📜
ධාතුගබ්බ රූපවණ්ණනාකථා
23. එවං රාජා ධාතුගබ්භෙ කත්තබ්බ කම්මං නිට්ඨාපෙත්වා චාතුද්දසි දිවසෙ විහාරං ගන්ත්වා භික්ඛුසඞ්ඝං සන්නිපාතෙසි, සන්නිපත්ති භික්ඛූ තිංස සහස්සානි අහෙසුං රාජා භික්ඛුසඞ්ඝං වන්දිත්වා එවමාහ. ධාතුගබ්භෙ මයා කත්තබ්බකම්මං නිට්ඨාපිතං, ස්වෙ ආසාළභිමුපොසථ දිවසෙ උත්තරසාළ්හ නක්ඛත්තෙන ධාතුනිධානං භවිස්සති ධාතුයො ජනාථ භන්තෙති භික්ඛුසඞ්ඝස්ස භාරං කත්වා නගරමෙවාගඤ්ජි.
අථ භික්ඛුසඞ්ඝො ධාතු ආහරණකං භික්ඛුං ගවෙසන්තො පූජා පරිවෙණ වාසිකං සොළස වස්සුද්දෙසිකං ඡළභිඤ්ඤං සොණුත්තරං නාම සාමණෙරං දිස්වා තං පක්කොසාපෙත්වා ආවුසො සොණුත්තර රාජා ධාතුගබ්භං නිට්ඨාපෙත්වා ධාතු ආභරණං භික්ඛුසඞ්ඝස්ස භාරමකාසි. තස්මා තයා ධාතුයො ආහරිතබ්බාති ආහරාමි භන්තෙ ධාතුයො කුතො ලච්ඡාමීති පුච්ඡි තස්ස භික්ඛුසඞ්ඝො එවමාහ. ආවුසො සොණුත්තර තතාගතො මරණමඤ්චෙ නිපන්නො සක්කං දෙවරාජානං ආමන්තෙත්වා මය්හං අට්ඨදොණප්පමාණෙසු සාරීරික ධාතුසු එකං දොණං කොළියරාජුහි සක්කතං, අනාගතෙ තම්බපණ්ණි දීපෙ මහාචෙතියෙ පතිට්ඨහිස්සතීති ආහ.
අථ ¶ භගවති පරිනිබ්බුතෙ දොණ බ්රාහ්මණො ධාතුයො අට්ඨ කොට්ඨාසෙ කත්වා අට්ඨන්නං නගරවාසීනං අදාසි තෙ අත්තනො අත්තනො නගරෙ චෙතියං කාරෙත්වා පරිහරිංසු තෙසු රාමගාමෙ කොළියෙහි කතචෙතියෙ මහොඝෙන භින්නෙ ධාතුකරණ්ඩකො සමුද්දං පවිසිත්වා රතනවාලුකා පිට්ඨෙ ඡබ්බණ්ණරංසි සමාකිණ්ණො අට්ඨාසි.
නාගා දිස්වා මඤ්ජෙරික නාග භවනං ගන්ත්වා මහාකාළ නාග රඤ්ඤො ආරොචෙසුං සො දසකොටි නාග සහස්ස පරිවුතො ආගන්ත්වා ගණ්ධමාලාදීහි පූජෙත්වා සුවණ්ණ-පවාළ-මිණි-රජතධජෙ උස්සාපෙත්වා පඤ්චඞ්ගික තුරිය පග්ගහීත නානාවිධ නාග නාටකානං මජ්ඣහතො ධාකුකරණ්ඩං මණිචඞ්ගොටකෙ ඨපෙත්වා සීසෙනාදාය මහාසක්කාර සම්මානං කරොන්තො නාගභවනං නෙත්වා ඡන්නවුති කොටිධනෙ පූජෙත්වා සබ්බරතනෙහි චෙතියඤ්ච චෙතියඝරඤ්ච මාපෙත්වා ධාතුයො පරිහරති. මහාකස්සපත්ථෙරො අජාතසත්තුනො ධාතුනිධානං කරොන්තො රාමගාමෙ ධාතුයො ඨපෙත්වා සෙස ධාතුයො ආහරිත්වා අදාසි රාජා රාමගාමෙ ධාතුයො කස්මා නාහටාති පුච්ඡි.
ථෙරො මහාරාජ තාසං අන්තරායො නත්ථි අනාගතෙ තම්බපණ්ණිදීපෙ මහාචෙතියෙ පතිට්ඨහිස්සන්තීති ආහ. අසොකො ධම්මරාජාපි ධාතුනිධානං උග්ඝාටෙත්වා ඔලොකෙන්තො අට්ඨමං ධාතුදොණං අදිස්වා අපරං ධාතුං දොණං කත්ථ භන්තෙති පුච්ඡි මහාරාජ තං කොළියෙහි ගඞ්ගාතීරෙ කත චෙතියෙ පතිට්ඨිතං, මහොඝෙන චෙතියෙ භින්නෙ මහාසමුද්දං පාවිසි.
තං නාගා දිස්වා අත්තනො නාගභවනං නෙත්වා පරිහරන්තීති ඛීණාසවා ආහංසු රාජා නාගභවනං නාම මම ආණාපවත්තනට්ඨානං, තම්පි ආහරාමි භන්තෙති ආහ. මහාරාජ තා ධාතුයො අනාගතෙ තම්බපණ්ණිදීපෙ මහාචෙතියෙ පතිට්ඨහිස්සන්තිති නිවාරෙසුං. තස්මා ත්වං මඤ්ඡෙරික නාග භවනං ගන්ත්වා තං පවත්තිං නාග රඤ්ඤො නිවෙදෙත්වා ධාතුයො ආහර, ස්වෙ ධාතු නිධානං භවිස්සතීති. සොණුත්තරො සාධූති සම්පටිච්ඡිත්වා අත්තනො පරිවෙණං අගමාසි.
