📜

අභිනීහාර කථා

6. තතො දීපඞ්කරො දසබලො බොධිසත්තං පසංසිත්වා අට්ඨහි පුප්ඵ මුට්ඨීහි පූජෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමි. තෙපි චතූසත සහස්ස ඛීණාසවා බොධිසත්තං පුප්ඵෙහි ච ගණ්ධෙහි ච පූජෙත්වා පදප්ඵණං කත්වා පක්කමිංසු. දෙවමනුස්සා ච තථෙව පූජෙත්වා වන්දිත්වා අථ ඛො බොධිසත්තො දසබලස්ස ව්යාකරණං සුත්වා බුද්ධභාවං කරතලගතමිව මඤ්ඤමානො පමුදිත හදයො සබ්බෙසු පටික්කන්තෙසු සයනා වුට්ඨාය පුප්ඵරාසි මත්ථකෙ පල්ලඞ්කං ආභුජිත්වා නිසින්නො බුද්ධකාරකධම්මෙ උපධාරෙන්තො කහනනු ඛො බුද්ධකාරක ධම්මා, කිං උද්ධං අධො දිසාසු වීදීයාසූති අනුක්කමෙන සකලං ධම්මධාතුං විචිනන්තො පොරාණකබොධිසත්තෙහි ආසෙවිත නිසෙවිත පඨමං දානපාරමිං දිස්වා තත්ථ දළභිසමාදාන කත්වා එවං අනුක්කමෙන සීල - නෙක්ඛම්ම - පඤ්ඤා - වීරිය - ඛන්ති - සච්ච - අධිට්ඨාන - මෙත්තා - උපෙක්ඛා පාරමියොච දිස්වා තත්ථදළ්හ සමාදානං කත්වා දෙවතාහි අභිත්ථුතො ආකාසමබභුග්ගනත්ව හිම හිමවන්තමෙව අගමාසි.

දීපඞ්කරොපි සත්ථා චතූහි ඛීණාසව සතසහස්සෙහි පරිවුතො රම්මනගරවාසීහි පූජීයමානො දෙවතාහි අභිනණ්දියමානො අලඞ්කත පටියත්තෙන මග්ගෙන රම්මනගරං පවිසිත්වා පඤ්ඤත්තවරබුද්ධාසනෙ නිසීදි. භික්ඛුසඞ්ඝොපි අත්තනො අත්තනො පත්තාසනෙ නිසීදි. රම්මනගරවාසිනොපි උපාසකා බුද්ධපමුඛස්ස භික්ඛුසඞ්ඝස්ස මහාදානං ¶ දත්වා භගවන්තං භුත්තාවිං ඔනීත පත්තපාණිං මාලාගණ්ධාදීහි පූජෙත්වා දානානුමොදනං සොතුකාමා නිසීදිංසු. භගවාපි තෙසං අනුමොදනං කරොන්තො දානකථං සීලකථං සග්ගිකථං කාමානං ආදීනවං ඔකාරං සංකිලෙසං නෙක්ඛම්මෙ ආනිසංසඤ්ච පකාසෙත්වා අමත පරියොසානං ධම්මකථං කථෙසි.

එවං තස්ස මහජනස්ස ධම්මං දෙසෙත්වා එකච්චෙ සරණෙසු එකච්චෙ පඤ්චසු සීලෙසු එකච්චෙ සොතාපත්තිඵලෙ එකච්චෙ සකදාගාමි ඵලෙ එකච්චෙ අනාගාමී ඵලෙ එකච්චෙ චතුසුපි ඵලෙසු එකච්චෙ තීසු විජ්ජාසු එකච්චෙ ඡළභිඤ්ඤාසු එකච්චෙ අට්ඨසු සමාපත්තිසු පතිට්ඨාපෙත්වා උට්ඨායාසනා රම්මනගරතො නික්ඛමිත්වා සුදස්සන මහාවිහාරමෙව පාවිසි.

වුත්තඤ්හෙතං

‘‘තදා තෙ භොජයිත්වාන - සසඞ්ඝං ලොකනායකං,

උඵගඡුඤ්ඤං සරණං තස්ස - දීපඞ්කරස්ස සත්ථුනො,

සරණාගමනෙ කඤ්චි - නිවසෙති තථාගතො

කඤ්චි පඤ්චසු සීලෙසු - සීලෙ දසවිධෙ පරං;

කස්සචි දෙති සාමඤ්ඤං - චතුරො ඵලමුත්තමෙ,

කස්සචි අසථෙ ධම්මෙ - දෙති සො පටිසම්භිදා;

කස්සචි වරසමාපත්තියො - අට්ඨ දෙති නරාසභො,

තිස්සො කස්සචි විජ්ජායො - ඡළභිඤ්ඤ පවෙච්ඡති;

තෙන යොගෙන ජනකායං - ඔවදෙති මහාමුනි,

තෙන විත්ථාරිකං ආසී - ලොකනාථස්ස සාසනං;

මහාහනූසභක්ඛණ්ධො - දීපඞ්කරසනාමකො,

බහූ ජනෙ තාරයති - පරිමොචෙති දුග්ගතිං;

බොධනෙය්යං ජනං දිස්වා - සතසහස්සෙපි යොජනෙ

ඛණෙන උපගන්ත්වාන - බොධෙති තං මහාමුනී’’ති;

ඉති සො දීපඞ්කරො සත්ථා වස්සසත සහස්සානි ඨත්වා සත්තානං බණ්ධනමොක්ඛං කුරුමානො සබ්බබුද්ධකිච්චානි නිට්ඨාපෙත්වා නණ්දාරාමෙ අනුපාදිසෙසාය නිබ්බානධාතුයා පරිනිබ්බායිනහෙව ධාතුයො තස්ස - සත්ථුනො විකිරිංසු තා. ඨිතා එකඝනා හුත්වා - සුවණ්ණපටිමා විය සකලජම්බුදීපවාසිනො මනුස්සා ඝනකොටිටිමසුවණ්ණට්ඨිකාහි එවං ඡත්තිංස යොජනිකං මහාථූපමකංසු නිවෙදසි - කෙචි.

