📜

මරීචවට්ටි විහාරකථා

18. තතො රාජා චින්තෙසි මහාමහිණ්දත්ථෙරො කිර මම අය්යකස්ස දෙවානම්පියතිස්ස රඤ්ඤො එවමාහ. නත්තා තෙ මහාරාජ දුට්ඨගාමණි අභයො විසං හත්ථසතිකං සොවණ්ණමාලිං ථූපං කාරෙස්සති. සඞ්ඝස්ස ච උපොසථාගාරභූතං නවභූමකං ලොහපාසාදං කාරෙස්සතීති චින්තෙත්වා ච පන ඔලොකෙන්තො රාජගෙහෙ කරණ්ඩකෙ ඨපිතං සුවණ්ණපට්ටලෙඛං දිස්වා තං වාචෙසි. අනාගතෙ චත්තාලීසං වස්සසතං අතික්කම්ම කාකවණ්ණතිස්සස්ස පුත්තො දුට්ඨගාමණි අභයො ඉදඤ්චිදඤ්ච කාරෙස්සතීති සුත්වා හට්ඨො උදග්ගො අප්පොඨෙසි-අය්යෙන කිර වතම්හි දිට්ඨො මහා මහිණ්දෙනාති.

තතො පාතොව මහාමෙඝවනං ගන්ත්වා භික්ඛුසඞ්ඝං සන්නිපාතෙත්වා එතදවොච? භන්තෙ භික්ඛුසඞ්ඝස්ස උපොසථාගාරං කත්වා දෙවවිමාන සදිසං පාසාදං කාරෙස්සාමි දෙවලොකං පෙසෙත්වා පටෙ විමානාකාරං ලිඛාපෙත්වා මෙ දෙථාති? සඞ්ඝො අට්ඨ ඛීණාසවෙ පෙසෙසි. තෙ තාවතිංසභවනං ගන්ත්වා ද්වාදසයොජනුබ්බෙධා අට්ඨචත්තාලීස යොජන පරික්ඛෙපං කූටාගාරං සහස්ස පතිමණ්ඩිතං නවභූමකං සහස්සගබ්භං ඛීරණ දෙවධීතාය පුඤ්ඤානුභාවනිබ්බත්තං ආකාසට්ඨං රතනපාසාදං ඔලොකෙත්වා හිඞ්ගුලකෙන පටෙ තදාකාරං ලිඛිත්වා ආනෙත්වා භික්ඛුසඞ්ඝස්ස අදංසු සඞ්ඝො රඤ්ඤො පාහෙසි.

තං දිස්වා රාජා තුට්ඨමානසො තදා තං ලෙඛතුල්යං ලොහපාසාදං කාරෙසි. කම්මන්තාරම්භ කාලෙ පන චතුසු ද්වාරෙසු අට්ඨසතසහස්සානි හිරඤ්ඤානි ඨපාපෙසි තදා චතුසු ද්වාරෙසු සහස්ස සහස්සං වත්ථපුටානි චෙව ගුළ-තෙල-සක්ඛර-මධුපුරා අනෙකසහස්සචාටියො ච ඨපාපෙසි. පාසාදෙ අමූලකෙන කම්මං න කාතබ්බන්ති භෙරිං චාරපෙත්වා අමූලකෙන කතකම්මං අග්ඝාපෙත්වා කාරකානං මූලං දාපෙසි. පාසාදො එකෙකෙන පස්සෙන හත්ථසත හත්ථසතප්පමාණො අහොසි තථා උබ්බෙධන, නවභූමායො චස්ස අහෙසුං එකෙකිස්සා භූමියා සතං සතං කූටාගාරානි, තානි සබ්බානිපි රතනඛචිතානි චෙව සුවණ්ණ කිඞ්කිණිකාපන්ති පරික්ඛිත්තානි ච අහෙසුං තෙසං කූටාගාරානි නානාරතන භූසිකා පවාළ වෙදිකා චෙව, තාසං පදුමානි ච නානාරතන විචිත්තානෙව අහෙසුං. තථා සහස්සගබ්භා ච නානාරතන ඛචිතා සීයපඤ්ජර විභූසිතා ච. වෙස්සවනස්ස නාරිවාභනයානං සුත්වා තදාකාරං මජ්ඣෙ රතන මණ්ඩපං කාරෙසි.