රාජාපි නගරං අන්ත්වා නගරෙ භෙරිං චරාපෙසි- ස්වෙ ධාතුනිධානං භවිස්සති නාගරා අත්තනො අත්තනො විභවානුරූපෙන අලඞ්කරිත්වා ගණ්ධමාලාදීනි ගහෙත්වා මහාචෙතියඞ්ගණං ඔතරන්තුති. සක්කොපි විස්සකම්මං ආණාපෙසි-ස්වෙ මහාචෙතියෙ ධාතුනිධානං භවිස්සති. සකල තම්පපණ්ණිදීපං අලඞ්කරොහීති. සො පුනදිවසෙ එකූනයොජනසතිකං තම්බපණ්ණිදීපං කසීණමණ්ඩලං විය සමං කත්වා රජතපට්ටසදිසං වාලුකාකිණ්ණංපඤ්චවණ්ණපුප්ඵසමාකූලං කත්වා ¶ සමන්තතො පුණ්ණඝටපන්තියො ඨපාපෙත්වා සාණීහි පරික්ඛිපිත්වා උපරි චෙලවිතානං බණ්ධිත්වා පථවිතලෙ ථලපදුමානි ආකාසෙ ඔලම්බක පදුමානි දස්සෙත්වා අලඞ්කත දෙවසභං විය සජ්ජෙසි. මහාසමුද්දඤ්ච සන්නිසින්නං පඤ්චවිධ පදුමසඤ්චන්නං අකාසි.
ධාතු ආනුභාවෙන සකල චක්කවාළං ගබ්භොක්කමනාභිසම්බොධිකාලාදිසු විය සජ්ජිතං අහොසි නාගරාප නගර වීථියො සම්මජ්ජිත්වා මුත්තාඵල සදිසං වාලුකං ඔකිරිත්වා ලාජපඤ්චමක පුප්ඵානි සමොකිරිත්වා නානාවිරාග ධජපටාකායො උස්සාපෙත්වා සුවණ්ණඝට කදලිතොරණ මාලගඝිකාදීහි අලඞ්කරිත්වා නගරං සජ්ජෙසු. රාජා නගරස්ස චතුසු ද්වාරෙසු අනාථානං මනුස්සානං පරිභොත්ථාය නානාප්පකාර ඛාදනීය භොජනීය ගණ්ධමාල වත්ථාභරණ පඤ්චවිධි මුධවාස සහිත තාම්බුලානි ච ඨපාපෙසි.
අථ රාජා සබ්බාභරණ විභූසිතො කුමුද පන්නවණ්ණ චතුසිණ්ධවයුත්ත රථවරමාරුය්හ අලඞ්කතං කණ්ඩුලං හත්ථිං පුරතො කත්වා සුවණ්ණචඞ්ගොටකං සීසෙ කත්වා සෙතච්ඡත්තස්ස හෙට්ඨා අට්ඨාසි. තස්මිං ඛණෙ සක්කං දෙවරාජානං දෙවච්ඡරා විය නානාභරණවිභූසිතා දෙවකඤ්ඤුපමා අනෙක සහස්ස නාටකිත්ථියො චෙව දසමහායොධා ච චතුරඞ්ගිනී සෙනා ච රාජානං පරිවාරෙසුං.
තථා අට්ඨුත්තර සහස්ස ඉත්ථියො ච පුණ්ණඝටෙ ගරහත්වා පරිවාරෙසුං. අට්ඨුත්තර සහස්ස අට්ඨුත්තර සරස්සප්පමාණෙයෙව පුරිසා චෙව ඉත්ථියො ච පුප්ඵසමුග්ගානි දණ්ඩදීපිකා නානාවණ්ණ ධජෙ ච ගහෙත්වා පරිවාරෙසුං. එවං රාජා මහන්තෙන රාජානුභාවෙන නණ්දනවනං නික්ඛන්ත දෙවරාජා විය නික්ඛමි. තදා නානාවිධ තුරිය ඝොසෙහි චෙව හත්ථස්ස රථ සද්දෙහි ච මහාපථවිභිජ්ජනාකාරප්පත්තා විය අහොසි.
තස්මිං ඛණෙ සොණුත්තරො අත්තනො පරිවෙණෙයෙව නිසින්නො තුරිය ඝොසෙන රඤ්ඤො නික්ඛන්තභාවං ඤත්වා අභිඤ්ඤාපාදකං චතුත්ථජ්ඣානං සමාපජ්ජිත්වා අධිට්ඨයා පථවියං නිමුජ්ජිත්වා මඤ්ජෙරික නාගභවනෙ මහාකාළානාගරඤ්ඤො පුරතො පාතුරහොසි. නාගරාජා සොණුත්තරං දිස්වා උට්ඨායාසනා අභිවාදෙත්වා ගණ්ධොදකෙන පාදෙ ධොවිත්වා වණ්ණ ගණ්ධ සම්පන්න කුසුමෙහි පූජෙත්වා එකාමන්තං නිසීදිත්වා කුතො ආගතත්ථ භන්තෙති පුච්ඡි තම්බපණ්ණි දීපතො ආගතම්හාහි වුත්තෙ කිමත්ථායාති පුච්ඡි.
