අඤ්ඤ > සඞ්ගායන-පුච්ඡ විස්සජ්ජනා > සංයුත්තනිකාය (පු-වි)

විස්සජ්ජනා – සක්කෙසු භන්තෙ සක්කරෙ නාම සක්යානං නිගමෙ ආයස්මන්තං ආනන්දත්ථෙරං ආරබ්භ භාසිතං. ආයස්මා භන්තෙ ආනන්දත්ථෙරො භගවන්තං එතදවොච ‘‘උපඩ්ඪමිදං භන්තෙ බ්රහ්මචරියං යදිදං කල්යාණමිත්තතා කල්යාණසහායතා කල්යාණසම්පවඞ්කතා’’ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘මා හෙවං ආනන්ද, මා හෙවං ආනන්ද, සකලමෙවිදං ආනන්ද බ්රහ්මචරියං යදිදං කල්යාණමිත්තතා කල්යාණසහායතා කල්යාණසම්පවඞ්කතා’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

මමං ¶ හි ආනන්ද කල්යාණමිත්තං ආගම්ම ජාතිධම්මා සත්තා ජාතියා පරිමුච්චන්ති.

පුච්ඡා – බොජ්ඣඞ්ගසංයුත්තෙ ¶ පනාවුසො පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි ඡට්ඨං සංගීතං කුණ්ඩලියසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සාකෙතෙ භන්තෙ අඤ්ජනවනෙ මිගදායෙ කුණ්ඩලියං පරිබ්බාජකං ආරබ්භ භාසිතං. කුණ්ඩලියො භන්තෙ පරිබ්බාජකො භගවන්තං උපසඞ්කමිත්වා ‘‘අහමස්මි භො ගොතම ආරාමනිස්සයී පරිසාවචරො, තස්ස මය්හං භො ගොතම පච්ඡාභත්තං භුත්තපාතරාසස්ස අයමාචාරො හොති ආරාමෙන ආරාමං උය්යානෙන උය්යානං අනුචඞ්කමාමි අනුවිචරාමි, සො තත්ථ පස්සාමි එකෙ සමණබ්රාහ්මණෙ ඉතිවාදප්පමොක්ඛානිසංසඤ්චෙව කථං කථන්තෙ උපාරම්භානිසංසඤ්ච, භවං පන ගොතමො කිමානිසංසො විහරතී’’ති එතං වචනං අවොච. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘විජ්ජාවිමුත්තිඵලානිසංසො ¶ ඛො කුණ්ඩලිය තථාගතො විහරතී’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – තෙනාවුසො ¶ භගව්වතා ජානතා…පෙ… සම්මාසම්බුද්ධෙන බොජ්ඣඞ්ගසංයුත්තෙ දුතියෙ ගිලානවග්ගෙ පඨමගිලානසුත්තං කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – රාජගහෙ භන්තෙ පිප්පලිගුහායං ආයස්මන්තං මහාකස්සපත්ථෙරං ආරබ්භ භාසිතං. ආයස්මා භන්තෙ මහාකස්සපත්ථෙරො පිප්පලිගුහායං විහරති ආබාධිකො දුක්ඛිතො බාළ්හගිලානො. අථ ඛො භන්තෙ භගවා සායන්හසමයං පටිසල්ලානා වුට්ඨිතො යෙනායස්මා මහාකස්සපො තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි, නිසජ්ජ ඛො භගවා ආයස්මන්තං මහාකස්සපං ¶ එතදවොච– ‘‘කච්චි තෙ කස්සප ඛමනීයං, කච්චි යාපනීයං, කච්චි දුක්ඛා වෙදනා පටික්කමන්ති නො අභික්කමන්ති, පටික්කමොසානං පඤ්ඤායති නො අභික්කමොති. න මෙ භන්තෙ ඛමනීයං න යාපනීයං, බාළ්හා මෙ දුක්ඛා වෙදනා අභික්කමන්ති නො පටික්කමන්ති, අභික්කමොසානං පඤ්ඤායති නො පටික්කමො’’ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘සත්තිමෙ කස්සප බොජ්ඣඞ්ගා මයා සම්මදක්ඛාතා භාවිතා බහුලීකතා අභිඤ්ඤාය සම්බොධාය නිබ්බානාය සංවත්තන්තී’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො තතියෙ උදායිවග්ගෙ පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි දසමං සංගීතං උදායිසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සුම්භෙසු භන්තෙ සෙතකෙනාම සුම්භානං නිගමෙ ආයස්මන්තං උදායිත්ථෙරං ආරබ්භ භාසිතං. ආයස්මා භන්තෙ උදායිත්ථෙරො භගවන්තං උපසඞ්කමිත්වා ‘‘අච්ඡරියං භන්තෙ, අබ්භුතං භන්තෙ, යාව බහුකතඤ්ච මෙ භන්තෙ භගවති පෙමඤ්ච ගාරවො ච හිරී ච ඔත්තප්පඤ්චාති එවමාදිකං වචනං අවොච. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘සාධු සාධු උදායි එසො හි තෙ උදායි මග්ගො පටිලද්ධො. යො තෙ භාවිතො බහුලීකතො, තථා තථා විහරන්තං තථත්තාය උපනෙස්සති, යථා ත්වං ‘ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්රහ්මචරියං, කතං කරණීයං, නාපරං ඉත්ථත්තායා’ති පජානිස්සතී’’ති. එවං ඛො භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – සතිපට්ඨානසංයුත්තෙ ¶ ආවුසො පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහක මහාථෙරෙහි දුතියං සංගීතං සතිසුත්තං භගවතා කත්ථ කං කාරබ්භ කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – වෙසාලියං භන්තෙ අම්බපාලිවනෙ සම්බහුලෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ‘‘සතො භික්ඛවෙ භික්ඛු විහරෙය්ය සම්පජානො අයං වො අම්හාකං අනුසාසනී’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි චතුත්ථං සංගීතං සාලසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – කොසලෙසු භන්තෙ සාලායනාම කෙසලානං බ්රාහ්මණගාමෙ සම්බහුලෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ‘‘යෙ තෙ භික්ඛවෙ භික්ඛූ නවා අචිරපබ්බජිතා අධුනාගතා ඉමං ධම්මවිනයං, තෙ වො භික්ඛවෙ භික්ඛූ චතුන්නං සතිපට්ඨානානං භාවනාය සමාදපෙතබ්බා නිවෙසෙතබ්බා පතිට්ඨාපෙතබ්බා’’ති එවමාදිනා භන්තෙ භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි ඡට්ඨං සංගීතං සකුණග්ඝිසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සාවත්ථියං භන්තෙ සම්බහුලෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ‘‘භූතපුබ්බං භික්ඛවෙ සකුණග්ඝි ලාපං සකුණං සහසා අජ්ඣප්පත්තා අග්ගහෙසි. අථ ඛො භික්ඛවෙ ලාපො සකුණො සකුණග්ඝියා හරියමානො එවං පරිදෙවසි මයමෙවම්හ අලක්ඛිකා, මයං අප්පපුඤ්ඤා, යෙ මයං අගොචරෙ චරිම්හ පරවිසයෙ, සචෙජ්ජ මයං ගොචරෙ චරෙය්යාම සකෙ පෙත්තිකෙ විසයෙ, න ම්යාහං සකුණග්ඝි අලං අභවිස්ස යදිදං යුද්ධායා’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

