📜

ථුපවංසො

නමො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස

යස්මිං සයිංසු ජිනධාතුවරා සමන්තා

ඡබ්බණ්ණ රංසි විසරෙහි සමුජ්ජලන්තා,

නිම්මාය ලොකහිතහෙතු ජිනස්ස රූපං

තං ථුපමබ්භුත තමං සිරසා නමිත්වා;

චක්ඛාමහං සකල ලොක හිතාවහස්ස

ථුපස්ස සබ්බ ජන නණ්දන කාරණස්ස,

වංසං සුරාසුර නරිණ්දවරෙහි නිච්චං

සම්පූජිතස්ස රතනුජ්ජල ථූපිකස්ස;

කිඤ්චාපි සො යතිජනෙන පුරාතනෙන

අත්වාය සීහළජනස්ස කතො පුරාපි,

වාක්කෙන සිහළභවෙන’භිසඞ්ඛමත්තා

අත්ථං න සාධහති සබ්බජනස්ස සම්මා;

යස්මා ච මාගධ නිරුත්තිකතොපි ථූප-

වංසො විරුද්ධනය සද්ද සමාකුලො සො,

වත්තබ්බමෙව ච බහුම්පි යතො න වුත්තං

තම්හා අහං පුනපි වංසමි’මං වදාමි;

සුණාථ සාධවො සබ්බෙ පරිපුණ්ණමනාකුලං

වුච්චමානං මයා සාධු වංසං ථූපස්ස සත්ථුනොති;

තත්ථ ථූපස්ස වංසං වක්ඛාමීති එත්ථ තථාගතො අරහං සම්මා සම්බුද්ධො ථූපාරහො, පච්චෙකබුද්ධො ථූපාරහො, තථාගතස්ස සාවකො ථූපාරහො, රාජා චක්කවත්ති ථූපාරහොති වචනතො ථූපාරහානං බුද්ධාදීනං ධාතුයො පතිට්ඨාපෙත්වා කත චෙතියං අබ්භුනන තට්ඨෙන ථූපොති වුච්චති, ඉධ පන කඤ්චන මාලික මහාථූපො අධිප්පෙතො, සො කස්ස ධාතුයො පතිට්ඨාපෙත්වා කතොති චෙ? යොදීපඞ්කරාදීනං චතුවීසතියා බුද්ධානං සන්තිකෙ ලද්ධව්යාකරණො සමතිංසපාරමියො පූරෙත්වා පරමාභිසම්බොධිං පත්වා ධම්මචක්කප්පවත්තනතො පට්ඨාය යාව සුහද්ද පරිබ්බාජක විනයාන සබ්බ බුද්ධකිච්චානි නිට්ඨාපෙත්වා අනුපාදියෙසාය නිබ්බානධාතුයා පරිනිබ්බුතො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මා සම්බුද්ධස්ස ධාතුයො පතිට්ඨාපෙත්වා කතො අයමෙත්ථ සඞ්ඛෙපො, විත්ථාරො පන වෙදිතබ්බො?

2. ඉතො කිර කප්පසතසහස්සාධිකානං චතුන්නං අසඞ්ඛෙය්යානං මත්ථකෙ අමරවතී නාම නගරං අහොසි. තත්ථ සුමෙධො නාම බ්රාහ්මණො පටිවසති. සො අඤ්ඤං කම්මං අකත්වා බ්රහ්මණසිප්පමෙව උග්ගණ්හි තස්ස දහරකාලෙයෙව මාතාපිතරො කාලමකංසු. අථස්ස රාසිවඩ්ඪනකො අමච්චො ආය පොත්ථකං ආහරිත්වා සුවණ්ණ රජත මණිමුත්තාදි භරිතෙ ගබ්භෙ විවරිත්වා එත්තකං තෙ කුමාර මාතු සන්තකං, එත්තකං පිතුසන්තකං, එත්තකං අය්යක පය්යකානන්ති යාව සත්තමා කුලපරිවට්ටා ධකං ආචික්ඛිත්වා එතම්පටිජග්ගාහීති ආහ. සො සාධූති සම්පටිච්ඡිත්වා අගාරං අජ්ඣාවසන්තො එකදිවසං චින්තෙසි.