මහාරාජ තම්බපණ්ණිදීපෙ දුට්ඨගාමණි අභය මහාරාජා මහා චෙතියං කාරෙන්තො ධාතුයො භික්ඛුසඞ්ඝස්ස භාරමකාසි. මහාවිහාරෙ තිංසමත්තානි භික්ඛුසහස්සානි සන්නිපතිත්වා මහාථූපත්ථාය ඨපිතධාතුයො ¶ මහාකාළ නාග රඤ්ඤො සන්තිකෙ ඨිතා, තස්ස තං පවත්තිං කථෙත්වා ධාතුයො ආහරාති මං පෙසෙසුං, තස්මා ඉධාගතොම්හීති ආහ.
තං සුත්වා නාගරාජා පබ්බතෙන විය අජ්ඣොත්ථටො මහන්තෙන මදාමනස්සෙන අභිභූතො එවං චින්තෙසි මයං පන ඉමා ධාතුයො පූජෙත්වා අපායතො මුඤ්චිත්වා සග්ගෙ නිබ්බත්තිස්සමාති අමඤ්ඤිම්හ. අයං පන භික්ඛු මහිද්ධිකො මහානුභාවො, සචෙ ඉමා ධාතුයො ඉමස්මිං ඨානෙ ඨිතො භවෙය්යුං, අම්හෙ අභිභවිත්වාපි ගණ්හිතුං සක්කුණෙය්ය. ධාතුයො අපනෙතුං වට්ටතීති චින්තෙත්වා පරිසං ඔලොකෙන්තො පරිස පරියන්තෙ ඨිතං වාසුලදත්තං නාම අත්තනො භාගිනෙය්යං දිස්වා තස්ස සඤ්ඤමදාසි සො මාතුලස්ස අධිප්පායං ඤත්වා චෙතියඝරං ගන්ත්වා ධාතුකරණ්ඩකං ආදාය ගිලිත්වා සිනෙරුපබ්බත පාදමූලං ගන්ත්වා-
යොජනසතාමාවට්ටං දීඝං තිසත යොජනං,
ඵණානෙකසහස්සානි-මාපිසිත්වා මහිද්ධිකො,
සිනෙරු පාදමූලම්හි-ධුමායන්තො ච පජ්ජලං,
ආභුජිත්වාන සො භොගෙ-නිපජ්ජි වාලුකාතලෙ;
‘‘අනෙකානි සහස්සානි-අත්තනා සදිසෙ අහි,
මාපයිත්වා සයාපෙසි-සමන්තා පරිවාරිතෙ,
බහූ දෙවා ච නාගා ච-ඔසරිංසු තහිං තදා,
යුද්ධං උභින්නං නාගානං-සස්සිස්සාම මයං ඉති;’’
තතො නාගරාජා භාගිනෙය්යෙන ධාතුයො අපනීතභාවං ඤත්වා එවමාහ- මම සන්තිකෙ ධාතුයො නත්ථි, තුම්හෙ ඉධ පපඤ්ච අකත්වා සීඝං ගන්ත්වා භික්ඛුසඞ්ඝස්ස තං පවත්තිං ආරොචෙථ භික්ඛුසඞ්ඝො අඤ්ඤතො ධාතුං පරියෙසිස්සතීති සාමණෙරො ආදිතෙ පට්ඨාය ධාතු ආගමනං වත්වා ධාතුයො තව සන්තිකෙයෙව, පපඤ්චං අකත්වා දෙහීති චොදෙසි.
තතො නාගරාජා සාමණෙරෙන මූලම්හි ගහිතභාවං ඤත්වා යෙන කෙනචි පරියායෙන ධාතුයො අදත්වාව පෙසිතුං වට්ටතීති චින්තෙත්වා සාමණෙරං ධාතුඝරං නෙත්වා චෙතියඤ්ච චෙතියඝරඤ්ච දස්සෙසි. තං පන චෙතියඤ්ච චෙතියඝරඤ්ච සබ්බරතනමයමෙව අහොසි.
වුත්තඤ්හෙතං මහාවංසෙ
‘‘අනෙකධා අනෙකෙහි රතනෙහි සුසඞ්ඛතං,
චෙතියං චෙතියඝරං-පස්ස භික්ඛු සුනිම්මිත’’න්ති;
දස්සෙත්වා ච පන චෙතියඝරතො ඔරුය්හ අද්ධචණ්දකපාසාණෙ පවාළපදුමම්හි ඨත්වා ඉමස්ස චෙතියස්ස චෙතියඝරස්ස ච අග්ඝං කරොහි ¶ භන්තෙති ආහ සාමණෙරො න සක්කොම මහාරාජ අග්ඝං කාතුං, සකලෙපි තම්භපණ්ණිදීපෙ රතනානි ඉමං අද්ධචණ්දක පාසාණං නාග්ඝතීති ආහ.
