අඤ්ඤ > සඞ්ගායන-පුච්ඡ විස්සජ්ජනා > සංයුත්තනිකාය (පු-වි)

පුච්ඡා – තෙනාවුසො ¶ භගවතා…පෙ… සම්මාසම්බුද්ධෙන සළායතනවග්ගසංයුත්තෙ පඨමං අජ්ඣත්තානිච්චසුත්තඤ්ච චතුත්ථං බාහිරානිච්චසුත්තඤ්ච කත්ථ කං ආරබ්භ කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සාවත්ථියං භන්තෙ සම්බහුලෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ‘‘චක්ඛුං භික්ඛවෙ අනිච්චං, යදනිච්චං තං දුක්ඛං, යං දුක්ඛං තදනත්තා, යදනත්තා තං ‘නෙතං මම, නෙසොහමස්මි, න මෙසො අත්තා’ති එවමෙතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දට්ඨබ්බ’’න්ති එවමාදිනාච. ‘‘රූපා භික්ඛවෙ අනිච්චා. යදනිච්චං තං දුක්ඛං, යං දුක්ඛං තදනත්තා, යදනත්තා තං නෙතං මම, නෙසොහමස්මි, න මෙසො අත්තා’’ති ච එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – තත්ථාවුසො ¶ සබ්බවග්ගෙ ඡට්ඨං ආදිත්තසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – ගයායං ¶ භන්තෙ ගයාසීසෙ පුරාණජටිලං භික්ඛුසහස්සං ආරබ්භ ‘‘සබ්බං භික්ඛවෙ ආදිත්තං, කිඤ්ච භික්ඛවෙ සබ්බං ආදිත්තං. චක්ඛු භික්ඛවෙ ආදිත්තං, රූපා ආදිත්තා, චක්ඛුවිඤ්ඤාණං ආදිත්තං, චක්ඛුසම්ඵස්සො ආදිත්තො, යම්පිදං චක්ඛුසම්ඵස්සපච්චයා උප්පජ්ජති, වෙදයිතං සුඛං වා දුක්ඛං වා අදුක්ඛමසුඛංවා, තම්පි ආදිත්තං. කෙන ආදිත්තං. රාගග්ගිනා දොසග්ගිනා මොහග්ගිනා ආදිත්තං, ජාතියා ජරාය මරණෙන සොකෙහි පරිදෙවෙහි දුක්ඛෙහි දොමනස්සෙහි උපායාසෙහි ආදිත්තන්ති වදාමී’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – මිගජාලවග්ගෙ ¶ ආවුසො පඨමමිගජාලසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සාවත්ථියං ¶ භන්තෙ ආයස්මන්තං මිගජාලත්ථෙරං ආරබ්භ භාසිතං. ආයස්මා භන්තෙ මිගජාලත්ථෙරො භගවන්තං එතදවොච ‘‘එකවිහාරී එකවිහාරීති භන්තෙ වුච්චති, කිත්තාවතානුඛො භන්තෙ එකවිහාරී හොති, කිත්තාවතාච පන සදුතියවිහාරී හොතී’’ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘සන්ති ඛො මිගජාල චක්ඛුවිඤ්ඤෙයා රූපා ඉට්ඨා කන්තා මනාපා පියරූපා කාමූපසංහිතා රජනීයා, තඤ්චෙ භික්ඛු අභිනන්දති අභිවදති අජ්ඣොසාය තිට්ඨති, තස්ස තං අභිනන්දතො අභිවදතො අජ්ඣොසාය තිට්ඨතො උප්පජ්ජති නන්දී, නන්දියා සති සාරාගො හොති, සාරාගෙ සති සංයොගො හොති, නන්දිසංයොජනසංයුත්තො ඛො මිගජාල භික්ඛු සදුතියවිහාරීති වුච්චතී’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ නවමං සංගීතං පඨමඡඵස්සායතනසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – රාජගහෙ භන්තෙ සම්බහුලෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ‘‘යො හි කොචි වික්ඛවෙ භික්ඛු ඡන්නං ඵස්සායතනානං සමුදයඤ්ච අත්ථඞ්ගමඤ්ච අස්සාදඤ්ච ආදීනවඤ්ච නිස්සරණඤ්ච යථාභූතං නප්පජානාති, අවුසිතං තෙන බ්රහ්මචරියං, ආරකා සො ඉමස්මා ධම්මවිනයා’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

අහං ¶ හි භන්තෙ ඡන්නං ඵස්සායතනානං සමුදයඤ්ච අත්ථඞ්ගමඤ්ච අස්සාදඤ්ච ආදීනවඤ්ච නිස්සරණඤ්ච යථාභූතං නප්පජානාමි.

චක්ඛුං ¶ එතං මම, එසොහමස්මි, එසො මෙ අත්තාති සමනුපස්සසි.

එත්ථ ච තෙ භික්ඛු චක්ඛු නෙතං මම, නෙසොහමස්මි, න මෙසො අත්තාති එවමෙතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය සුදිට්ඨං භවිස්සති, එසෙවන්තො දුක්ඛස්ස.

පුච්ඡා – ගිලානවග්ගෙ ¶ පනාවුසො පඨමං ගිලානසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සාවත්ථියං භන්තෙ අඤ්ඤතරං නවං භික්ඛුං ගිලානං ආබාධිතං දුක්ඛිතං බාළ්හගිලානං ආරබ්භ භාසිතං. අඤ්ඤතරො භන්තෙ භික්ඛු ගිලානො ආබාධිකො දුක්ඛිතො බාළ්හගිලානො භගවන්තං එතදවොච ‘‘නඛ්වාහං භන්තෙ සීලවිසුද්ධත්ථං භගවතා ධම්මං දෙසිතං ආජානාමී’’ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං තං භික්ඛුං පටිපුච්ඡිත්වා තස්ස ච වචනං සාධුකාරං දත්වා ‘‘රාගවිරාගත්ථො හි භික්ඛු මයා ධම්මො දෙසිතො, තං කිං මඤ්ඤසි භික්ඛු, චක්ඛු නිච්චං වා අනිච්චං වාති. අනිච්චං භන්තෙ. යං පනානිච්චං දුක්ඛං වා තං සුඛං වාති, දුක්ඛං භන්තෙ’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

