📜
චාරිත්ත-නිද්දෙස
අත්තා ¶ හි අත්තනො නාථො,
කො හි නාථො පරො සියා;
අත්තනා හි සුදන්තෙන,
නාථං ලභති දුල්ලභං.
අත්තානඤ්චෙ ¶ පියං ජඤ්ඤා,
රක්ඛෙය්ය නං සුරක්ඛිතං;
තිණ්ණමඤ්ඤතරං යාමං,
පටිජග්ගෙය්ය පණ්ඩිතො.
අත්තනා ¶ කුරුතෙ ලක්ඛිං,
අ-ලක්ඛිං කුරුතෙත්තනා;
න හි ලක්ඛිං අ-ලක්ඛිං වා,
අඤ්ඤො අඤ්ඤස්ස කාරකො.
න ¶ පීළිතා අත්ත-දුක්ඛෙන ධීරා,
සුඛප්ඵලං කම්මං පරිච්චජන්ති;
සම්මොහිතාවාපි සුඛෙන මත්තා,
න පාප-කම්මඤ්ච සමාචරන්ති.
යො ¶ නෙව නින්දං නප්පසංසං,
ආදියති ගරහං නොපි පූජං;
සිරීච ලක්ඛීච අපෙති තම්හා,
ආපො සුවුට්ඨීව යථා ථලම්හා.
සාධු ¶ ධම්මරුචි රාජා,
සාධු පඤ්ඤාණවා නරො;
සාධු මිත්තානම-ද්දුබ්භො,
පාපස්ස අ-කරං සුඛං.
කල්යාණකාරී ¶ කල්යාණං,
පාපකාරී ච පාපකං;
යාදිසං වපත්තෙ බීජං,
තාදිසං වහතෙ ඵලං.
ජීවං ¶ පඤ්ඤාය රක්ඛෙය්ය,
ධනං කම්මෙන රක්ඛයෙ;
එවං හ්යරොගො සුඛිතො,
පොරාණක-වචො ඉදං.
අනුපුබ්බෙන ¶ මෙධාවී,
ථොකං ථොකං ඛණෙ ඛණෙ;
කම්මාරො රජතස්සෙව,
නිද්දමෙ මලමත්තනො.
වාචානුරක්ඛී ¶ මනසා සුසංවුතො,
කායෙන ච නාකුසලං කයිරා;
එතෙතයො කම්මපථෙවිසොධයෙ,
ආරාධයෙ මග්ගමිසි-ප්පවෙදිතං.
අ-සන්තෙ ¶ නොපසෙවෙය්ය,
සන්තෙ සෙවෙය්ය පණ්ඩිතො;
අ-සන්තො නිරයං යන්ති,
සන්තො පාපෙන්ති සුග්ගතිං.
අ-කරොන්තොපි ¶ චෙ පාපං,
කරොන්තං මුපසෙවති;
සඞ්කියො හොති පාපස්මිං,
අ-වණ්ණො චස්ස රූහති.
සඞ්ඝාගතො ¶ අනිට්ඨෙහි,
අම්බොපි මධුරප්ඵලො;
තිත්තපුබ්බොව පා එව,
මනුස්සො තු ස-ජීවකො.
නිහීන-සෙවිතො ¶ පොසො,
නිහීයති ච සබ්බදා;
කදාචි න ච හායෙථ,
තුල්යසෙවීපි අත්තනා.
වණ්ණ-ගන්ධ-රසොපෙතො ¶ ,
අම්බොයං අහුවා පුරෙ;
තමෙව පූජං ලභමානො;
කෙනම්බො කටුකප්ඵලො.
පුචිමන්ද-පරිවාරො ¶ ,
අම්බො තෙ දධිවාහන;
මූලං මූලෙන සංසට්ඨං,
සාඛා සාඛං නිසෙවරෙ;
අසාත්ත-සන්නිවාසෙන,
තෙනම්බො කටුකප්ඵලො.
පාමොක්ඛ-භජනං ¶ ඛිප්පං,
අත්ථ-කාමො සු-වුඩ්ඪියං;
භජෙ උත්තරි අත්තනා,
තස්මා උදෙති පණ්ඩිතො.