නාගරාජා එවං සන්තෙ මහාසක්කාරට්ඨානතො අප්පසක්කාරට්ඨානං ධාතූනං නයනං අයුත්තං නනු භික්ඛූති ආහ. සාමණෙරො එවමාහමහාරාජ බුද්ධා නාම ධම්මගරුකා, න ආමිස ගරුකං, තුම්හෙසු චක්කවාළප්පමාණං රතනඝරං මාපෙත්වා සබ්බරතනස්ස පූරෙත්වා ධාතුයො පරිහරන්තෙසුපි එකනාගොපි ධම්මාභිසමයං කාතුං සමත්ථො නාම නත්ථි යස්මා-
‘‘සච්චාභිසමයො නාග-තුම්හාකම්පි න විජ්ජති. සච්චාභිසමයට්ඨානං-නෙතුං යුත්තඤ්හි ධාතුයො. සංසාරදුක්ඛමොක්ඛාය-උප්පජ්ජන්ත තථාගතා, බුද්ධස්ස වෙත්ථාදීප්පායො-තෙන නෙස්සාමි ධාතුයො. ධාතුනිධානං අජ්ජෙව-සො හි රාජා කරිස්සති.
තස්මා පපඤ්චමකරිත්වා-ලහුං මෙ දෙහි ධාතුයෙ’’ති-ආහ. එවං වුත්තෙ නාගරාජා අප්පටිහානො යුත්වා අත්තනො භාගිනෙය්යෙන ධාතුයො ගොපිතොති මඤ්ඤමානො එවමාහ. තුම්හෙ භන්තෙ චෙතියෙ ධාතූනං අත්ථිභාවං වා නත්ථිභාවං වා අජානන්තා දෙහි දෙහීති වදථ. අහං නත්ථීති වදාමි. සචෙ පස්සථ ගහෙත්වා ගච්ඡථාති. ගණ්හාමි මහාරාජාති, ගණ්හ භික්ඛූති. ගණ්හාමි මහාරාජාති, ගණ්හ භික්ඛූති තික්ඛත්තුං පටිඤ්ඤං ගහෙත්වා.
‘‘සුඛුමං කරං මාපයිත්වා-ථික්ඛූ තත්ර ඨිතොච සො,
භාගිනෙය්යස්ස වදනෙ-හත්ථම්පක්ඛිප්ප තාවදෙ,
ධාතුකරණ්ඩමදාය-තිට්ඨ නාගාති භාසිහ,
නිමුජ්ජිත්වා පථවියං-පරිවෙණම්හි උට්ඨහි;’’
තදා සාමණෙරස්ස නාගෙන සද්ධිං යුද්ධං පස්සිස්සාමාති සමාගතා දෙව-නාග පරිසාප භික්ඛුනාගස්ස විජයං දිස්වා හට්ඨා පමොදිතො ධාතුයො පූජයන්තාව තෙනෙව සහ ආගමුං, නාගරාජා සාමණෙරස්ස ගත කාලෙ භික්ඛුං වඤ්චෙත්වා පෙසිතොම්හීති හට්ඨතුට්ඨො ධාතුයො ගහෙත්වා ආගමත්ථාය භාගිනෙය්යස්ස සාසනං පෙසෙසි.
‘‘භාගිනෙය්යො’ථ කුච්ඡිම්හි-අපස්සිත්වා කරණ්ඩකං,
පරිදෙවමානො ආගන්ත්වා-මාතුලස්ස නිවෙදයි;
තදා සො නාගරාජාපි-වඤ්චිතම්හ මයං ඉති,
පරිදෙවි නාගා සබ්බෙපි-පරිදෙවිංසු පිණ්ඩිතා;’’
තතො ¶ නාගභවනෙ සබ්බෙ නාගා සමාගන්ත්වා කෙසෙ මුඤ්චිත්වා උභොහි හත්ථෙහි හදයෙ ගහෙත්වා නීලුප්පල සදිසෙහි නෙත්තෙහි විලීන සොකමිව අස්සුධාරං පවත්තයමානා-
‘‘පරිදෙවමානා ආගන්ත්වා-නාගා සඞ්ඝස්ස සන්තිකෙ,
බහුධා පරිදෙවිංස-ධාතාහරණ දුක්ඛිතා’’ති;
පරිදෙවිත්වා ච භික්ඛුසඞ්ඝස්ස එවමාහංසු- භන්තෙ කස්සචි පීළං අකත්වා අම්හාකං පුඤ්ඤානුභාවෙන ලභිත්වා චීරපරිහට ධාතුයො කස්මා අනවසෙසං කත්වා අහරාපෙථ අම්හාකං සග්ගමොක්ඛන්තරායං කරොථාති.
