නවසු, නවන්නං, නවහි, දසසු, දසන්නං, දසහි.
පඤ්චාදීනමීති කිමත්ථං? ද්වීසු, ද්වින්නං, ද්වීහි.
අත්තමිතිභාවනිද්දෙසො ¶ උභයස්සාගමනත්ථං, අන්තො උකාරො අත්තමාපජ්ජතෙ. චතස්සන්නං ඉත්ථීනං. තිස්සන්නං වෙදනානං.
පතිස්සන්තො අත්තමාපජ්ජතෙ ඉනීම්හි පච්චයෙ පරෙ.
ගහපතානී.
ඉනීම්හීති කිමත්ථං? ගහපති.
න්තුපච්චයස්ස අන්තො අත්තමාපජ්ජතෙ සුනංහියොඉච්චෙතෙසු පරෙසු.
ගුණවන්තෙසු, ගුණවන්තානං, ගුණවන්තෙහි, ගුණවන්තා, ගුණවන්තෙ.
න්තුස්සෙති කිමත්ථං? ඉසීනං.
එතෙස්වීති කිමත්ථං? ගුණවා.
චග්ගහණෙන අඤ්ඤෙසු වචනෙසු අත්තඤ්ච හොති. ගුණවන්තස්මිං, ගුණවන්තෙන.
අන්තග්ගහණෙන න්තුපච්චයස්ස අන්තො අත්තමාපජ්ජතෙ, යොනඤ්ච ඉකාරො හොති. ගුණවන්ති.
93, 106. සබ්බස්ස ¶ වා අංසෙසු.
සබ්බස්සෙව න්තුපච්චයස්ස අත්තං හොති වා අංසඉච්චෙතෙසු.
සතිමං භික්ඛු, සතිමන්තං භික්ඛුං වා, බන්ධුමං රාජානං, බන්ධුමන්තං රාජානං වා, සතිමස්ස භික්ඛුනො, සතිමතො භික්ඛුනො වා, බන්ධුමස්ස රඤ්ඤො සුඞ්කං, බන්ධුමතො රඤ්ඤො වා සුඞ්කං දෙති.
එතෙස්වීති කිමත්ථං? සතිමා භික්ඛු, බන්ධුමා රාජා.
න්තුපච්චයස්ස අන්තස්ස අත්තං හොති වා සිම්හි විභත්තිම්හි.
හිමවන්තො පබ්බතො.
වාති කිමත්ථං? හිමවා පබ්බතො.
95, 145. අග්ගිස්සිනි ¶ .
අග්ගිස්සන්තස්ස ඉනි හොති වා සිම්හි විභත්තිම්හි.
පුරතො අග්ගිනි, පච්ඡතො අග්ගිනි, දක්ඛිණතො අග්ගිනි, වාමතො අග්ගිනි.
වාති කිමත්ථං? අග්ගි.
යොසු අකතරස්සො ඣො අත්තමාපජ්ජතෙ.
අග්ගයො මුනයො, ඉසයො, ගහපතයො.
යොස්වීති කිමත්ථං? අග්ගීසු.
අකතරස්සොති කිමත්ථං? දණ්ඩිනො.
ඣොති කිමත්ථං? රත්තියො.
වෙවොඉච්චෙතෙසු අකතරස්සො ලො අත්තමාපජ්ජතෙ.
භික්ඛවෙ, භික්ඛවො, හෙතවෙ, හෙතවො.
අකතරස්සොති කිමත්ථං? සයම්භුවො, වෙස්සභුවො, පරාභිභුවො.
වෙවොස්වීති කිමත්ථං? හෙතුනා, කෙතුනා, සෙතුනා.
චග්ගහණමනුකඩ්ඪනත්ථං.
98, 186. මාතුලාදීනමානත්තමීකාරෙ.
මාතුලඉච්චෙවමාදීනං අන්තො ආනත්තමාපජ්ජතෙ ඊකාරෙ පච්චයෙ පරෙ.
මාතුලානී ¶ , අය්යකානී, වරුණානී.
ඊකාරෙති කිමත්ථං? භික්ඛුනී, රාජිනී, ජාලිනී, ගහපතානී.
ආනත්තග්ගහණෙන නදීඉච්චෙතස්ස දීසද්දස්ස ජ්ජොජ්ජා ආදෙසා හොන්ති සහ විභත්තියා යොනාසඉච්චෙතෙසු. නජ්ජො සන්දන්ති, නජ්ජා කතං තරඞ්ගං, නජ්ජා නෙරඤ්ජරාය තීරෙ.
99, 81. ස්මාහිස්මිංනංම්හාභිම්හිවා.
සබ්බතො ලිඞ්ගතො ස්මාහිස්මිං ඉච්චෙතෙසං ම්හාභිම්හිඉච්චෙතෙ ආදෙසා හොන්ති වා යථාසඞ්ඛ්යං.
පුරිසම්හා, පුරිසස්මා, පුරිසෙභි, පුරිසෙහි, පුරිසම්හි, පුරිසස්මිං.
ස්මාහිස්මිංනමිති කිමත්ථං? වණ්ණවන්තං අගන්ධකං විරුළ්හපුප්ඵං, මහන්තං ඡත්තං මහාඡත්තං, මහන්තං ධජං මහාධජං.
ත ඉමඉච්චෙතෙහි කතාකාරෙහි ස්මාස්මිං නංම්හාම්හිඉච්චෙතෙ ආදෙසා නෙව හොන්ති.
අස්මා ඨානා භයං උප්පජ්ජති, අස්මිං ඨානෙ භයං තිට්ඨති, අස්මා, අස්මිං.
කතාකාරෙහීති ¶ කිමත්ථං? තම්හා, තම්හි, ඉමම්හා, ඉමම්හි.
සුහිඉච්චෙතෙසු අකාරො එත්තමාපජ්ජතෙ.
සබ්බෙසු, යෙසු, තෙසු, කෙසු, පුරිසෙසු, ඉමෙසු, කුසලෙසු, තුම්හෙසු, අම්හෙසු, සබ්බෙහි, යෙහි, තෙහි, කෙහි, පුරිසෙහි, ඉමෙහි, කුසලෙහි, තුම්හෙහි, අම්හෙහි.
102, 202. සබ්බනාමානං නංම්හි ච.
සබ්බෙසං සබ්බනාමානං අන්තො අකාරො එත්තමාපජ්ජතෙ නංම්හි විභත්තිම්හි.
සබ්බෙසං, සබ්බෙසානං, යෙසං, යෙසානං, තෙසං, තෙසානං, ඉමෙසං, ඉමෙසානං, කෙසං, කෙසානං, ඉතරෙසං, ඉතරෙසානං, කතමෙසං, කතමෙසානං. සබ්බනාමානමිති කිමත්ථං? බුද්ධානං භගවන්තානං ආචිණ්ණසමාචිණ්ණො.
අකාරොති කිමත්ථං? අමූසං, අමූසානං.
නංම්හීති කිමත්ථං? සබ්බෙ, ඉමෙ.
චග්ගහණ මනුකඩ්ඪනත්ථං.
103, 79. අතො ¶ නෙන.
තස්මා අකාරතො නාවචනස්ස එනාදෙසො හොති.
සබ්බෙන, යෙන, තෙන, කෙන, අනෙන, පුරිසෙන, රූපෙන.
අතොති කිමත්ථං? මුනිනා, අමුනා, භික්ඛුනා.
නාති කිමත්ථං? තස්මා.
තස්මා අකාරතො සිවචනස්ස ඔකාරාදෙසො හොති.
සබ්බො, යො, සො, කො, අමුකො, පුරිසො.
සීති කිමත්ථං? පුරිසානං.
අතොති කිමත්ථං? සයම්භූ.
තස්මා අකාරතො නාවචනස්ස සොආදෙසො හොති වා.
අත්ථසො ධම්මං ජානාති, බ්යඤ්ජනසො අත්ථං ජානාති, අක්ඛරසො, සුත්තසො, පදසො, යසසො. උපායසො, සබ්බසො, ථාමසො, ඨානසො.
වාති ¶ කිමත්ථං? පාදෙන වා පාදාරහෙන වා අතිරෙකපාදෙන වා යො භික්ඛු ථෙය්යචිත්තෙන පරස්ස භණ්ඩං ගණ්හාති, සො භික්ඛු පාරාජිකො හොති අසංවාසො.
දීඝඔරඉච්චෙතෙහි ස්මාවචනස්ස සොආදෙසො හොති වා.
දීඝසො, ඔරසො, දීඝම්හා, ඔරම්හා.
දීඝොරෙහිති කිමත්ථං? සරම්හා, වචනම්හා.
තස්මා අකාරතො සබ්බෙසං යොනීනංආඑ ආදෙසා හොන්ති වා යථාසඞ්ඛ්යං.
පුරිසා, පුරිසෙ, රූපා, රූපෙ.
වාති කිමත්ථං? අග්ගයො, මුනයො, ඉසයො.
යොනීනන්ති කිමත්ථං? පුරිසස්ස, රූපස්ස.
අකාරතොති කිමත්ථං? දණ්ඩිනො, අට්ඨීනි, අග්ගී පජ්ජලන්ති, මුනී චරන්ති.
තස්මා අකාරතො සබ්බෙසං ස්මාස්මිංඉච්චෙතෙසං ආ එ ආදෙසා හොන්ති වා යථාසඞ්ඛ්යං.
පුරිසා ¶ , පුරිසස්මා, පුරිසෙ, පුරිසස්මිං.