සාධු ¶ ඛො ත්වං භික්ඛු රාගවිරාගත්ථං මයා ධම්මං දෙසිතං ආජානාසි,

පුච්ඡා – ඡන්නවග්ගෙ ¶ පනාවුසො පඤ්චමං සංගීතං පුණ්ණසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සාවත්ථියං භන්තෙ ආයස්මන්තං පුණ්ණත්ථෙරං ආරබ්භ භාසිතං, ආයස්මා භන්තෙ පුණ්ණත්ථෙරො භගවන්තං එතදවොච ‘‘සාධු මෙ භන්තෙ භගවා සංඛිත්තෙන ධම්මං දෙසෙතු, යමහං භගවතො ධම්මං සුත්වා එකො වූපකට්ඨො අප්පමත්තො ආතාපී පහිතත්තො විහරෙය්ය’’න්ති. තස්මිං වත්ථුස්මිං ‘‘සන්ති ඛො පුණ්ණ චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යා රූපා ඉට්ඨා කන්තා මනාපා පියරූපා කාමූපසංහිතා රජනීයා, තඤ්චෙ භික්ඛු අභිනන්දති අභිවදති අජ්ඣොසාය තිට්ඨති, තස්ස තං අභිනන්දතො අභිවදතො අජ්ඣොසාය තිට්ඨතො උප්පජ්ජති නන්දී, නන්දී සමුදයො දුක්ඛසමුදයො පුණ්ණාති වදාමී’’ති එවමාදිනා භන්තෙ භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – එවඤ්චාවුසො ¶ භගවා ආයස්මතො පුණ්ණත්ථෙරස්ස සංඛිත්තෙන ඔවාදං දත්වා කථඤ්ච නං පටිපුච්ඡි, කථඤ්ච සො භගවතො ආරොචෙසි, කථඤ්චස්සායස්මතො පුණ්ණත්ථෙරස්ස අභිසම්පරායො අහොසි.

විස්සජ්ජනා – එවං ඛො භන්තෙ භගවා ආයස්මතො පුණ්ණත්ථෙරස්ස සංඛිත්තෙන ඔවාදං දත්වා ‘‘ඉමිනා ත්වං පුණ්ණ මයා සංඛිත්තෙන ඔවාදෙන ඔවදිතො කතමස්මිං ජනපදෙ විහරිස්සසී’’ති තං ආයස්මන්තං පුණ්ණත්ථෙරං පටිපුච්ඡි. සො ච භන්තෙ ආයස්මා ‘‘අත්ථි භන්තෙ සුනාපරන්තො නාම ජනපදො, තත්ථාහං විහරිස්සාමී’’ති එවමාදිනා භගවතො ආරොචෙසි. සො හි භන්තෙ ආයස්මා සුනාපරන්තෙ ජනපදෙ වසිත්වා තෙනෙව අන්තරවස්සෙන තිස්සො විජ්ජා සච්ඡාකාසි. තෙනෙව අන්තරවස්සෙන පරිනිබ්බායි. එවං ඛො භන්තෙ තස්ස ආයස්මතො අභිසම්පරායො අහොසි.

සන්ති ¶ ඛො තස්ස භගවතො සාවකා කායෙන ච ජීවිතෙන ච අට්ටීයමානා හරායමානා ජිගුච්ඡමානා සත්ථහාරකං පරියෙසන්ති.

සක්ඛිස්සසි ඛො ත්වං පුණ්ණ ඉමිනා දමූපසමෙන සමන්නාගතො සුනාපරසන්තස්මිං ජනපදෙ වත්ථුං.

පුච්ඡා – තෙනාවුසො ¶ භගවතා…පෙ… සම්මාසම්බුද්ධෙන සළවග්ගෙ දුතියං මාලුක්යපුත්තසුත්තං කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සාවත්ථියං ¶ භන්තෙ ආයස්මන්තං මාලුක්යපුත්තත්ථෙරං ආරබ්භ භාසිතං. ආයස්මා භන්තෙ මාලුක්යපුත්තත්ථෙරො භගවන්තං එතදවොච ‘‘සාධු මෙ භන්තෙ භගවා සංඛිත්තෙන ධම්මං දෙසෙතු, යමහං භගවතො ධම්මං සුත්වා එකො වූපකට්ඨො අප්පමත්තො ආතාපී පහිතත්තො විහරෙය්ය’’න්ති. තස්මිං වත්ථුස්මිං ‘‘එත්ථ දානි මාලුක්යපුත්ත කිං දහරෙ භික්ඛූ වක්ඛාමාති’’ආදිනා ථෙරං අපසාදෙත්වා චෙව උස්සාදෙත්වා ච ‘‘තං කිං මඤ්ඤසි මාලුක්යපුත්ත, යෙ තෙ චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යා රූපා අදිට්ඨා අදිට්ඨපුබ්බා, න ච පස්සසි, න ච තෙ හොති පස්සෙය්යන්ති, අත්ථි තෙ තත්ථ ඡන්දො වා රාගො වා එවමාදිනා භන්තෙ භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – ඉමස්මිං ¶ ච ඛො පනාවුසො භගවතා ඔවාදෙ සංඛිත්තෙන භාසිතෙ සො ආයස්මා මාලුක්යපුත්තත්ථෙරො භගවන්තං කිං අවොච කථඤ්චස්ස භගවා අනුඤ්ඤාසි. කීදිසො චස්සායස්මතො මාලුක්යපුත්තත්ථෙරස්ස ධම්මාභිසමයො අහොසි.

විස්සජ්ජනා – ඉමස්මිං ඛො භන්තෙ ඔවාදෙ භගවතා සංඛිත්තෙන භාසිතෙ ආයස්මා මාලුක්යපුත්තත්ථෙරො භගවන්තං එතදවොච ‘‘ඉමස්ස ඛ්වාහං භන්තෙ භගවතා සංඛිත්තෙන භාසිතස්ස විත්ථාරෙන අත්ථං ආජානාමි.