3. පුනබ්භවෙ පටිසණ්ධිගහණං තාම දුක්ඛං, තථා නිබ්බත්ත නිබ්බත්තට්ඨානෙ සරීරභෙදනං අහඤ්ච ජානිධම්මො ජරාධම්මො ව්යාධිධම්මො මරණධම්මො. එවං භූතෙන මයා අජාති අජරං අව්යාධිං අමරණං සුඛං සීතලං නිබ්බානං ගවෙසිතුං වට්ටතීති නෙක්ඛම්මකාරණං චින්තෙත්වා පුන චින්තෙසි ඉමං ධනං සබ්බං මය්හං පිතු පිතාමහාදයො පරලොකං ගච්ඡන්තා එක කහාපණම්පි ගහෙත්වා නගතා මයා පන ගහෙත්වා ගමනකාරණං කාතුං වට්ටතීති නගරෙ භෙරිං චරාපෙත්වා මහාජනස්ස දානං දත්වා හිමවන්තස්ස පවිසිත්වා තාපස පබ්බජ්ජං පබ්බජිත්වා සත්තාහබ්භන්තරෙයෙව අභිඤ්ඤා ච සමාපත්තියො ච නිබ්බත්තෙත්ව සමාපත්තිසුඛෙන වීතිනාමෙසි.

තදා දීපඞ්කරො නාම සත්ථා පරයාභිසම්බොධිං පත්වා සත්ත සත්තාහං බොධිසමීපෙචෙව විතිනාමෙත්වා සුනණ්දාරාමෙ ධම්මචක්කං පවත්තෙත්වා කොටිසත්තානං දෙවමනුස්සානං ධම්මමතං පායෙත්වා චාතුද්දීපික මහාමෙඝො විය ධම්මවස්සං වස්සෙන්තො චතූහි ඛීණාසය සතසහස්සෙහි පරිවුතො අනුපුබ්බෙන චාරකං චරමානො රම්ම නගරං පත්වා සුදස්සන මහාවිහාරෙ පටිවසති තදා රම්මනගරවාසිනො සප්පි ඵණිතාදීනි භෙසජ්ජානි ගහෙත්වා පුප්ඵ ධූප ගණ්ධහත්ථා යෙන බුද්ධො තෙනපසඞ්කමිත්වා සත්ථාරං වන්දිත්වා පුප්ඵාදීහි පූජෙත්වා එකමන්තං නිසීදිත්වා ධම්මං සුත්වා ස්වාතනාය භගවන්තං නිමන්තෙත්වා උට්ඨායාසනා දසබලං පදක්ඛීනං කත්වා පක්කමිංසු.

තෙ පුන දිවසෙ අසදිස මහාදානං සජ්ජෙත්වා දසබලස්ස ආගමන මග්ගං සොධෙන්ති. තස්මිං කාලෙ සුමෙධතාපසො අත්තනො අස්සම පදතො උග්ගන්ත්වා රම්මනගරවාසීනං තෙසං මනුස්සානං උපරිභාගෙන ආකාසෙන ගච්ඡන්තා තෙ හට්ඨපහට්ඨෙ මග්ගං සොධෙන්තෙ දිස්වා කින්නු ඛො කාරණන්ති චින්තෙන්තො සබ්බෙසං පස්සන්තානංයෙව ආකාසතො ඔරු එකමන්තෙ ඨත්ථායහ තෙ මනුස්සෙ පුච්ඡි.’හම්භො කස්ස පන ඉමං මග්ගං සොධෙථා’ති තෙ ආහංසු භන්තෙ සුමෙධ තුම්හෙ කිං නං ජානාථ, දීපඞ්කරො නාම සත්ථා පරමාභිසම්බොධිං පත්වා පවත්තවර ධම්මචක්කො ජනපද චාරිකං චරමානො අනුක්කමෙන අම්හාකං නගරං පත්වා සුදස්සන මහාවිහාරෙ පටිවසති. මයං තං භගවන්තං නිමන්තයිම්හ තස්ස භගවතො ආගමනමග්ගං සොධෙමාති. තං සුත්වා සුමෙධපණ්ඩිතො චින්තෙසි. බුද්ධොති ඛො පනෙස ඝොසොපි දුල්ලභො, පගෙව බුද්ධුප්පාදො තෙන හි මයාපි ඉමෙහි මනුස්සෙහි සද්ධිං දසබලස්ස ආගමනමග්ගං සොධෙතුං වට්ටතීති සො තෙ මනුස්සෙ ආහ, සචෙ භො තුම්හෙ ඉමං මග්ග බුද්ධස්ස සොධෙථ - සයහම්පි එකං ඔකාසං සම්පටිච්ඡත්වා අයං සුමෙධපණ්ඩිතො මහිද්ධිකො මහානුභාවොති ජානන්තා දුබ්බිසොධනං උදකසම්භින්නං අතිවිසමං එකං ඔකාසං සල්ලක්ඛෙත්වා ඉමං හකාසං තුම්හෙ සොධෙථ. අලඞ්කරොථාති අදංසු.