අකාරතොති කිමත්ථං? දණ්ඩිනා, දණ්ඩිස්මිං, භික්ඛුනා, භික්ඛුස්මිං.
109, 304. ආය චතුත්ථෙකවචනස්සතු.
තස්මා අකාරතො චතුත්ථෙකවචනස්ස ආයාදෙසො හොති වා.
අත්ථාය හිතාය සුඛාය දෙවමනුස්සානං බුද්ධො ලොකෙ උප්පජ්ජති.
අතොති කිමත්ථං? ඉසිස්ස.
චතුත්ථීති කිමත්ථං? පුරිසස්ස මුඛං.
එකවචනස්සෙති කිමත්ථං? පුරිසානං දදාති.
වාති කිමත්ථං? දාතා හොති සමණස්ස වා බ්රාහ්මණස්ස වා.
තුග්ගහණෙනත්ථඤ්ච හොති. අත්ථත්ථං, හිතත්ථං, සුඛත්ථං.
110, 201. තයො නෙව ච සබ්බනාමෙහි.
තෙහි සබ්බනාමෙහි අකාරන්තෙහි ස්මාස්මිං සඉච්චෙතෙසං තයො ආ එ ආයාදෙසා නෙව හොන්ති.
සබ්බස්මා ¶ , සබ්බස්මිං, සබ්බස්ස. යස්මා, යස්මිං, යස්ස. තස්මා, තස්මිං, තස්ස. කස්මා, කස්මිං, කස්ස. ඉමස්මා, ඉමස්මිං, ඉමස්ස.
සබ්බනාමෙහීති කිමත්ථං? පාපා, පාපෙ, පාපාය.
චග්ගහණමනුකඩ්ඪනත්ථං.
තස්මා ඝතො නාදීනමෙකවචනානං විභත්තිගණානං ආයාදෙසො හොති.
කඤ්ඤාය කතං කම්මං, කඤ්ඤාය දීයතෙ, කඤ්ඤාය නිස්සටං වත්ථං. කඤ්ඤාය පරිග්ගහො, කඤ්ඤාය පතිට්ඨිතං සීලං.
ඝතොති කිමත්ථං? රත්තියා, ඉත්ථියා, ධෙනුයා, වධුයා.
නාදීනමිති කිමත්ථං? කඤ්ඤං පස්සති, විජ්ජං, වීණං, ගඞ්ගං.
එකවචනානමිති කිමත්ථං? සබ්බාසු, යාසු, තාසු, කාසු, ඉමාසු, පභාසු.
තස්මා පතො නාදීනමෙකවචනානං විභත්තිගණානං යාආදෙසො හොති.
රත්තියා ¶ , ඉත්ථියා, දෙවියා, ධෙනුයා, යාගුයා, වධුයා.
නාදීනමිති කිමත්ථං? රත්තී, රත්තිං, ඉත්ථී, ඉත්ථිං.
පතොති කිමත්ථං? කඤ්ඤාය, වීණාය, ගඞ්ගාය, පභාය, සොභාය.
එකවචනානමිති කිමත්ථං? රත්තීනං, ඉත්ථීනං.
තස්මා සඛතො ගස්ස අකාර ආකාර ඉකාර ඊකාර එකාරාදෙසා හොන්ති වා.
භො සඛ, භො සඛා, භො සඛි, භො සඛී, භො සඛෙ.
තස්මා ඝතො ගස්ස එකාරාදෙසො හොති.
භොති අය්යෙ, භොති කඤ්ඤෙ, භොති ඛරාදියෙ.
චග්ගහණමවධාරණත්ථං, සන්නිට්ඨානං.
තතො අම්මාදිතො ගස්ස එකාරත්තං න හොති.
භොති ¶ අම්මා, භොති අන්නා, භොති අම්බා, භොති තාතා.
අම්මාදිතොති කිමත්ථං? භොති කඤ්ඤෙ.
116, 157. අකතරස්සා ලතො ය්වාලපනස්ස වෙවො.
තස්මා අකතරස්සා ලතො ය්වාලපනස්ස වෙවොආදෙසා හොන්ති.
භික්ඛවෙ, භික්ඛවො, හෙතවෙ, හෙතවො.
අකතරස්සාති කිමත්ථං? සයම්භුවො.
ලතොති කිමත්ථං? නාගියො, ධෙනුයො, යාගුයො.
ආලපනස්සෙති කිමත්ථං? තෙ හෙතවො, තෙ භික්ඛවො.
තස්මා ඣලතො සස්ස විභත්තිස්ස නො ආදෙසො හොති වා.
අග්ගිනො, අග්ගිස්ස, සඛිනො, සඛිස්ස, දණ්ඩිනො, දණ්ඩිස්ස, භික්ඛුනො, භික්ඛුස්ස, සයම්භුනො, සයම්භුස්ස.
සස්සෙති කිමත්ථං? ඉසිනා, භික්ඛුනා.
ඣලතොති කිමත්ථං? පුරිසස්ස.
118, 146. ඝපතො ¶ ච යොනං ලොපො.
තෙහි ඝපඣලඉච්චෙතෙහි යොනං ලොපො හොති වා.
කඤ්ඤා, කඤ්ඤායො. රත්තී, රත්තියො, ඉත්ථී, ඉත්ථියො, යාගූ, යාගුයො, වධූ, වධුයො. අග්ගී, අග්ගයො. භික්ඛූ, භික්ඛවො. සයම්භූ, සයම්භුවො. අට්ඨී, අට්ඨීනි, ආයූ, ආයූනි.
චග්ගහණමනුකඩ්ඪනත්ථං.
තස්මා ලතො යොනං වොකාරො හොති වා.
භික්ඛවො, භික්ඛූ, සයම්භුවො, සයම්භූ.
කාරග්ගහණං කිමත්ථං? යොනං නො ච හොති. ජන්තුනො.
චග්ගහණමවධාරණත්ථං, අමූ පුරිසා තිට්ඨන්ති, අමූ පුරිසෙ පස්සථ.
ඉති නාමකප්පෙ පඨමො කණ්ඩො.
දුතියකණ්ඩ
120, 243. අම්හස්ස මමං සපිභත්තිස්ස සෙ.
සබ්බස්සෙව අම්හසද්දස්ස සවිභත්තිස්ස මමං ආදෙසො හොති සෙ විභත්තිම්හි.
මමං ¶ දීයතෙ පුරිසෙන, මමං පරිග්ගහො.
සබ්බස්සෙව අම්හසද්දස්ස සවිභත්තිස්ස මයංආදෙසො හොති යොම්හි පඨමෙ.
මයං ගච්ඡාම, මයං දෙම.
අම්හස්සෙති කිමත්ථං? පුරිසා තිට්ඨන්ති.
යොම්හීති කිමත්ථං? අහං ගච්ඡාමි.
පඨමෙති කිමත්ථං? අම්හාකං පස්සසි ත්වං.
සබ්බස්සෙව න්තුපච්චයස්ස සවිභත්තිස්ස න්තොආදෙසො හොති යොම්හි පඨමෙ.
ගුණවන්තො තිට්ඨන්ති.
න්තුස්සෙති කිමත්ථං? සබ්බෙ සත්තා ගච්ඡන්ති.
පඨමෙති කිමත්ථං? ගුණවන්තෙ පස්සන්ති ජනා.
සබ්බස්සෙව න්තුපච්චයස්ස සවිභත්තිස්ස න්තස්සාදෙසො හොති වා සෙ විභත්තිම්හි.
සීලවන්තස්ස ඣායිනො, සීලවතො ඣායිනො වා.
සෙති කිමත්ථං? සීලවා තිට්ඨති.
124, 98. ආ ¶ සිම්හි.
සබ්බස්සෙවන්තුපච්චයස්ස සවිභත්තිස්ස ආආදෙසො හොති සිම්හි විභත්තිම්හි.
ගුණවා, පඤ්ඤවා, සීලවා, බලවා, ධනවා, මතිමා, සතිමා, ධිතිමා.
න්තුස්සෙති කිමත්ථං? පුරිසො තිට්ඨති.
සිම්හීති කිමත්ථං? සීලවන්තො තිට්ඨන්ති.
සබ්බස්සෙව න්තුපච්චයස්ස සවිභත්තිස්ස අංආදෙසො හොති සිම්හි විභත්තිම්හි නපුංසකෙ වත්තමානස්ස.
ගුණවං චිත්තං තිට්ඨති, රුචිමං පුප්ඵං විරොචති.
සිම්හිති කිමත්ථං? වණ්ණවන්තං අගන්ධකං විරූළ්හපුප්ඵං පස්සසි ත්වං.
සබ්බස්සෙව න්තුපච්චයස්ස සවිභත්තිස්ස අං අවණ්ණා ච හොන්ති ගෙ පරෙ.
භො ගුණවං, භො ගුණව, භො ගුණවා.
චග්ගහණමනුකඩ්ඪනත්ථං.
127, 102. තො ¶ ති තා ස ස්මිං නාසු.
සබ්බස්සෙව න්තුපච්චයස්ස සවිභත්තිස්ස තොතිතාආදෙසා හොන්ති වා සස්මිං නාඉච්චෙතෙසු යථාසඞ්ඛ්යං.
ගුණවතො, ගුණවන්තස්ස, ගුණවති, ගුණවන්තස්මිං, ගුණවතා, ගුණවන්තෙන, සතිමතො, සතිමන්තස්ස, සතිමති, සතිමන්තස්මිං, සතිමතා, සතිමන්තෙන.
එතෙස්වීති කිමත්ථං? ගුණවා. සතිමා.