මයමෙවම්හ ¶ අලක්ඛිකා, මයං අප්පපුඤ්ඤා.

කො පන තෙ ලාප ගොචරො සකො පෙත්තිකො විසයො.

යදිදං නඞ්ගලකට්ඨකරණං ලෙඩ්ඩුට්ඨානං.

එහි ¶ ඛො දානි මෙ සකුණග්ඝි, එහි ඛො දානි මෙ සකුණග්ඝි,

(දාරුගුළොවිය විනිවත්තිත්වා තස්සෙව ලෙඩ්ඩුස්ස අන්තරෙ පච්චුපාදි. අට්ඨකථා)

එවඤ්හි තං භික්ඛවෙ හොති යො අගොචරෙ චරති පරවිසයෙ.

තස්මාතිහ ¶ භික්ඛවෙ මා අගොචරෙ චරිත්ථ පරවිසයෙ.

ගොචරෙ භික්ඛවෙ චරථ සකෙ පෙත්තිකෙ විසයෙ.

ගොචරෙ භික්ඛවෙ චරතං සකෙ පෙත්තිකෙ විසයෙ න ලච්ඡති මාරො ඔතාරං, න ලච්ඡති මාරො ආරම්මණං.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි දසමං සංගීතං භික්ඛුනුපස්සයසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සාවත්ථියං භන්තෙ ආයස්මන්තං ආනන්දත්ථෙරං ආරබ්භ භාසිතං. ආයස්මා භන්තෙ ආනන්දො යාවත්තකො අහොසි භික්ඛුනීහි සද්ධිං කථාසල්ලාපො තං සබ්බං භගවතො ආරොචෙසි. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘එවමෙතං ආනන්ද, එවමෙතං ආනන්ද, යොහි කොචි ආනන්ද භික්ඛු වා භික්ඛුනී වා චතූසු සතිපට්ඨානෙසු සුප්පතිට්ඨිතචිත්තො විහරති, තස්සෙතං පාටිකඞ්ඛං උළාරං පුබ්බෙනාපරං විසෙසං සඤ්ජානිස්සතී’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො දුතියෙ නාලන්දවග්ගෙ පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි තතියං සංගීතං චුන්දසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සාවත්ථියං භන්තෙ ආයස්මන්තංයෙව ආනන්දත්ථෙරං ආරබ්භ භාසිතං. ආයස්මා භන්තෙ ආනන්දත්ථෙරො චුන්දෙන සමණුද්දෙසෙන සද්ධිං යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි. උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො භන්තෙ ආයස්මා ආනන්දො භගවන්තං එතදවොච ‘‘අයං භන්තෙ චුන්දො සමණුද්දෙසො එවමාහ ‘ආයස්මා භන්තෙ සාරිපුත්තො පරිනිබ්බුතො, ඉදමස්ස පත්තචීවර’න්ති. අපි ච මෙ භන්තෙ මධුරකජාතො විය කායො, දිසාපි මෙ න පක්ඛායන්ති, ධම්මාපි මං නප්පටිභන්ති ‘ආයස්මා සාරිපුත්තො පරිනිබ්බුතො’ති සුත්වා’’ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘කිං නු ඛො තෙ ආනන්ද සාරිපුත්තො සීලක්ඛන්ධං වා ආදාය පරිනිබ්බුතො, සමාධික්ඛන්ධං වා, පඤ්ඤාක්ඛන්ධංවා, විමුත්තික්ඛන්ධංවා, විමුත්තිඤාණදස්සනක්ඛන්ධං වා ආදාය පරිනිබ්බුතො’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

