අඤ්ඤ > සඞ්ගායන-පුච්ඡ විස්සජ්ජනා > සංයුත්තනිකාය (පු-වි)

විස්සජ්ජනා – භග්ගෙසු භන්තෙ සුසුමාරගිරෙ භෙසකළාවනෙ මිගදායෙ නකුලපිතරං ගහපතිං ආරබ්භ භාසිතං. නකුලපිතා භන්තෙ ගහපති භගවන්තං ‘‘අහමස්මි භන්තෙ ජිණ්ණො වුඩ්ඪො මහල්ලකො අද්ධගතො වයොඅනුප්පත්තො ආතුරකායො අභික්ඛණාතඞ්කො, අනිච්චදස්සාවී ඛො පනාහං භන්තෙ භගවතො මනොභාවනීයානඤ්ච භික්ඛූනං, ඔවදතු මං භන්තෙ භගවා, අනුසාසතු මං භන්තෙ භගවා, යං මමස්ස දීඝරත්තං හිතාය සුඛායා’’ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘එවමෙතං ගහපති, එවමෙතං ගහපති, ආතුරො හායං ගහපති කායො අණ්ඩභූතො පරියොනද්ධො, යො හි ගහපති ඉමං කායං පරිහරන්තො මුහුත්තම්පි ආරොග්යං පටිජානෙය්ය, කිමඤ්ඤත්ර බාල්යා. තස්මාතිහ තෙ ගහපති එවං සික්ඛිතබ්බං ‘ආතුරකායස්ස මෙ සතො චිත්තං අනාතුරං භවිස්සතී’ති. එවඤ්හි තෙ ගහපති සික්ඛිතබ්බ’’න්ති. එවං ඛො භන්තෙ භගවතා භාසිතං.

තස්මාතිහ ¶ තෙ ගහපති එවං සික්ඛිතබ්බං.

පුච්ඡා – තඤ්චාවුසො ¶ භගවතා සංඛිත්තෙන භාසිතං විත්ථාරෙන කෙන කථඤ්ච විභත්තං.

විස්සජ්ජනා – තං ඛො භන්තෙ භගවතා සංඛිත්තෙන දෙසිතං ‘‘කථඤ්ච ගහපති ආතුරකායො චෙව හොති ආතුරචිත්තො ච. ඉධ ගහපති අස්සුතවා පුථුජ්ජනො අරියානං අදස්සාවී අරියධම්මස්ස අකොවිදො අරියධම්මෙ අවිනීතො, සප්පුරිසානං අදස්සාවී සප්පුරිසධම්මස්ස අකොවිදො සප්පුරිසධම්මෙ අවිනීතො රූපං අත්තතො සමනුපස්සති රූපවන්තං වා අත්තානං, අත්තනි වා රූපං, රූපස්මිං වා අත්තානං, ‘‘අහං රූපං මම රූප’’න්ති පරියුට්ඨට්ඨායී හොති. තස්ස ‘‘අහං රූපං මම රූප’’න්ති පරියුට්ඨට්ඨායිනො තං රූපං විපරිණමති අඤ්ඤථා හොති. තස්ස රූපවිපරිණාමඤ්ඤථාභාවා උප්පජ්ජන්ති සොකපරිදෙවදුක්ඛදොමනස්සුපායාසා’’ති එවමාදිනා භන්තෙ ආයස්මතා සාරිපුත්තෙන ධම්මසෙනාපතිනා විත්ථාරෙන විභත්තං.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො දුතියවග්ගෙ පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහක මහාථෙරෙහි පඨමං සංගීතං අනිච්චසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සාවත්ථියං භන්තෙ සම්බහුලෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ‘‘රූපං භික්ඛවෙඅනිච්චං, වෙදනා අනිච්චා, සඤ්ඤා අනිච්චා, සඞ්ඛාරා අනිච්චා, විඤ්ඤාණං අනිච්චං. එවං පස්සං භික්ඛවෙ සුතවා අරියසාවකො රූපස්මිම්පි නිබ්බින්දති, වෙදනායපි නිබ්බින්දති, සඤ්ඤායපි නිබ්බින්දති, සඞ්ඛාරෙසුපි නිබ්බින්දති, විඤ්ඤාණස්මිම්පි නිබ්බින්දති, නිබ්බින්දං විරජ්ජති, විරාගා විමුච්චති, විමුත්තස්මිං ‘විමුත්ත’මිති ඤාණං හොතී’’ති. එවං ඛො භන්තෙ භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – දුක්ඛඅනත්තසුත්තානි ¶ පනාවුසො භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කථඤ්ච භාසිතානි.