සබ්බස්සෙව න්තුපච්චයස්ස සවිභත්තිස්ස තංආදෙසො හොති වා නංම්හි විභත්තිම්හි.
ගුණවතං, ගුණවන්තානං, සතිමතං, සතිමන්තානං.
නංම්හීති කිමත්ථං? ගුණවන්තො තිට්ඨන්ති, සතිමන්තො තිට්ඨන්ති.
129, 222. ඉමස්සිදමංසිසු නපුංසකෙ.
සබ්බස්සෙව ඉමසද්දස්ස සවිභත්තිස්ස ඉදංආදෙසො හොති වා අංසිසු නපුංසකෙ වත්තමානස්ස.
ඉදං චිත්තං පස්සසි, ඉදං චිත්තං තිට්ඨති, ඉමං චිත්තං පස්සසි. ඉමං චිත්තං තිට්ඨති.
නථුංසකෙති ¶ කිමත්ථං? ඉමං පුරිසං පස්සසි. අයං පුරිසො තිට්ඨති.
සබ්බස්සෙව අමුසද්දස්ස සවිභත්තිස්ස අදුංආදෙසො හොති අංසිසු නපුංසකෙ වත්තමානස්ස.
අදුං පුප්ඵං පස්සසි, අදුං පුප්ඵං විරොචති.
නපුංසකෙති කිමත්ථං? අමුං රාජානං පස්සසි, අසු රාජා තිට්ඨති.
131, 0. ඉත්ථිපුමනපුංසකසඞ්ඛ්යං.
‘‘ඉත්ථිපුමනපුංසකසඞ්ඛ්යං’’ ඉච්චෙතං අධිකාරත්ථං වෙදිතබ්බං.
132, 228. යොසු ද්වින්නං ද්වෙ ච.
ද්වින්නං සඞ්ඛ්යානං ඉත්ථිපුමනපුංසකෙ වත්තමානානං සවිභත්තීනං ද්වෙ හොති යොඉච්චෙතෙසු.
ද්වෙ ඉත්ථියො, ද්වෙ ධම්මා. ද්වෙ රූපානි.
යොස්වීති කිමත්ථං? ද්වීසු.
චග්ගහණෙන දුවෙ ද්වය උභ උභය දුවි ච හොන්ති යොනාඅනමිච්චෙතෙසු. දුවෙ සමණා. දුවෙ බ්රාහ්මණා ¶ , දුවෙ ජනා, ද්වයෙන, ද්වයං, උභින්නං, උභයෙසං දුවින්නං.
133, 230. ති චතුන්නං තිස්සො චතස්සො තයො චත්තාරො තීණි චත්තාරි.
තිචතුන්නං සඞ්ඛ්යානං ඉත්ථිපුමනපුංසකෙ වත්තමානානං සවිභත්තීනං තිස්සො චතස්සො තයො චත්තාරො තීණි චත්තාරිඉච්චෙතෙ ආදෙසා හොන්ති යථාසඞ්ඛ්යං යොඉච්චෙතෙසු.
තිස්සො වෙදනා චතස්සො දිසා, තයො ජනා, ජනෙ, චත්තාරො පුරිසා, පුරිසෙ, තීණි ආයතනානි, චත්තාරි අරියසච්චානි.
යොස්වීති කිමත්ථං? තීසු, චතූසු.
පඤ්චාදීනං සඞ්ඛ්යානං ඉත්ථිපුමනපුංසකෙ වත්තමානානං සවිභත්තිස්ස අන්තස්ස සරස්ස අකාරො හොති යොඉච්චෙතෙසු.
පඤ්ච, පඤ්ච, ඡ, ඡ, සත්ත, සත්ත, අට්ඨ, අට්ඨ, නව, නව, දස, දස.
පඤ්චාදීනමිති කිමත්ථං? ද්වෙ, තයො.
135, 118. රාජස්ස ¶ රඤ්ඤො රාජිනො සෙ.
සබ්බස්සෙව රාජසද්දස්ස සවිභත්තිස්ස රඤ්ඤො රාජිනොඉච්චෙතෙ ආදෙසා හොන්ති සෙ විභත්තිම්හි.
රඤ්ඤො, රාජිනො.
සෙති කිමත්ථං? රඤ්ඤා.
සබ්බස්සෙව රාජසද්දස්ස සවිභත්තිස්ස රඤ්ඤංආදෙසො හොති වා නංම්හි විභත්තිම්හි.
රඤ්ඤං, රාජූනං ඉදං රට්ඨං.
සබ්බස්සෙව රාජසද්දස්ස සවිභත්තිස්ස රඤ්ඤාආදෙසො හොති වා නාම්හි විභත්තිම්හි.
තෙන රඤ්ඤා කතං. රාජෙන වා කතං.
නාම්හීති කිමත්ථං? රඤ්ඤො සන්තකං.
138, 121. ස්මිංම්හි රඤ්ඤෙ රාජිනි.
සබ්බස්සෙව රාජසද්දස්ස සවිභත්තිස්ස රඤ්ඤෙරාජිනිඉච්චෙතෙ ආදෙසා හොන්ති ස්මිංම්හිවිභත්තිම්හි.
රඤ්ඤෙ, රාජිනි සීලං තිට්ඨති.
139, 245. තුම්හාකං ¶ තයිමයි.
සබ්බෙසං තුම්හ අම්හ සද්දානං සවිභත්තීනං තයි මයිඉච්චෙතෙ ආදෙසො හොන්ති යථාසඞ්ඛ්යං ස්මිංම්හි විභත්තිම්හි.
තයි, මයි.
ස්මිංම්හීති කිමත්ථං? ත්වං භවසි, අහං භවාමි.
සබ්බෙසං තුම්හ අම්හසද්දානං සවිභත්තීනං ත්වං අහංඉච්චෙතෙ ආදෙසා හොන්ති යථාසඞ්ඛ්යං සිම්හි විභත්තිම්හි.
ත්වං, අහං.
සිම්හිති කිමත්ථං? තයි, මයි.
චග්ගහණෙන තුවං ච හොති. තුවං සත්ථා.
සබ්බෙසං තුම්හ අම්හසද්දානං සවිභත්තීනං තවමමඉච්චෙතෙ ආදෙසා හොන්ති යථාසඞ්ඛ්යං සෙ විභත්තිම්හි.
තව, මම.
සෙති කිමත්ථං? තයි, මයි.
142, 242. තුය්හං ¶ මය්හඤ්ච.
සබ්බෙසං තුම්හ අම්හසද්දානං සවිභත්තීනං තුය්හං මය්හංඉච්චෙතෙ ආදෙසා හොන්ති යථාසඞ්ඛ්යං සෙ විභත්තිම්හි.
තුය්හං, මය්හං ධනං දීයතෙ.
සෙති කිමත්ථං? තයා, මයා.
සබ්බෙසං තුම්හ අම්හසද්දානං සවිභත්තීනං තං මඉච්චෙතෙ ආදෙසා හොන්ති යථාසඞ්ඛ්යං අංම්හි විභත්තිම්හි.
තං, මං.
අංම්හීති කිමත්ථං? තයා මයා.
සබ්බෙසං තුම්හ අම්හසද්දානං සවිභත්තීනං තවං මමංඉච්චෙතෙ ආදෙසා හොන්ති නවා යථාසඞ්ඛ්යං අංම්හි විභත්තිම්හි.
තවං, මමං පස්සති.
නවාති කිමත්ථං? තං, මං පස්සති.
චග්ගහණමනුකඩ්ඪනත්ථං.
සබ්බෙසං තුම්හ අම්හසද්දානං සවිභත්තීනං තයා මයාඉච්චෙතෙ ආදෙසා හොන්ති යථාසඞ්ඛ්යං නාම්හි විභත්තිම්හි.
තයා ¶ , මයා කතං.
නාම්හිති කිමත්ථං? තුම්හෙහි, අම්හෙහි.
146, 236. තුම්හස්ස තුවං ත්වමංම්හි.
සබ්බස්ස තුම්හසද්දස්ස සවිභත්තිස්ස තුවං ත්වං ඉච්චෙතෙ ආදෙසා හොන්ති අංම්හි විභත්තිම්හි.
කලිඞ්ගරස්ස තුවං මඤ්ඤෙ, කට්ඨස්ස ත්වං මඤ්ඤෙ.
147, 246. පදතො දුතියා චතුත්ථී ඡට්ඨීසු වොනො.
සබ්බෙසං තුම්හඅම්හසද්දානං සවිභත්තීනං යදා පදස්මා පරෙසං වො නොආදෙසා හොන්ති නවා යථාසඞ්ඛ්යං දුතියා චතුත්ථීඡට්ඨීඉච්චෙතෙසු බහුවචනෙසු.
පහාය වො භික්ඛවෙ ගමිස්සාමි, මා නො අජ්ජ විකන්තිංසු, රඤ්ඤො සූදා මහානසෙ, එවං දුතියත්ථෙ.
ධම්මං වො භික්ඛවෙ දෙසෙස්සාමි, සංවිභජෙථ නො රජ්ජෙන, එවං චතුත්ථ්යත්ථෙ.
තුට්ඨොස්මි වො භික්ඛවෙ පකතියා, සත්ථා නො භගවා අනුප්පත්තො, එවං ඡට්ඨ්යත්ථෙ.
නවාති ¶ කිමත්ථං? එසො අම්හාකං සත්ථා.
තුම්හම්හාකමිති කිමත්ථං? එතෙ ඉසයො පස්සසි.
පදතොති කිමත්ථං? තුම්හාකං සත්ථා.