සො අනෙකෙහි රතනත්ථම්භෙහි සීහව්යග්ඝාදි රූපෙහි දෙවතා රූපෙහි ච පතිමණ්ඩිතො සමන්තතො ඔලම්බක මුත්තා ජාලෙන ච පරික්ඛිත්තො අහොසි පවාළවෙදිකා චස්ස පුබ්බෙ වුත්තප්පකාරාව සත්තරතන විචිත්තමණ්ඩප මජ්ඣෙ පන එළිකමය භූමියා දන්තමය පල්ලඞ්කො අහොසි අපස්සෙනම්පි දන්තමයමෙව, සො සුවණ්ණසූරියමණ්ඩලෙහි රජත චණ්ද මණ්ඩලෙහි මුත්තාමය තාරකාහි ච විචිත්තො තත්ථ තත්ථ යථාරහං නානාරතනමය පදුමානි චෙව පසාද ජනකානි ච ජාතකානි අන්තරන්තරා සුවණ්ණලතායො ච කාරෙසි. තත්ථ මහග්ඝං පච්චත්ථරණං අත්ථරිත්වා මනුඤ්ඤං දන්ත විජනිං ඨපෙසි. පවාළමය පාදුකා කාරෙසි. තථා පල්ලඞ්කස්සොපරි එළිකභූමියා පතිට්ඨිතං රජතමයදණ්ඩං සෙතච්චත්තං කාරෙසි. තත්ථ සත්තරතනමයානි අට්ඨමඞ්ගලානි අන්තරන්තරා ච මණිමුත්තාමයා චතුප්පාද පන්තියො ච කාරෙසි. ඡත්තන්තෙ චස්ස රතනමය ඝණ්ටාපන්තියො ඔලම්බිංසු.

පාසාදො ඡත්තං පල්ලඞ්කො මණ්ඩපො චාති චත්තාරො අනග්ඝා අහෙසුං මහග්ඝානි මඤ්චපීඨානි පඤ්ඤත්වො තත්ථ මහග්ඝානි කම්බලානි භුම්මත්ථරණානි අත්ථරාපෙසි ආවමන කුම්හි උළුඞ්කො ච සොවණ්ණමයායෙව අහෙසුං. සෙස පරිභොග භණ්ඩෙසු වත්තබ්බමෙව නත්ථි ද්වාරකොට්ඨකොපි මනොහර පාකාරෙන පරික්ඛිත්තො. තම්බලොහිට්ඨිකාභි පන ඡාදිතත්තා පාසාදස්ස ලොහපාසාදොති වොහාරො අහොසි.

එවං තාවතිංසභවනෙ දෙවසභා විය පාසාදං නිට්ඨාපෙත්වා සඞ්ඝං සන්නිපාතෙසි. මරිචවට්ටි විහාරමගෙ විය සඞ්ඝො සන්නිපති. පඨමභූමියං පුථුජ්ජනායෙව අට්ඨංසු දුතියභූමියා තෙපිටකා, තතියාදිසු තීසු භූමිසු කමෙන සොතාපන්න - සකදාගාමි - අනාගාමිනො, උපරි චතුසු භූමිසු ඛීණාසවායෙව අට්ඨංසු. එවං සඞ්ඝං සන්නිපාතෙත්වා සඞ්ඝස්ස පාසාදං දත්වා මරිචවට්ටි විහාරමහෙ විය සත්තාහං මහාදානමදාසීති.