රූපං දිස්වා මුට්ඨා, පියං නිමිත්තං මනසි කරොතො;

සාරත්තචිත්තො වෙදෙති, තඤ්ච අජ්ඣොස තිට්ඨති.

තස්ස වඩ්ඪන්ති වෙදනා, අනෙකා රූපසම්භවා;

අභිජ්ඣා ච විහෙසා ච, චිත්තමස්සූපහඤ්ඤති;

එවං ආචිනතො දුක්ඛං, ආරා නිබ්බාන වුච්චති;

න සො රජ්ජති ධම්මෙසු, ධම්මං ඤත්වා පටිස්සතො;

විරත්තචිත්තො වෙදෙති, තඤ්ච නාජ්ඣොස තිට්ඨති.

යථාස්ස ජානතො ධම්මං, සෙවතො චාපි වෙදනං;

ඛීයති නොපචීයති, එවං සො චරතී සතො;

එවං අපචිනතො දුක්ඛං, සන්තිකෙ නිබ්බාන වුච්චතීති.

ඉමස්ස ඛ්වාහං භන්තෙ භගවතා සංඛිත්තෙන භාසිතස්ස එවං විත්ථාරෙන අත්ථං ආජානාමීති. භගවා ච භන්තෙ ‘‘සාධු සාධු මාලුක්යපුත්ත, සාධු ඛො ත්වං මාලුක්යපුත්ත මයා සංඛිත්තෙන භාසිතස්ස විත්ථාරෙන අත්ථං ආජානාසී’’ති සාධුකාරං දත්වා–

‘‘රූපං දිස්වා සති මුට්ඨො, පියං නිමිත්තං මනසි කරොතො;

සාරත්තචිත්තො වෙදෙති, තඤ්ච අජ්ඣොස තිට්ඨතී’’ති–

ථෙරස්ස වචනං සමනුඤ්ඤාසි. සො ච භන්තෙ ආයස්මා මාලුක්යපුත්තත්ථෙරො එකො වූපකට්ඨො අප්පමත්තො ආතාපී පහිතත්තො ¶ විහරන්තො නචිරස්සෙව යස්සත්ථාය කුලපුත්තා සම්මදෙව අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජන්ති, තදනුත්තරං බ්රහ්මචරියපරියොසානං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහාසි, ‘‘ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්රහ්මචරියං, කතං කරණීයං, නාපරං ඉත්ථත්තායා’’ති අබ්භඤ්ඤාසි. අඤ්ඤතරොච පනායස්මා මාලුක්යපුත්තො අරහතං අහොසි. එවං ඛො භන්තෙ තස්ස ආයස්මතො අභිසම්පරායො අහොසි.

රූපං ¶ දිස්වා සති මුට්ඨා, පියං නිමිත්තං මනසි කරොතො;

සාරත්තචිත්තො වෙදෙති, තඤ්ච අජ්ඣොස තිට්ඨති.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො චතුත්ථං පමාදවිහාරීසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සාවත්ථියං භන්තෙ සම්බහුලෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ‘‘පමාදවිහාරිඤ්ච වො භික්ඛවෙ දෙසෙස්සාමි අප්පමාදවිහාරිඤ්ච, තං සුණාථ. කථඤ්ච භික්ඛවෙ පමාදවිහාරී හොති. චක්ඛුන්ද්රියං අසංවුතස්ස භික්ඛවෙ විහරතො චිත්තං බ්යාසිඤ්චති චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යෙසු රූපෙසු, තස්ස බ්යාසිත්තචිත්තස්ස පාමොජ්ජං න හොති, පාමොජ්ජෙ අසති පීති න හොති, පීතියා පස්සද්ධි න හොති, පස්සද්ධියා අසති දුක්ඛං හොති, දුක්ඛිනො චිත්තං න සමාධියති, අසමාහි තෙ චිත්තෙ ධම්මා න පාතුභවන්ති, ධම්මානං අපාතුභාවා පමාදවිහාරීත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡතී’’ති එවමාදිනා භන්තෙ භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – ලොකකාමගුණවග්ගෙ ¶ ආවුසො අට්ඨමං රාහුලොවාදසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සාවත්ථියංයෙව භන්තෙ ආයස්මන්තං රාහුලං ආරබ්භ ‘‘තං කිං මඤ්ඤසි රාහුල, චක්ඛු නිච්චං වා අනිච්චං වාති. අනිච්චං භන්තෙ. යං පනානිච්චං, දුක්ඛං වා තං සුඛංවාති. දුක්ඛං භන්තෙ. යං පනානිච්චං දුක්ඛං විපරිණාමධම්මං කල්ලං නු තං සමනුපස්සිතුං ‘එතං මම, එසොහමස්මි, එසො මෙ අත්තා’ති. නො හෙතං භන්තෙ’’ති එවමාදිනා භන්තෙ භගවතා භාසිතං.

යංනූනාහං ¶ රාහුලං උත්තරිං ආසවානං ඛයෙ විනෙය්යං.

පුච්ඡා – ගහපතිවග්ගෙ ¶ ආවුසො පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි චතුත්ථං සංගීතං භාරද්වාජසුත්තං කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කෙන කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – කොසම්බියං භන්තෙ රාජානං උදෙනං ආරබ්භ ආයස්මතා පිණ්ඩොලභාරද්වාජත්ථෙරෙන භාසිතං. රාජා භන්තෙ උදෙනො ආයස්මන්තං පිණ්ඩොලභාරද්වාජං එතදවොච ‘‘කො නු ඛො භො භාරද්වාජ හෙතු කො පච්චයො, යෙනිමෙ දහරා භික්ඛූ සුසූ කාළකෙසා භද්රෙන යොබ්බනෙන සමන්නාගතා පඨමෙන වයසා අනිකීළිතාවිනො කාමෙසු යාවජීවං පරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං චරන්ති, අද්ධානඤ්ච ආපාදෙන්තී’’ති. තස්මිං වත්ථුස්මිං ‘‘වුත්තං ඛො