එතෙස්වීති කිමත්ථං? ගච්ඡථ තුම්හෙ.
සබ්බෙසං තුම්හ අම්හසද්දානං සවිභත්තීනං යදා පදස්මා පරෙසං තෙ මෙ ආදෙසා හොන්ති යථාසඞ්ඛ්යං චතුත්ථීඡට්ඨීඉච්චෙතෙසු එකවචනෙසු.
දදාමි තෙ ගාමවරානි පඤ්ච, දදාහි මෙ ගාමවරං, ඉදං තෙ රට්ඨං, අයං මෙ පුත්තො.
පදතොති කිමත්ථං? තව ඤාති, මම ඤාති.
සබ්බෙසං තුම්හ අම්හසද්දානං සවිභත්තීනං යදා පදස්මා පරෙසං තෙ මෙආදෙසා න හොන්ති අංම්හි විභත්තිම්හි.
පස්සෙය්ය තං වස්සසතං අරොගං, සො මං බ්රවීති.
150, 249. වා ¶ තතියෙ ච.
සබ්බෙසං තුම්හඅම්හසද්දානං සවිභත්තීනං යදා පදස්මා පරෙසං තෙමෙආදෙසා හොන්ති වා යථාසඞ්ඛ්යං තතියෙකවචනෙ පරෙ.
කතං තෙ පාපං, කතං මෙ පාපං, කතං තයා පාපං, කතං මයා පාපං.
පදතොති කිමත්ථං? තයා කතං, මයා කතං.
සබ්බෙසං තුම්හඅම්හසද්දානං සවිභත්තීනං යදා පදස්මා පරෙසං වොනොආදෙසා හොන්ති යථාසඞ්ඛ්යං තතියාබහුවචනෙසු පරෙසු.
කතං වො කම්මං, කතං නො කම්මං.
පදතොති කිමත්ථං? තුම්හෙහි කතං, අම්හෙහි කතං.
බහුවචනග්ගහණෙන යොම්හි පඨමෙ වො නොආදෙසා හොන්ති. ගාමං වො ගච්ඡෙය්යාථ, ගාමං නො ගච්ඡෙය්යාම.
පුමඉච්චෙවමන්තස්ස සවිභත්තිස්ස ආආදෙසො හොති සිම්හි විභත්තිම්හි.
පුමා ¶ තිට්ඨති.
සිම්හීති කිමත්ථං? පුමානො තිට්ඨන්ති.
අන්තග්ගහණෙන මඝව යුවඉච්චෙවමාදීනමන්තස්සසවිභත්තිස්ස ආආදෙසො හොති. මඝවා, යුවා.
පුමඉච්චෙවමන්තස්ස සවිභත්තිස්ස අංආදෙසො හොති ආලපනෙකවචනෙ පරෙ.
හෙ පුමං.
ආලපනෙති කිමත්ථං? පුමා.
එකවචනෙති කිමත්ථං? හෙ පුමානො.
පුමඉච්චෙවමන්තස්ස සමාසෙ ච අංආදෙසො හොති විභාසා සමාසෙ කතෙ.
ඉත්ථී ච පුමා ච නපුංසකං ච ඉත්ථිපුමනපුංසකානි. ඉත්ථිපුමනපුංසකානං සමූහො ඉත්ථිපුමනපුංසකසමූහො.
විභාසාති කිමත්ථං? ඉත්ථිපුමනපුංසකානි.
155, 137. යොස්වානො ¶ .
පුමඉච්චෙවමන්තස්ස සවිභත්තිස්ස ආනොආදෙසො හොති යොසු විභත්තීසු.
පුමානො, හෙ පුමානො.
යොස්වීති කිමත්ථං? පුමා.
පුමඉච්චෙවමන්තස්ස සවිභත්තිස්ස ආනෙ ආදෙසො හොති වා ස්මිංම්හි විභත්තිම්හි.
පුමානෙ, පුමෙ වා.
පුමඉච්චෙවමන්තස්ස හිවිභත්තිම්හි ච ආනෙආදෙසො හොති.
පුමානෙහි, පුමානෙභි.
පුන විභත්තිග්ගහණං කිමත්ථං? සවිභත්තිග්ගහණනිවත්තනත්ථං. පුමානෙහි.
චග්ගහණෙන මඝව යුවඉච්චෙවමාදීනමන්තස්ස ආනආදෙසො හොති සි යො අංයො ඉච්චෙතෙසු විභත්තීසු, පුමකම්මථාමන්තස්ස චුකාරො හොති සස්මා සු විභත්තීසු. මඝවානො, මඝවානා. මඝවානං, මඝවානෙ ¶ . යුවානො, යුවානා, යුවානං, යුවානෙ, පුමුනො, පුමුනා. කම්මුනො, කම්මුනා, ථාමුනො, ථාමුනා.
පුමඉච්චෙවමන්තස්ස සුඉච්චෙතස්මිංවිභත්තිම්හි ආආදෙසො හොති වා.
පුමාසු, පුමෙසු වා.
පුමඉච්චෙවමන්තස්ස ආඋආදෙසා හොන්ති වා නාම්හි විභත්තිම්හි.
පුමානා, පුමුනා, පුමෙන වා.
චග්ගහණමනුකඩ්ඪනත්ථං.
කම්මඉච්චෙවමන්තස්ස ච උඅ ආදෙසා හොන්ති වා නාම්හි විභත්තිම්හි.
කම්මුනා, කම්මනා, කම්මෙන වා.
චග්ගහණෙන මඝවයුවඉච්චෙවමන්තස්ස ආආදෙ සො හොති ක්වචි නාසුඉච්චෙතෙසු විභත්තීසු. මඝවානා, මඝවාසු, මඝවෙසු, මඝවෙන වා. යුවානා, යුවාසු, යුවෙසු, යුවෙන වා.
ඉති නාමකප්පෙ දුතියො කණ්ඩො.
තතියකණ්ඩ
161, 244. තුම්හ’ම්හෙහි ¶ නමාකං.
තෙහි තුම්හඅම්හෙහි නංවචනස්ස ආකං හොති.
තුම්හාකං, අම්හාකං.
නමිති කිමත්ථං? තුම්හෙහි, අම්හෙහි.
තෙහි තුම්හඅම්හෙහි යො අප්පඨමො ආකංහොති වා.
තුම්හාකං පස්සාමි, තුම්හෙ පස්සාමි වා. අම්හාකං පස්සසි, අම්හෙ පස්සසි වා.
යොති කිමත්ථං? තුම්හෙහි, අම්හෙහි.
අප්පඨමොති කිමත්ථං? ගච්ඡථ තුම්හෙ, ගච්ඡාම මයං.
වාතිවිකප්පනත්ථෙන යොනං අං ආනං හොන්ති. තුම්හං තුම්හානං. අම්හං, අම්හානං.
තෙහි හුම්හඅම්හෙහි සස්ස විභත්තිස්ස අං ආදෙසො හොති වා.
තුම්හං දීයතෙ, තව දීයතෙ. තුම්හං පරිග්ගහො, තව පරිග්ගහො. අම්හං දීයතෙ, මම දීයතෙ. අම්හං පරිග්ගහො, මම පරිග්ගහො.
සස්සෙති ¶ කිමත්ථං? තුම්හෙසු, අම්හෙසු.
සබ්බෙසං සබ්බනාමානං අකාරතො යො පඨමො එත්තමාපජ්ජතෙ.
සබ්බෙ, යෙ, තෙ, කෙ, තුම්හෙ, අම්හෙ, ඉමෙ.
සබ්බනාමාති කිමත්ථං? දෙවා, අසුරා, නාගා, ගන්ධබ්බා, මනුස්සා.
අකාරතොති කිමත්ථං? අමූ පුරිසා තිට්ඨන්ති.
යොති කිමත්ථං? සබ්බො, යො, සො, කො, අයං.
පඨමග්ගහණං උත්තරසුත්තත්ථං.
තස්මා සබ්බනාම’කාරතො ද්වන්දට්ඨා යො පඨමො එත්තමාපජ්ජතෙ වා.
කතරකතමෙ, කතරකතමා වා.
සබ්බනාමාති කිමත්ථං? දෙවාසුරනාග ගන්ධබ්බමනුස්සා.
ද්වන්දට්ඨාති කිමත්ථං තෙ, සබ්බෙ.
166, 209. නාඤ්ඤං ¶ සබ්බනාමිකං.
සබ්බනාමිකානං ද්වන්දට්ඨෙ නාඤ්ඤං කාරියං හොති,
පුබ්බාපරානං, පුබ්බුත්තරානං, අධරුත්තරානං.
බහුබ්බීහිම්හි ච සමාසෙ සබ්බනාමවිධානඤ්ච නාඤ්ඤං කාරියං හොති.
පියපුබ්බාය, පියපුබ්බානං, පියපුබ්බෙ, පියපුබ්බස්ස.
චෙති කිමත්ථං? සබ්බනාමවිධානං හොති, දක්ඛිණ පුබ්බස්සං, දක්ඛිණපුබ්බස්සා, උත්තරපුබ්බස්සං, උත්තරපුබ්බස්සා.
සබ්බතො සබ්බනාමතො නංවචනස්ස සංසානංඉච්චෙතෙ ආදෙසා හොන්ති.
සබ්බෙසං, සබ්බෙසානං, සබ්බාසං, සබ්බාසානං. යෙසං, යෙසානං, යාසං, යාසානං. තෙසං, තෙසානං, තාසං, තාසානං. කෙසං, කෙසානං, කාසං, කාසානං. ඉමෙසං, ඉමෙසානං, ඉමාසං, ඉමාසානං. අමූසං, අමූසානං.