කාචො ¶ කඤ්චන-සංසග්ගා,
ධත්තෙ මාර-කතිං ජුතිං;
තථා සංසන්නිධානෙන,
මූළ්හො යාති පවීණතං.
කීටොපි ¶ සුමනො-සඞ්ගා,
ආරොහති සතං සිරො;
අස්මාපි යාති දෙවත්වං,
මහබ්භි සුප්පතිට්ඨිතො.
සබ්භිරෙව ¶ සමාසෙථ,
සබ්භි කුබ්බෙථ සන්ධවං;
සතං සද්ධම්මමඤ්ඤාය,
පඤ්ඤං ලභති නාඤ්ඤතො.
සබ්භිරෙව ¶ සමාසෙථ,
සබ්භි කුබ්බෙථ සන්ධවං;
සතං සද්ධම්මමඤ්ඤාය,
සබ්බ-දුක්ඛා පමුච්චත්ති.
සකිංදෙව ¶ කුලපුත්ත,
සබ්භි හොති සමාගමො;
සා නං සඞ්ගති පාලෙති,
නාසබ්භි බහු සඞ්ගමො.
සෙය්යො ¶ අ-මිත්තො මෙධාවී,
යඤ්චෙ බාලානුකම්පකො.
සීලවන්තං ¶ පඤ්ඤවන්තං,
දිවා නිස්සය-දායකං;
බහුස්සුතං ගවෙසන්තො,
භජෙය්ය අත්ථ-මාමකො.
පාප-මිත්තෙ ¶ විවජ්ජෙත්වා,
භජෙය්යුත්තම-පුග්ගලං;
ඔවාදෙ චස්ස තිට්ඨෙය්ය,
පත්ථෙන්තො අ-චලං සුඛං.
න ¶ භජෙ පාපකෙ මිත්තෙ,
න භජෙ පුරිසාධමෙ;
භජෙථ මිත්ත්තෙ කල්යාණෙ,
භජෙථ පුරිසුත්තමෙ.
අනවජ්ජං ¶ මුඛම්බොජ,
මනවජ්ජා ච භාරතී;
අලඞ්කතාව සොභන්තෙ,
කිංසු තෙ නිරලඞ්කතා.
න ¶ හි වණ්ණෙන සම්පන්නා,
මඤ්ජුකා පිය-දස්සිනා;
ඛරා වාචා පියා හොති,
අස්මිං ලොකෙ පරම්හි ච.
නනු ¶ පස්සසිමං කාළිං,
දුබ්බණ්ණං තිලකාහතං;
කොලිලං සණ්හ-වාචෙන,
බහූනං පාණිනං පියං.
තස්මා ¶ සඛිල-වාචාය,
මන්ත-භාණී අනුද්ධතො;
අත්ථං ධම්මඤ්ච දීපෙති,
මධුරං තස්ස භාසිතං.
තමෙව ¶ වාචං භාසෙය්ය,
යා සත්තානං න තාපයෙ;
පරෙ ච න විහිංසෙය්ය,
සා වෙ වාචා සුභාසිතා.
පියං ¶ වාචංව භාසෙය්ය,
යා වාචා පටිනන්දිතා;
යං අනාදාය පාපානි;
පරෙසං භාසතෙ පියං.
සච්චං ¶ වෙ අමතා වාචා,
එස ධම්මො සනන්තනො;
සච්චෙ අත්ථෙ ච ධම්මෙ ච,
ආහු සන්තො පතිට්ඨිතා.
සුභාසිතඤ්ච ¶ ධම්මඤ්ච,
පියඤ්ච සච්චමෙව ච;
චතු-අඞ්ගෙහි සම්පන්නං,
වාචං භාසෙය්ය පණ්ඩිතො.
මනාපමෙව ¶ භාසෙය්ය,
නාමනාපං කුදාචනං;
මනාපං භාසමානස්ස,
සිද්ධං පියොසධං භවෙ.
යං ¶ වදෙය්ය තං කරෙය්ය,
යං න වදෙ න තං කරෙ;
අ-කරොන්තං භාසමානං,
පරිජානන්ති පණ්ඩිතා.