’තෙසං සඞ්ඝො’නුකම්පාය-ථොකං ධාතුමදාපයි,
තෙ තෙන තුට්ඨා ගන්ත්වාන-පූජාභණ්ඩානි ආහරුං;
තතො සක්කො දෙවානමිණ්දො විස්සකම්මං ආමන්තෙත්වා සාමණෙරස්ස උට්ඨිතට්ඨානෙ සත්තරතනමයං මණ්ඩපං මාපෙහීති ආහ. සො තස්මියෙව ඛණෙ මණ්ඩපං මාපෙසි අථ සක්කො ද්වීසු දෙවලොකෙසු දෙවපරිසාය පරිවුතො සුවණ්ණචඞ්ගොටකෙන සද්ධිං රතන පල්ලඞ්කමාදාය ආගන්ත්වා තස්මිං මණ්ඩපෙ පතිට්ඨාපෙත්වා සාමණෙරස්ස හත්ථතො ධාතුකරණ්ඩකං ගහෙත්වා තස්මිං පල්ලඞ්කෙ පතිට්ඨාපෙසි. තදා-
’බ්රහ්මා ඡත්තමධාරෙසි-සන්තුසිතො වාලවිජනිං,
මණිතාලවණ්ටං සුයාමො-සක්කො සඞ්ඛන්තු සොදකං;
චත්තාරො තු මහාරාජ-අට්ඨංසු ඛග්ගපාණිනො,
සමුග්ගහත්ථා ද්වත්තිංසා-දෙවපුත්තා මහිද්ධිකා;
පාරිච්ඡත්තක පුප්ඵෙහි පූජයන්තා තහිං ඨිතා,
කුමාරියොපි ද්වත්තිංසා-දණ්ඩිදීපධරා ඨිතා;
පලාපෙත්වා දුට්ඨයක්ඛෙ-යක්ඛසෙනාපති පන
අට්ඨවීසති අට්ඨංසු-ආරක්ඛං කුරුමානකා;
වීණං වාදයමානොව-අට්ඨා පඤ්චසිඛො තහිං,
රඞ්ගභූමිං මාපයිත්වා-තිම්බරූ තුරියඝොසවා;
අනෙකා දෙවපුත්තා ච-සාධුගීතප්පයොජකා,
මහාකාලො නාගරාජා-ථූයමානො අනෙකධා;
දිබ්බතුරියානි වජ්ජන්ති-දිබ්බසඞ්ගිති වත්තති,
දිබ්බගණ්ධා ච වස්සානි-වස්සාපෙන්ති ච දෙවතා;
තදා ඉණ්දගුත්තත්ථෙරො මාරස්ස පටිබාහනත්ථාය චක්කවාළපරියන්තං කත්වා ආකාසෙ ලොහඡත්තං මාපෙසි. පඤ්චනිකායික ථෙරා ¶ ධාතුයො පරිවාරෙත්වා පඤ්චසු ඨානෙසු නිසීදිත්වා ගණසජ්ඣායමකංසු. තස්මිං කාලෙ රාජා තං ඨනං ආගන්ත්වා සිසතො සුවණ්ණ චඞ්ගොටකං ඔතාරෙත්වා ධාතු චඞ්ගොටකං අත්තනො චඞ්ගොටකෙ ඨපෙත්වා පල්ලඞ්කෙ පතිට්ඨාපෙත්වා ගණ්ධමාලාදීහි පූජෙත්වා පඤ්චපතිට්ඨිතෙන වන්දිත්වා සිරසි අඤ්ජලිං පග්ගය්හ අක්ඛීනි උම්මීලෙත්වා ඔලොකෙන්තො අට්ඨාසි. තස්මිං ඛණෙ ධාතුමත්ථකෙ සෙතච්ඡත්තං දිස්සති ඡත්තගාහක බ්රහ්මා න දිස්සති. තථා තාලවණ්ට විජනි ආදයො දිස්සන්ති ගාහකා න දිස්සන්ති දිබ්බතුරියඝොස සඞ්ගිතියො සුය්යන්ති ගණ්ධබ්බ දෙවතා න දිස්සන්ති. රාජා එතං අච්ඡරියං දිස්වා ඉණ්දගුත්තත්ථෙරං එවමාහ-දෙවතා දිබ්බඡත්තෙන පූජෙසුං අහං මානුස කච්ඡත්තෙන පූජෙමි භන්නෙති. ථෙරො යුත්තං මහාරාජාති ආහ. රාජා අත්තනො සුවණ්ණපිණ්ඩිකෙ සෙතච්ඡත්තෙන පූජෙත්වා සුවණ්ණභිංකාරං ගහෙත්වා අභිසෙකොදකං දත්වා තං දිවසං සකලතම්බපණ්ණි දීපෙ රජ්ජං අදාසි.
තතො සබ්බතුරියානි පග්ගණ්හිංසු, ගණ්ධමාලාදීහි පූජෙත්ව මහන්තං සක්කාරමකංසු පුන රාජා ථෙරං පුච්ඡි - අම්හාකං සත්ථා දිබ්බමානුසකානි ද්වෙ ඡත්තානි ධාරෙසි භන්තෙ. න ද්වෙ ඡත්තානි තීණි ඡත්තානි මහාරාජාති. අඤ්ඤං ඡත්තං නපස්සාමි භන්නෙති. සීලපතිට්ඨං සමාධිදණ්ඩකං ඉණ්ද්රියසලාකං බලමාලං මග්ගඵලපත්ත සඤ්ඡන්නං විමුත්තිවරසෙතච්ඡත්තං උස්සාපෙත්වා ඤාණාභිසෙකම්පත්තො ධම්මරතන චක්කං පවත්තෙත්වා දසසහස්ස චක්කවාළෙසු බුද්ධරජ්ජං හත්ථගතං කත්වා රජ්ජං කාරෙසීති රාජා තීණිච්ඡත්ත ධාරකස්ස සත්ථුනො තික්ඛත්තුං රජ්ජං දම්මීති තික්ඛත්තුං ධාතුයො රජ්ජෙන පූජෙසි.
තතො රාජා දෙවමනුස්සෙසු දිබ්බගණ්ධමාලාදීහි පූජෙන්තෙසු අනෙකෙසු තුරියඝොස සඞ්ගිතෙසු වත්තමානෙසු ධාතුකරණ්ඩකං සීසෙනාදාය රතනමණ්ඩපතො නික්ඛමිත්වා භික්ඛුසඞ්ඝ පරිවුතො මහාචෙතියං පදක්ඛිණං කත්වා පාචීනද්වාරෙනාරුය්හ ධාතුගබ්භං ඔතරි. තතො මහාචෙතියං පරිවාරෙත්වා ඡන්නවුති කොටිප්පමාණ අරහන්තො අට්ඨංසු.