සුමෙධපණ්ඩිතො බුද්ධාරම්මණ පීතිං උප්පාදෙත්වා චින්තෙසි. අහම්පනිමං ඔකාසං ඉද්ධීයා පරමදස්සනීය කාතුං පහොමි එවං කතො පන මං න පරිතොසෙති අජ්ජ පන මයා කායවෙය්යාවච්චං කාතුං වට්ටතිති පංසුං ආහරිත්වා තං පහෙසං පූරෙනි, තස්ස පන තස්මිං පදෙසෙ අසොධිතෙ ජයසුමන කුසුම සදිසි වණ්ණං දුපට්ටචීවරං තිමණ්ඩලං පටිච්ඡාදෙත්වා නිවාසෙත්වා තස්සුපරි යුණ්ණමාපඞ්ගෙන කුසුමකලාපං පරක්ඛිපන්තො විය විජ්ජුල්ලතා සස්සීරීකං කායබණ්ධනං බණ්ධිත්වා කනක ගිරිසිඛර මත්ථකෙ ලාඛාරසං පරිසිඤ්චන්තෙ විය සුවණ්ණචෙතියං පවාළජාලෙන පරික්ඛිපන්තො විය සුවණ්ණඞ්ඝකං රත්තකම්බලෙන පටිමුඤ්චන්තො විය සරද සමය රජනිකරං රත්තවලාහකෙන පටිච්ඡාදෙන්තො විය ච ලාඛාරසෙන තින්න කිං සුකක්සුමවණ්ණං රත්තවර පසුකූල චීවරං පාරිපිත්වා ගණ්ධකූගිද්ව රතො කනකගුහාතො සීහො විය නික්ඛමිත්වා ජළභිඤ්ඤානංයෙව චතූහි ඛීණාසව සතසහස්සෙහි පරිවුතො අමරගණ පරිවුතො දසසතනයනො විය බ්රහ්මගණපරිවුතො මහා බ්රහ්මා විය ච අපරිමිත සමය සමුපචිතාය කුසලබලජනිතාය අනොපමයා බුද්ධලීලාය තාරාගණපරිවුතො සරද සමය රජනිකරො විය ගගනතලං අලඞ්ගත පටියත්තං මග්ගං පටිපජ්ජි.

5. සුමෙධතාපසොපි තෙන අලඞ්කත පටියත්තෙන මග්ගෙන ආගච්ඡන්තස්ස දීපඞ්කරස්ස භගවතො ද්වත්තිංස වරලක්ඛණ පතිමණ්ඩිතං අසතියා අනුබ්යඤ්ජනෙහි අනුබ්යඤ්ජිතං බ්යාමප්පහාපරික්ඛෙප සස්සීරීකං ඉණ්දනීලමණිසංකාසොආකාසෙ නානප්පකාරා විජ්ජුල්ලතා විය ඡබ්බණ්ණබුද්ධරංසියො විස්සජ්ජෙන්තං රූපග්ගප්පත්තං අත්තභාවං ඔලොකෙත්වා අජ්ජ මයා දසබලස්ස ජීවිතපරිච්චාගං කාතුං වට්ටති මා භගවා කලලෙ අක්කමි මණිමයං ලකසෙතුං අක්කමන්තො විය සද්ධිං චතූහි ඛීණාසව සතසහස්සෙහි මම පිට්ඨිං අක්කමන්තො ගච්ඡතු තං මෙ භවිස්සති දීඝරත්තං හිතාය සුඛායාති කෙසෙ මොචෙත්වා අජිනජටා වාකචීරානි කලෙල පත්ථරිත්වා තත්ථෙව කලලපිට්ඨෙ නිපජ්ජි නිපන්නො ච සචෙ අහං ඉච්ඡෙය්යං සබ්බකිලෙසෙ ඣාපෙත්වා සඞ්ඝනවකො හුත්වා රම්මනගරං පවිසෙය්යං අඤ්ඤාතකවෙසෙන පන මෙ කිලෙසෙ ණ්ධපෙත්වා නිබ්බානපත්තියා කිච්චං නත්ථි, යංනූනාහං දීපඞ්කර දසබලො විය පරමාභිසම්බොධිං පත්වා ධම්මනාවං ආරොපෙත්වා මහාජනං සංසාරසාගරා උත්තාරෙත්වා පච්ඡා පරිනිබ්බායෙය්යං. ඉදං මෙ පතිරුපන්ති චින්තෙත්වා අට්ඨධම්මෙ සමොධානෙත්වා බුද්ධභාවාය අභිනීහාරං කත්වා නිපජ්ජ.