විස්සජ්ජනා – සාවත්ථියංයෙව භන්තෙ සම්බහුලෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ‘‘රූපං භික්ඛවෙ දුක්ඛං, වෙදනා දුක්ඛා, සඤ්ඤා දුක්ඛා, සඞ්ඛාරා දුක්ඛා, විඤ්ඤාණං දුක්ඛං. රූපං භික්ඛවෙ අනත්තා, වෙදනා අනත්තා, සඤ්ඤා අනත්තා, සඞ්ඛාරා අනත්තා, විඤ්ඤාණං අනත්තා. එවං පස්සං භික්ඛවෙ සුතවා අරියසාවකො රූපස්මිම්පි නිබ්බින්දති, වෙදනායපි නිබ්බින්දති, සඤ්ඤායපි නිබ්බින්දති, සඞ්ඛාරෙසුපි නිබ්බින්දති, විඤ්ඤාණස්මිම්පි නිබ්බින්දති, නිබ්බින්දං විරජ්ජති, විරාගා විමුච්චති, විමුත්තස්මිං ‘විමුත්ත’මිති ඤාණං හොති, ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්රහ්මචරියං, කතං කරණීයං, නාපරං ඉත්ථත්තායාති පජානාතී’’ති එවං ඛො භන්තෙ භගවතා භාසිතානි.

පුච්ඡා – භාරසුත්තං ¶ පනාවුසො භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සාවත්ථියංයෙව භන්තෙ සම්බහුලෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ‘‘භාරඤ්ච වො භික්ඛවෙ දෙසෙස්සාමි භාරහාරඤ්ච භාරාදානඤ්ච භාරනික්ඛෙපනඤ්ච, තං සුණාථ. කතමො ච භික්ඛවෙභාරො, ‘පඤ්චුපාදානක්ඛන්ධා’ තිස්ස වචනීයං. කතමෙ පඤ්ච, රූපුපාදානක්ඛන්ධො වෙදනුපාදානක්ඛන්ධො සඤ්ඤුපාදානක්ඛන්ධො සඞ්ඛාරුපාදානක්ඛන්ධො විඤ්ඤාණුපාදානක්ඛන්ධො. අයං වුච්චති භික්ඛවෙ භාරො’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

භාරා ¶ හවෙ පඤ්චක්ඛන්ධා, භාරහාරො ච පුග්ගලො;

භාරාදානං දුඛං ලොකෙ, භාරනික්ඛෙපනං සුඛං;

නික්ඛිපිත්වා ගරුං භාරං, අඤ්ඤං භාරං අනාදිය;

සමූලං තණ්හමබ්බුය්හ, නිච්ඡාතො පරිනිබ්බුතො.