අයං ¶ භන්තෙ චුන්දොසමණුද්දෙසො එවමාහ.

තස්මාතිහානන්ද ¶ අත්තදීපා විහරථ අත්තසරණා අනඤ්ඤසරණා ධම්මදීපා ධම්මසරණා අනඤ්ඤසරණා.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි පඤ්චමං සංගීතං බාහියසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සාවත්ථියං භන්තෙ ආයස්මන්තං බාහියං ආරබ්භ භාසිතං. ආයස්මා භන්තෙ බාහියො භගවන්තං එතදවොච ‘‘සාධු මෙ භන්තෙ භගවා සංඛිත්තෙන ධම්මං දෙසෙතු, යමහං භගවතො ධම්මං සුත්වා එකො වූපකට්ඨො අප්පමත්තො ආතාපී පහිතත්තො විහරෙය්ය’’න්ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘තස්මාතිහ ත්වං බාහිය ආදිමෙව විසොධෙහි කුසලෙසු ධම්මෙසු. කො චාදිකුසලානං ධම්මානං, සීලඤ්ච සුවිසුද්ධං දිට්ඨිච උජුකා’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො තතියෙ සීලට්ඨිතිවග්ගෙ පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි දුතියං සංගීතං චිරට්ඨිතිසුත්තං කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කෙන කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – පාටලිපුත්තෙ භන්තෙ ආයස්මන්තං භද්දං ආරබ්භ ආයස්මතා ආනන්දත්ථෙරෙන ධම්මභණ්ඩාගාරිකෙන භාසිතං. ආයස්මා භන්තෙ භද්දො සායන්හසමයං පටිසල්ලානා වුට්ඨිතො යෙනායස්මා ආනන්දො තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං ආනන්දං එතදවොච ‘‘කො නු ඛො ආවුසො ආනන්ද හෙතු කො පච්චයො, යෙන තථාගතෙ පරිනිබ්බුතෙ සද්ධම්මො න චිරට්ඨිතිකො හොති, කො පනාවුසො ආනන්ද හෙතු කො පච්චයො, යෙන තථාගතෙ පරිනිබ්බුතෙ සද්ධම්මො චිරට්ඨිතිකො හොතී’’ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘සාධු සාධු ආවුසො භද්ද, භද්දකො ඛො තෙ ආවුසො භද්ද උම්මඞ්ගො’’ති එවමාදිනා ආයස්මතා ආනන්දත්ථෙරෙන ධම්මභණ්ඩාගාරිකෙන භාසිතං.

භද්දකො ¶ තෙ ආවුසො භද්ද උම්මඞ්ගො.

‘‘චතුන්නං ¶ ඛො ආවුසො සතිපට්ඨානානං අභාවිතත්තා අබහුලීකතත්තා තථාගතෙ පරිනිබ්බුතෙ සද්ධම්මො න චිරට්ඨිතිකො හොතී’’ –