තෙන ¶ වුත්තං

‘‘දීපඞ්කරො ජිනො සත්ථා - නණ්දාරාමම්හි නිබ්බුතො,

තත්ථෙව තස්ස ජිනථූපො - ඡත්තිංසුබ්බෙධ යොජනො‘‘;

‘‘පත්ත චීවර පරික්ඛාර - පරිභොගඤ්ජ සත්ථුනො,

බොධිමූලෙ තදා ථූපො - තීණි යොජනමුග්ගතො’’ති;

7. දීපඞ්කරස්ස පන භගවතො අපරභාගො එකං අසඞ්ඛෙය්යං අතික්කමිත්වා කොණ්ඩඤ්ඤො නාම සත්ථා උදපාදි. තදා බොධිසත්තො විජිතාවි නාම චක්කවත්ති හුත්වා කොටිසතසහස්ස සඞ්ඛස්ස බුද්ධ පමුඛස්ස භික්ඛුසඞ්ඝස්ස මහාදානං අදායි සත්ථා බොධිසත්තං බුද්ධො භවිස්සතීති ව්යාකරිත්වා ධම්මං දෙසෙසි සො සත්ථු ධම්මංකථං සුත්වා රජ්ජි නිය්යාදෙත්වා පබ්බජි සො තීණි පිටකානි උග්ගහෙත්වා අට්ඨ සමාපත්තියො පඤ්චඅභිඤ්ඤායොච උප්පාදෙත්වා අපරිහීනජ්ඣානො බ්රහ්මලොකෙ නිබ්බත්ති. සොපි බුද්ධො වස්සසතසහස්සානි ඨත්වා සබ්බබුද්ධකිච්චානි නිට්ඨාපෙත්වා චණ්දාරාමෙ පරිනිබ්බායි තස්සාපි භගවතො ධාතුයා න විකිරිංසු සකලජම්බුදීපවාසිනො මනුස්සා සමාගන්ත්වා සත්තයොජනිකාසත්තරතනමයං හරිතාලමනොසිලායමත්තිකාකිච්චං තෙල සප්පීහි උදකකිච්චං කත්වා චෙතියං නිට්ඨාපෙසුං

කොණ්ඩඤ්ඤෙ කිර සම්බුද්ධො - චණ්දාරාමෙ මනොරමෙ,

නිබ්බායි චෙතියො තස්ස - සත්තයොජනිකො කතොති;

තස්ස අපරභාගෙ එකං අසංඞ්ඛය්යං අතික්කමිත්වා එකස්මිංයෙව කප්පෙ චත්තාරො බුද්ධා උප්පජ්ජිංසු - මඞ්ගලො සුමනො රෙවතො යොහිතොති. මඞ්ගලස්ස පන භගවතො කාලෙ බොධිසත්තො සුරුචි නාම බ්රාහ්මණො හුත්වා සත්ථාරං නිමන්තෙස්සාමීති උපසඞ්කමිත්වා මධුර ධම්මංකතං සුත්වා ස්වාතනාය නිමන්තෙත්වා කොටිසතසහස්ස සඞ්ඛස්ස බුද්ධපමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස සත්තාහං ගවපානං නාම දානමදාසි සත්ථා අනුමොදනං කරොන්තො මහාපුරිසං ආමන්තෙත්වා ත්වං කප්පසතසහස්සාධිකානං ද්වන්නං අසඞ්ඛෙය්යානං මත්ථකෙ ගොතමො නාම බුද්ධො භවිස්සසීති ව්යාකාසි මහාපුරිසො ව්යාකරණං සුත්වා අහං කිර බුද්ධො භවිස්සාමි කො මෙ ඝරාවාසෙන අත්ථො පබ්බජිස්සමීති චින්තත්වා තථාරූපං සම්පත්තිං කෙළපිණ්ඩං වීය පහාය සත්ථු සන්තිකෙ පබ්බජිත්වා බුද්ධවචනං උග්ගණ්හිත්වා අභිඤ්ඤා ච සමාපත්තියො ච නිබ්බත්තෙත්වා ආයුපරියොසානෙ බ්රහ්මලොකෙ නිබ්බත්ති, තස්මිම්පි බුද්ධෙ පරිනිබ්බුතෙ ධාතුයො න විකිරිංසු, ජම්බුදීපවාසිනො පුබ්බෙ විය තිංසයොජනකං ථූපමකංසු.

තෙන ¶ වුත්තං ‘‘උය්යානෙ වසභො නාම - බුද්ධො නිබ්බායි මඞ්ගලො, තත්ථෙව තස්ස ජිනථූපො - තිංසයොජනමුග්ගිතො’’ති.