රහොවාදං ¶ න භාසෙය්ය,
න සම්මුඛා ඛිණං භණෙ;
අ-තරමානොව භණෙය්ය,
තරමානොව නො භණෙ.
මාවොච ¶ ඵරුසං කිඤ්චි,
වුත්තා පටිවදෙය්යුං තං;
දුක්ඛා හි සාරම්භකථා,
පටිදණ්ඩා ඵුසෙය්යුං තං.
සක-යුත්තං ¶ කරෙ කම්මං,
සක-යුත්තං වචිං භණෙ;
අ-යුත්තකෙ ධනං නට්ඨං,
අ-යුත්තෙ ජීවිතං ඛයෙ.
යෙ ¶ වුඩ්ඪමපචායන්ති,
නරා ධම්මස්ස ධකාවිදා;
දිට්ඨෙ ධම්මෙව පාසංසා,
සම්පරායෙ ච සුග්ගතිං.
පොරී-කථං-ව ¶ භාසෙය්ය,
යුත්තා කථා හි පූරිනො;
භාති-මත්තඤ්ච භාතාති,
පිතු-මත්තං පිතා ඉති.
දානඤ්ච ¶ පිය-වජ්ජඤ්ච,
අත්ථ-චරියා ච යා ඉධ;
සමානත්තතා ධම්මෙස,
තත්ථ තත්ථ යථාරහං.
සකිං ¶ වදන්ති රාජානො,
සකිං සමණ-බ්රාහ්මණා;
සකිංව පුරිසා ලොකෙ,
එසධම්මො සනන්තනො.
එක-වාචංව ¶ ද්වෙවාචං,
භණෙය්ය අනුකම්පකො;
තදුත්තරි න භාසෙය්ය,
දාසොවය්යස්ස සන්තිකෙ.
තස්සෙව ¶ තෙන පාපියො,
යො කුද්ධං පටිකුජ්ඣත්ති;
කුද්ධං අ-පටිකුජ්ඣන්තො,
සඞ්ගාමං ජෙති දුජ්ජයං.
උභින්නමත්ථං ¶ චරති,
අත්තනො ච පරස්ස ච;
පරං සංකුපිතං ඤත්වා,
යො සතො උපසම්මති.
අත්තානං ¶ රක්ඛන්තො පරං රක්ඛති,
පරං රක්ඛන්තො අත්තානං රක්ඛති.
සීල-සමාධි-පඤ්ඤානං ¶ ,
ඛන්තී පධාන-කාරණං;
සබ්බෙපි කුසලා ධම්මා,
ඛන්ත්යායත්තාව වඩ්ඪරෙ.
ඛමා-ඛග්ග-කරෙතස්ස ¶ ,
දුජ්ජනො කිං කරිස්සති;
අ-තිණෙ පතිතො වන්හි,
සයමෙවූපසම්මති.
සුස්සුසා ¶ සවණඤ්චෙව,
ගහණං ධාරණං තථා;
උහාපොහත්ථවිඤ්ඤාණං,
තත්ව-ඤ්ඤාණඤ්චධීගුණං.
යස්සෙතෙ ¶ චතුරො ධම්මා,
අත්ථි පොසෙසු පණ්ඩිත;
සච්චං ධම්මො ධීති චාගො,
දිට්ඨං සො අතිවත්තති.
වෙජ්ජො ¶ පුරොහිතො මන්තී,
වෙදඤ්ඤොත්ර චතුත්ථකො;
පභාත-කාලෙ දට්ඨබ්බා,
නිච්චං ස්ව-සීරිමිච්ඡතා.
මිත්තානං ¶ සන්තිකං ගච්ඡෙ,
කාලෙ න රත්තියං කිසං;
චෙ බහුං භිජ්ජෙ චිනිත්වා,
තං මිත්තෙසු සමාකරෙ.
න ¶ පරෙසං විලොමානි,
න පරෙසං කතාකතං;
අත්තනොව අවෙක්ඛෙය්ය,
කතානි අ-කතානි ච.
දෙස-ජාති-පුබ්බෙ-චරා ¶ ,
අනු-චරා ජනො කරෙ;
පරෙසං වෙධකං මායං,
තං ජානිත්වා සඛං කරෙ.