පුච්ඡා – තස්සාවුසො භගවතා අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස පාවචනසමුදයභූතාය මහාවග්ගපාළියා සතිපට්ඨානසංයුත්තෙ සීලට්ඨිතිවග්ගෙ නවමං සිරිවඩ්ඪසුත්තං කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කෙන කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – රාජගහෙ භන්තෙ සිරිවඩ්ඪං ගහපතිං ආරබ්භ ආයස්මතා ආනන්දත්ථෙරෙන ධම්මභණ්ඩාගාරිකෙන භාසිතං. සිරිවඩ්ඪො භන්තෙ ගහපති ආබාධිකො හොති දුක්ඛිතො බාළ්හගිලානො. අථඛො භන්තෙ ආයස්මා ආනන්දො යෙනසිරිවඩ්ඪස්ස ගහපතිස්ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි ¶ . නිසජ්ජ ඛො ආයස්මා ආනන්දො සිරිවඩ්ඪං ගහපතිං එතදවොච ‘‘කච්චි තෙ ගහපති ඛමනීයං, කච්චි යාපනීයං, කච්චි දුක්ඛා වෙදනා පටික්කමන්ති නො අභික්කමන්ති, පටික්කමොසානං පඤ්ඤායති නො අභික්කමො’’ති. න මෙ භන්තෙ ඛමනීයං, න යාපනීයං, බාළ්හා මෙ දුක්ඛා වෙදනා අභික්කමන්ති නො පටික්කමන්ති, අභික්කමොසානං පඤ්ඤායති නො පටික්කමො’’ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘තස්මාතිහ තෙ ගහපති එවං සික්ඛිතබ්බං ‘කායෙ කායානුපස්සී විහරිස්සාමි ආතාපී සම්පජානො සතිමා විනෙය්ය ලොකෙ අභිජ්ඣා දොමනස්සං. වෙදනාසු. චිත්තෙ. ධම්මෙසු ධම්මානුපස්සී විහරිස්සාමි ආතාපී සම්පජානො සතිමා විනෙය්ය ලොකෙ අභිජ්ඣා දොමනස්ස’න්ති. එවඤ්හි තෙ ගහපති සික්ඛිතබ්බ’’න්ති. එවං ඛො ආයස්මතා ආනන්දත්ථෙරෙන ධම්මභණ්ඩාගාරිකෙන භාසිතං.

පුච්ඡා – ඉද්ධිපාදසංයුත්තෙ ¶ ආවුසො චතුත්ථං මොග්ගල්ලානසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සාවත්ථියං භන්තෙ සම්බහුලෙ භික්ඛූ ආරබ්භ භාසිතං. සම්බහුලා භන්තෙ භික්ඛූ හෙට්ඨාමිගාරමාතුපාසාදෙ විහරන්ති උද්ධතා උන්නළා චපලා මුඛරා විකිණ්ණවාචා මුට්ඨස්සතිනො අසම්පජානා අසමාහිතා භන්තචිත්තා පාකතින්ද්රියා. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ආයස්මන්තං මහාමොග්ගල්ලානං තෙ භික්ඛූ සංවෙජෙත්වා ‘‘කිං නු තුම්හෙ භික්ඛවෙ සංවිග්ගා ලොමහට්ඨජාතා එකමන්තං ඨිතා’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

අයඤ්ච මිගාරමාතුපාසාදො ගම්භීරනෙමො.

තුම්හෙව ¶ ඛො භික්ඛවෙ සංවෙජෙතුකාමෙන මොග්ගල්ලානෙන භික්ඛුනා පාදඞ්ගුට්ඨකෙන මිගාරමාතුපාසාදො සඞ්කම්පිතො සම්පකම්පිතො සම්පධාලිතො.

තං කිං මඤ්ඤථ භික්ඛවෙ, කතමෙසං ධම්මානං භාවිතත්තා බහුලීකතත්තා මොග්ගල්ලානො භික්ඛු එවං මහිද්ධිකො එවං මහානුභාවො.

පුච්ඡා – අනුරුද්ධසංයුත්තෙ ¶ ආවුසො පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි දසමං සංගීතං බාළ්හගිනානසුත්තං කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කෙන කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සාවත්ථියං භන්තෙ සම්බහුලෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ආයස්මතා අනුරුද්ධත්ථෙරෙන භාසිතං. සම්බහුලා භන්තෙ භික්ඛූ ආයස්මන්තං අනුරුද්ධං ආබාධිකං දුක්ඛිතං බාළ්හගිලානං එතදවොචුං ‘‘කතමෙනායස්මතො අනුරුද්ධස්ස විහාරෙන විහරතො උප්පන්නා සාරීරිකා දුක්ඛා වෙදනා චිත්තං න පරියාදාය තිට්ඨන්තී’’ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘චතූසු ඛො මෙ ආවුසො සතිපට්ඨානෙසු සුප්පතිට්ඨිතචිත්තස්ස විහරතො උප්පන්නා සාරීරිකා දුක්ඛා වෙදනා චිත්තං න පරියාදාය තිට්ඨන්තී’’ති එවමාදිනා ආයස්මතා අනුරුද්ධත්ථෙරෙන භාසිතං.