නමිති කිමත්ථං? සබ්බස්ස, යස්ස, තස්ස, කස්ස. එවං සබ්බත්ථ.
169, 117. රාජස්ස ¶ රාජු සුනංහිසු ච.
සබ්බස්සෙව රාජසද්දස්ස රාජුආදෙසො හොති සුනංහිඉච්චෙතෙසු.
රාජූසු, රාජූනං, රාජූහි, රාජූභි.
සුනංහිසූති කිමත්ථං? රාජා.
චග්ගහණමවධාරණත්ථං. රාජෙසු, රාජානං, රාජෙහි රාජෙභි.
සබ්බස්සෙව ඉමසද්දස්ස එකාරො හොති වා සුනංහිඉච්චෙතෙසු.
එසු, ඉමෙසු, එසං, ඉමෙසං, එහි, එභි, ඉමෙහි, ඉමෙභි.
ඉමස්සෙති කිමත්ථං? එතෙසු, එතෙසං, එතෙහි, එතෙභි.
ඉමසද්දස්ස සබ්බස්සෙව අන ඉමිඉච්චෙතෙ ආදෙසා හොන්ති නාම්හි විභත්තිම්හි.
අනෙන ධම්මදානෙන. සුඛිතා හොතු සා පජා.
ඉමිනා බුද්ධපූජෙන, පත්වාන අමතං පදං.
නාම්හීති කිමත්ථං? ඉමෙසු, ඉමෙසං, ඉමෙහි, ඉමෙභි.
172, 218. අනපුංසකස්සා ¶ යං සිම්හි.
ඉමසද්දස්ස සබ්බස්සෙව අනපුංසකස්ස අයංආදෙසො හොති සිම්හි විභත්තිම්හි.
අයං පුරිසො, අයං ඉත්ථී.
අනපුංසකස්සෙති කිමත්ථං? ඉදං චිත්තං තිට්ඨති.
සිම්හිති කිමත්ථං? ඉමං පුරිසං පස්සසි ත්වං.
අමුසද්දස්ස අනපුංසකස්ස මකාරො සකාරමාපජ්ජතෙ වා සිම්හි විභත්තිම්හි.
අසු රාජා, අසු ඉත්ථී, අමුකො රාජා, අමුකා ඉත්ථී.
අනපුංසකස්සෙති කිමත්ථං? අදුං පුප්ඵං විරොචති.
අමුස්සෙති කිමත්ථං? අයං පුරිසො තිට්ඨති.
සිම්හිති කිමත්ථං? අම්හං පුරිසං පස්සසි.
එත තඉච්චෙතෙසං අනපුංසකානං තකාරො සකාරමාපජ්ජතෙ සිම්හි විභත්තිම්හි.
එසො පුරිසො, එසා ඉත්ථී, සො පුරිසො, සා ඉත්ථී.
එතතෙසමිති ¶ කිමත්ථං? ඉතරො පුරිසො, ඉතරා ඉත්ථී.
අනපුංසකානමිති කිමත්ථං? එතං චිත්තං, එතං රූපං. තං චිත්තං, තං රූපං.
157, 212. තස්ස වා නත්තං සබ්බත්ථ.
තස්ස සබ්බනාමස්ස තකාරස්ස නත්තං හොති වා සබ්බත්ථ ලිඞ්ගෙසු.
නාය, තාය, නං, තං, නෙ, තෙ, නෙසු, තෙසු, නම්හි, තම්හි, නාහි, තාහි, නාභි, තාභි.
176, 213. සස්මාස්මිංසංසාස්වත්තං.
තස්ස සබ්බනාමස්ස තකාරස්ස සබ්බස්සෙව අත්තං හොති වා සස්මාස්මිං සංසාඉච්චෙතෙසු සබ්බත්ථ ලිඞ්ගෙසු.
අස්ස, තස්ස, අස්මා, තස්මා, අස්මිං, තස්මිං, අස්සං, තස්සං, අස්සා, තස්සා.
තකාරස්සෙති කිමත්ථං? අමුස්සං, අමුස්සා.
එතෙස්වීති කිමත්ථං? නෙසු, තෙසු.
ඉමසද්දස්ස ච සබ්බස්සෙව අත්තං හොති වා සස්මාස්මිං සං සාඉච්චෙතෙසු සබ්බත්ථ ලිඞ්ගෙසු.
අස්ස ¶ , ඉමස්ස, අස්මා, ඉමස්මා, අස්මිං, ඉමස්මිං, අස්සං, ඉමිස්සං, අස්සා, ඉමිස්සා.
ඉමසද්දස්සෙති කිමත්ථං? එතිස්සං, එතිස්සා.
සබ්බතො සබ්බනාමතො කකාරාගමො හොති වා සිම්හි විභත්තිම්හි.
සබ්බකො, යකො, සකො, අමුකො, අසුකො.
වාති කිමත්ථං? සබ්බො, යො, සො, කො.
සබ්බනාමතොති කිමත්ථං? පුරිසො.
පුන සබ්බතොග්ගහණෙන අඤ්ඤස්මාපි කකාරාගමො හොති, හීනකො, පොතකො.
179, 204. යපතො ස්මිංසානං සංසා.
සබ්බතො සබ්බනාමතො ඝපසඤ්ඤතො ස්මිංසඉච්චෙතෙසං සංසා ආදෙසා හොන්ති වා යථාසඞ්ඛ්යං.
සබ්බස්සං, සබ්බස්සා, සබ්බායං, සබ්බාය, ඉමිස්සං, ඉමිස්සා, ඉමායං, ඉමාය, අමුස්සං, අමුස්සා, අමුයං, අමුයා.
සබ්බනාමතොති කිමත්ථං? ඉත්ථියං, ඉත්ථියා.
ස්මිංසානමිති කිමත්ථං? අමුයො.
180, 207. නෙතාහි ¶ ස්මිමාය යා.
එතෙහි සබ්බනාමෙහි ඝපසඤ්ඤෙහි ස්මිංවචනස්ස නෙව ආය යාආදෙසා හොන්ති.
එතිස්සං, එතායං, ඉමිස්සං, ඉමායං, අමුස්සං, අමුයං.
ස්මිංන්ති කිමත්ථං? තාය ඉත්ථියා මුඛං.
එතාහීති කිමත්ථං? කඤ්ඤාය, වීණාය, ගඞ්ගාය, කපාලිකාය.
181, 95. මනොගණාදිතො ස්මිංනානමිආ.
තස්මා මනොගණාදිතො ස්මිංනාඉච්චෙතෙසං ඉකාරආකාරාදෙසා හොන්ති වා යථාසඞ්ඛ්යං.
මනසි, මනුස්මිං, සිරසි, සිරස්මිං, මනසා, මනෙන, වචසා, වචෙන, සිරසා, සිරෙන, සරසා, සරෙන, තපසා, තපෙන, වයසා, වයෙන, යසසා, යසෙන, තෙජසා, තෙජෙන, උරසා, උරෙන, ථාමසා, ථාමෙන.
ස්මිංනානමිති කිමත්ථං? මනො, සිරො, තමො, තපො, තෙජො.
ආදිග්ගහණෙන අඤ්ඤාස්මාපි ස්මිංනානං ඉකාරආකාරාදෙසා හොන්ති, බිලසි, බිලසා, පදසි, පදසා.
182, 97. සස්ස ¶ චො.
තස්මා මනොගණාදිතො සස්ස ච ඔකාරො හොති.
මනසො, ථාමසො, තපසො.
එතෙසං මනොගණාදීනං අන්තො ඔත්තමාපජ්ජතෙ විභත්තිලොපෙ කතෙ.
මනොමයං, අයොමයං, තෙජොසමෙන, තපොගුණෙන, සිරොරුහෙන.
ආදිග්ගහණංකිමත්ථං? අඤ්ඤෙසමන්තො ඔත්තමාපජ්ජතෙ. ආපොසමෙන, වායොසමෙන.
ලොපෙති කිමත්ථං? පදයා, තපසා, යසසා, වචසා, මනසා, එවමඤ්ඤෙපි යොජෙතබ්බා.
එතෙහෙව මනොගණාදීහි විභත්තාදෙසෙ සරෙ පරෙ සකාරාගමො හොති වා.
මනසා, වචසා, මනසි, වචසි.
වාති කිමත්ථං? මනෙන, තෙජෙන, වසෙන,
සරෙති ¶ කිමත්ථං? මනො, තෙජො, යසො.
පුන ආදිග්ගහණෙන අඤ්ඤස්මිම්පි පච්චයෙ පරෙ සකාරාගමො හොති. මානසිකං, වාචසිකං.
185, 112. සන්තසද්දස්ස සො තෙ බො චන්තෙ.
සබ්බස්ස සන්තසද්දස්ස සකාරාදෙසො හොති භකාරෙ පරෙ, අන්තෙ ච බකාරාගමො හොති.
සබ්භිරෙව සමාසෙථ,
සබ්භිකුබ්බෙථ සන්ථවං.
සතං සද්ධම්මමඤ්ඤාය,
සෙය්යො හොති න පාපියො.
ජීරන්ති වෙ රාජරථා සුචිත්තා.
අථො සරීරම්පි ජරං උපෙති.
සතඤ්ච ධම්මො න ජරං උපෙති,
සන්තො හවෙ සබ්භි පවෙදයන්ති.
සබ්භූතො, සබ්භාවො.
භෙති කිමත්ථං? සන්තෙහි පූජිතො භගවා.