රාජා සීසතො ධාතුකරණ්ඩකං ඔතාරෙත්වා මහාරහෙ සයනපිට්ඨෙ ඨපෙස්සාමීති චින්තෙසි තස්මිං ඛණෙ ධාතුකරණ්ඩකො රඤ්ඤො සීසතො සත්ත තාලප්පමාණෙ ඨානෙ ගන්ත්වා සයමෙව විචරි ධාතුයො ආකාසමුග්ගන්ත්වා ද්වත්තිංස මහා පුරිසලක්ඛණ අසිති අනුබ්යඤ්ජනා බ්යාමප්පභා පතිමණ්ඩිතං කෙතුමාලොප සොභිතං නිල-පීත-ලොහිතාදි භෙද විචිත්ර රංසිජාලා සමුජ්ජලං බුද්ධවෙසං ගහෙත්වා ගණ්ඩම්බමූලෙ ¶ යමක පාටිහාරියං සදිස යමක පාටිහාරියං අකංසු. තං ධාතුපාටිහාරියං දිස්වා පසීදිත්වා අරහත්තම්පත්තා දෙවමනුස්සා ද්වාදසකොටියො අහෙසුං. සෙසඵලත්තයං පත්තා ගණනපථමතීතා අහෙසුං. එවං ධාතුයො අනෙකධා පාටිහාරියං දස්සෙත්වා බුද්ධවෙසං විස්සජ්ජෙත්වා කරණ්ඩකං පවිසිත්වා තෙන සද්ධිං ඔතරිත්වා රඤ්ඤො සීසෙ පතිට්ඨහිංසු.
රාජා අමතෙන විය අභිසිත්තො සඵලං මනුස්සත්ත පටිලාභං මඤ්ඤමානො උභොහි හත්ථෙහි ධාතුකරණ්ඩකං ගහෙත්වා නාටක පරිවුතො අලඞ්කත සයන සමීපං ගන්ත්වා ධාතුචඞ්ගොටකං රතනපල්ලඞ්කෙ ඨපෙත්වා ගණ්ධවාසිතොදකෙන හත්ථෙ ධොවිත්වා වතුජාතිය ගණ්ධෙන උබ්බට්ටෙත්වා රතනකරණ්ඩකං විචරිත්වා ධාතුයො ගහෙත්වා එවං චින්තෙසි.
‘‘අනාකුලා කෙහිචිපි යදි හෙස්සස්ති ධාතුයො,
ජනස්ස සරණං හුත්වා යදි ඨස්සන්ති ධාතුයො;
සත්ථුනිපන්නා කාරෙන පරිනිබ්බාන මඤ්චකෙ,
නිපජ්ජන්තු සුපඤ්ඤත්තෙ-සයනම්හි මහාරහෙ’’ති;
එවං චින්තෙත්වා පන වරසයනපිට්ඨෙ ධාතුයො ඨපෙසි තස්මිං ඛණෙ ධාතුයො රඤ්ඤා චින්තිත නියාමෙනෙව මහාරහෙ සයනෙ බුද්ධවෙසෙන සයිංසු.
‘‘ආසාළහි සුක්කපක්ඛස්ස පන්නරස උපොසථෙ,
උත්තරාසාළ්හ නක්ඛත්තෙ එවං ධාතු පතිට්ඨිතා;
සහ ධාතු පතිට්ඨානා අකම්පිත්ථ මහාමහී, පාටිහීරානි නෙකානි පවත්තිංසු අනෙකධා.’’
තදහි උදකපරියන්තං කත්වා අයං මහාපථවී සඞ්කම්පි සම්පකම්පි සම්පවෙධි, මහාසමුද්දො සඞ්ඛූභි, ආකාසෙ විජ්ජුල්ලතා නිච්ඡරිංසු. ඛණිකවස්සං වස්සි, ඡ දෙවලොකා එකකොලාහල මහොසි රාජා එතං අච්ඡරියං දිස්වා පසන්නො අත්තනො කඤ්චන මාලික සෙතච්ඡත්තෙන ධාතුයො පූජෙත්වා තම්බපණ්ණිදිපෙ රජ්ජං සත්තාහං දත්වා තිංස සතසහස්සග්ඝනකං අලඞ්කාර භණ්ඩං ඔමුඤ්චිත්වා පූජෙසි. තථා සබ්බාපි නාටකිත්ථියො අමච්චා සෙස මහාජනො දෙවා ච සබ්බාභරණානි පූජෙසුං තස්මා-
තිට්ඨන්තං සුගතං තිලොකමහිතං යො පූජයෙ සාදරං,
යො වා සාසප බීජමත්තම්පි තං ධාතුං නරො පූජයෙ;
තෙසං පුඤ්ඤඵලං සමානමීති තං චිත්තප්පසාදෙ සමෙ,
ඤත්වා තං පරිනිබ්බුතෙපි සුගතෙ ධාතුං බුධො පූජයෙ’ති;
තතො ¶ රාජා චීවරවත්ථානි චෙව ගුළ-සප්පි ආදි භෙසජ්ජානි ච සඞ්ඝස්ස දත්වා සබ්බරත්තිං ගණසජ්ඣායං කාරෙසි පුන දිවසෙ නගරෙ භෙරිං චරාපෙසි මහාජනො ඉමං සත්තාහං ගණ්ධමාලාදීනි ආදිය ගන්ත්වා ධාතුයො වන්දතූති ඉණ්දගුත්තත්ථෙරොපි සකල තම්බපණ්ණි දීපෙ මනුස්සා ධාතුයො වන්දිතුකාමා, තං ඛණංයෙව ආගන්ත්වා වන්දිත්වා යථාට්ඨානං ගච්ඡන්තූති අධිට්ඨාසි.