පුච්ඡා – ආනාපානසංයුත්තෙ ¶ ආවුසො පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි සත්තමං සංගීතං මහාකප්පිනසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සාවත්ථියං භන්තෙ සම්බහුලෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ‘‘පස්සථ නො තුම්හෙ භික්ඛවෙ එතස්ස භික්ඛුනො කායස්ස ඉඤ්ජිතත්තං වා ඵන්දිතබ්බං වා’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො දුතියවග්ගෙ පඨමං ඉච්ඡානඞ්ගලසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – ඉච්ඡානඞ්ගලෙ භන්තෙ සම්බහුලෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ‘‘සචෙ ඛො භික්ඛවෙ අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා එවං පුච්ඡෙය්යුං ‘කතමෙ නාවුසො විහාරෙන සමණො ගොතමො වස්සාවාසං බහුලං විහාසී’ති. එවං පුට්ඨා තුම්හෙ භික්ඛවෙ තෙසං අඤ්ඤතිත්ථියානං පරිබ්බාජකානං එවං බ්යාකරෙය්යාථ ආනාපානස්සතිසමාධිනා ඛො ආවුසො භගවා වස්සාවාසං බහුලං විහාසී’’ති එවමාදිනා භන්තෙ භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – සොතාපත්තිසංයුත්තෙ ¶ ආවුසො පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි පඨමං සංගීතං චක්කවත්තිරාජසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සාවත්ථියං භන්තෙ සම්බහුලෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ‘‘කිඤ්චාපි භික්ඛවෙ රාජා චක්කවත්තී චතුන්නං දීපානං ඉස්සරියාධිපච්චං රජ්ජං කාරෙත්වා කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජති දෙවානං තාවතිංසානං සහබ්යතං, සො තත්ථ නන්දනෙ වනෙ අච්ඡරාසඞ්ඝපරිවුතො දිබ්බෙහි ච පඤ්චහි කාමගුණෙහි සමප්පිතො සමඞ්ගීභූතො පරිචාරෙති සො චතූහි ධම්මෙහි අසමන්නාගතො, අථ ඛො සො අපරිමුත්තොව නිරයා, අපරිමුත්තො තිරච්ඡානයොනියා, අපරිමුත්තො පෙත්තිවිසයා, අපරිමුත්තො අපායදුග්ගතිවිනිපාතා’’ති එවමාදිනා භන්තෙ භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි තතියං සංගීතං දීඝාවුඋපාසකසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – රාජගහෙ ¶ භන්තෙ දීඝාවුං උපාසකං ආරබ්භ භාසිතං. භගවා භන්තෙ දීඝාවුං උපාසකං ආබාධිකං දුක්ඛිතං බාළ්හගිලානං එතදවොච ‘‘කච්චි තෙ දීඝාවු ඛමනීයං, කච්චි යාපනීයං, කච්චි දුක්ඛා වෙදනා පටික්කමන්ති නො අභික්කමන්ති, පටික්කමොසානං පඤ්ඤායති නො අභික්කමො’’ති. න මෙ භන්තෙ ඛමනීයං, න යාපනීයං බාළ්හා මෙ දුක්ඛා වෙදනා අභික්කමන්ති නො පටික්කමන්ති, අභික්කමොසානං පඤ්ඤායති නො පටික්කමොති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘තස්මාතිහ තෙ දීඝාවු එවං සික්ඛිතබ්බං බුද්ධෙ අවෙච්චප්පසාදෙන සමන්නාගතො භවිස්සාමී’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

යානිමානි ¶ භන්තෙ භගවතා චත්තාරි සොතාපත්තියඞ්ගානි දෙසිතානි, සංවිජ්ජන්තෙ තෙ ධම්මා මයි–

තස්මාතිහ ත්වං දීඝාවු ඉමෙසු චතූසු සොතාපත්තියඞ්ගෙසු පතිට්ඨාය ඡ විජ්ජාභාගියෙ ධම්මෙ උත්තරි භාවෙය්යාසි–

මා ¶ ත්වං තාත දීඝාවු එවං මනසාකාසි.

ඉඞ්ඝ ත්වං තාත දීඝාවු යදෙව තෙ භගවා ආහ, තදෙව ත්වං සාධුකං මනසිකරොහි.

පණ්ඩිතො ¶ භික්ඛවෙ දීඝාවු උපාසකො.

දීඝාවු භික්ඛවෙ උපාසකො පඤ්චන්නං ඔරම්භාගියානං සංයොජනානං පරික්ඛයා ඔපපාතිකො තත්ථ පරිනිබ්බායී අනාවත්තිධම්මො තස්මා ලොකා.

පුච්ඡා – තෙනාවුසො භගවතා…පෙ… සම්මාසම්බුද්ධෙන සොතාපත්තිසංයුත්තෙ සත්තමං සංගීතං වෙළුද්වාරෙය්යසුත්තං කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – කොසලෙසු භන්තෙ වෙළුද්වාරෙ නාම කොසලානං බ්රාහ්මණ ගාමෙ වෙළුද්වාරෙය්යකෙ බ්රාහ්මණගහපතිකෙ ආරබ්භ භාසිතං.