එතං ¶ මහාරාජ තෙන භගවතා ජානතා පස්සතා අරහතා සම්මාසම්බුද්ධෙන එථ තුම්හෙ භික්ඛවෙ මාතුමත්තීසු මාතුචිත්තං උපට්ඨපෙථ. භගනිමත්තීසු භගිනිචිත්තං උපට්ඨපෙථ, ධීතුමත්තීසු ධීතුචිත්තං උපට්ඨපෙථා’’ති එවමාදිනා භන්තෙ ආයස්මතා පිණ්ඩොල භාරද්වාජත්ථෙරෙන භාසිතං.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි දසමං සංගීතං වෙරහච්චානිසුත්තං කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කෙන කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – කාමණ්ඩායං භන්තෙ වෙරහච්චානිගොත්තං බ්රාහ්මණිං ආරබ්භ ආයස්මතා උදායිත්ථෙරෙන භාසිතං. වෙරහච්චානීගොත්තා භන්තෙ බ්රාහ්මණී ආයස්මන්තං උදායිත්ථෙරං එතදවොච ‘‘කිස්මිං නු ඛො භන්තෙ සති අරහන්තො සුඛදුක්ඛං පඤ්ඤපෙන්ති, කිස්මිං අසති අරහන්තො සුඛදුක්ඛං න පඤ්ඤපෙන්තී’’ති. තස්මිං වත්ථුස්මිං ‘‘චක්ඛුස්මිං ඛො භගිනි සති ¶ අරහන්තො සුඛදුක්ඛං පඤ්ඤපෙන්ති, චක්ඛුස්මිං අසති අරහන්තො සුඛදුක්ඛං න පඤ්ඤපෙන්තී’’ති එවමාදිනා භන්තෙ ආයස්මතා උදායිත්ථෙරෙන භාසිතං.

පුච්ඡා – දෙවදහවග්ගෙ ¶ ආවුසො ඛණසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සක්කෙසු භන්තෙ දෙවදහෙ නාම සක්යානං නිගමෙ සම්බහුලෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ‘‘ලාභා වො භික්ඛවෙ, සුලද්ධං වො භික්ඛවෙ, ඛණො වො පටිලද්ධො බ්රහ්මචරියවාසායා’’ති එවමාදිනා භන්තෙ භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – සමුද්දවග්ගෙ ¶ පනාවුසො තතියං බාළිසිකොපමසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – රාජගහෙ ¶ භන්තෙ ජීවකම්බවනෙ සම්බහුලෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ‘‘සෙය්යථාපි භික්ඛවෙ බාළිසිකො ආමිසගතබළිසං ගම්භීරෙ උදකරහදෙ පක්ඛිපෙය්යා’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – සළායතනවග්ගසංයුත්තෙ ¶ සමුද්දවග්ගෙ පනාවුසො පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි සංගීතං අට්ඨමං ආදිත්තපරියායසුත්තං භගවතා කං ආරබ්භ කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සම්බහුලෙ භන්තෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ‘‘ආදිත්තපරියායං වො භික්ඛවෙ ධම්මපරියායං දෙසෙස්සාමි, තං සුණාථ. කතමො ච භික්ඛවෙ ආදිත්තපරියායො ධම්මපරියායො. වරං භික්ඛවෙ තත්තාය අයොසලාකාය ආදිත්තාය සම්පජ්ජලිතාය සජොතිභූතාය චක්ඛුන්ද්රියං සම්පලිමට්ඨං, නත්වෙව චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යෙසු රූපෙසු අනුබ්යඤ්ජනසො නිමිත්තග්ගාහො’’තිආදිනා භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – ආසීවිසවග්ගෙ ¶ ආවුසො පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි චතුත්ථං සංගීතං පඨමදාරුක්ඛන්ධොපමසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – කොසම්බියං භන්තෙ ගඞ්ගාය නදියා තීරෙ සම්බහුලෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ‘‘පස්සථ නො තුම්හෙ භික්ඛවෙ අම්හං මහන්තං දාරුක්ඛන්ධං ගඞ්ගාය නදියා සොතෙන වුය්හමාන’’න්ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතා.

පුච්ඡා – කථඤ්චාවුසො ¶ තත්ථ භගවතා ඔරිමතීරාදීනං උපචාරවචනානං අත්ථො විත්ථාරෙන විභජිත්වා පකාසිතො.

විස්සජ්ජනා – ඔරිමං තීරන්ති ඛො භික්ඛු ඡන්නෙතං අජ්ඣත්තිකානං ආයතනානං අධිවචනං. පාරිමං තීරන්ති ඛො භික්ඛු ඡන්නෙතං බාහිරානං ආයතනානං අධිවචනං. මජ්ඣෙ සංසීදොති ඛො භික්ඛු නන්දිරාගස්සෙතං අධිවචනං. ථලෙ උස්සාදොති ඛො භික්ඛු අස්මිමානස්සෙතං අධිවචනන්ති එවමාදිනා භන්තෙ භගවතා තත්ථ ඔරිමතීරාදීනං උපචාරවචනානං අත්ථො විත්ථාරෙන විභජිත්වා පකාසිතො.

පුච්ඡා – ඉමස්මිං ¶ ඛො පන ආවුසො සුත්තෙ භගවතා භාසිතෙ විසෙසතො කස්ස කීදිසො අත්ථො කථඤ්ච පටිලද්ධො.

විස්සජ්ජනා – ඉමස්මිං භන්තෙ සුත්තෙ භගවතා භාසිතෙ විසෙසතො නන්දස්ස ගොපාලකස්ස පබ්බජ්ජා ච උපසම්පදා ච යාව අරහත්තාච විසෙසතො අත්ථො අධිගතො.

ලභෙය්යාහං ¶ භන්තෙ භගවතො සන්තිකෙ පබ්බජ්ජං, ලභෙය්යං උපසම්පදං.

තෙන හි ත්වං නන්ද සාමිකානං ගාවො නිය්යාතෙහි.