‘‘පාසාදහෙතු චත්තානි-මහාචාගෙන රාජිනා,

අනග්ඝානි ඨපෙත්වාන-අහෙසුං තිංසකොටියො;’’

පහාය ගමනීයන්තං-දත්වාන ධනසඤ්චයං,

අනුගාමිධනං දානං-එවං කුබ්බන්ති පණ්ඩිතා;

19. අථෙකදිවසං රාජා සතසහස්සං විස්සජ්ජෙත්වා මහාබොධි පූජං කාරෙත්වා නගරං පවිසන්තො ථූපට්ඨානෙ පතිට්ඨිතං සිලාථූපං දිස්වා මහිණ්දත්ථෙරෙන වුත්තවචනං අනුස්සරිත්වා මහාථූපං කාරෙස්සාමීති කතසන්නිට්ඨානො නගරං පවිසිත්වා මහංතලං ආරුය්හ සුභොජනං භුඤ්ජිත්වා සිරිසයනගතො එවං චින්තෙසි මයා දමිළෙ මද්දමානෙන අයං ලොකො අතිවිය පීළිතො, කෙන නු ඛො උපායෙන ලොකස්ස පිළනං අකත්වා ධම්මෙන සමෙන මහා චෙතියස්ස අනුච්ඡවිකං ඉට්ඨකා උප්පාදෙස්සාමීති තං චින්තිතං ඡත්තං අධිවත්ථා දෙවතා ජානිත්වා රාජා එවං චින්තෙසීති උග්ඝොසෙසි.

පරම්පරාය දෙවලොකෙපි කොලාහලමහොසි තං ඤත්වා සක්කො දෙවරාජං විස්සකම්මං ආමන්තෙත්වා’තාත! විස්ස කම්ම! දුට්ඨගාමණි අභය මහාරාජා මහා චෙතියස්ස ඉට්ඨකත්ථාය චින්තෙසි. ත්වං ගන්ත්වා උත්තරපස්සෙ නගරතො යොජනප්පමාණෙ ඨානෙ ගම්භිර නදියා තීරෙ ඉට්ඨකා මාපෙත්වා එහි’ති පෙසෙසි.

තං ඤත්වා විස්සකම්ම දෙවපුත්තො ආගන්ත්වා තත්ථෙව මහාචෙතියානුච්ඡවිකං ඉට්ඨකා මාපෙත්වා දෙවපුරමෙව ගතො. පුන දිවසෙ එකො සුනඛලුද්දො සුනඛෙ ගහෙත්වා අරඤ්ඤං ගන්ත්වා තත්ථ තත්ථ විචරන්තො තං ඨානං පත්වා ඉට්ඨකා අදිස්වා ච නික්ඛමි. තස්මිං ඛණෙ එකා භුම්මා දෙවතා තස්ස ඉට්ඨකා දස්සෙතුං මහන්තං ගොධාවණ්ණං ගහෙත්වා ලුද්දස්ස සුනඛානඤ්ච අත්තානං දස්සෙත්වා තෙහි අනුබද්ධො ඉට්ඨකාභිමුඛං අත්ත්වා අන්තරධායි.

සුනඛලුද්දො ඉට්ඨකා දිස්වා අම්හාකං රාජා ථූපං කාරෙතුකාමො, මහන්තො වත නො පණ්ණාකාරො ලද්ධොති හට්ඨමානසො පුන දිවසෙ පාතොච ආගන්ත්වා අත්තනා දිට්ඨං ඉට්ඨක පණ්ණාකාරං රඤ්ඤො නිවෙදෙසි. රාජා තං සාසනං සුත්වා අත්තමනො හුත්වා තස්ස මහන්තං සක්කාරං කාරෙත්වා තංයෙව ඉට්ඨක ගොපනං කාරෙසි. තතො රාජා අහමෙව ඉට්ඨකොලොකනත්ථාය ගච්ඡාමි - කුන්තං වඩ්ඪෙථාති ආහ.

තස්මිංයෙව ඛණෙ පුන අඤ්ඤං සාසනං ආහරිංසු. නගරතො තියොජනමත්ථකෙ ඨානෙ පුබ්බුත්තරකණ්ණෙ ආචාර විට්ඨිගාමෙ තියාමරත්තිං අභිප්පවට්ටෙ දෙවෙ සොළස කරීසප්පමාණෙ පදෙසෙ සුවණ්ණබීජානි උට්ඨහිංසු. තානි පමාණතො උක්කට්ඨානි විදත්ථිප්පමාණානි. ඔමකානි අට්ඨඞ්ගුලප්පමාණානි අහෙසුං, අථ විභාතාය රත්තියා ගාමවාසිනො සුවණ්ණබිජානි දිස්වා රාඡා’රහං වත භණ්ඩං උප්පන්නන්ති සමන්තතො ආරක්ඛා සංවිදහිත්වා සුවණ්ණබීජානි පාතියං පූරෙත්වා ආගන්ත්වා රඤ්ඤො දස්සෙසුං රාජා තෙසම්පි යථාරහං සක්කාරං කාරෙත්වා තෙයෙව සුවණ්ණ ගොපකෙ අකාසි.