වෙළුද්වාරෙය්යකා ¶ භන්තෙ බ්රාහ්මණගහපතිකා භගවන්තං එතදවොචුං ‘‘මයං භො ගොතම එවංකාමා එවංඡන්දා එවංඅධිප්පායා පුත්තසම්බාධසයනං අජ්ඣාවසෙය්යාම…පෙ… ජාතරූපරජතං සාදියෙය්යාම, කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජෙය්යාම, තෙසං නො භවං ගොතමො අම්හාකං එවංකාමානං එවංඡන්දානං එවංඅධිප්පායානං තථා දම්මං දෙසෙතු, යථා මයං පුත්තසම්බාධසයනං අජ්ඣාවසෙය්යාම…පෙ… කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජෙය්යාමා’’ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘අත්තූපනායිකං වො ගහපතයො ධම්මපරියායං දෙසෙස්සාමි, තං සුණාථ සාධුකං මනසි කරොථ, භාසිස්සාමී’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො තතියෙ සරණානිවග්ගෙ පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි පඨමං සංගීතං පඨමමහානාමසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සක්කෙසු ¶ භන්තෙ කපිලවත්ථුස්මිං නිග්රොධාරාමෙ මහානාමං සක්කං ආරබ්භ භාසිතං. මහානාමො භන්තෙ සක්කො භගවන්තං එතදවොච ‘‘ඉදං භන්තෙ කපිලවත්ථු ඉද්ධඤ්චෙව ඵීතඤ්ච බාහුජඤ්ඤං ආකිණ්ණමනුස්සං සම්බාධබ්යූහං, සො ඛ්වාහං භන්තෙ භගවන්තං වා පයිරුපාසිත්වා මනොභාවනීයෙ වා භික්ඛූ සායන්හසමයං කපිලවත්ථුං පවිසන්තො භන්තෙනපි හත්ථිනා සමාගච්ඡාමි, භන්තෙනපි අස්සෙන සමාගච්ඡාමි, භන්තෙනපි රථෙන සමාගච්ඡාමි, භන්තෙනපි සකටෙන සමාගච්ඡාමි, භන්තෙනපි පුරිසෙන සමාගච්ඡාමි, තස්ස මය්හං භන්තෙ තස්මිං සමයෙ මුස්සතෙව භගවන්තං ආරබ්භ සති, මුස්සති ධම්මං ආරබ්භ සති, මුස්සති සඞ්ඝං ආරබ්භ සති, තස්ස මය්හං භන්තෙ එවං හොති ඉමම්හි චාහං සමයෙ කාලං කරෙය්යං, කා මය්හං ගති, කො අභිසම්පරායො’’ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘මා භායි මහානාම, මා භායි මහානාම, අපාපකං තෙ මරණං භවිස්සති අපාපිකා කාලං කිරියා’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි පඤ්චමං සංගීතං දුතියසරණානිසක්කසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සක්කෙසු භන්තෙ කපිලවත්ථුස්මිං නිග්රොධාරාමෙ මහානාමංයෙව සක්කං ආරබ්භ භාසිතං.

මහානාමො භන්තෙ සක්කො භගවන්තං එතදවොච ‘‘ඉධ භන්තෙ සරණානි සක්කො කාලඞ්කතො, සො භගවතා බ්යාකතො ‘සොතාපන්නො අවිනිපාතධම්මො නියතො සම්බොධිපරායණො’ති. තත්ර සුදං භන්තෙ සම්බහුලා සක්කා සඞ්ගම්ම සමාගම්ම උජ්ඣායන්ති ඛීයන්ති විපාචෙන්ති ‘අච්ඡරියං වත භො, අබ්භුතං වත

භො ¶ , එත්ථ දානි කො න සොතාපන්නො භවිස්සති, යත්ර හි නාම සරණානි සක්කො කාලඞ්කතො, සො භගවතා බ්යාකතො ‘සොතාපන්නො අවිනිපාතධම්මො නියතො සම්බොධිපරායණො’ති, සරණානි සක්කො සික්ඛාය අපරිපූරකාරී අහොසී’’ති තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘යො සො මහානාම දීඝරත්තං උපාසකො බුද්ධං සරණං ගතො, ධම්මං සරණං ගතො, සඞ්ඝං සරණං ගතො, සො කථං විනිපාතං ගච්ඡෙය්යා’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි ඡට්ඨං සංගීතං පඨමඅනාථපිණ්ඩිකසුත්තං කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කෙන කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සාවත්ථියං භන්තෙ අනාථපිණ්ඩිකං ගහපතිං ආරබ්භ ආයස්මතා සාරිපුත්තත්ථෙරෙන ධම්මසෙනාපතිනා භාසිතං.

