📜

5. භාවාවබොධ-පඤ්චමපරිච්ඡෙද

338.

පටිභානවතා ලොක, වොහාර’මනුසාරිනා;

තතො’චිත්ය සමුල්ලාස, වෙදිනා කවිනා පරං.

339.

ඨායිසම්බන්ධිනො භාව, විභාවා සා’නුභාවකා;

සම්බජ්ඣන්ති නිබන්ධා තෙ, රස’ස්සාදාය සාධුනං.

භාවඅධිප්පාය

340.

චිත්ත වුත්ති විසෙසා තු, භාවයන්ති රසෙ යතො;

රත්යාදයො තතො භාව, සද්දෙන පරිකිත්තිතා.

ඨායීභාවඅධිප්පාය

341.

විරොධිනා’ඤ්ඤභාවෙන, යො භාවො න තිරොහිතො;

සීලෙන තිට්ඨති’ච්චෙසො, ‘ඨායීභාවො’ති සද්දිතො.

ඨායීභාවප්පභෙදඋද්දෙස

342.

රති, හස්සො, ච සොකො, ච,

කොධු, ස්සාහා, භයං,පි ච;

ජිගුච්ඡා, විම්හයො, චෙව, සමො ච නව ඨායිනො.

බ්යභිචාරීභාවඅධිප්පාය

343.

තිරොභාවා, විභාවා’දි, විසෙසනා’භිමුඛ්යතො;

යෙ තෙ චරන්ති සීලෙන, තෙ හොන්ති බ්යභිචාරිනො.

බ්යභිචාරිභාවපභෙද

344.

නිබ්බෙදො ¶ , තක්ක, සඞ්කා, සම,

ධිති, ජළතා, දීනතු, ග්ගා, ලසත්තං,

සුත්තං, තාසො, ගිලානු, ස්සුක, හරිස,

සති, ස්සා, විසාදා, බහිත්ථා [බහිද්ධා (ක.)];

චින්තා, ගබ්බා, පමාරො, මරිස, මද,

මතු, ම්මාද, මොහා, විබොධො,

නිද්දා, වෙගා, සබිලං, මරණ,

චපලතා [සචපලා (ක.)], බ්යාධි, තෙත්තිංස මෙතෙ.

සත්තිකභාවඅධිප්පාය

345.

සමාහිත’ත්ත’ප්පභවං, සත්තං[සත්වං (ක.)] තෙනො’පපාදිතා;

සත්තිකා[සාත්විකා (ක.)] ප්ය’නුභාවත්තෙ, විසුං භාවා භවන්ති තෙ.

සත්තිකභාවප්පභෙද

346.

ථම්භො, පළය, රොමඤ්චා, තථා සෙද, ස්සු, වෙපථු;

වෙවණ්ණියං, විසරතා, භාවා’ට්ඨෙ’තෙ තු සත්තිකා.

347.

යදා රත්යාදයො භාවා, ඨිතිසීලා න හොන්ති චෙ;

තදා සබ්බෙපි තෙ භාවා, භවන්ති බ්යභිචාරිනො.

348.

විභාවො කාරණං තෙසු, ප්පත්තියු’ද්දීපනෙ තථා;

යො සියා බොධකො තෙසං,

අනුභාවො’ය මීරිතො.

349.

නෙකහෙතුං මනොවුත්ති, විසෙසඤ්ච විභාවිතුං;

භාවං විභාවා’නුභාවා, වණ්ණියා බන්ධනෙ ඵුටං.

350.

සවිභාවා’නුභාවෙහි, භාවා තෙ තෙ යථාරහං;

වණ්ණනීයා යථො’චිත්යං, ලොකරූපා’නුගාමිනා.

351.

චිත්ත ¶ වුත්ති විසෙසත්තා, මානසා සත්තිකා’ඞ්ගතො;

බහි නිස්සට සෙදාදි, අනුභාවෙහි වණ්ණියා.

රසඅධිප්පාය

352.

සාමාජිකාන මානන්දො, යො බන්ධත්ථා’නුසාරිනං;

රසීයතීති තඤ්ඤූහි, රසො නාමා’ය’මීරිතො.

රසප්පභෙද

353.

සවිභාවා, නුභාවෙහි, සත්තික,බ්යභිචාරිභි;

අස්සාදියත්ත මානීය, මානො ඨායෙ’ව සො රසො.

354.