තෙ තථෙව ධාතුයො වන්දිත්වා ගමිංසු රාජා සත්තාහං සඞ්ඝස්ස මහාදානං පවත්තෙත්වා සත්තාහස්ස අච්චයෙන ධාතුගබ්භෙ මයා කත්තබ්බකිච්චං නිට්ඨාපිතං, ධාතුගබ්භං පිදහථ භන්තෙති සඞ්ඝස්ස ආරොචෙසි. සඞ්ඝො උත්තරසුමන සාමණෙරෙ ආමන්තෙත්වා තුම්හෙහි පුබ්බෙ ආහට මෙදවණ්ණ පාසාණෙන ධාතු ගබ්භං පිදහථාති ආහ. තෙ සාධූති සම්පටිච්ඡිත්වා ධාතුගබ්භං පිදහිංසු.
තතො ඛීණාසවා ධාතුගබ්භෙ ගණ්ධා මා සුසන්තු මාලා මා මිලායන්තු. දීපා මා නිබ්බායන්තු රතනානි මා විවණ්ණානි හොන්තු පූජනීයභණ්ඩානි මා නස්සන්තු. මෙදවණ්ණ පාසාණා සන්ධීයන්තු, පච්චත්ථිකානං ඔකාසො මා හොතූති අධිට්ඨහිංසු.
එවං රාජා ධාතු නිධාපෙත්වා පුන නගරෙ භෙරිං චරාපෙසි මහා චෙතියෙ ධාතුං නිධාපෙත්වා ධාතුං ආහරිත්වා නිධානං කරොන්තූති. මහාජනො අත්තනො අත්තනො බලානුරූපෙන සුවණ්ණ රජතාදි කරණ්ඩෙ කාරාපෙත්වා තත්ථ ධාතුයො පතිට්ඨාපෙත්වා ධාතුනිධානස්සුපරි මෙදවණ්ණ පාසාණ පිට්ඨියං නිදහිංසු. සබ්බෙහි සන්නිහිත ධාතුයො සහස්සමත්තා අහෙසුන්ති.
ඉති සාධුජන මනොපසාදනත්ථාය කතෙ ථූපවංසෙ ධාතුනිධාන කථා නිට්ඨිතා.
24. තතො රාජා තං සබ්බං පිදහෙත්වා චෙතියං කරොන්තො උදරෙන සද්ධිං චතුරස්ස කොට්ඨකං නිට්ඨාපෙසි අථ ඡත්තකම්මෙ සුධාකම්මෙ ච අනිට්ඨිතෙයෙව මාරණන්තික රොගෙන ගිලානො හුත්වා දීඝවාපිතො කනිට්ඨභාතරං පක්කොසාපෙත්වා චෙතියෙ අනිට්ඨිතං ඡත්තකම්මං සුධාකම්මඤ්ච සීඝං නිට්ඨාපෙත්වා මං තොසෙහි තාතාති ආහ. සො රඤ්ඤො දුබ්බලභාවං ඤත්වා අන්තරෙ අනිට්ඨිතකම්මං කාතුං න සක්කාති සුද්ධවත්ථෙහි කඤ්චුකං කාරෙත්වා චෙතියෙ පටිමුඤ්චාපෙත්වා චිත්තකාරෙහි කඤ්චුක මත්ථකෙ වෙදිකා ච පුණ්ණඝට පඤ්චඞ්ගුලි පන්තියො ච කාරාපෙසි.
නළකාරෙහි වෙළුමය ඡත්තං කාරෙත්වා ඛරපත්තමයෙ චණ්දසූරියමණ්ඩලෙ මුද්ධනි වෙදිකා කාරෙත්වා ලාඛාකුකුට්ඨකෙහි තං විචිත්තං කත්වා ථූපකම්මං නිට්ඨිතන්ති රඤ්ඤො අරොචෙසි රාජා තෙන හි මං ¶ මහාචෙතියං දස්සෙහීති වත්වා සිවිකාය නිපජ්ජිත්වා චෙතියා පදක්ඛිණං කත්වා දක්ඛිණද්වාරෙ භූමිසයනං පඤ්ඤාපෙත්වා තත්ථ නිපන්නො දක්ඛිණෙන පස්සෙන සයිත්වා මහාථූපං වාමපස්සෙන සයිත්වා ලොහපාසාදං ඔලොකෙන්තො පසන්න චිත්තො අහොසි. තදා රඤ්ඤො සාසනස්ස බහූපකාරභාවං සල්ලක්ඛෙත්වා ගිලාන පුච්ඡනත්ථාය තතො තතො ආගතා භික්ඛු ඡන්නවුති කොටියො රාජානං පරිවාරෙත්වා අට්ඨංසු. තතො සඞ්ඝො වග්ග වග්ගා හුත්වා ගණසජ්ඣායං අකාසි.