තස්ස අපරභාගෙ සුමනො නාම සත්ථා උදපාදි තදා මහාසත්තො අතුලො නාම නාගරාජා හුත්වා නිබ්බත්ති-මහිද්ධිකො මහානුභාවො සො බුද්ධො උප්පන්නොති සුත්වා ඤාතිසඞ්ඝපරිවුතො නාගභවනා නික්ඛමිත්වා කොටිසතසහස්ස භික්ඛුපරිවාරස්ස තස්ස භගවතො දිබ්බතුරියෙහි උපහාරං කාරෙත්වා මහාදානං පවත්තෙත්වා පච්චෙකං දුස්සයුගානි දත්වා සරණෙසු පතිට්ඨාසි සොපි නං සත්ථා අනාගතෙ බුද්ධො භවිස්සසීති ව්යාකාසි තස්මිම්පි බුද්ධෙ පරිනිබ්බුතෙ ධාතුයො න විකිරිංසු ජම්බුදීපවාසනො පුබ්බෙ විය චතුයොජනිකං ථූපමකංසු.

තෙන වුත්තං

‘‘සුමනො යසධරො - බුද්ධො අග්ගාරාමම්හ නිබ්බුතො,

තත්ථෙව තස්ස ජිනථූපො - චතුයොජනමුග්ගතො’’ති;

තස්ස අපරභාගෙ රෙවතො නාම සත්ථා උදපාදි තදා බොධිසත්තො අතිදෙවො නාම බ්රාහ්මණො හුත්වා සත්ථු ධම්මදෙසන සුත්වා සරණෙසු පතිට්ඨාය සිරසි අඤ්ජලිං පග්ගහෙත්වා තස්ස සත්ථුනො කිලෙසප්පහානෙ වණ්ණං වත්වා උත්තරාසඞ්ඝෙන පූජමකාසි. සොපි නං සත්ථා බුද්ධො භවිස්සතිති ව්යාකාසි තස්මිං පන බුද්ධෙ පරිනිබ්බුතෙ ධාතුයො විකිරිංසු.

තෙන වුත්තං

‘‘රෙවතො පවරො බුද්ධො - නිබ්බුතො සො මහාපුරෙ,

ධාතු විත්ථාරිකං ආසී - තෙසු තෙසු පදෙසතො’’ති;

තස්ස අපරභාගෙ සොභිතො නාම සත්ථා උදපාදි තදා බොධිසත්තො අජිතො නාම බ්රාහ්මණො හුත්වා සත්ථු ධම්මදෙසනං සුත්වා සරණෙසු පතිට්ටාය බුද්ධපමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස මහාදානං අදාසි. සොපි නං සත්ථා බුද්ධො භවිස්සසීති ව්යාකාසි තස්සාපි භගවතො ධාතුයො විකිරිංසු.

තෙන වුත්තං

‘‘සොභිතො වරසම්බුද්ධො - සීහරාමම්හි නිබ්බුතො,

ධාතුවිත්ථාරිකං ආසී - තෙසු තෙසු පදෙසතො’’ති;

තස්ස අපරභාගෙ එකමසඞ්ඛෙය්යං අතික්කමිත්වා එකස්මිංයෙව කප්පෙ තයො බුද්ධා නිබ්බත්තිංසු - අනොමදස්සි පදුමො නාරදොති. අනොමදස්සිස්ස භගවතො කාලෙ බොධිසත්තො එකො

1. යසවරො ධීරො - කෙචි.

යක්ඛ ¶ සෙනාපති අහොසි මහිද්ධිකො මහානුභාවො අනෙක කොටිසතසහස්සානං යක්ඛානං අධිපති. සො බුද්ධො උප්පන්නොති සුත්වා ආගන්ත්වා බුද්ධපමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස මහාදානමදාසි සත්ථාපි තං අනාගතෙ බුද්ධො භවිස්සසීති ව්යාකාසි. අනොමදස්සිම්හි පන භගවති පරිනිබ්බුතෙ ධාතුයො න විකිරිංසු ජම්බුදීපවාසිනො පඤ්චවීසයොජනකං ථූපං කරිංසු

තෙන වුත්තං

‘‘අනොමදස්සි ජිනො සත්ථා - ධම්මාරාමම්හි නිබ්බුතො,

තත්ථෙව තස්ස ජිනථූපො - උබ්බෙධා පණ්ණුවීසතී’ති;

තස්ස අපරභාගෙ පදුමො නාම සත්ථා උදපාදි තථාගතෙ අගාමකාරඤ්ඤෙ විහරෙන්තා බොධිසත්තො සීහො හුත්වා සත්ථාරං නිරොධසමාපත්තියා සමාපන්නං දිස්වා පසන්නචිත්තො වන්දිත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පීතිසොමනස්සජාතො තික්ඛත්තුං සීහනාදං නදිත්වා සත්තාහං බුද්ධාරම්මණං පීතිං අවිජහිත්වා පීතිසුඛෙනෙව ගොචරාය අපක්කමිත්වා ජිවිතපරිච්චාගං කත්වා පයිරුපාසමානො අට්ඨාසි සත්ථා සත්තාහච්චයෙන නිරොධා වුට්ඨිතො සීහං ඔලොකෙත්වා භික්ඛුසඞ්ඝෙපි චිත්තං පසාදෙත්වා සඞ්ඝං වන්දිස්සතී‘‘ති භික්ඛුසඞ්ඝො ආගච්ඡතූති චින්තෙසි භික්ඛු තාවදෙව ආගමිංසු සීහො සඞ්ඝෙ චිත්තං පසාදෙසි. සත්ථා තස්ස මනං ඔලොකෙත්වා අනාගතෙ බුද්ධො භවිස්සතීති ව්යාකාසි තස්ස පන භගවතො ධාතුයො විකිරිංසු.