චග්ගහණං ක්වචි සකාරස්සෙව පසිද්ධත්ථං. සක්කාරො, සක්කතො.
196, 107. සිම්හිගච්ඡන්තාදීනං ¶ න්තසද්දො අං.
සිම්හි ගච්ඡන්තාදීනං න්තසද්දො අමාපජ්ජතෙ වා.
ගච්ඡං, ගච්ඡන්තො, මහං, මහන්තො, චරං, චරන්තො, ඛාදං, ඛාදන්තො.
ගච්ඡන්තාදීනමිති කිමත්ථං? අන්තො, දන්තො, වන්තො, සන්තො.
ගච්ඡන්තාදීනංන්තසද්දොන්තුප්පච්චයොව දට්ඨබ්බො සෙසෙසු විභත්තිප්පච්චයෙසු.
ගච්ඡතො, මහතො, ගච්ඡති, මහති, ගච්ඡතා, මහතා.
සෙසෙසූති කිමත්ථං? ගච්ඡං, මහං, චරං, ඛාදං.
188, 115. බ්රහ්මත්ත සඛ රාජාදිතො අමානං.
බ්රහ්ම අත්ත සඛ රාජඉච්චෙවමාදිතො අංවචනස්ස ආනං හොති වා.
බ්රහ්මානං, බ්රහ්මං, අත්තානං, අත්තං, සඛානං, සඛං, රාජානං, රාජං.
අමිති කිමත්ථං? රාජා.
189, 113. ස්යා ¶ ච.
බ්රහ්ම අත්ත සඛ රාජඉච්චෙවමාදිතො සිවචනස්ස ආ ච හොති.
බ්රහ්මා, අත්තා, සඛා, රාජා, ආතුමා.
බ්රහ්මඅත්ත සඛ රාජඉච්චෙවමාදිතො යොනං ආනොආදෙසො හොති.
බ්රහ්මානො, අත්තානො, සඛානො, රාජානො, ආතුමානො.
තස්මා සඛතො ච යොනං ආයො නො ආදෙසා හොන්ති.
සඛායො, සඛිනො.
යොනමිති කිමත්ථං? සඛා.
තස්මා සඛතො ස්මිංවචනස්ස එකාරො හොති. සඛෙ.
193, 122. බ්රහ්මතො ¶ ගස්ස ච.
තස්මා බ්රහ්මතො ගස්ස ච එකාරො හොති. හෙ බ්රහ්මෙ.
194, 131. සඛන්තස්සි නො නා නං සෙසු.
තස්ස සඛන්තස්ස ඉකාරො හොති නොනානංසඉච්චෙතෙසු.
සඛිනො, සඛිනා, සඛීනං, සඛිස්ස.
එතෙස්වීති කිමත්ථං? සඛාරෙහි.
තස්ස සඛන්තස්ස ආරො හොති වා හිම්හි විභත්තිම්හි. සඛාරෙහි, සඛෙහි.
තස්ස සඛන්තස්ස ආරො හොති වා සුනං අංඉච්චෙතෙසු.
සඛාරෙසු, සඛෙසු, සඛාරානං, සඛීනං, සඛාරං, සඛං.
197, 125. බ්රහ්මතො තු ස්මිං නි.
තස්මා බ්රහ්මතො ස්මිංවචනස්ස නිආදෙසො හොති. බ්රහ්මනි.
තුග්ගහණෙන ¶ අබ්රහ්මතොපි ස්මිං වචනස්ස නි හොති. කම්මනි, චම්මනි, මුද්ධනි.
තස්ස බ්රහ්මසද්දස්ස අන්තො උත්තමාපජ්ජතෙ සනාඉච්චෙතෙසු.
බ්රහ්මුනො, බ්රහ්මුනා.
සනාසූති කිමත්ථං? බ්රහ්මා.
199, 158. සත්ථුපිතාදීනමා සිස්මිංසිලොපොච.
සත්ථුපිතුආදීනමන්තො අත්තමාපජ්ජතෙ සිස්මිං, සිලොපො ච හොති.
සත්ථා, පිතා, මාතා, භාතා, කත්තා.
සිස්මින්ති කිමත්ථං? සත්ථුස්ස, පිතුස්ස, මාතුස්ස, භාතුස්ස, කත්තුස්ස.
සත්ථුපිතුආදීනමන්තො අඤ්ඤෙසු වචනෙසු ආරත්තමාපජ්ජතෙ.
සත්ථාරං, පිතරං, මාතරං, භාතරං, කත්තාරං, සත්ථාරෙහි, පිතරෙහි, මාතරෙහි, භාතරෙහි, කත්තාරෙහි.
අඤ්ඤෙස්වීති ¶ කිමත්ථං? සත්ථා, පිතා, මාතා, භාතා, කත්තා.
සත්ථුපිතුආදීනමන්තො ආරත්තමාපජ්ජතෙ වා නංම්හි විභත්තිම්හි.
සත්ථාරානං, පිතරානං, මාතරානං, භාතරානං.
වාති කිමත්ථං? සත්ථානං, පිතූනං, මාතූනං, භාතූනං.
තස්ස සත්ථුසද්දස්ස අන්තො අත්තමාපජ්ජතෙ වා නංම්හි විභත්තිම්හි.
සත්ථානං, පිතානං, මාතානං, භාතානං, කත්තානං.
වාති කිමත්ථං? සත්ථාරානං, පිතරානං, මාතරානං, භාතරානං, ධීතරානං.
චග්ගහණං අඤ්ඤෙසම්පි සඞ්ගහණත්ථං.
සත්ථුපිතුඉච්චෙවමාදීනමන්තස්ස උත්තං හොති වා සස්මිං, සලොපො ච.
සත්ථු ¶ , සත්ථුස්ස, සත්ථුනො දීයතෙ, පරිග්ගහො වා. පිතු, පිතුස්ස, පිතුනො දීයතෙ, පරිග්ගහො වා. භාතු, භාතුස්ස, භාතුනො දීයතෙ, පරිග්ගහො වා.
චග්ගහණං දුතියසම්පිණ්ඩනත්ථං.
සක්කමන්ධාතුඉච්චෙවමාදීනමන්තො උත්තමාපජ්ජතෙ සස්මිං, සලොපො ච හොති.
සක්කමන්ධාතු ඉව අස්ස රාජිනො විභවො. එවං කත්තු, ගන්තු, දාතු ඉච්චෙවමාදී.
පුනාරම්භග්ගහණං කිමත්ථං? නිච්චදීපනත්ථං. සක්කමන්ධාතු.
චග්ගහණං දුතියසම්පිණ්ඩනත්ථං.
තතො ආරාදෙසතො සබ්බෙසං යො නං ඔකාරාදෙසො හොති.
සත්ථාරො, පිතරො, මාතරො, භාතරො, කත්තාරො, වත්තාරො.
තුග්ගහණෙන අඤ්ඤස්මාපි යොනං ඔකාරො හොති. චතුරො ජනා, ගාවො, උභො පුරිසා.
206, 165. තතො ¶ ස්මිමි.
තතො ආරාදෙසතො ස්මිංවචනස්ස ඉකාරාදෙසො හොති.
සත්ථරි, පිතරි, මාතරි, ධීතරි, භාතරි, කත්තරි, වත්තරි.
පුන තතොගහණෙන අඤ්ඤස්මාපි ස්මිංවචනස්ස ඉකාරො හොති. භුවි.
තතො ආරාදෙසතො නාවචනස්ස ආආදෙසො හොති.
සත්ථාරා, පිතරා, මාතරා, භාතරා, ධීතරා, කත්තාරා, වත්තාරා.
ආරාදෙසො රස්සමාපජ්ජතෙ ඉකාරෙ පරෙ.
සත්ථරි, පිතරි, මාතරි, ධීතරි, කත්තරි, වත්තරි.
පිතාදීන මාරාදෙසො රස්සමාපජ්ජතෙ අසිම්හි විභත්තිම්හි.
පිතරා, මාතරා, භාතරා, මීතරා පිතරො, මාතරො, භාතරො, ධීතරො.
අසිම්හිග්ගහණං ¶ තොම්හි පරෙ ඉකාරාදෙසඤාපනත්ථං. මාතිතො, පිතිතො, භාතිතො, දුහිතිතො.
210, 239. තයාතයීනං තකාරො ත්වත්තං වා.
තයාතයි ඉච්චෙතෙසං තකාරො ත්වත්තමාපජ්ජතෙ වා.
ත්වයා, තයා, ත්වයි, තයි.
එතෙසමිති කිමත්ථං? තුවං, තවං.
ඉති නාධකප්පෙ තතියො කණ්ඩො.
චතුත්ථකණ්ඩ
211, 126. අත්තන්තො හිස්මි’මනත්තං.
තස්ස අත්තනො අන්තො අනත්තමාපජ්ජතෙ හිම්හි විභත්තිම්හි.
අත්තනෙහි, අත්තනෙභි.
අත්තන්තොති කිමත්ථං? රාජෙහි, රාජෙභි.
හිස්මින්ති කිමත්ථං? අත්තනො.
අනත්තමිතිභාවනිද්දෙසෙන අත්තසද්දස්ස සකාදෙසො හොති සබ්බාසු විභත්තීසු. සකො, සකා, සකං, සකෙ.
212, 329. තතො ¶ ස්මිංනි.
තතො අත්තතො ස්මිංවචනස්ස නි හොති. අත්තනි.
තතොඅත්තතො සස්ස විභත්තිස්ස නො හොති, අත්තනො.
තතො අත්තතො ස්මා වචනස්ස නා හොති. අත්තනා.