අථ තස්මිංයෙව ඛණෙ අඤ්ඤං සාසනං ආහරිංසු. නගරතො පාචීනපස්සෙ සත්තයොජන මත්ථකො ඨානෙ පාරගඞ්ගාය තම්බවිට්ඨි නාම ජනපදෙ තම්බලොහං උප්පජ්ජි. ගාමිකා පාතිං පූරෙත්වා තම්බලොහං ගහෙත්වා ආගන්ත්වා රඤ්ඤො දස්සෙසුං රාජා යථානුරූපං සක්කාරං තෙසම්පි කාරෙත්වා තෙයෙව ගොපකෙ අකාසි.

තදනන්තරං අඤ්ඤං සාසනං ආහරිංසු. පුරතො චතුයොජනමත්ථකො ඨානෙ පුබ්බදක්ඛිණ කණ්ණෙ සුමනවාපිගාමෙ උප්පලකුරුවිණ්ද මිස්සකා බහූ මණයො උප්පජ්ජිංසු ගාමිකා පාතිං පූරෙත්වා ආගන්ත්වා මානයො රඤ්ඤො දස්සෙසුං. රාජා තෙසම්පි සක්කාරං කාරෙත්වා තෙයෙව ගොපකෙ අකාසි.

තදනන්තරං අඤ්ඤම්පි සාසනං ආහරිංසු. නගරතො දක්ඛිණ පස්සෙ අට්ඨයොජන මත්ථකෙ ඨානෙ අම්බට්ඨකොල ජනපදෙ එකස්මිං ලෙණෙ රජතං උප්පජ්ජි තස්මිං සමයෙ නගරවාසිකො එකො වාණිජො බහූහි සකටෙහි හළිද්දි සිඞ්ගිවෙරාදීනමත්ථාය මලයං ගතො, ලෙණස්ස අවිදූරෙ සකටානි මුඤ්චිත්වා පතොදදාරුං පරියෙසන්තො තං පබ්බතං අභිරූළ්හො එකං පණසයට්ඨිං අද්දස.

තස්ස මහන්තං චාටිප්පමාණං එකමෙව පණස ඵලං නරුණයට්ඨිං නාමෙත්වා හෙට්ඨා පාසාණපිට්ඨියං අට්ඨාසි. සො තං ඵලභාරෙන නමිතං දිස්වා උපගන්ත්වා හත්ථෙන පරාමසිත්වා පක්කභාවං ඤත්වා වණ්ටං ඡිණ්දි පණසයට්ඨි උග්ගන්ත්වා යටාට්ඨානං අට්ඨාසි වාණිජො අග්ගං දත්වා භුඤ්ජිස්සාමීති චින්තෙත්වා කාලං ඝොසෙසි. තදා චත්තාරො ඛීණාසව ආගන්ත්වා තස්ස පුරතො පාතුරහෙසුං. වාණිජො තෙ දිස්වා අත්තමනො පාදෙ වන්දිත්වා නිසීදාපෙත්වා තස්ස ඵලස්ස වණ්ටාසමන්තා වාසියා තච්ඡෙත්වා අපස්සයං ලුඤ්චිත්වා අපනාමෙසි. සමන්තතො යුසං ඔතරිත්වා අපස්සයානිතං ආවාටං පූරෙසි වාණිජො මනොසිලොදකවණ්ණ පණසයුසං පත්තෙ පූරෙත්වා අදාසි. තෙ ඛීණාසවා තස්ස පස්සන්තස්සෙව ආකාසමබ්භුග්ගන්ත්වා පක්කමිංසු.