ආයස්මා භන්තෙ සාරිපුත්තත්ථෙරො ආයස්මතා ආනන්දත්ථෙරෙන පච්ඡාසමණෙන සද්ධිං යෙන අනාථපිණ්ඩිකස්ස ගහපතිස්ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි, නිසජ්ජ ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො අනාථපිණ්ඩිකං ගහපතිං ආබාධිකං දුක්ඛිතං බාළ්හගිලානං එතදවොච ‘‘කච්චි තෙ ගහපති ඛමනීයං කච්චි යාපනීයං, කච්චි දුක්ඛා වෙදනා පටික්කමන්ති, නො අභික්කමන්ති, පටික්කමොසානං පඤ්ඤායති, නො අභික්කමො’’ති, න මෙ භන්තෙ ඛමනීයං, න යාපනීයං, බාළ්හා මෙ දුක්ඛා වෙදනා අභික්කමන්ති, නො පටික්කමන්ති, අභික්කමොසානං පඤ්ඤායති, නො පටික්කමොති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘යථා රූපෙන ඛො ගහපති බුද්ධෙ අප්පසාදෙන සමන්නාගතො අස්සුතවා පුථුජ්ජනො කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නියරං උපපජ්ජති තථාරූපො තෙ බුද්ධෙ අප්පසාදො නත්ථි, අත්ථි ච ඛො තෙ ගහපති බුද්ධෙ අවෙච්චප්පසාදො ‘ඉතිපි සො භගවා අරහං සම්මාසම්බුද්ධො…පෙ… භගවා’ති තඤ්ච පන තෙ බුද්ධෙ අවෙච්චප්පසාදං අත්තනි සමනුපස්සතො ඨානසො වෙදනා පටිප්පස්සම්භෙය්යා’’ති එවමාදිනා ආයස්මතා සාරිපුත්තත්ථෙරෙන ධම්මසෙනාපතිනා භාසිතං.

යස්ස ¶ සද්ධා තථාගතෙ, අචලා සුප්පතිට්ඨිතා;

සීලඤ්ච යස්ස කල්යාණං, අරියකන්තං පසංසිතං.

සඞ්ඝෙ පසාදො යස්සත්ථි, උජුභූතඤ්ච දස්සනං;

අදලිද්දොති තං ආහු, අමොඝං තස්ස ජීවිතං.

තස්මා සද්ධඤ්ච සීලඤ්ච, පසාදං ධම්මදස්සනං;

අනුයුඤ්ජෙථ මෙධාවී, සරං බුද්ධානසාසනං.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ආවුසො පුඤ්ඤාභිසන්දවග්ගො පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි සත්තමං සංගීතං මහානාමසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සක්කෙසු ¶ භන්තෙ කපිලවත්ථුස්මිං මහානාමං සක්කං ආරබ්භ භාසිතං.

මහානාමො භන්තෙ සක්කො භගවන්තං එතදවොච ‘‘කිත්තාවතා නු ඛො භන්තෙ උපාසකො හොතී’’ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘යතො ඛො මහානාම බුද්ධං සරණං ගතො හොති, ධම්මං සරණං ගතො හොති, සඞ්ඝං සරණං ගතො හොතී’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

කිත්තාවතා නු ඛො භන්තෙ උපාසකො හොති.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි නවමං සංගීතං කාළිගොධසුත්තං භගවතා කත්ථ කං කාරබ්භ කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සක්කෙසු භන්තෙ කාළිගොධං නාම සාකියානිං ආරබ්භ ‘‘චතූහි ඛො ගොධෙ ධම්මෙහි සමන්නාගතා අරියසාවිකා සොතාපන්නා හොති අවිනිපාතධම්මා නියතා සම්බොධිපරායණා’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

ලාභා ¶ තෙ ගොධෙ, සුලද්ධං තෙ ගොධෙ, සොතාපත්තිඵලං තයා ගොධෙ –

පුච්ඡා – තෙනාවුසො ජානතා…පෙ… සම්මාසම්බුද්ධෙන සොතාපත්තිසංයුත්තෙ පුඤ්ඤාභිසන්දවග්ගෙ දසමං නන්දියසක්කසුත්තං කත්ථ කං ආරබ්භ කිස්මිං වත්ථුස්මිං කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සක්කෙසු භන්තෙ කපිලවත්ථුස්මිං නිග්රොධාරාමෙ නන්දියං සක්කං ආරබ්භ භාසිතං. නන්දියො භන්තෙ සක්කො භගවන්තං එතදවොච ‘‘යස්සෙව නු ඛො භන්තෙ අරියසාවකස්ස චත්තාරි සොතාපත්තියඞ්ගානි සබ්බෙන සබ්බං සබ්බථාසබ්බං නත්ථි, ස්වෙව නු ඛො භන්තෙ අරියසාවකො පමාදවිහාරී’’ති. තස්මිං භන්තෙ වත්ථුස්මිං ‘‘යස්ස ඛො නන්දිය චත්තාරි සොතාපත්තියඞ්ගානි සබ්බෙනසබ්බං සබ්බථාසබ්බං නත්ථි, තමහං බාහිරො පුථුජ්ජනපක්ඛෙ ඨිතොති වදාමී’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – සච්චසංයුත්තෙ ¶ ආවුසො පොරාණකෙහි ධම්මසංගායකමහාථෙරෙහි දසමං සංගීතං තිරච්ඡානකථාසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සාවත්ථියං භන්තෙ සම්බහුලෙ භික්ඛූ ආරබ්භ මා භික්ඛවෙ අනෙකවිහිතං තිරච්ඡානකථං කථෙය්යාථ. සෙය්යථිදං, රාජකථං චොරකථං මහාමත්තකථං සෙනාකථං භයකථං යුද්ධකථං අන්නකථං පානකථං වත්ථකථං සයනකථං එවමාදිනා භන්තෙ භගවතා භාසිතං.