තෙන වුත්තං

‘‘පදුමො ජිනවරො සත්ථා - ධම්මාරාමම්හි නිබ්බුතො,

ධාතු විත්ථාරිකං ආසි - තෙසු තෙසු පදෙසතො’’ති;

තස්ස අපරභාගෙ නාරදො නාම සත්ථා අහොසි තදා බොධිසත්තො, ඉසිපබ්බජ්ජං පබ්බජිත්වා පඤ්චසු අභිඤ්ඤාසු අට්ඨසුච සමාපත්තිසුචිණ්ණවසී හුත්වා බුද්ධපමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස මහාදානං දත්වා ලොහිත චණ්දනෙන පූජමකාසි සොපි නං අනාගතො බුද්ධො භවිස්සතීති ව්යාකාසි නාරද පන භගවතො ධාතුයො එකඝනා අහෙසුං. සබ්බෙ දෙව මනුස්සා සන්නිපතිත්වා චතුයොජනිකං ථූපං කරිංසු.

තෙන වුත්තං

‘‘නාරදො ජිනවසභො - නිබ්බුතො සුදස්සනෙ පුරෙ,

තත්ථෙව තස්ස ථූපවරො - චතුයොජනමුග්ගතො’’ති;

තස්ස අපරභාගෙ එකමසඞ්ඛෙය්යමතික්කමිත්වා ඉතො කප්පසතසහස්ස මත්ථකෙ එකස්මිං කප්පෙ පදුමුත්තරො නාම සත්ථා උදපාදි. තදා බොධිසත්තො ජටිලො නාම මහාරට්ඨිකො හුත්වා බුද්ධපමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස චිවරදානමදාසි. සොපි තං අනාගතො බුද්ධො භවිස්සතීති ව්යාකාසි. ¶ පදුමුත්තරස්සාපි භගවතො ධාතුයො එකඝනා අහෙසුං. සබ්බෙ දෙවමනුස්සා සන්නිපතිත්වා ද්වාදස යොජනිකං මහාථූපමකංසු.

තෙන වුත්තං

‘‘පදුමුත්තරො ජිනො බුද්ධො - නණ්දාරාමම්හි නිබ්බුතො,

තත්ථෙව තස්ස ථූපවරො - ද්වාදසුබ්බෙධයොජනො’’ති;

තස්ස අපරභාගෙ තිංසකප්ප සහස්සානි අතික්කමිත්වා සුමෙධො සුජාතො චාති එකස්මිං කප්පෙ ද්වෙ බුද්ධා නිබ්බත්තිංසු සුමෙධස්ස පන භගවතො කාලෙ බොධිසත්තො උත්තරො නාම මානවො හුත්වා නිදහිත්වා ඨපිතංයෙව අසීතිකොටිධනං විස්සජ්ජෙත්වා බුද්ධපමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස මහාදානං දත්වා ධම්මං සුත්වා සරණෙසු පතිට්ඨාය නික්ඛමිත්වා පබ්බජි සොපි නං අනාගතෙ බුද්ධො භවිස්සතීති ව්යාකාසි. සුම්ධෙස්ස පන භගවතො ධාතුයො විකිරිංසු

තෙන වුත්තං

‘‘සුමෙධො ජිනවරො බුද්ධො - මෙධාරාමම්හි නිබ්බුතො,

ධාතුවිත්ථාරිකං ආසි - තෙසු තෙසු පදෙසතො’’ති;

තස්ස අපරභාගෙ සුජාතො නාම සත්ථා උදපාදි. තදා බොධිසත්තොචක්කවත්තිරාජා හුත්වා බුද්ධො උප්පන්නොති සුත්වා උපසංකමිත්වා ධම්මං සුත්වා බුද්ධපමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස සද්ධිං සත්තහි රතනෙහි චතුමහාදීපං රජ්ජං දත්වා සත්ථු සන්තිකෙ පබ්බජි සකලරට්ඨවාසිනො රට්ඨුප්පාදං ගහෙත්වා ආරාමික කිච්චං සාධෙන්තා බුද්ධපමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස නිච්චං මහාදානමදංසු. සොපි නං සත්ථා අනාගතෙ බුද්ධොභවිස්සතීති ව්යාකාසි සුජාතස්ස පන භගවතො ධාතුයො එකඝනා අහෙසුං ජම්බුදීපවාසිනො තිගාවුතං ථූපමකංසු

තෙන වුත්තං

‘‘සුජාතො ජිනවරො බුද්ධො සීලාරාමම්හි නිබ්බුතො,

තත්ථෙව චෙතියො තස්ස - තීණි ගාවුතමුග්ගතො’’ති;

තස්ස අපරභාගෙ අට්ඨාරස කප්පසතමත්ථකෙ එකස්මිං කප්පෙ පියදස්සි අත්ථදස්සි ධම්මදස්සිති තයො බුද්ධා නිබ්බත්තිංසු පියදස්සි බුද්ධකාලෙ බොධිසත්තො කස්සපො නාම මාණවො තිණ්ණං වෙදානං පාරගතො හුත්වා සත්ථු ධම්මදෙසනං සුත්වා කොටිසතසහස්ස ධන පරිච්චාගෙන සඞ්ඝාරාමං කාරෙත්වා සරණෙසු ච සීලෙසු ච පතිට්ඨාසි අථ නං සත්ථා අට්ඨාරස කප්ප සතච්චයෙන බුද්ධො භවිස්සතීති ව්යාකාසි පියදස්සිස්ස භගවතොපි ධාතුයො එකඝනාව අහෙසුං ජම්බුදීපවාසිනො සන්නිපතිත්වා තියොජනිකං මහාථූපමකංසු.