ගමිස්සන්ති ¶ භන්තෙ ගාවො වච්ඡගිද්ධිනියො.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි අට්ඨමං සංගීතං කිංසුකොපමසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සක්කෙසු භන්තෙ කපිලවත්ථුස්මිං නිග්රොධාරාමෙ අඤ්ඤතරං කාරකං භික්ඛුං ආරබ්භ භාසිතං. අඤ්ඤතරො භන්තෙ කාරකො භික්ඛු චත්තාරො ඛාණාසවෙ භික්ඛූ ඤාණදස්සනවිසුද්ධං පුච්ඡිත්වා අසන්තුට්ඨො තෙසං භික්ඛූනං පඤ්හාවෙය්යාකරණෙන යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි. උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං එතදවොච ‘‘කිත්තාවතා නු ඛො භන්තෙ භික්ඛුනො දස්සනං සුවිසුද්ධං හොතී’’ති. තස්මිං වත්ථුස්මිං ‘‘සෙය්යථාපි භික්ඛු පුරිසස්ස කිංසුකො අදිට්ඨපුබ්බො අස්ස, සො යෙනඤ්ඤතරො පුරිසො කිංසුකස්ස දස්සාවී තෙනුපසඞ්කමෙය්යා’’ති එවමාදිනා භන්තෙ භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි දසමං සංගීතං ඡප්පාණකොපමසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සක්කෙසුයෙව භන්තෙ සම්බහුලෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ පුරිසො අරුගත්තො පක්කගත්තො සරවනං පවිසෙය්යා’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – කථඤ්චාවුසො ¶ තත්ථ භගවතා අසංවරො විත්ථාරෙන විභජිත්වා දෙසිතො.

විස්සජ්ජනා – කථඤ්ච භික්ඛවෙ අසංවරො හොති, ඉධ භික්ඛවෙ භික්ඛු චක්ඛුනා රූපං දිස්වා පියරූපෙ රූපෙ අධිමුච්චති, අප්පියරූපෙ රූපෙ බ්යාපජ්ජති, අනුපට්ඨිතකායස්සති ච විහරති පරිත්තචෙතසො. තඤ්ච චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං යථාභූතං නප්පජානාති, යත්ථස්ස තෙ උප්පන්නා පාපකා අකුසලා ධම්මා අපරිසෙසා නිරුජ්ඣන්තීති එවමාදිනා භන්තෙ භගවතා තත්ථ අසංවරො විත්ථාරෙන විභජිත්වා දෙසිතො.

පුච්ඡා – කථඤ්චාවුසො ¶ තත්ථ භගවතා සංවරො විභජිත්වා විත්ථාරෙන දෙසිතො.

විස්සජ්ජනා – කථඤ්ච භික්ඛවෙ සංවරො හොති, ඉධ භික්ඛවෙ භික්ඛු චක්ඛුනා රූපං දිස්වා පියරූපෙ රූපෙ නාධිමුච්චති, අප්පියරූපෙ රූපෙ න බ්යාපජ්ජතීති, එවමාදිනා ¶ භන්තෙ භගවතා තත්ථ සංවරො විභජිත්වා විත්ථාරෙන දෙසිතො.

පුච්ඡා – තෙනාවුසො ¶ භගවතා…පෙ… සම්මාසම්බුද්ධෙන වෙදනාසංයුත්තෙ පඤ්චමං දට්ඨබ්බසුත්තං කත්ථ කං ආරබ්භ කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සක්කෙසු භන්තෙ කපිලවත්ථුස්මිං නිග්රොධාරාමෙ සම්බහුලෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ‘‘තිස්සො ඉමා භික්ඛවෙ වෙදනා. කතමා තිස්සො, සුඛා වෙදනා දුක්ඛාවෙදනා අදුක්ඛමසුඛා වෙදනා. සුඛා භික්ඛවෙ වෙදනා දුක්ඛතො දට්ඨබ්බා, දුක්ඛා වෙදනා සල්ලතො දට්ඨබ්බා, අදුක්ඛමසුඛා වෙදනා අනිච්චතො දට්ඨබ්බා’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

සුඛා ¶ භික්ඛවෙ වෙදනා දුක්ඛතො දට්ඨබ්බා.

යො සුඛං දුක්ඛතො අද්දස, දුක්ඛමද්දක්ඛි සල්ලතො;

අදුක්ඛමසුඛං සන්තං, අද්දක්ඛිනං අනිච්චතො.

ස වෙ සම්මද්දසො භික්ඛු, පරිජානාති වෙදනා;

සො වෙදනා පරිඤ්ඤාය, දිට්ඨෙ ධම්මෙ අනාසවො;