පුච්ඡා – න තුම්හාකසුත්තං පනාවුසො භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සාවත්ථියංයෙව භන්තෙ සම්බහුලෙ භික්ඛු ආරබ්භ ‘‘යං භික්ඛවෙ නතුම්හාකං තං පජහථ, තං වො පහීනං හිතාය සුඛායභවිස්සතී’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – අනත්තලක්ඛණසුත්තං ¶ පනාවුසො භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – බාරාණසියං භන්තෙ ඉසිපතනෙ මිගදායෙ පඤ්චවග්ගියෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ‘‘රූපං භික්ඛවෙ අනත්තා, රූපඤ්ච හිදං භික්ඛවෙ අත්තා අභවිස්ස, නයිදං රූපං ආබාධාය සංවත්තෙය්ය, ලබ්භෙථ ච රූපෙ එවං මෙ රූපං හොතු, එවං මෙ රූපං මා අහොසී’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – ථෙරවග්ගෙ පනාවුසො තතියං සංගීතං යමකසුත්තං කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කෙන කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සාවත්ථියං භන්තෙ ආයස්මන්තං යමකත්ථෙරං ආරබ්භ ආයස්මතා සාරිපුත්තත්ථෙරෙන ධම්මසෙනාපතිනා භාසිතං. ආයස්මතො භන්තෙ යමකත්ථෙරස්ස එවරූපං පාපකං දිට්ඨිගතං උප්පන්නං හොති ‘‘තථාහං භගවතා ධම්මං දෙසිතං ආජානාමි, යථා ඛීණාසවො භික්ඛු කායස්ස භෙදා උච්ඡිජ්ජති විනස්සති, න හොති පරංමරණා’’ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘තං කිං මඤ්ඤසි ආවුසො යමක, රූපං නිච්චං වා අනිච්චං වා’’ති එවමාදිනා භන්තෙ ආයස්මතා සාරිපුත්තත්ථෙරෙන ධම්මසෙනාපතිනා භාසිතං.

පුච්ඡා – කථඤ්චාවුසො ¶ තත්ථ ආයස්මා සාරිපුත්තත්ථෙරො ධම්මසෙනාපති ආයස්මතො යමකත්ථෙරස්ස පටිවිද්ධසච්චස්ස දිට්ඨිසම්පන්නස්ස අනුයොගවත්තඣාපනවසෙන පටිපුච්ඡිත්වා උත්තරි ධම්මදෙසනං විත්ථාරෙන දෙසෙසි.

විස්සජ්ජනා – තං කිං මඤ්ඤසි ආවුසො යමක, රූපං ‘තථාගතො’ති සමනුපස්සසීති. ‘නො හෙතං ආවුසො’. වෙදනං. සඤ්ඤං. සඞ්ඛාරෙ. විඤ්ඤාණං ‘තථාගතො’ති සමනුපස්සසීති. ‘නො හෙතං ආවුසො’ති එවමාදිනා භන්තෙ ආයස්මා සාරිපුත්තත්ථෙරො ධම්මසෙනාපති ආයස්මතො යමකත්ථෙරස්ස අනුයොගවත්තඣාපනවසෙන පටිපුච්ඡිත්වා පටිපුච්ඡිත්වා උත්තරි ධම්මදෙසනං පවත්තෙසි.

තං ¶ කිං මඤ්ඤසි ආවුසො යමක, රූපං, වෙදනං, සඤ්ඤං, සඞ්ඛාරෙ, විඤ්ඤාණං ‘තථාගතො’ති සමනුපස්සසි–

පුච්ඡා – තෙනාවුසො ¶ භගවතා…පෙ… සම්මාසම්බුද්ධෙන ඛන්ධවග්ගසංයුත්තෙ ථෙරවග්ගෙ පඤ්චමං වක්කලිසුත්තං කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – රාජගහෙ භන්තෙ ආයස්මන්තං වක්කලිං ථෙරං ආරබ්භ භාසිතං. ආයස්මා භන්තෙ වක්කලිථෙරො ආබාධිකො දුක්ඛිතො බාළ්හගිලානො භගවන්තං එතදවොච ‘‘චිරපටිකාහං භන්තෙ භගවන්තං දස්සනාය උපසඞ්කමිතුකාමො, නත්ථි ච මෙ කායස්මිං තාවතිකා බලමත්තා, යාවතාහං භගවන්තං දස්සනාය උපසඞ්කමෙය්ය’’න්ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘අලං වක්කලි, කිං තෙ ඉමිනා පූතිකායෙන දිට්ඨෙන, යො ඛො වක්කලි ධම්මං පස්සති, සො මං පස්සති, යො මං පස්සති, සො ධම්මං පස්සති. ධම්මඤ්හි වක්කලි පස්සන්තො මං පස්සති, මං පස්සන්තො ධම්මං පස්සති. තං කිං මඤ්ඤසි වක්කලි ¶ , රූපං නිච්චං වා අනිච්චං වා’’ති එවමාදිනා භන්තෙ භගවතා භාසිතං.