සො පුන කාලංඝොසෙසි අඤ්ඤෙ චත්තරො ඛීණාසවා ආගමිංසු. තෙසම්පි හත්ථතො පත්තෙ ගහෙත්වා සුවණ්ණවණ්ණෙහි පන සමිඤ්ජෙහි පූරෙත්වා අදාසි තෙසු තයො ථෙරා ආකාසෙන පක්කමිංසු ඉතරො ඉණ්දගුත්තත්ථෙරො නාම ඛීණාසවො තස්ස තං රජතං දස්සෙතුකාමො උපරි පබ්බතා ඔතරිත්වා තස්ස ලෙණස්ස අවිදූරෙ නිසීදිත්වා පණස මිඤ්ජං පරිභුඤ්ජති උපාසකො ථෙරස්ස ගතකාලෙ අවසෙස මිඤ්ජං අත්තනාපි ඛාදිත්වා සෙසකං භණ්ඩිකං කත්වා ආදාය ගච්ඡන්තො ථෙරං දිස්වා උදකඤ්ච පත්තධොවනසාඛඤ්ච අදාසි.

ථෙරොපි ලෙණද්වාරෙන සකට සමීපගාමි මග්ගං මාපෙත්වා ඉමිනා මග්ගෙන ගච්ඡ උපාසකාති ආහ. සො ථෙරං වන්දිත්වා තෙන මග්ගෙන ගච්ඡන්තො ලෙණද්වාරං පත්වා සමන්තා ලෙණං ඔලොකෙන්තො තං රජතරාසිං දිස්වා රජතපිණ්ඩං ගහෙත්වා චාසියා ඡිණ්දිත්වා රජතභාවං ඤත්වා මහන්තං සජ්ඣපිණ්ඩං ගහෙත්වා සකට සන්තිකං ගන්ත්වා තිණොදක සම්පන්නෙ ඨානෙ සකටානි නිවෙසෙත්වා ලහුං අනුරාධපුරං ගන්ත්වා රඤ්ඤ්ඤො දස්සෙත්වා තමත්ථං නිවෙදෙසි රාජා තස්සාපි යථාරහං සක්කාරං කාරෙසි.

තදන්තරං අඤ්ඤම්පි සාසනං ආහරිංසු නගරතො පච්ඡිම දිසාභාගෙ පඤ්ච යොජන මත්ථකෙ ඨානෙ උරුවෙල පබ්බත මහාමලකමත්තා පචාළ මිස්සකා සට්ඨි සකටප්පමාණමුත්තා සමුද්දතො ථලමුග්ගමිංසු කෙවට්ටා දිස්වා රාජාරහං වත භණ්ඩං උප්පන්නන්ති රාසිං කත්වා ආරක්ඛං දත්වා පාතිං පූරෙත්වා ආගන්ත්වා රඤ්ඤො දස්සෙත්වා තමත්ථං නිවෙදෙසුං. රාජා තෙසම්පි යථාරහං සක්කාරං කාරෙසි.

පුන අඤ්ඤං සාසනං ආහරිංසු නගරතො පච්ඡිමුත්තර කණ්ණෙ සත්තයොජන මත්ථකෙ ඨානෙ පෙළිවාපි ගාමස්ස වාපියා ඔතිණ්ණ කණ්දරෙ පුලින පුට්ඨෙ නිසදපොතප්පමාණ දීඝතො විදත්ථිචතුරඞ්ගුලා උම්මාපුප්ඵවණ්ණා චත්තාරො මහාමණි උප්පජ්ජිංසු. අථෙකො මත්තො නාම සුනඛලුද්දො සුනඛෙ ගහෙත්වා තත්ථ විචරන්තො තං ඨානං පත්වා දිස්වා රාජාරහං වත භණ්ඩන්ති වාලිකාහි පටිච්ඡාදෙත්වා ආගන්ත්වා රඤ්ඤො නිවෙදෙසි. රාජා තස්සාපි යථාරහං සක්කාරං කාරෙසි. එවං රාජා ථූපත්ථාය උප්පන්නානි ඉට්ඨකාදීනි තදහෙව අස්සොසි ඉට්ඨක රජතානං උප්පන්නට්ඨානං තෙනෙව නාමං ලභි.