කායස්ස භෙදා ධම්මට්ඨො, සඞ්ඛ්යං නොපෙති වෙදගූ.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො ඡට්ඨං සල්ලසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සක්කෙසු භන්තෙ කපිලවත්ථුස්මිං නිග්රොධාරාමෙ සම්බහුලෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ‘‘අස්සුතවා භික්ඛවෙ පුථුජ්ජනො සුඛම්පි වෙදනං වෙදයති, දුක්ඛම්පි වෙදනං වෙදයති, අදුක්ඛමසුඛම්පි වෙදනං වෙදයති. සුතවා භික්ඛවෙ අරියසාවකො සුඛම්පි වෙදනං වෙදයති, දුක්ඛම්පි වෙදනං වෙදයති, අදුක්ඛමසුඛම්පි වෙදනං වෙදයති. තත්ර භික්ඛවෙ කො විසෙසො, කො අධිප්පයාසො, කිං නානාකරණං සුතවතො අරියභාවකස්ස අස්සුතවතා පුථුජ්ජනෙනා’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – ජම්බුඛාදකසංයුත්තෙ ¶ ආවුසො පඨමං නිබ්බානපඤ්හාසුත්තං කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කෙන කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – මගධෙසු භන්තෙ නාලකගාමකෙ ජම්බුඛාදකං පරිබ්බාජකං ආරබ්භ ආයස්මතා සාරිපුත්තත්ථෙරෙන ධම්මසෙනාපතිනා භාසිතං. ජම්බුඛාදකො භන්තෙ පරිබ්බාජකො ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං එතදවොච ‘‘නිබ්බානං නිබ්බානන්ති ආවුසො සාරිපුත්ත වුච්චති, කතමං නුඛො ආවුසො නිබ්බාන’’න්ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘යො ¶ ඛො ආවුසො රාගක්ඛයො දොසක්ඛයො මොහක්ඛයො, ඉදං වුච්චති නිබ්බාන’’න්ති එවමාදිනා ආයස්මතා සාරිපුත්තත්ථෙරෙන ධම්මසෙනාපතිනා භාසිතං.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි තතියං සංගීතං ධම්මවාදීපඤ්හාසුත්තං කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කෙන කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – මගධෙසුයෙව භන්තෙ නාලකගාමෙ ජම්බුඛාදකං පරිබ්බාජකං ආරබ්භ ආයස්මතා සාරිපුත්තත්ථෙරෙන ධම්මසෙනාපතිනා භාසිතං. ජම්බුඛාදකො භන්තෙ පරිබ්බාජකො ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං එතදවොච ‘‘කෙ නු ඛො ආවුසො සාරිපුත්ත ලොකෙ ධම්මවාදිනො, කෙ ලොකෙ සුප්පටිපන්නා, කෙ ලොකෙ සුගතා’’ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘යෙ ඛො ආවුසො රාගප්පහානාය ධම්මං දෙසෙන්ති, දොසප්පහානාය ධම්මං දෙසෙන්ති, මොහප්පහානාය ධම්මං දෙසෙන්ති. තෙ ලොකෙ ධම්මවාදිනො’’ති එවමාදිනා ආයස්මතා සාරිපුත්තත්ථෙරෙන ධම්මසෙනාපතිනා භාසිතං.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහක මහාථෙරෙහි පරියොසානසුත්තභාවෙන සංගීතං දුක්කරපඤ්හාසුත්තං කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කෙන කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – මගධෙසුයෙව නාලකගාමෙ ජම්බුඛාදකං පරිබ්බාජකං ආරබ්භ ආයස්මතා සාරිපුත්තත්ථෙරෙන ධම්මසෙනාපතිනා භාසිතං. ජම්බුඛාදකො භන්තෙ පරිබ්බාජකො ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං එතදවොච ‘‘කිං නු ඛො ආවුසො සාරිපුත්ත ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ දුක්කර’’න්ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘පබ්බජ්ජා ඛො ආවුසො ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ දුක්කරා’’ති එවමාදිනා ආයස්මතා සාරිපුත්තත්ථෙරෙන ධම්මසෙනාපතිනා භාසිතං.

පුච්ඡා – මොග්ගල්ලානසංයුත්තෙ ¶ ආවුසො දසමං සංගීතං සක්කසුත්තං කත්ථ කං ආරබ්භ කෙන කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – දෙවෙසු භන්තෙ තාවතිංසෙසු සක්කං දෙවානමින්දං ආරබ්භ ‘‘සාධු ඛො දෙවානමින්ද බුද්ධසරණගමනං හොති, බුද්ධසරණගමනහෙතු ඛො දෙවානමින්ද ¶ එවමිධෙකච්චෙ සත්තා කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජන්තී’’ති එවමාදිනා භන්තෙ ආයස්මතා මහාමොග්ගල්ලානත්ථෙරෙන භාසිතං.

පුච්ඡා – චිත්තසංයුත්තෙ ¶ ආවුසො පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි අට්ඨමං සංගීතං නිගණ්ඨනාටපුත්තසුත්තං කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කෙන කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – මච්ඡිකාසණ්ඩෙ භන්තෙ නිගණ්ඨං නාටපුත්තං ආරබ්භ චිත්තෙන ගහපතිනා භාසිතං. නිගණ්ඨො භන්තෙ නාටපුත්තො චිත්තං ගහපතිං එතදවොච ‘‘සද්දහසි ත්වං ගහපති සමණස්ස ගොතමස්ස අත්ථි අවිතක්කො අවිචාරො සමාධි, අත්ථි විතක්කවිචාරානං නිරොධො’’ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘න ඛ්වාහං එත්ථ භන්තෙ භගවතො සද්ධාය ගච්ඡාමි, අත්ථි අවිතක්කො අවිචාරො සමාධි, අත්ථි විතක්කවිචාරානං නිරොධො’’ති එවමාදිනා චිත්තෙන ගහපතිනා භාසිතං.

‘‘අහං ¶ ඛො භන්තෙ යාවදෙව ආකඞ්ඛාමි, විවිච්චෙව කාමෙහි විවිච්ච අකුසලෙහි ධම්මෙහි සවිතක්කං සවිචාරං විවෙකජං පීතිසුඛං පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරාමි’’ –

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි නවමං සංගීතං අචෙලකස්සපසුත්තං කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කෙන කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – තත්ථෙව භන්තෙ මච්ඡිකාසණ්ඩෙ අචෙලං කස්සපං ආරබ්භ චිත්තෙන ගහපතිනා භාසිතං. අචෙලො භන්තෙ කස්සපො චිත්තං ගහපතිං එතදවොච ‘‘ඉමෙහි පන තෙ ගහපති තිංසමත්තෙහි වස්සෙහි අත්ථි කොචි උත්තරිමනුස්සධම්මො අලමරියඤාණදස්සනවිසෙසො අධිගතො ඵාසුවිහාරො’’ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘ගිහිනොපි සියා භන්තෙ අහඤ්හි භන්තෙ යාවදෙව ආකඞ්ඛාමි, විවිච්චෙව කාමෙහි විවිච්ච අකුසලෙහි ධම්මෙහි සවිතක්කං සවිචාරං විවෙකජං පීතිසුඛං පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරාමී’’ති එවමාදිනා චිත්තෙන ගහපතිනා භාසිතං.