‘‘අහං ¶ වක්කලි, කිං තෙ ඉමිනා පූතිකායෙන දිට්ඨෙන’’ –

‘‘තං කිං මඤ්ඤසි වක්කලි, රූපං නිච්චං වා අනිච්චං වා’’ –

‘‘යං පනානිච්චං, දුක්ඛං වා තං සුඛං වා’’–

යං පනානිච්චං දුක්ඛං විපරිණාමධම්මං, කල්ලං නු තං සමනුපස්සිතුං ‘‘එතං මම, එසොහමස්මි, එසො මෙ අත්තා’’–

පුච්ඡා – කථඤ්චාවුසො ¶ පුනපි භගවා භික්ඛූ පෙසෙත්වා ආයස්මතො වක්කලිත්ථෙරස්ස පග්ගහවචනං ආරොචාපෙසි. සොපි කථං අත්තනො පවත්තිං භගවතො පච්චාරොචාපෙසි. කථඤ්චස්ස අභිසම්පරායො අහොසි.

විස්සජ්ජනා – සුණාවුසො ත්වං වක්කලි භගවතො වචනං ද්වින්නඤ්ච දෙවතානං, ඉමං ආවුසො රත්තිං ද්වෙ දෙවතායො අභික්කන්තාය රත්තියා අභික්කන්තවණ්ණා කෙවලකප්පං ගිජ්ඣකූටං ඔභාසෙත්වා යෙන

භගවා ¶ තෙනුපසඞ්කමිංසු, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨංසු, එකමන්තං ඨිතා ඛො ආවුසො එකා දෙවතා භගවන්තං එතදවොච ‘වක්කලි භන්තෙ භික්ඛු විමොක්ඛාය චෙතෙතී’ති. අපරා දෙවතා භගවන්තං එතදවොච ‘සො හි නූන භන්තෙ සුවිමුත්තො විමුච්චිස්සතී’ති. භගවා ච තං ආවුසො වක්කලි එවමාහ ‘මා භායි වක්කලි, මා භායි වක්කලි, අපාපකං තෙ මරණං භවිස්සති, අපාපිකා කාලකිරියා’ති. එවං ඛො භන්තෙ භගවා පුනපි භික්ඛූ පෙසෙත්වා ආයස්මතො වක්කලිත්ථෙරස්ස පග්ගහවචනං ආරොචාපෙසි. සොපි භන්තෙ ආයස්මා තෙනහාවුසො මම වචනෙන භගවතො පාදෙ සිරසා වන්දථ ‘‘වක්කලි භන්තෙ භික්ඛු ආබාධිකො දුක්ඛිතො බාළ්හගිලානො, සො භගවතො පාදෙ සිරසා වන්දතී’’ති, එවඤ්ච වදෙථ ‘‘රූපං අනිච්චං, තාහං භන්තෙ න කඞ්ඛාමි, යදනිච්චං තං දුක්ඛන්ති නවිචිකිච්ඡාමි, යදනිච්චං දුක්ඛං විපරිණාමධම්මං, නත්ථි මෙ තත්ථ ඡන්දො වා රාගො වා පෙමංවාති න විචිකිච්ඡාමී’’ති එවමාදිනා භගවතො අත්තනො පවත්තිං පච්චාරොචාපෙසි. සො හි භන්තෙ ආයස්මා අචිරපක්කන්තෙසු තෙසු භික්ඛූසු සත්ථං ආහරිත්වා වෙදනං වික්ඛම්භෙත්වා මූලකම්මට්ඨානං ආදාය සම්පජානො අරහත්තං සච්ඡිකත්වා කාලමකාසි. එවං ඛො භන්තෙ තස්ස ආයස්මතො අභිසම්පරායො අහොසි.