පුන තතොගහණෙන තස්ස අත්තනො තකාරස්සෙව රකාරො හොති සබ්බෙසු වචනෙසු. අත්රජො, අත්රජං.
ඣලඉච්චෙතෙහි ස්මාවචනස්ස නා හොති.
අග්ගිනා, දණ්ඩිනා, භික්ඛුනා, සයම්භුනා.
ස්මාති කිමත්ථං? අග්ගයො, මුනයො, ඉසයො.
තස්මා ඝපතො ස්මිං වචනස්ස යං හොති වා.
කඤ්ඤායං ¶ , කඤ්ඤාය. රත්තියං, රත්තියා. ඉත්ථියං, ඉත්ථියා. යාගුයං, යාගුයා. වඛුයං, වධුයා.
සබ්බෙසං යොනං නි හොති වා නපුංසකෙහි ලිඞ්ගෙහි.
අට්ඨීනි, අට්ඨී, ආයූනි, ආයූ.
නපුංසකෙහීති කිමත්ථං? ඉත්ථියො.
අකාරන්තෙහි නපුංසකලිඞ්ගෙහි යොනං නි හොති නිච්චං.
යානි, යානි. තානි, තානි. කානි, කානි. භයානි, භයානි. රූපානි, රූපානි.
අකාරන්තෙහි නපුංසකලිඞ්ගෙහි සිවචනස්ස අං හොති නිච්චං.
සබ්බං, යං, තං, කං, රූපං.
තතො නිද්දිට්ඨෙහි ලිගෙහි සෙසඛතා ගසිඉච්චෙතෙ ලොපමාපජ්ජන්තෙ.
භොති ¶ ඉත්ථි, සා ඉත්ථී. භො දණ්ඩි, සො දණ්ඩී. භො සත්ථ, සො සත්ථා. භො රාජ, සො රාජා. සෙසතොති කිමත්ථං? පුරිසො ගච්ඡති.
ගසීති කිමත්ථං? ඉත්ථියා, සත්ථුස්ස.
221, 282. සබ්බාසමාවුසො පසග්ගනිපාතාදීහි ච.
සබ්බාසං විභත්තීනං එකවචනබහුවචනානං පඨමා දුතියාතතියා චතුත්ථී පඤ්චමී ඡට්ඨී සත්තමීනං ලොපො හොති, ආවුසො උපසග්ග නිපාතඉච්චෙවමාදීහි ච,
ත්වං පනාවුසො, තුම්හෙ පනාවුසො, පදසො ධම්මං වාචෙය්ය, විහාරං ස්වෙ උපගච්ඡෙය්ය.
ප, පරා, නි, නී, උ, දු, සං, වි, අව, අනු, පරි, අධි, අභි, පති, සු, ආ, අති, අපි, අප, උප, පහාරො, පරාභවො, නිහාරො, නීහාරො, උහාරො, දුහාරො, සංහාරො, විහාරො, අවහාරො, අනුහාරො, පරිහාරො, අධිහාරො, අභිහාරො, පතිහාරො, සුහාරො, ආහාරො, අතිහාරො, අපිහාරො, අපහාරො, උපහාරො, එවං වීසති උපසග්ගෙහි ච.
යථා, තථා, එවං, ඛලු, ඛො, තත්ර, අථො, අථ, හි, තු ච, වා, වො, හං, අභං, අලං, එව, හො අහො, හෙ ¶ , අහෙ, රෙ, අරෙ, එවමාදීහි නිපාතෙහි ච යොජෙතබ්බානි.
චග්ගහණම වධාරණත්ථං.
222, 342. පුමස්ස ලිඞ්ගාදීසු සමාසෙසු.
පුමඉච්චෙතස්ස අන්තො ලොපමාපජ්ජතෙ ලිඞ්ගාදීසු පරපදෙසු සමාසෙසු.
පුල්ලිඞ්ගං, පුම්භාවො, පුඞ්කොකිලො.
පුමස්සෙති කිමත්ථං? ඉත්ථිලිඞ්ගං, නපුංසකලිඞ්ගං.
ලිඞ්ගාදීසූති කිමත්ථං? පුමිත්ථී.
සමාසෙසූති කිමත්ථං? පුමස්ස ලිඞ්ගං.
අං වචනස්ස යං හොති වා ඊතො පසඤ්ඤතො.
ඉත්ථියං, ඉත්ථිං.
පසඤ්ඤතොති කිමත්ථං? දණ්ඩිනං, භොගිනං.
අමිති කිමත්ථං? ඉත්ථීහි.
තස්මා ඣතො කතරස්සා අං වචනස්ස නං හොති.
දණ්ඩිනං ¶ , භොගිනං.
ඣතොති කිමත්ථං? වෙස්සභුං.
කතරස්සාති කිමත්ථං? කුච්ඡිං.
සබ්බෙසං යොනං ඣතො කතරස්සා නො හොති.
දණ්ඩිනො භොගිනො, හෙ දණ්ඩිනො, හෙ භොගිනො.
කතරස්සාති කිමත්ථං? අග්ගයො, මුනයො, ඉසයො.
ඣතොති කිමත්ථං? සයම්භුනො.
යොනන්ති කිමත්ථං? දණ්ඩිනා, භොගිනා.
තස්මා ඣතො කතරස්සා ස්මිංවචනස්ස නිආදෙ සො හොති.
දණ්ඩිනි, භොගිනි.
කතරස්සාති කිමත්ථං? බ්යාධිම්හි.
කිමිච්චෙතස්ස කො ච හොති වපච්චයෙ පරෙ.
ක්ව ¶ ගතොසි ත්වං දෙවානං පියතිස්ස.
චග්ගහණෙන අවපච්චයෙ පරෙපි කො ච හොති. කො තංනින්දිතු මරහති, කථං බොධයිතුං ධම්මං.
වෙති කිමත්ථං? කුතො ආගතොසි ත්වං.
කිමිච්චෙතස්ස කු හොති හිං හංඉච්චෙතෙසු ච. කුහිං ගච්ඡසි, කුලං ගච්ඡසි.
චග්ගහණෙන හිඤ්චනංදාචනං පච්චයෙසු පරෙසු අඤ්ඤත්ථාපි කු හොති. කුහිඤ්චනං, කුදාචනං.
කිමිච්චෙතස්ස කො හොති සෙසෙසු විභත්තිපච්චයෙසු පරෙසු.
කො පකාරො කථං, කං පකාරං කථං.
චග්ගහණමනුකඩ්ඪනත්ථං.
කිමිච්චෙතස්ස කු හොති ත්රතොථ ඉච්චෙතෙසු ච.
කුත්ර, කුතො, කුත්ථ.
චග්ගහණමනුකඩ්ඪනත්ථං,
231, 263. සබ්බස්සෙතස්ස ¶ , කාරො වා.
සබ්බස්ස එතසද්දස්ස අකාරො හොති වා තොථඉච්චෙතෙසු.
අතො, අත්ථ, එත්තො, එත්ථ.
සබ්බස්ස එතසද්දස්ස අකාරො හොති නිච්චං ත්රපච්චයෙ පරෙ.
අත්ර.
සබ්බස්ස එතසද්දස්ස එකාරො හොති වා තොථඉච්චෙතෙසු.
එත්තො, අතො, එත්ථ, අත්ථ.
234, 265. ඉමස්සි ථං දානි හ තො ධෙසු ච.
ඉමසද්දස්ස සබ්බස්සෙව ඉකාරො හොති ථං දානිහතො ධඉච්චෙතෙසු.
ඉත්ථං, ඉදානි, ඉහ, ඉතො, ඉධ.
235, 281. අධුනාම්හි ¶ ච.
ඉමසද්දස්ස සබ්බස්සෙව අකාරො හොති ධුනාම්හි පච්චයෙ පරෙ.
අධුනා.
චග්ගහණමවධාරණත්ථං.
සබ්බස්සෙව ඉමසද්දස්ස එතාදෙසො හොති රහිම්හි පච්චයෙ පරෙ.
එතරහි.
ඉත්ථියං වත්තමානාය අකාරතො ආපච්චයො හොති.
සබ්බා, යා, සා, කා. කතරා.
නදාදිතො වාඅනදාදිතොවා ඉත්ථියං වත්තමානාය ඊපච්චයො හොති.
නදී, මහී, කුමාරී, තරුණී, සඛී, ඉත්ථී.
239, 190. ණව ¶ ණික ණෙය්ය ණ න්තුහි.
ණව ණික ණෙය්ය ණ න්තුඉච්චෙතෙහි ඉත්ථියං වත්තමානෙහි ඊපච්චයො හොති.
මාණවී, පණ්ඩවී, නාවිකී, වෙනතෙය්යී, කුන්තෙය්යී, ගොතමී, ගුණවතී, සාමාවතී.
240, 193. පති භික්ඛුරාජීකාරන්තෙහි ඉනී.
පති භික්ඛු රාජීකාරන්තෙහි ඉත්ථියං වත්තමානෙහි ඉනීපච්චයො හොති.
ගහපතානී, භික්ඛුනී, රාජිනී, හත්ථිනී, දණ්ඩිනී, මෙධාවිනී, තපස්සිනී.
සබ්බස්සෙව න්තුපච්චයස්ස තකාරො හොති වා ඊකාරෙ පරෙ.
ගුණවතී, ගුණවන්තී, කුලවතී, කුලවන්තී, සතිමතී. සතිමන්තී, මහතී, මහන්තී, ගොත්තමතී, ගොත්තමන්තී.