සිඞ්ගාර,හස්ස,කරුණා, රුද්ද,වීර,භයානකා;

බීභච්ඡ,බ්භුත,සන්තා, ච, රසා ඨායීන නුක්කමා.

355.

දුක්ඛරූපෙ’ය’ මානන්දො, කථං නු කරුණාදිකෙ?

සියා සොතූනමානන්දො,

සොකො වෙස්සන්තරස්ස හි.

ඨායීභාව නිද්දෙස රතිට්ඨායීභාව

356.

රම්ම,දෙස, කලා, කාල, වෙසාදි, පටිසෙවනා;

යුවාන’ඤ්ඤොඤ්ඤරත්තානං, පමොදො රති රුච්චතෙ.

357.

යුත්යා භාවානුභාවා තෙ, නිබන්ධා පොසයන්ති නං;

සොප්ය’යොග, විප්පයොග, සම්භොගානං වසා තිධා.

හස්සට්ඨායීභාව

358.

විකාරා’කතිආදීහි, අත්තනො ථ පරස්ස වා;

හස්සො නිද්දා, සමා’ලස්ය, මුච්ඡාදි,බ්යභිචාරිභි;

පරිපොසෙ සියා හස්සො, භිය්යො’ත්ථිපභුතීනං සො.

හස්සප්පභෙද

359.

සිත මිහ විකාසි නයනං,

කිඤ්චා’ලක්ඛිය දිජං තු තං හසිතං;

මධුරස්සරං විහසිතං, අංසසිරොකම්පමුපහසිතං.

360.

අපහසිතං ¶ සජල’ක්ඛි, වික්ඛිත්තඞ්ගං භවත්ය’තිහසිතං;

ද්වෙ ද්වෙ කථිතා චෙ’සං,

ජෙට්ඨෙ [මජ්ඣෙ’ධමෙති එත්ථ මජ්ඣෙ අධමෙති පදච්ඡෙදො] මජ්ඣෙ’ධමෙ ච කමසො.

කරුණට්ඨායීභාව

361.

සොකරූපො තු කරුණො, නිට්ඨප්පත්ති’ට්ඨ නාසතො;

තත්ථා’නුභාවා රුදිත, පළය,ත්ථම්භකාදයො;

විසාදා,ලස්ය,මරණ, චින්තා’දී බ්යභිචාරිනො.

රුද්දට්ඨායීභාව

362.

කොධො මච්ඡරියා’දීහි, පොසෙ තාස, මදාදිභි;

නයනා’රුණතාදීහි, රුද්දො නාම රසො භවෙ.

වීරට්ඨායීභාව

363.

පතාප, වික්කමා’දීහු, ස්සාහො ‘වීරො’ති සඤ්ඤිතො;

රණ,දාන,දයායොගා, වීරො’යං තිවිධො භවෙ;

තෙවා’නුභාවා ධිති,ම, ත්යා’දයො බ්යභිචාරිනො.

භයට්ඨායීභාව

364.

විකාරා,සනි,සත්තා’දි, භයු’ක්කංසො භයානකො;

සෙදා’දයො නුභාවෙ’ත්ථ, තාසා’දී බ්යභිචාරිනො.

ජිගුච්ඡාට්ඨායීභාව

365.

ජිගුච්ඡා රුධිරා’දීහි, පූත්යා’දීහි විරාගතො;

බීභච්ඡො ඛොභනු’බ්බෙගී, කමෙන කරුණායුතො;

නාසා විකූණනාදීහි, සඞ්කාදීහි’ස්ස පොසනං.

විම්හයට්ඨායීභාව

366.

අති ලොක පදත්ථෙහි, විම්හයො’යං රසො’බ්භුතො;

තස්සා’නුභාවා සෙද,ස්සු, සාධුවාදා’දයො සියුං;

තාසා,වෙග,ධිති,ප්පඤ්ඤා, හොන්තෙ’ත්ථ බ්යභිචාරිනො.

සමට්ඨායීභාව

367.

ඨායීභාවො සමො මෙත්තා, දයා,මොදා’දි සම්භවො;

භාවාදීහි ත’දුක්කංසො, සන්තො සන්ත නිසෙවිතො.

ඉති සඞ්ඝරක්ඛිත මහාසාමිවිරචිතෙ සුබොධාලඞ්කාරෙ

රසභාවා’වබොධො නාම

පඤ්චමො පරිච්ඡෙදො.

සුබොධාලඞ්කාරො සමත්තො.