පුච්ඡා – අස්සජිසුත්තං ¶ පනාවුසො භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – රාජගහෙ භන්තෙ ආයස්මන්තං අස්සජිං ආරබ්භ භාසිතං. ආයස්මා භන්තෙ අස්සජි ආබාධිකො දුක්ඛිතො බාළ්හගිලානො භගවන්තං එතදවොච ‘‘පුබ්බෙ ඛ්වාහං භන්තෙ ගෙලඤ්ඤෙ පස්සම්භෙත්වා පස්සම්භෙත්වා කායසඞ්ඛාරෙ විහරාමි, සොහං සමාධිං නප්පටිලභාමි. තස්ස මය්හං භන්තෙ තං සමාධිං අප්පටිලභතො එවං හොති නො චස්සාහං පරිහායාමී’’ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘යෙ තෙ අස්සජි සමණබ්රාහ්මණා සමාධිසාරකා සමාධිසාමඤ්ඤා, තෙසං තං සමාධිං අප්පටිලභතං එවං හොති ‘නො චස්සු මයං පරිහායාමා’ති. තං කිං මඤ්ඤසි අස්සජි, රූපං නිච්චං වා අනිච්චං වා’’ති එවමාදිනා භන්තෙ භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – ඛෙමකසුත්තං ¶ පනාවුසො කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කෙන කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – කොසම්බියං භන්තෙ සම්බහුලෙ ථෙරෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ආයස්මතා ඛෙමකත්ථෙරෙන භාසිතං. සම්බහුලා භන්තෙ ථෙරා භික්ඛූ ආයස්මන්තං දාසකං පෙසෙත්වා චතුක්ඛත්තුං ආයස්මන්තං ඛෙමකං ආබාධිකං දුක්ඛිතං බාළ්හගිලානං ගෙලඤ්ඤකාරණඤ්ච ධම්මඤ්ච පුච්ඡිංසු ¶ , තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘පඤ්චිමෙ ආවුසො උපාදානක්ඛන්ධා වුත්තා භගවතා. සෙය්යථිදං, රූපුපාදානක්ඛන්ධො වෙදනුපාදානක්ඛන්ධො සඤ්ඤුපාදානක්ඛන්ධො සඞ්ඛාරුපාදානක්ඛන්ධො විඤ්ඤාණුපාදානක්ඛන්ධො, ඉමෙසු ඛ්වාහං ආවුසො පඤ්චසු උපාදානක්ඛන්ධෙසු න කිඤ්චි අත්තං වා අත්තනියං වා සමනුපස්සාමී’’ති එවමාදිනා භන්තෙ ආයස්මතා ඛෙමකත්ථෙරෙන භාසිතං.

පුච්ඡා – කථඤ්චාවුසො ¶ තත්ථ ආයස්මා ඛෙමකො උත්තරි ධම්මදෙසනං පවඩ්ඪෙත්වා විත්ථාරෙන ථෙරානං භික්ඛූනං දෙසෙසි. කීදිසො ච නෙසං ධම්මදෙසකධම්මප්පටිග්ගාහකානං ධම්මදෙසනාය ආනිසංසො අධිගතො.

විස්සජ්ජනා – චතුත්ථෙ භන්තෙ වාරෙ ආයස්මා ඛෙමකො ‘‘අලං ආවුසො දාසක කිං ඉමාය සන්ධාවනිකාය, ආහරාවුසො දණ්ඩං, අහමෙව ථෙරානං සන්තිකං ගමිස්සාමී’’ති දණ්ඩමොලුබ්භ ආයස්මා ඛෙමකො යෙන ථෙරා භික්ඛූ තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා ථෙරෙහි භික්ඛූහි පුච්ඡිතො ‘‘නඛ්වාහං ආවුසො රූපං අස්මීති වදාමි, නපි අඤ්ඤත්ර රූපා අස්මීති වදාමි. න ඛ්වාහං ආවුසො වෙදනං අස්මීති වදාමි, නපි අඤ්ඤත්ර වෙදනා අස්මීති වදාමී’’ති එවමාදිනා භන්තෙ ආයස්මා ඛෙමකො උත්තරිපි ධම්මදෙසනං පවඩ්ඪෙත්වා විත්ථාරෙන දෙසෙසි. ඉමස්මිඤ්ච පන භන්තෙ වෙය්යාකරණස්මිං භඤ්ඤමානෙ සට්ඨිමත්තානං ථෙරානං භික්ඛූනං අනුපාදාය ආසවෙහි චිත්තානි විමුච්චිංසු ආයස්මතොච ඛෙමකස්ස. එවං ඛො භන්තෙ තෙසං ථෙරානං ධම්මදෙසකධම්මප්පටිග්ගාහකානං ධම්මාභිසමයො අහොසි.