තෙන ¶ වුත්තං

‘‘පියදස්සි මුනිවරො - සලලාරාමම්හි නිබ්බුතො,

තත්ථෙව තස්ස ජිනථූපො - තීණි යොජනමුග්ගතො’’ති;

තස්ස අපරභාගෙ අත්ථදස්සි නාම භගවා උදපාදි තදා බොධිසත්තො මහිද්ධිකො මහානුභාවො සුසිමො නාම තාපසො හුත්වා භගවතො සන්තිකෙ ධම්මං සුත්වා පසීදිත්වා දිබ්බානි මණ්දාරව පදුමපාරිච්ඡත්තකාදීනි පුප්ඵානි ආහරිත්වා චාතුද්වීපික මහාමෙඝො විය පුප්ඵවස්සං වස්සෙත්වා සමන්තතො පුප්ඵමණ්ඩප පුප්ඵඅගඝිය තොරණාදීනි කත්වා මණ්දාරව පුප්ඵච්ඡත්තෙන දසබලං පූජෙසි සොපි නං භගවා අනාගතො ගොතමො නාම බුද්ධො භවිස්සතීති වාකාසි. තස්ස පන භගවතො ධාතුයො විකිරිංසු.

තෙන වුත්තං

‘‘අත්ථදස්සි ජිනවරො - අනොමාරාමම්හි නිබ්බුතො,

ධාතුවිත්ථාරිකං ආසි - තෙසු තෙසු ච රට්ඨතො’’ති;

තස්ස අපරභාගෙ ධම්මදස්සි නාම සත්ථා උදපාදි. තදා බොධිසත්තො සක්කා දෙවරාජා දිබ්බගණ්ධපුප්ඵෙහි ච දිබ්බතුරියෙහි ච පූජං අකාසි සොපි නං බුද්ධො භවිස්සතීති ව්යාකාසි. ධම්මදස්සිස්ස පන භගවතො ධාතුයො එකඝනා අහෙසුං. ජම්බුදීපවාසිනො තියොජනිකං ථූපමකංසු.

තෙන වුත්තං

‘‘ධම්මදස්සි මහාවීරො-කෙලාසාරමම්හි නිබ්බුතො,

තත්ථෙව ථූපවරො තස්ස-තීණි යොජනමුග්ගතො’’ති;

තස්ස අපරභාගෙ චතුනවුතිකප්ප මත්ථකෙ එකස්මිං කප්පෙ එකොව සිද්ධත්ථො නාම සත්ථා උදපාදි. තදා බොධිසත්තො උග්ගතෙජො අභිඤ්ඤාබල සම්පන්නො මඞ්ගලො නාම තාපසො හුත්වා මහාජම්බුඵලං ආහරිත්වා තථාගස්ස අදාසි සත්ථා තං ඵලං පරිභුඤ්ජිත්වා චතුනවුති කප්පමත්ථකෙ බුද්ධො භවිස්සතීති ව්යාකාසි තස්සාපි භගවතො ධාතුයො න විකිරිංසු, චතුයොජනිකං රතනමයං ථූපමකංසු.

තෙන වුත්තං

‘‘සිද්ධත්තො මුනිවරො බුද්ධො අනොමාරමම්හි නිබ්බුතො,

තත්ථෙව තස්ස ථූපවරො-චතුයොජනමුග්ගතො’’ති;

තස්ස අපරභාගෙ ඉතො ද්වානවුති කප්පමත්ථකෙ තිස්සො ඵුස්සොති එකස්මිං කප්පෙ දෙව බුද්ධා නිබ්බත්තිංසු තිස්සස්ස භගවතො කාලෙ බොධිසත්තා මහාභොගො මහායසො සුජාතො නාම ඛත්තියො හුත්වා ඉසිපබ්බජ්ජං පබ්බජිත්වා මහිද්ධිකභාවං පත්වා බුද්ධො ¶ උප්පන්නොති සුත්වා දිබ්බමණ්දාරව පදුම පාරිච්ඡත්ත පුප්ඵානි ආදාය චතුපරිසමජ්ඣෙ ගච්ඡන්තං තථාගතං පූජෙසි. ආකාසෙ පුප්ඵවිතානමිව අට්ඨාසි සොපි නං සත්ථා ඉතො ද්වානවුති කප්පමත්ථකෙ බුද්ධො භවිස්සතීති ව්යාකාසි. තස්සාපි භගවතො ධාතුයො න විකිරිංසු ධාතුයො ගහෙත්වා තියොජනිකං ථූපමකංසු.

තෙන වුත්තං

‘‘තිස්සො ජිනවරො බුද්ධො-නණ්දාරාමම්හි නිබ්බුතො

තත්ථෙව තස්ස ථූපවරො-තීණි යොජනමුස්සිතො’’ති;

තස්ස අපරභාගෙ ඵුස්සො නාම බුද්ධො උදපාදි තදා බොධිසත්තො විජිතාවි නාම ඛත්තියො හුත්වා මහාරජ්ජං පහාය සත්ථු සන්තිකෙ පබ්බජිත්වා තීණි පිටකානි උග්ගහෙත්වා මහාජනස්ස ධම්මකථං කථෙත්වා සීලපාරමිඤ්ච පූරෙසි. සොපි නං බුද්ධො තථෙව ව්යාකාසි තස්ස පන භගවතො ධාතුයො විකිරිංසු.

තෙන වුත්තං

‘‘ඵුස්සො ජිනවරො සත්ථා-සුනන්දාරාමම්හි නිබ්බුතො

ධාතුවිත්ථාරිකං ආසි-තෙසු තෙසු පදෙසතො’’ති;

තස්ස අපරභාගෙ ඉතො එකනවුති කප්පමත්ථකෙ විපස්සි නාම බුද්ධො උදපාදි තදා බොධිසත්තො මහිද්ධිකො මහානුභාවො අතුලො නාම නාගරාජා හුත්වා සත්තරතන ඛචිතං සොවණ්ණමහාපීඨං භගවතො අදාසි සොපි නං ඉතො එකනවුතිකප්පමත්ථකෙ බුද්ධො භවිස්සතීති ව්යාකාසි තස්ස පන භගවතො ධාතුයො න විකිරිංසු සබ්බෙ දෙවමනුස්සා සන්තිපතිත්වා ධාතුයො ගහෙත්වා සත්තයොජනිකං ථූපමකංසු.