පරිත්තං ¶ දාරුමාරුය්හ,
යථා සීදෙ මහණ්ණවෙ;
එවං කුසීතමාගම්ම,
සාධු-ජීවීපි සීදති;
තස්මා තං පරිවජ්ජෙය්ය,
කුසීතං හීන-වීරියං.
අලසඤ්ච ¶ පමාදො ච,
අනුට්ඨානං අ-සංයමො;
නිද්දා තන්දි ච තෙ ඡිද්දෙ,
සබ්බසො තං විවජ්ජයෙ.
චජෙය්ය ¶ දුම්මිත්තං බාලං,
ආසීවිසංව මාණවො;
භඤ්ජෙය්ය පාපකං කම්මං,
නළාගාරංව කුඤ්ජරො.
න ¶ හි අඤ්ඤඤ්ඤ-චිත්තානං,
ඉත්ථීනං පුරිසාන වා;
නානාවීකත්වා සංසග්ගං,
තාදිසං පිච නාස්මසෙ.
නාස්මසෙ ¶ කත-පාපම්හි,
නාස්මසෙ අලික-වාදිනෙ;
නාස්මතෙ අත්තත්ථපඤ්ඤම්හි,
අත්ත-සන්තෙපි නාස්මතෙ.
ඝතාසනං ¶ කුඤ්ජරං කණ්හ-සප්පං,
මුද්ධා-භිසිත්තං පමදා ච සබ්බා;
එතෙ නරො නිච්චසතො භජෙථ,
තෙසං හවෙ දුබ්බිදූ සබ්බ-භාවො.
ඉත්ථීනං ¶ දුජ්ජනාන-ඤ්ච,
විස්සාසො නො-ප පජ්ජතෙ;
විසෙ සිඞ්ගිම්හි නදියං,
රොගෙ රාජ-කුලම්හි ච.
ඉත්ථි-ධුත්තො ¶ සුරා-ධුත්තො,
අක්ඛ-ධුත්තො ච යො නරො;
ලද්ධං ලද්ධං විනාසෙති,
තං පරාභවතො මුඛං.
පාප-මිත්තො ¶ පාප-සඛො,
පාප-ආචාර ගොචරො;
අස්මා ලොකා පරම්හා ච,
උභයා ධංසතෙ නරො.
මච්ඡෙරෙන ¶ යසං හතං,
කුප්පනෙන ගුණො හතො;
කූටෙන නස්සතෙ සච්චං,
ඛුද්දෙන ධම්ම-රක්ඛනං.
අක්ඛ-දෙවී ¶ ධනානි ච,
විනාසො හොති ආපදා;
ඨිති හතා පමාදො ච,
ද්විජං භික්ඛුඤ්ච නස්සති.
පෙසුඤ්ඤෙන ¶ කුලං හතං,
මානෙන හිතමත්තනො;
දුච්චරිතෙන මානුසො,
දලිද්දායාදරො හතො.
අ-මානනා ¶ යත්ථ සියා,
සන්තානංපි විමානනා;
හීන-සම්මානනාවාපි,
න තත්ථ වසතිං වසෙ.
යත්ථාලසො ¶ ච දක්ඛො ච,
සූරො භීරු ච පූජියා;
න තත්ථ සන්තො වසන්ති,
අ-විසෙස-කරෙ නරෙ.
නො ¶ චෙ අස්ස සකා-බුද්ධි,
විනයො වා සු-සික්ඛිතො;
වනෙ අන්ධ-මහිංසොව,
චරෙය්ය බහුකො ජනො.
ඵලං ¶ වෙ කදලිං හන්ති,
ඵලං වෙළුං ඵලං නළං;
සක්කාරො කා-පුරිසං හන්ති,
ගබ්භො අස්සතරිං යථා.
වජ්ජඤ්ච වජ්ජතො ඤත්වා,
අ-වජ්ජඤ්ච අ-වජ්ජතො;
සම්මාදිට්ඨි-සමාදානා,
සත්තා ගච්ඡන්ත්ති සුග්ගතිං.