පුච්ඡා – ඡන්නසුත්තං ¶ පනාවුසො කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කෙන කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – කොසම්බියං භන්තෙ ආයස්මන්තං ඡන්නත්ථෙරං ආරබ්භ භාසිතං. ආයස්මා භන්තෙ ඡන්නත්ථෙරො ආයස්මන්තං ආනන්දං එතදවොච ‘‘ඔවදතු මං ආයස්මා ආනන්දො, අනුසාසතු මං ආයස්මා ආනන්දො, කරොතු මෙ ආයස්මා ආනන්දො ධම්මිං කථං, යථාහං ධම්මං පස්සෙය්ය’’න්ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘සම්මුඛා මෙ තං ආවුසො ඡන්න භගවතො සුතං, සම්මුඛා පටිග්ගහිතං කච්චානගොත්තං භික්ඛුං ඔවදන්තස්ස, ද්වයනිස්සිතො ඛ්වායං කච්චාන ලොකො යෙභුය්යෙන අත්ථිතඤ්චෙව නත්ථිතඤ්ච, ලොකසමුදයං ඛො කච්චාන යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය පස්සතො යා ලොකෙ නත්ථිතා, සා න හොතී’’ති එවමාදිනා භන්තෙ ආයස්මතා ආනන්දත්ථෙරෙන ධම්මභණ්ඩාගාරිකෙන භාසිතං.

ඔවදතු ¶ මං ආයස්මා ආනන්දො, අනුසාසතු මං ආයස්මා ආනන්දො.

පුච්ඡා – තෙනාවුසො…පෙ… ¶ සම්මාසම්බුද්ධෙන ඛන්ධවග්ගසංයුත්තෙ පුප්ඵවග්ගෙ පුප්ඵසුත්තං කත්ථ කං ආරබ්භ කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සාවත්ථියං භන්තෙ සම්බහුලෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ‘‘නාහං භික්ඛවෙ ලොකෙන විවදාමි, ලොකොව මයා විවදති, න භික්ඛවෙ ධම්මවාදී ¶ කෙනචි ලොකස්මිං විවදති, යං භික්ඛවෙ නත්ථි සම්මතං ලොකෙ පණ්ඩිතානං, අහම්පිතං ‘‘නත්ථී’’ති වදාමි, යං භික්ඛවෙ අත්ථිසම්මතං ලොකෙ පණ්ඩිතානං, අහම්පිතං ‘‘අත්ථී’’ති වදාමී’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

න භික්ඛවෙ ධම්මවාදී කෙනචි ලොකස්මිං විවදති.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො ඵෙණපිණ්ඩූපමසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – අයුජ්ඣායං භන්තෙ ගඞ්ගාය නදියා තීරෙ සම්බහුලෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ‘‘සෙය්යථාපි භික්ඛවෙ අයං ගඞ්ගා නදී මහන්තං ඵෙණපිණ්ඩං ආවහෙය්ය, තමෙනං චක්ඛුමා පුරිසො පස්සෙය්ය නිජ්ඣායෙය්ය යොනිසො උපපරික්ඛෙය්ය, තස්ස තං පස්සතො නිජ්ඣායතො යොනිසො උපපරික්ඛතො රිත්තකඤ්ඤෙව ඛායෙය්ය, තුච්ඡකඤ්ඤෙව ඛායෙය්ය, අසාරකඤ්ඤෙව ඛායෙය්ය, කිං සියා භික්ඛවෙ ඵෙණපිණ්ඩෙ සාරො. එවමෙව ඛො භික්ඛවෙ යං කිඤ්චි රූපං අතීතානාගතපච්චුප්පන්නං අජ්ඣත්තංවා බහිද්ධා වා ඔළාරිකං වා සුඛුමං වා හීනං වා පණීතං වා යං දූරෙ සන්තිකෙ වා, තං භික්ඛු පස්සති නිජ්ඣායති යොනිසො උපපරික්ඛති, තස්ස තං පස්සතො නිජ්ඣායතො යොනිසො උපපරික්ඛතො රිත්තකඤ්ඤෙව ඛායති, තුච්ඡකඤ්ඤෙව ඛායති, අසාරකඤ්ඤෙව ඛායති, කිඤ්හි සියා භික්ඛවෙ රූපෙ සාරො’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