තෙන වුත්තං

‘‘විපස්සි ජිනවරො වීරො-සුමිත්තාරාමම්හි නිබ්බුතො,

තත්ථෙව සො ථූපවරො-සත්තයොජනිකො කතො’’ති;

තස්ස අපරභාගෙ ඉතො එකතිංස කප්පමත්ථකෙ සිඛී වෙස්සභූති ද්වෙ බුද්ධා නිබ්බත්තිංසු සිඛිස්ස භගවතො කාලෙ බොධිසත්තො අරිණ්දමො නාම රාජා හුත්වා බුද්ධපමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස සචිවරං මහාදානං පවත්තෙත්වා සත්තරතන පතිමණ්ඩිතං හත්ථිරතනං දත්වා හත්ථිප්පමාණං කත්වා කප්පිය භණ්ඩමදාසි සොපි නං ඉතො එකතිංස කප්පෙ බුද්ධො භවිස්සතීති ව්යාකාසි, සිඛිස්ස භගවතො ධාතුයො එකඝනා හුත්වා අට්ඨංසු, සකල ජම්බුදීපවාසිනො පන මනුස්සා ධාතුයො ගහෙත්වා තියොජනුබ්බෙධං සත්තරතනමයං හිමගිරි සදිස සොභං ථූපමකංසු.

සිඛී ¶ මුනිවරො බුද්ධො-දුස්සාරාමම්හි නිබ්බුතො,

තත්ථෙව තස්ස ථූපවරො-තීණි යොජනමුග්ගතො’’ති;

තස්ස අපරභාගෙ වෙස්සභූ නාම සත්ථා උදපාදි. තදා බොධිසත්තො සුදස්සනො නාම රාජා හුත්වා බුද්ධපමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස සචීවරමහාදානං දත්වා තස්ස සන්තිකෙ පබ්බජිත්වා ආචාරගුණසම්පන්නො බුද්ධරතනෙ චිතතීකාර පීති බහුලො අහොසි සෙපි නං සත්ථා ඉතො එකතිංසකප්පෙ බුද්ධො භවිස්සතීති ව්යාකාසි වෙස්සභුස්ස පන භගවතො ධාතුයො විකිරිංසු.

තෙන වුත්තං

‘‘වෙස්සභූ ජිනවරො සත්ථා-ඛෙමාරාමම්හි නිබ්බුතො;

ධාතුවිත්ථාරිකං ආසි-තෙසු තෙසු පදෙසතො’’ති;

තස්ස අපරභාගෙ ඉමස්මිං කප්පෙ චත්තාරො බුද්ධා නිබ්බත්තිංසු කකුසණ්ධො කොනාගමනො කස්සපො අම්හාකං භගවාති කතුසණ්ධස්ස පන භගවතො කාලො බොධිසත්තො ඛෙමො නාම රාජා හුත්වා බුද්ධපමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස සපත්තචීවරං දානඤ්චෙව අඤ්ජනාදි භෙසජ්ජානි ච දත්වා සත්ථු ධම්මදෙසනං සුත්වා පබ්බජි සොපි නං සත්ථා ව්යාකාසි තස්ස පන භගවතො ධාතුයො න විකිරිංසු සබ්බෙ සන්නිපතිත්වා ධාතුයො ගහෙත්වා ගාවුතුබ්බෙධං ථූපමකංසු.

තෙන වුත්තං

‘‘කකුසණ්ධො ජිනවරො - ඛෙමාරාමම්හි නිබ්බුතො,

තත්ථෙව තස්ස ථූපවරො-ගාවුතං නභමුග්ගතො’’ති;

තස්ස අපරභාගෙ කොනාගමනො නාම සත්ථා උදපාදි තදා බොධිසත්තො පබ්බතො නාම රජා හුත්වා අමච්චගණ පරිවුතො සත්ථු සන්තිකෙ ගන්ත්වා ධම්මදෙසනං සුත්වා බුද්ධපමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං නිමන්තෙත්වා මහාදානං පවත්තෙත්වා පත්තුණ්ණචීනපට්ට කොසෙය්ය කම්බල දුකුලානි චෙව සුවණ්ණපට්ටකඤ්ච දත්වා සත්ථු සන්තිකෙ පබ්බජි. සොපි නං සත්ථා ව්යාකාසි තස්ස භගවතො ධාතුයො විකිරිංසු

තෙන වුත්තං

‘‘කොනාගමනො සම්බුද්ධො පබ්බතාරාමම්හි නිබ්බුතො,

ධාතු විත්ථාරිකං ආසි-තෙසු තෙසු පදෙසතො’’ති;

තස්ස අපරභාගෙ කස්සපො නාම සත්ථා උදපාදි. තදා බොධිසත්තො ජොතිපාලො නාම මාණවො හුත්වා තිණ්ණං වෙදානං පාරගුභූමියඤ්චෙව අන්තලික්ඛෙව පාකටො ඝටීකාරස්ස කුම්භකාරස්ස මිත්තො අහොසි. සො තෙන සද්ධිං සත්ථාරං උපසඞ්කමිත්වා ධම්ම

කථං ¶ සුත්වා පබ්බජිත්වා ආරද්ධවීරියො තීණි පිටකානි උග්ගහෙත්වා වත්තා වත්තසම්පත්තියා බුද්ධසාසනං සොභෙසි. සොපි නං සත්ථා ව්යාකාසි. කස්සපස්ස පන සත්ථුනො ධාතුයො න විකිරිංසු සකල ජම්බුදීපවාසිනො මනුස්සා සන්නිපතිත්වා එකෙකං සුවණ්ණට්ඨිකං කොටි අග්ඝනකං රතනවිචිත්තං බහි රචනත්ථං එකෙකං අඩ්ඪකොටි අග්ඝනකං අබ්භන්තර පූරණත්ථං මනොසිලාය මත්තිකාකිච්චං තෙලෙන උදකකිච්චං කරොන්තා යොජනුබ්බෙධං ථුපමකංසු.