පුච්ඡා – තෙනාවුසො ¶ භගවතා…පෙ… සම්මාසම්බුද්ධෙන ගාමණිසංයුත්තෙ පඨමං චණ්ඩසුත්තං කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සාවත්ථියං ¶ භන්තෙ චණ්ඩං ගාමණිං ආරබ්භ භාසිතං. චණ්ඩො භන්තෙ ගාමණි භගවන්තං එතදවොච ‘‘කො නු ඛො භන්තෙ හෙතු කො පච්චයො, යෙන මිධෙකච්චො චණ්ඩො චණ්ඩොත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති. කො පන භන්තෙ හෙතු කො පච්චයො, යෙන මිධෙකච්චො සොරතො සොරතොත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡතී’’ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘ඉධ ගාමණි එකච්චස්ස රාගො අප්පහීනො හොති, රාගස්ස අප්පහීනත්තා පරෙ කොපෙන්ති, පරෙහි කොපියමානො කොපං පාතුකරොති, සො චණ්ඩොත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡතී’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි සත්තමං සංගීතං ඛෙත්තූපමසුත්තං කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – නාළන්දායං භන්තෙ පාවාරිකම්බවනෙ අසිබන්ධකපුත්තං ගාමණිං ආරබ්භ භාසිතං. අසිබන්ධකපුත්තො භන්තෙ ගාමණි භගවන්තං එතදවොච ‘‘නනු භන්තෙ භගවා සබ්බපාණභූතහිතානුකම්පී විහරතීති. එවං ගාමණි තථාගතො සබ්බපාණභූතහිතානුකම්පී විහරතීති. අථ කිඤ්චරහි භන්තෙ භගවා එකච්චානං සක්කච්චං ධම්මං දෙසෙති, එකච්චානං නො තථා ¶ සක්කච්චං ධම්මං දෙසෙතී’’ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘තෙන හි ගාමණි තඤ්ඤෙවෙත්ථ පටිපුච්ඡිස්සාමි, යථා තෙ ඛමෙය්ය, තථා නං බ්යාකරෙය්යාසී’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහක මහාථෙරෙහි අට්ඨමං සංගීතං සඞ්ඛධමසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – නාළන්දායංයෙව භන්තෙ පාවාරිකම්බවනෙ අසිබන්ධකපුත්තං ගාමණිං නිගණ්ඨසාවකං ආරබ්භ භාසිතං. භගවා භන්තෙ අසිබන්ධකපුත්තං ගාමණිං නිගණ්ඨසාවකං එතදවොච ‘‘කථං නු ඛො ගාමණි නිගණ්ඨො නාටපුත්තො සාවකානං ධම්මං දෙසෙතී’’ති. එවං ඛො භන්තෙ නිගණ්ඨො නාටපුත්තො සාවකානං ධම්මං දෙසෙති ‘‘යො කොචි පාණං අතිපාතෙති, සබ්බො සො ආපායිකො නෙරයිකො. (පෙය්යාල) යංබහුලං යංබහුලං විහරති, තෙන තෙන නීයතී’’ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘යංබහුලං යංබහුලඤ්ච ගාමණි විහරති, තෙන තෙන නීයති, එවං සන්තෙ න කොචි ආපායිකො නෙරයිකො භවිස්සති, යථා නිගණ්ඨස්ස නාටපුත්තස්ස වචන’’න්ති එවං ඛො භගවතා සංඛිත්තෙන භාසිතං.

පුච්ඡා – කථඤ්චාවුසො ¶ තත්ථ භගවතා යංබහුලවාදෙ දොසො පකාසිතො.

විස්සජ්ජනා – තං කිං මඤ්ඤසි ගාමණි, යො සො පුරිසො පාණාතිපාතී රත්තියා වා දිවසස්ස වා සමයාසමයං උපාදාය කතමො බහුතරො සමයො යං වාසො පාණමතිපාතෙති. යං වා සො පාණං නාතිපාතෙතීති එවමාදිනා භන්තෙ තත්ථ භගවතා අසිබන්ධකං නිගණ්ඨනාටපුත්තස්ස සාවකං ගාමණිං පුච්ඡිත්වා පුච්ඡිත්වා යංබහුලවාදෙ දොසො පකාසිතො.

පුච්ඡා – කථඤ්චාවුසො ¶ තත්ථ භගවතා අනෙකංස විපාකකම්මස්ස එකං සවිපාකවාදෙ දොසො පකාසිතො.

විස්සජ්ජනා – ඉධ ගාමණි එකච්චො සත්ථා එවංවාදී හොති එවංදිට්ඨි යො කොචි පාණමතිපාතෙති, සබ්බො සො ආපායිකො නෙරයිකොති එවමාදිනා භන්තෙ තත්ථ භගවතා අනෙකංස කම්මවිපාකස්ස එකංසවිපාකවාදෙ දොසො විත්ථාරෙත්වා පකාසිතො.

පුච්ඡා – කථඤ්චාවුසො ¶ තත්ථ භගවතා යථාධම්මසාසනෙ ගුණොවිභජිත්වා පකාසිතො.

විස්සජ්ජනා – ඉධ ¶ පන ගාමණි තථාගතො ලොකෙ උප්පජ්ජති අරහං සම්මාසම්බුද්ධො විජ්ජාචරණසම්පන්නො සුගතො ලොකවිදූ අනුත්තරොපුරිස දම්මසාරථි සත්ථාදෙවමනුස්සානං බුද්ධො භගවා, සො අනෙකපරියායෙන පාණාතිපාතං ගරහති විගරහති. ‘‘පාණාතිපාතා විරමථා’’ති චාහාති එවමාදිනා භන්තෙ භගවතා තත්ථ යථාධම්මසාසනෙ ගුණො විත්ථාරෙත්වා පකාසිතො.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි එකාදසමං සංගීතං භද්රකසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – මල්ලෙසු භන්තෙ උරුවෙලකප්පෙනාම මල්ලානං නිගමෙ භද්රකං ගාමණිං ආරබ්භ භාසිතං. භද්රකො භන්තෙ ගාමණි භගවන්තං එතදවොච ‘‘සාධු මෙ භන්තෙ භගවා දුක්ඛස්ස සමුදයඤ්ච අත්ථඞ්ගමඤ්ච දෙසෙතූ’’ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘අහඤ්චෙ තෙ ගාමණි අතීතමද්ධානං ආරබ්භ දුක්ඛස්ස සමුදයඤ්ච අත්ථඞ්ගමඤ්ච දෙසෙය්යං ‘එවං අහොසි අතීතමද්ධාන’න්ති. තත්ර තෙ සියා කඞ්ඛා සියා විමතී’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