ඵෙණපිණ්ඩූපමං ¶ රූපං, වෙදනා පුබ්බුළුපමා;

මරීචිකූපමා සඤ්ඤා, සඞ්ඛාරා කදලූපමා;

මායූපමඤ්ච විඤ්ඤාණං, දෙසිතාදිච්චබන්ධුනා;

යථා යථා නිජ්ඣායති, යොනිසො උපපරික්ඛති;

රිත්තකං තුච්ඡකං හොති, යො නං පස්සති යොනිසො.

ඉමඤ්ච ¶ කායං ආරබ්භ, භූරිපඤ්ඤෙන දෙසිතං;

පහානං තිණ්ණං ධම්මානං, රූපං පස්සථ ඡඩ්ඩිතං.

ආයු උස්මාච විඤ්ඤාණං, යදා කායං ජහන්තිමං;

අපවිද්ධො තදා සෙති, පරභත්තං අචෙතනං.

එතාදිසායං සන්තානො, මායායං බාලලාපිනී;

වධකො එස අක්ඛාතො, සාරො එත්ථ න විජ්ජති.

එවං ඛන්ධෙ අවෙක්ඛෙය්ය, භික්ඛු ආරද්ධවීරියො;

දිවා වා යදි වා රත්තිං, සම්පජානො පටිස්සතො.

ජහෙය්ය සබ්බසංයොගං, කරෙය්ය සරණත්තනො;

චරෙය්යාදිත්තසීසොව, පත්ථයං අච්චුතං පදං.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ආවුසො ධම්මකථිකවග්ගෙ දුතියධම්මකථිකසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සාවත්ථියං භන්තෙ අඤ්ඤතරං භික්ඛුං ආරබ්භ භාසිතං. අඤ්ඤතමො භන්තෙ භික්ඛු භගවන්තං එතදවොච ‘‘ධම්මකථිකො ධම්මකථිකොති භන්තෙ වුච්චති, කිත්තාවතා නු ඛො භන්තෙ ධම්මකථිකො හොති, කිත්තාවතා ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නො හොති, කිත්තාවතා දිට්ඨධම්මනිබ්බානප්පත්තො හොතී’’ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘රූපස්ස චෙ භික්ඛු නිබ්බිදාය විරාගාය නිරොධාය ධම්මං දෙසෙති, ‘ධම්මකථිකො භික්ඛූ’ති අලං වචනායා’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි සංගීතං සීලවන්තසුත්තඤ්ච සුතවන්තසුත්තඤ්ච කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කෙන කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – බාරාණසියං ¶ භන්තෙ ආයස්මන්තං මහාකොට්ඨිකං ආරබ්භ ආයස්මතා සාරිපුත්තත්ථෙරෙන ධම්මසෙනාපතිනා භාසිතං. ආයස්මා භන්තෙ මහාකොට්ඨිකො සායන්හසමයං පටිසල්ලානා වුට්ඨිතො යෙනායස්මා සාරිපුත්තො තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං එතදවොච ‘‘සීලවතාවුසො සාරිපුත්ත භික්ඛුනා කතමෙ ධම්මා යොනිසො මනසිකාතබ්බා. සුතාවතාවුසො සාරිපුත්ත භික්ඛුනා කතමෙ ධම්මා යොනිසො මනසිකාතබ්බා’’ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘සීලවතාවුසො කොට්ඨික භික්ඛුනා, සුතාවතාවුසො කොට්ඨික භික්ඛුනා පඤ්චුපාදානක්ඛන්ධා අනිච්චතො දුක්ඛතො රොගතො ගණ්ඩතො සල්ලතො අඝතො ආබාධතො පරතො පලොකතො සුඤ්ඤතො අනත්තතො යොනිසො මනසිකාතබ්බා’’ති එවමාදිනා ආයස්මතා සාරිපුත්තත්ථෙරෙන ධම්මසෙනාපතිනා භාසිතං.