තෙන වුත්තං

‘‘මහාකස්සපො ජිනො සත්ථා-සෙතව්යායඤ්හි නිබ්බුතො,

තත්ථෙව තස්ස ජිනථුපො-යොජනුබ්බෙධමුග්ගතො’’ති;

එත්ථ ච

දීපඞ්කරො ච කොණ්ඩඤ්ඤො-මඞ්ගලො සුමනො තථා,

අනොමදස්සී බුද්ධො ච-නාරදො පදුමුත්තරො;

සුජාතො පියදස්සී ච-ධම්මදස්සි නරුත්තමො,

සිද්ධත්ථබුද්ධො තිස්සො ච-විපස්සි ච සිඛී තථා;

කකුසණ්ධො කස්සපො චාති-සොළසෙතෙ මහෙසයො,

ථුපප්පමාණමෙතෙසං පාලියංයෙව දස්සිතං;

යස්මා තස්මා මයා සාධූ-තෙ සබ්බෙපි පකාසිතා,

ථූපා සද්ධා ජනා සාධූ-තෙ වන්දෙය්යථ සාදරං;

යෙසානං පන අට්ඨන්නං - සුගතානං හිතෙසිනං

ධාතු විත්ථාරිකා ආසුං - තෙසු තෙසු පදෙසතොති;

සාධුජන මනොපසාදනත්ථාය කතෙ ථූපවංසෙ විජ්ජමානථූපානං බුද්ධානං ථූපකථා චෙව සබ්බෙසං සන්තිකෙ අභිනිහාරකතාචෙ. සමත්තා.

කස්සපස්ස පන භගවතො අපරභාගෙ ඨපෙත්වා ඉමං සම්මා සම්බුද්ධං අඤ්ඤො බුද්ධො නාම නත්ථි. එවං දීපඞ්කරාදීනං චතුවීසතියා බුද්ධානං සන්තිකෙ ලද්ධව්යාකරණො බොධිසත්තො පාරමියො පූරෙත්වා වෙස්සන්තරත්තභාවෙ ඨිතො-

‘‘අචෙතනායං පථවී-අවිඤ්ඤාය සුඛං දුඛං,

සාපි දානබලො මය්හං-සත්තක්කත්තුං පකම්පථා’’ති;

එවං මහාපථවි කම්පනානි පුඤ්ඤානි කත්වා ආයුපරියොසානෙ තතො චුතො තුසිතභවනෙ නිබ්බත්ති තත්ථ අඤ්ඤෙ දෙවෙ දසහි ඨානෙහි අධිගණ්හිත්වා යාවතායුකං දිබ්බසම්පත්තිං අනුභවන්තො මනුස්සගණනාය ¶ සත්තහි දිවසෙහි ආයුක්ඛයං පාපුණිස්සතිති වත්ථානි කිළිස්සන්ති, මාලා මිලායන්ති, කච්ඡෙහි සෙදා මුච්චන්ති, කායෙචෙව දුබ්බණ්ණියං ඔක්කමති. දෙවො දෙවාසනෙ නාභිරමතීති ඉමෙසු පඤ්චසු පුබ්බනිමිත්තෙසු උප්පන්නෙසු තානි දිස්වාසුඤ්ඤාවත නො සග්ගා භවිස්සන්තිති සංවෙගජාතාහි දෙවතාහි මහාසත්තස්ස පාරමිනං පූරිතභාවං ඤත්වා ඉමස්මිං ඉදානි අඤ්ඤං දෙවලොකං අනුපගන්ත්වා මනුස්සලොකෙ උප්පජ්ජිත්වා බුද්ධභාවං පත්තෙ පුඤ්ඤානි කත්වා චුත චුතා දෙවලොකං පූරෙස්සන්තීති චින්තෙත්වා.

‘‘යතොහං තුසිතෙ කායෙ-සන්තුසිතො නාමහං තදා,

දසසහස්සි සමාගන්ත්වා-යාචන්ති පඤ්ජලී මමං;

කාලොයංතෙ මහාවීර-උප්පජ්ජ මාතුකුච්ඡියං,

සදෙවකං තාරයන්තො-බුජ්ඣස්සු අමතං පදන්ති’’;