සබ්බස්සෙව භවන්තසද්දස්ස භොතාදෙසො හොති ඊකාරෙ ඉත්ථිගතෙ පරෙ.
භොති අය්යෙ, භොති කඤ්ඤෙ, භොති ඛරාදියෙ.
243, 110. භොගෙ ¶ තු.
සබ්බස්සෙව භවන්තසද්දස්ස භොආදෙසො හොති ගෙ පරෙ.
භො පුරිස, භො අග්ගි, භො රාජ, භො සත්ථ, භො දණ්ඩි, භො සයම්භු.
ගෙති කිමත්ථං? භවතා, භවං.
තුග්ගහණෙන අඤ්ඤස්මිම්පි වචනෙ සබ්බස්ස භවන්තසද්දස්ස භොන්ත භන්තෙ භොන්තො භද්දෙ භොතා භො තොඉච්චෙතෙ ආදෙසා හොන්ති.
භොන්ත, භන්තෙ, භොන්තො, භද්දෙ, භොතා, භොතො.
අකාරො ච පිතාදීනමන්තො ච අත්තමාපජ්ජතෙ ගෙ පරෙ.
භො පුරිසා, භො රාජා, භො පිතා, භො මාතා, භො සත්ථා.
ඣලපඉච්චෙතෙ රස්සමාපජ්ජන්තෙ ගෙ පරෙ.
භො දණ්ඩි, භො සයම්භු, භොති ඉත්ථි, භොතිවධු,
246, 73. ආකාරො ¶ වා.
ආකාරො රස්සමාපජ්ජතෙ වා ගෙ පරෙ.
භො රාජ, භො රාජා, භො අත්ත, භො අත්තා, භො සඛ, භො සඛා, භො සත්ථ, භො සත්ථා.
ඉති නාමකප්පෙ චතුත්ථො කණ්ඩො.
පඤ්චමකණ්ඩ
247, 261. ත්වාදයො විභත්තිසඤ්ඤායො.
තොආදි යෙසං පච්චයානං, තෙ හොන්ති ත්වාදයො. තෙ පච්චයා ත්වාදයො විභත්තිසඤ්ඤාව දට්ඨබ්බා.
සබ්බතො, යතො, තතො, කුතො, අතො, ඉතො, සබ්බදා, යදා, තදා, කදා, ඉධ, ඉදානි.
248, 260. ක්වචි තො පඤ්චම්යත්ථෙ.
ක්වචි තොපච්චයො හොති පඤ්චම්යත්ථෙ.
සබ්බතො, යතො, තතො, කුතො, අතො, ඉතො.
ක්වචීති කිමත්ථං? සබ්බස්මා, ඉමස්මා.
249, 266. ත්ර ¶ ථ සත්තමියා සබ්බනාමෙහි.
ත්රථඉච්චෙතෙ පච්චයා හොන්ති සත්තම්යත්ථෙ සබ්බ නාමෙහි.
සබ්බත්ර, සබ්බත්ථ, යත්ර, යත්ථ, තත්ර, තත්ථ.
සබ්බඉච්චෙතස්මා ධිපච්චයො හොති ක්වචි සත්තම්යත්ථෙ. සබ්බධි, සබ්බස්මිං.
කිමිච්චෙතස්මා වපච්චයො හොති සත්තම්යත්ථෙ.
ක්ව ගතොසි ත්ව දෙවානංපියතිස්ස.
කිමිච්චෙතස්මා හිංහංහිඤ්චනංඉච්චෙතෙ පච්චයා හොන්ති සත්තම්යත්ථෙ.
කුහිං, කුලං, කුහිඤ්චනං.
තම්හා ච හි හංඉච්චෙතෙ පච්චයා හොන්ති සත්තම්යත්ථෙ. තහිං, තහං.
චග්ගහණං ¶ හිඤ්චනග්ගහණනිවත්තනත්ථං.
ඉමස්මා හධඉච්චෙතෙ පච්චයා හොන්ති සත්තම්යත්ථෙ. ඉහ, ඉධ.
චග්ගහණමවධාරණත්ථං.
තස්මා යතො හිංපච්චයො හොති සත්තම්යත්ථෙ. යහිං.
‘‘කාලෙ’’ඉච්චෙතං අධිකාරත්ථං වෙදිතබ්බං.
257, 279. කිංසබ්බඤ්ඤෙකයකුහිදාදාචනං.
කිං සබ්බඅඤ්ඤ එක ය කුඉච්චෙතෙහි දා දාචනංඉච්චෙතෙ පච්චයා හොන්ති කාලෙ සත්තම්යත්ථෙ.
කදා, සබ්බදා, අඤ්ඤදා, එකදා, යදා, කුදාචනං.
තඉච්චෙතස්මා දානි දාඉච්චෙතෙ පච්චයා හොන්ති, කාලෙ සත්තම්යත්ථෙ.
තදානි ¶ , තදා.
චග්ගහණමනුකඩ්ඪනත්ථං.
259, 279. ඉමස්මා රහි ධුනා දානි ච.
ඉමස්මා රහි ධුනා දානිඉච්චෙතෙ පච්චයා හොන්ති කාලෙ සත්තම්යත්ථෙ.
තෙරහි, අධුනා, ඉදානි.
චග්ගහණමනුකඩ්ඪනත්ථං.
260, 277. සබ්බස්ස සො දාම්හි වා.
සබ්බඉච්චෙතස්ස සකාරාදෙසො හොති වා දාම්හි පච්චයෙ පරෙ.
සදා, සබ්බදා.
අවණ්ණො යෙ පච්චයෙ පරෙ ලොපමාපජ්ජතෙ.
බාහුස්සච්චං, පණ්ඩිච්චං, වෙපුල්ලං, කාරුඤ්ඤං, කොසල්ලං, සාමඤ්ඤං, සොහජ්ජං.
262, 391. වුඩ්ඪස්ස ජො ඉයිට්ඨෙසු.
සබ්බස්සෙව වුඩ්ඪසද්දස්ස ජොආදෙසො හොති ඉය ඉට්ඨඉච්චෙතෙසු පච්චයෙසු.
ජෙය්යො ¶ , ජෙට්ඨො.
සබ්බස්සෙව පසත්ථසද්දස්ස සොආදෙසො හොති, ජාදෙසො ච ඉයඉට්ඨඉච්චෙතෙසු පච්චයෙසු.
සෙය්යො, සෙට්ඨො, ජෙය්යො, ජෙට්ඨො.
සබ්බස්ස අන්තිකසද්දස්ස නෙදාදෙසො හොති ඉය ඉට්ඨඉච්චෙතෙසු පච්චයෙසු.
නෙදියො, නෙදිට්ඨො.
සබ්බස්ස බාළ්හසද්දස්ස සාධාදෙසො හොති ඉය ඉට්ඨඉච්චෙතෙසු පච්චයෙසු.
සාධියො, සාධිට්ඨො.
සබ්බස්ස අප්පසද්දස්ස කණ ආදෙසො හොති ඉය ඉට්ඨඉච්චෙතෙසු පච්චයෙසු.
කණියො, කණිට්ඨො.
267, 396. යුවානඤ්ච ¶ .
සබ්බස්ස යුවසද්දස්ස කණ ආදෙසො හොති ඉය ඉට්ඨඉච්චෙතෙසු පච්චයෙසු.
කනියො, කනිට්ඨො.
චග්ගහණමනුකඩ්ඪනත්ථං.
268, 397. වන්තුමන්තු වීනඤ්ච ලොපො.
වන්තුමන්තුවීඉච්චෙතෙසං පච්චයානං ලොපො හොති ඉයඉට්ඨඉච්චෙතෙසු පච්චයෙසු.
ගුණියො, ගුණිට්ඨො, සතියො, සතිට්ඨො, මෙධියො, මෙධිට්ඨො.
269, 401. යවතං ත ල ණ දකාරානං බ්යඤ්ජනානි ච ල ඤ ජකාරත්තං.
යකාරවන්තානං ත ල ණ දකාරානං බ්යඤ්ජනානි ච ල ඤ ජකාරත්තමාපජ්ජන්තෙ යථාසඞ්ඛ්යං.
බාහුස්සච්චං, පණ්ඩිච්චං, වෙපුල්ලං, කාරුඤ්ඤං, කොසල්ලං, නෙපුඤ්ඤං, සාමඤ්ඤං, සොහජ්ජං.
ය ව තමිති කිමත්ථං? තිණදලං.
ත ල ණ දකාරානමිති කිමත්ථං? ආලස්යං, ආරොග්යං.
බ්යඤ්ජනානමිති ¶ කිමත්ථං? මච්චුනා.
කාරග්ගහණං කිමත්ථං? යකාරස්ස මකාරාදෙසඤාපනත්ථං. ඔපම්මං.
270, 120. අම්හ තුම්හන්තුරාජ බ්රහ්මත්ත සඛසත්ථු පිතාදීහිස්මා නාව.
අම්හ තුම්හන්තුරාජ බ්රහ්ම අත්ත සඛ සත්ථු පිතුඉච්චෙවමාදීහි ස්මාවචනං නාව දට්ඨබ්බං.
මයා, තයා, ගුණවතා, රඤ්ඤා, බ්රහ්මුනා, අත්තනා, සඛිනා, සත්ථාරා, පිතරා, මාතරා, භාතරා, ධීතරා, කත්තාරා, වත්තාරා.
එතෙහීති කිමත්ථං? පුරිසා.
ඉති නාමකප්පෙ පඤ්චමො කණ්ඩො
නාමකප්පො නිට්ඨිතො.