පුච්ඡා – රාධසංයුත්තෙ ¶ පනාවුසො දුතියං සත්තසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සාවත්ථියං භන්තෙ ආයස්මන්තං රාධත්ථෙරං ආරබ්භ භාසිතං. ආයස්මා භන්තෙ රාධත්ථෙරො භගවන්තං එතදවොච ‘‘සත්තො සත්තොති භන්තෙ වුච්චති, කිත්තාවතා නු ඛො භන්තෙ සත්තොති වුච්චතී’’ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘රූපෙ ඛො රාධ යො ඡන්දො යො රාගො යා නන්දී යා තණ්හා, තත්ර සත්තො තත්ර විසත්තො, තස්මා සත්තොති වුච්චතී’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – දිට්ඨිසංයුත්තෙ ¶ පනාවුසො තතියං සංගීතං සොඅත්තා සුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සාවත්ථියං භන්තෙ සම්බහුලෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ‘‘කිස්මිං නු ඛො භික්ඛවෙ සති කිං උපාදාය කිං අභිනිවිස්ස එවං දිට්ඨි උප්පජ්ජති සො අත්තා සො ලොකො සො පෙච්ච භවිස්සාමි නිච්චො ධුවො සස්සතො අවිපරිණාමධම්මො’’ති එවමාදිනා භන්තෙ භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො පඤ්චමං නත්ථිදින්නසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සාවත්ථියංයෙව භන්තෙ සම්බහුලෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ‘‘කිස්මිං නු ඛො භික්ඛවෙ සති කිං උපාදාය කිං අභිනිවිස්ස එවං දිට්ඨි උප්පජ්ජති නත්ථි දින්නං, නත්ථි යිට්ඨං, නත්ථි හුතං, නත්ථි සුකතදුක්කටානං කම්මානං ඵලං විපාකො’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – ඔක්කන්තසංයුත්තෙ ¶ පනාවුසො පඨමං චක්ඛුසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සාවත්ථියං ¶ භන්තෙ සම්බහුලෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ‘‘චක්ඛුං භික්ඛවෙ අනිච්චං විපරිණාමි අඤ්ඤථාභාවි. සොතං. ඝානං. ජිව්හං. කායො. මනො අනිච්චො විපරිණාමී අඤ්ඤථාභාවී’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – සාරිපුත්තසංයුත්තෙ ¶ පනාවුසො දසමං සුචිමුඛීසුත්තං කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කෙන කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – රාජගහෙ භන්තෙ සුචිමුඛිං පරිබ්බාජිකං ආරබ්භ ආයස්මතා සාරිපුත්තත්ථෙරෙන ධම්මසෙනාපතිනා භාසිතං. සුචිමුඛී භන්තෙ පරිබ්බාජිකා ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං එතදවොච ‘‘කිං නු ඛො සමණ අධොමුඛො භුඤ්ජසී’’ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘න ඛ්වාහං භගිනි අධොමුඛො භුඤ්ජාමී’’ති එවමාදිනා පටික්ඛිපිත්වා ‘‘යෙ හි කෙචි භගිනි සමණබ්රාහ්මණා වත්ථුවිජ්ජා තිරච්ඡානවිජ්ජාය මිච්ඡාජීවෙන ජීවිකං කප්පෙන්ති, ඉමෙ වුච්චන්ති භගිනි සමණබ්රාහ්මණා අධොමුඛා භුඤ්ජන්තී’’ති එවමාදිනා ආයස්මතා සාරිපුත්තත්ථෙරෙන ධම්මසෙනාපතිනා භාසිතං.

කිං ¶ නු ඛො සමණ අධො මුඛො භුඤ්ජසි.

න ඛ්වාහං භගිනි අධොමුඛො භුඤ්ජාමි.

න ඛ්වාහං භගිනි උබ්භමුඛො භුඤ්ජාමි.