එවං බුද්ධභාවත්ථාය ආයාචිතො කාලං-දීපං-දෙසං කුලං-ජනෙත්තියා ආයුප්පමාණන්ති ඉමානි පඤ්ච මහාවිලොකනානි විලොකෙත්වා කතසන්නිට්ඨානො තතො චුතො සක්යරාජකුලෙ පටිසණ්ධිංගහෙත්වා තත්ථ මහාසම්පත්තියා පරිහරියමානො අනුක්කමෙන භද්දං යොබ්බනං අනුපාපුණිත්වා තිණ්ණං උතූනං අනුච්ඡවිකෙසු තීසු පාසාදෙසු දෙවලොකසිරිං විය රජ්ජසිරිං අනුභවමානො උය්යානකීළාය ගමනසමයෙ අනුක්කමෙන ජිණ්ණ - ව්යාධි - මතසඞ්ඛාතෙ තයො දෙවදූතෙ දිස්වා සංජාත සංවෙගා නිවත්තිත්වා චතුත්ථෙ වාරෙ පබ්බජිතං දිස්වා සාධු පබ්බජ්ජාති පබ්බජ්ජාය රුචිං උප්පාදෙත්වා උය්යානං ගන්ත්වා තත්ථ දිවසං ඛෙපෙත්වා මඞ්ගල පොක්ඛරණිතීරෙ නිසින්නො කප්පක වෙසං ගහෙත්වා ආගතෙන විස්සකම්ම දෙවපුත්තෙන අලඞ්කත පටියත්තො රාහුලකුමාරස්ස පාතසාසනං සුත්වා පුත්තසිනෙහස්ස බලවභාවං ඤත්වා යාව ඉමං බණ්ධනං න වඩ්ඪති තාවදෙවනං ඡිණ්දිස්සාමීති චින්තෙත්වා සායං නගරං පවිසන්තො-

‘‘නිබ්බුතා නූන සා මාතා - නිබ්බුතො නූන සො පිතා,

නිබ්බුතා නූන සා නාරී - යස්සායං ඊදිසො පති’’ති;

කිසාගොතමියා නාම පිතුච්ඡා ධීතාය භාසිතං ඉමං ගාථා සුත්වා ඉහං ඉමාය නිබ්බුතපදං සාවිතොති ගීවතො සතසහස්සග්ඝනකං මුත්තාහාරං ඔමුඤ්චිත්වා තස්සා පෙසෙත්වා අත්තනො භවනං පවිසිත්වා සිරීසයනෙ නිපන්නො නිද්දාවස ගතානං නාටකානං විප්පකාරං දිස්වා නිබ්බින්නහදයො ඡන්නං උට්ඨාපෙත්වා කණ්ථකං ආහාරාපෙත්වා තං ආරුය්හ ඡන්නසහායො දසසහස්ස චක්කවාළ දෙවතාහි කත පරිවාරො මහාභිනික්ඛමනා නික්ඛමිත්වා තෙනෙව රත්තාවසෙසෙන තීණි රජ්ජානි අතික්කම්ම අනොමාය නදියා පරතීරං පත්වා අස්සාපිට්ඨිතො ඔරුය්හ ¶ මුත්තරාසි සදිසෙ චාලිකාපුලිණෙ ඨත්වා ඡන්නත්වං මය්හං ආභරණානි චෙව කණ්ථකඤ්ච ආදාය ගච්ඡාහි ආභරණානි ච කණ්ථකඤ්ච පටිච්ඡාපෙත්වා දක්ඛිණ හත්ථෙන මඞ්ගලඛග්ගමාදාය වාමහත්ථෙන මොලියා සද්ධිං චූළං ඡිණ්දිත්වා සචෙ අහං බුද්ධො භවිස්සාමි ආකාසෙ තිට්ඨතු නො චෙ භූමියං පතතූති ආකාසෙ ඛිපි චුළාමණී බණ්ධනං යොජනප්පමාණං ඨානංගන්ත්වා ආකාසෙ අට්ඨාසි අථ සක්කො දෙවරාජා යොජනිකෙන රතනචඞ්ගොටකෙන පටිග්ගහෙසි.

යථාහ

ඡෙත්වාන මොලිං වරගන්ධවාසිතං

වෙහාසයං උක්ඛිපි සක්යපුඞ්ගයවො,

සහස්සනෙත්තො සිරසා පටිග්ගහි

සුවණ්ණ වඞ්ගොටවරෙන වාසවො’ති;

පටිග්ගහෙත්වා ච පන දෙවලොකං නෙත්වා සුනෙරු මුද්ධනි තියොජනප්පමාණං ඉණ්දනීලමණිමයං චුළාමණි චෙතියං නාම අකාසි අථ කස්සප බුද්ධකාලෙ පොරාණ සහායකො ඝටිකාර මහාබ්රහ්මා එකං බුද්ධන්තරං විනාවාසභාවප්පත්තෙන මත්තභාවො චිත්තෙසි. අජ්ජ මෙ සහායකො මහාභිනික්ඛමනං නික්ඛන්තො සමණ පරික්ඛාරමස්ස ගහෙත්වා ගච්ඡාමීති-

‘‘තිචීවරඤ්ච පත්තො ච වාසි සූචි ච බණ්ධනං,

පරිස්සාවන අට්ඨෙතෙන-යුත්තයොගස්ස භික්ඛුනො’’ති;

ඉමෙ සමණපරික්ඛාරෙ ආහරිත්වා අදාසි මහාපුරිසො අරහද්ධජං නිවාසෙත්වා උත්තමං පබ්බජ්ජාවෙසං ගණ්හිත්වා සාටකයුගලං ආකාසෙ ඛිපි තං බ්රහ්මා පටිග්ගහෙත්වා බ්රහ්මලොකෙ ද්වාදසයොජනිකං සබ්බරතනමයං දුස්සචෙතියමකාසි.

‘‘කිලෙස අප්පහීණෙපි=මහාසත්තස්ස තං ඛණෙ,

යස්සානුභාවතො එවං දුස්සචූළා හි පූජිතා

තස්මා තම්ම මහාබොධි-සත්තානං පටිපත්තියං,

න කරෙය්ය මහුස්සාහංව-කො හි නාම බුධො ජනො’’ති;