දීපඞ්කරොපි භගවා ආගත්ත්වා සුමෙධපණ්ඩිතස්ස සීසසාගෙ ඨත්වා කලලපිට්ඨෙ නිපන්නං තාපසං දිස්වා අයං තාපසො බුද්ධත්ථාය අභිනීහාරං කත්වා නිපන්තො, ඉජ්ඣිස්සති නු ඛො එතස්ස පත්ථනා උදාහු නොති උපධාරෙන්තො - අනාගතෙ ගොතමො නාම බුද්ධො භවිස්සතීති ඤත්වා ඨිතකොව පරිස මජ්ඣෙ ව්යාකාසි, පස්සථ නො තුම්හෙ භික්ඛවෙ ඉමං උග්ගතපං තාපසං කලලපිට්ඨෙ නිපන්නන්ති. එවං භන්තෙ, අයං යිද්ධත්ථාය අභිනීහාරං කත්වා නිපන්නො සමිජ්ඣිස්සති ඉමස්ස පත්ථතා කප්පසත සහස්සාධිකානං චතුන්තං අසඞ්ඛෙය්යානං මත්ථකෙ ගොතමො නාම බුද්ධො භවිස්සතීති සබ්බං ව්යාකාසි.

වුත්තඤ්හෙතං බුද්ධවංසෙ.

දීපඞ්කරො ලොකවිදූ - ආහුතීනං පටිග්ගහො,

උස්සීසකෙ මං ඨත්වාන - ඉදං වචනමබ්රවි;

පස්සථ ඉමං තාපසං - ජටිල උග්ගතාපසං අපරිමෙය්යෙ ඉතො කප්පෙ - අයං බුද්ධො භවිස්සති. අහු කපිලවහයා රම්මා - නික්ඛමිත්වා තථාගතො. පධානං පදහිත්වාන - කත්වා දුක්කර කාරිකං

බුද්ධෙ ලොකෙ - කෙචි.

අජපාල රුක්ඛමූලස්මිං - නිසීදිත්වා තථාගතො,

තත්ථ පායාසමග්ගය්හ - නෙරඤ්ජරමුපෙහෙති;

නෙරඤ්ජරාය තීරම්හි - පායාසාදාය සො ජිනො,

පටියත්තවරමග්ගෙන - බොධිමූලඤ්හි එහීති;

තතො පදක්ඛිණං කත්වා - බොධිමණ්ඩං අනුත්තරො

අස්සත්ථරාක්ඛමූලම්හි - වුජ්ඣිස්සති මහායසො;

ඉමස්සජනිකා මාතා - මායා නාම භවිස්සති, පිතා සුද්ධොදනො නාම - අයං හෙස්සති ගොතමො. අනාසවා වීතරාගා - සන්තචිත්තා සමාහිතා,

කොලිතො උපතිස්සො ච - අග්ගා හෙස්සන්ති සාවකා;

ආනණ්දො නාමුපට්ඨාකො - උපට්ඨිස්සතී’මං ජිනං;

ඛෙමා උප්පලවණ්ණා ච - අග්ගා හෙස්සන්ති සාවිකා;

අනාසවා වීතරාගා - සන්තචිත්තා සමාහිතා;

බොධි තස්ස භගවතො අස්සත්ථොති පවුච්චතී’’ති.