සමුදයඤ්ච අත්ථඞ්ගමඤ්ච දෙසෙතු–

‘‘තං ¶ කිං මඤ්ඤසි ගාමණි, අත්ථි උරුවෙලකප්පෙ මනුස්සා’’ –

පුච්ඡා – තෙනාවුසො ¶ භගවතා…පෙ… සම්මාසම්බුද්ධෙන ගාමණිසංයුත්තෙ ද්වාදසමං සංගීතං රාසියසුත්තං කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – මල්ලෙසු භන්තෙ උරුවෙලකප්පෙනාම මල්ලානං නිගමෙ රාසියං ගාමණිං ආරබ්භ භාසිතං. රාසියො භන්තෙ ගාමණි භගවන්තං උපසඞ්කමිත්වා එතදදොච ¶ ‘‘සුතං මෙ භන්තෙ ‘සමණො ගොතමො සබ්බං තපං ගරහති, සබ්බං තමස්සිං ලූඛජීවිං එකංසෙන උපවදති උපක්කොසතී’’ති. යෙ තෙ භන්තෙ එවමාහංසු ‘සමණො ගොතමො සබ්බං තපං ගරහති, සබ්බං තපස්සිං ලූඛජීවිං එකංසෙන උපවදති උපක්කොසතී’’ති. කච්චි තෙ භන්තෙ භගවතො වුත්තවාදිනො, න ච භගවන්තං අභූතෙන අබ්භාචික්ඛන්ති, ධම්මස්ස චානුධම්මං බ්යාකරොන්තී’’ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං යෙ තෙ ගාමණි එවමාහංසු ‘‘සමණො ගොතමො සබ්බං තපං ගරහති, සබ්බං තපස්සිං ලූඛජීවිං එකංසෙන උපවදති උපක්කොසතී’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – කථඤ්චාවුසො ¶ තත්ථ භගවතා ගරහිතබ්බාගරහිතබ්බා කාමභොගිනො විත්ථාරෙන විභජිත්වා පකාසිතා.

විස්සජ්ජනා – තයො ඛො මෙ ගාමණි කාමභොගිනො සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. කතමෙ තයො. ඉධ ගාමණි එකච්චො කාමභොගී අධම්මෙන ¶ භොගෙ පරියෙසති සාහසෙන, අධම්මෙන භොගෙ පරියෙසිත්වා සාහසෙන න අත්තානං සුඛෙති න පීණෙති, න සංවිභජති න පුඤ්ඤානි කරොතීති එවමාදිනා භන්තෙ තත්ථ භගවතා ගරහිතබ්බාගරහිතබ්බා කාමභොගිනො විත්ථාරෙන විභජිත්වා පකාසිතා.

පුච්ඡා – කථඤ්චාවුසො ¶ තත්ථ භගවතා ගරහිතබ්බාගරහිතබ්බා තපස්සිනො ලූඛජීවිනො විත්ථාරෙන විභජිත්වා පකාසිතා.

විස්සජ්ජනා – තයො මෙ ගාමණි තපස්සිනො ලූඛජීවිනො සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. කතමෙ තයො. ඉධ ගාමණී එකච්චො තපස්සී ලූඛජීවී සද්ධා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතො හොති ‘‘අප්පෙව නාම කුසලං ධම්මං අධිගච්ඡෙය්යං, අප්පෙව නාම උත්තරිමනුස්සධම්මා අලමරියඤාණදස්සනවිසෙසං සච්ඡිකරෙය්ය’’න්ති, සො අත්තානං ආතාපෙති පරිතාපෙති, කුසලඤ්ච ධම්මං නාධිගච්ඡති, උත්තරි ච මනුස්සධම්මා අලමරියඤාණදස්සනවිසෙසං න සච්ඡිකරොතීති එවමාදිනා භන්තෙ තත්ථ භගවතා ගරහිතබ්බාගරහිතබ්බා තපස්සිනො ලූඛජීවිනො විත්ථාරෙන විභජිත්වා පකාසිතා.

පුච්ඡා – අබ්යාකතසංයුත්තෙ ¶ පනාවුසො පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහක මහාථෙරෙහි පඨමං සංගීතං ඛෙමාසුත්තං කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කෙන කථඤ්ච භාසිතං. කථඤ්ච තං භගවතාපි පුන භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – අන්තරා ච භන්තෙ සාවත්ථිං අන්තරා ච සාකෙතං තොරණවත්ථුස්මිං පදෙසෙ රාජානං පසෙනදිං කොසලං ආරබ්භ ඛෙමාය භික්ඛුනියා භාසිතං. රාජා භන්තෙ පසෙනදි කොසලො යෙන ඛෙමා භික්ඛුනී තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි, එකමන්තං නිසින්නො ඛො භන්තෙ රාජා පසෙනදිකොසලො ඛෙමං භික්ඛුනිං එතදවොච ‘‘කිං නුඛො අය්යෙ හොති තථාගතො පරංමරණා’’ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘අබ්යාකතං ඛො එතං මහාරාජ භගවතා හොති තථාගතො පරං මරණා’’ති එවමාදිනා ඛෙමාය භික්ඛුනියා භාසිතං. භගවතා ච භන්තෙ අපරෙන සමයෙන රඤ්ඤා පසෙනදිකොසලෙන පුට්ඨෙන එවමෙව පුන භාසිතං.

කිං ¶ පනය්යෙ නහොති තථාගතො පරං මරණා.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි නවමං සංගීතං කුතූහලසාලාසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – වෙසාලියං භන්තෙ වච්ඡගොත්තං පරිබ්බාජකං ආරබ්භ භාසිතං. වච්ඡගොත්තො භන්තෙ පරිබ්බාජකො භගවන්තං උපසඞ්කමිත්වා ‘‘පුරිමානි භො ගොතම දිවසානි පුරිමතරානි සම්බහුලානං නානාතිත්ථියානං සමණබ්රාහ්මණානං පරිබ්බාජකානං කුතූහලසාලායං සන්නිසින්නානං සන්නිපතිතානං අයමන්තරකථා උදපාදී’’ති එවමාදිකං වචනං අවොච. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘අලඤ්හි තෙ වච්ඡ කඞ්ඛිතුං, අලං විචිකිච්ඡිතුං. කඞ්ඛනීයෙ ච පන තෙ ඨානෙ විචිකිච්ඡා උප්පන්නා’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.