තස්මාතිහ ¶ භික්ඛවෙ ඉදං දුක්ඛන්ති යොගො කරණීයො…පෙ… අයං දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදාති යොගො කරණීයො.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ආවුසො ධම්මචක්කප්පවත්තනවග්ගෙ පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි පඨමං සංගීතං ධම්මචක්කපවත්තනසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – බාරාණසියං භන්තෙ ඉසිපතනෙ මිගදායෙ පඤ්චවග්ගියෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ‘‘ද්වෙ මෙ භික්ඛවෙ අන්තා පබ්බජිතෙන නසෙවිතබ්බා. කතමෙ ද්වෙ, යො චායං කාමෙසු කාමසුඛල්ලිකානුයොගො හීනො ගම්මො පොථුජ්ජනිකො අනරියො අනත්ථසංහිතො, යො චායං අත්තකිලමථානුයොගො ¶ දුක්ඛො අනරියො අනත්ථසංහිතො, එතෙ ඛො භික්ඛවෙ උභො අන්තෙ අනුපගම්ම මජ්ඣිමාපටිපදා තථාගතෙන අභිසම්බුද්ධා’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො කොටිගාමවග්ගෙ පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි පඤ්චමං සංගීතං ආසවක්ඛයසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – සාවත්ථියං භන්තෙ සම්බහුලෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ‘‘ජානතොහං භික්ඛවෙ පස්සතො ආසවානං ඛයං වදාමි, නො අජානතො අපස්සතො. කිඤ්ච භික්ඛවෙ ජානතො පස්සතො ආසවානං ඛයො හොති, ඉදං දුක්ඛන්ති භික්ඛවෙ ජානතො පස්සතො ආසවානං ඛයො හොති, අයං දුක්ඛසමුදයොති, අයං දුක්ඛනිරොධොති, අයං දුක්ඛනිරොධගාමිනීපටිපදාති ජානතො පස්සතො ආසවානං ඛයො හොති. එවං ඛො භික්ඛවෙ ජානතො එවං පස්සතො ආසවානං ඛයො හොති. තස්මාතිහ භික්ඛවෙ ‘‘ඉදං දුක්ඛ’’න්ති යොගො කරණීයො, අයං දුක්ඛසමුදයොති, අයං දුක්ඛනිරොධොති, අයං දුක්ඛනිරොධගාමිනීපටිපදාති යොගො කරණීයො’’ති එවං ඛො භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො සීසපාවනවග්ගෙ පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි පඨමං සංගීතං සීසපාවනසුත්තං භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කථඤ්ච භාසිතං.

විස්සජ්ජනා – කොසම්බියං ¶ භන්තෙ සීසපාවනෙ සම්බහුලෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ‘‘තං කිං මඤ්ඤථ භික්ඛවෙ, කතමං නුඛො බහුතරං යානි වා මයා පරිත්තානි සීසපාපණ්ණානි පාණිනා ගහිතානි යදිදං උපරි සීසපාවනෙ’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතං.

පුච්ඡා – තත්ථෙව ¶ ආවුසො පොරාණකෙහි ධම්මසංගාහකමහාථෙරෙහි පරියොසානභාවෙන සංගීතො පඤ්චගතිපෙය්යාලවග්ගෙ, භගවතා කත්ථ කං ආරබ්භ කථඤ්ච භාසිතො.

විස්සජ්ජනා – වෙසාලියං භන්තෙ සම්බහුලෙ භික්ඛූ ආරබ්භ ‘‘තං කිං මඤ්ඤථ භික්ඛවෙ, කතමං නු ඛො බහුතරං, යො වායං මයා පරිත්තො නඛසිඛායං පංසු ආරොපිතො, අයං වා මහාපථවී’’ති එවමාදිනා භගවතා භාසිතො.

පුච්ඡා – කෙ ¶ ආවුසො සික්ඛන්ති.

විස්සජ්ජනා – සෙක්ඛා ච භන්තෙ පුථුජ්ජනකල්යාණකා ච සික්ඛන්ති.

පුච්ඡා – කෙ ¶ ආවුසො සික්ඛිතසික්ඛා.

විස්සජ්ජනා – අරහන්තො භන්තෙ සික්ඛිතසික්ඛා.

විස්සජ්ජනා – සික්ඛාකාමෙසු භන්තෙ ඨිතං.

විස්සජ්ජනා – යෙසං භන්තෙ වත්තති තෙ ධාරෙන්ති.

විස්සජ්ජනා – භගවතො භන්තෙ වචනං අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස.

විස්සජ්ජනා – පරම්පරාය භන්තෙ ආභතං.