රාජා තස්මිං සමාගමෙ ථෙරපුත්තාභයත්ථෙරං අදිස්වා එවං චින්තෙසි. සො මයි දමිළෙහි සද්ධිං අට්ඨවීසති මහායුද්ධෙ කයිරමාසෙ අපච්චොසකකිත්වා ඉදානි මරණයුද්ධෙ වත්තමාණෙ මය්හං පරාජයං දිස්වා මඤ්ඤෙ නාගච්ඡතීති. තදා ථෙරො කරිණ්ද නදී සීසෙ පජ්ජලිත පබ්බතෙ වසන්තො රඤ්ඤො පරිවිතක්කං ඤත්වා පඤ්චසත ඛීණාසව පරිවුසෙතා ආකාසෙනාගන්ත්වා රඤ්ඤො පුරතො පාතුරහොසි.
රාජා ථෙරං දිස්වා අත්තනො පුරතො නිසීදාපෙත්වා එවමාහ භන්තෙ තුම්හෙහි සද්ධිං දසමහා යොධෙ ගහෙත්වා දමිළෙහි සද්ධි යුජ්ඣිං. ඉදානි එකකොව මච්චූනා සද්ධිං යුජ්ඣිතුං ආරභිං. මච්චු සත්තුම්පන පරාජෙතුං න සක්කොමීති. තතො-
ථෙරපුත්තාභයත්ථෙරො මා භායි මනුජාධිප,
කිලෙස සත්තුං අජිනිත්වා අජෙය්යො මච්චූසත්තුකො;
ඉති වත්වා එවං අනුසාසි. මහාරාජ සබ්බොයෙව ලොක සන්නිවාසෙ ජාතියා අනුගතො, ජරාය අනුසටො, ව්යාධිනා අභිභූතො, මරණෙන අබ්භාහතො. තෙතාහ-
‘‘යථාපි සෙලා විපුලා-නහං ආහච්ච පබ්බතා,
සමන්තා අනුපරියෙය්යුං-නිප්පොථෙන්තා චතුද්දිසං;
එවං ජරා ච මච්චු ච-අධිවත්තන්ති පාණිනො,
ඛත්තියො බ්රාහ්මණෙ වෙස්සෙ සුද්දෙ චණ්ඩාල පුක්කුසෙ,
න කිඤ්චි පරිවජ්ජෙති-සබ්බමෙවාභිමද්දති;
න තත්ථ හත්ථිනං භූමි-න රථානං න පත්තියා,
න චාපි මන්තයුද්ධෙන-සක්කා ජෙතුං ධනෙන වා’’ති;
තස්මා ඉදං මරණං නාම මහායසානං මහාසම්මතාදීනං මහා පුඤ්ඤානං ජොතියාදීනං මහාථාමානං බලදෙවාදීනං ඉද්ධිමන්තානං මහාමොග්ගල්ලානාදීනං පඤ්ඤාවන්තානං සාරිපුත්තාදීනං සයම්භූඤාණෙන අධිගත සච්චානං, පච්චෙකබුද්ධානං සබ්බගුණසමන්නාගතානං සම්මාසම්බුද්ධානම්පි උපරි නිරාසඞ්කමෙව පතති කිමඞ්ගපනඤ්ඤෙසු සත්තෙසු.
තස්මා- ¶
මහායසා රාජවරා ගතා තෙ සබ්බෙ මහාසම්මත ආදයොපි,
අනිච්චභාවං බලදෙව ආදි මහාබලා චෙව තථා ගමිංසු;
යෙ පුඤ්ඤවන්තානි ගතා පසිද්ධිං මහද්ධනං ජොතියමෙණ්ඩකාදී,
උපාවිසිං වච්චුමුඛං සභොගා සබ්බෙපි තෙ රාහුමුඛං සසීව;
යො ඉද්ධිමන්තෙසු තථාගතස්ස පුත්තෙසුසෙට්ඨො ඉති විස්සුතොපි,
ථෙරො මහාරාජසහෙව ඉද්ධිබලෙන සො මච්චුමුඛං පවිට්ඨො;
සබ්බෙසු සත්තෙසු ජිනං ඨපෙත්වා නෙවත්ථි පඤ්ඤාය සමොපි යෙන,
සො ධම්මසෙනාපති සාවකොපි ගතො මහාරාජ අනිච්චතං’ච;
සයම්භූඤාණස්ස බලෙන සන්තිං ගතා මහාරාජ සයම්භූනොපි,
සබ්බෙපි තෙ ඤාණබලූප පන්නා අනිච්චතං නෙව අතික්කමිංසු;
තිලොකනාථො පුරිසුත්තමො සො අනිච්චභාවං සමතික්කමිත්වා,
නාසක්ඛි ගන්තුං සුගතොපි රාජ අඤ්ඤෙසු සත්තෙසු කථාව නත්ථි;
තස්මා මහාරාජ භවෙසු සත්තා සබ්බෙපි නාසුං මරණා විමුත්තා,
සබ්බම්පි සඞ්ඛාරගතං අනිච්චං දූක්ඛං අනත්තාති විචින්තයස්සු;
‘‘දුතියෙ අත්තභාවෙපි ධම්මච්ඡණ්දො මහා හි තෙ,
උපට්ඨිතෙ දෙවලොකෙ හිත්වා දිබ්බසුඛං තුවං;
ඉධාගම්ම බහුං පුඤ්ඤං අකාසි ච අනෙකධා,
කරණම්පෙක රජ්ජස්ස සාසනජ්ජොතනාය තෙ;
මහා රාජ කතං පුඤ්ඤං යාවජ්ජ දිවසා තයා,
සබ්බං අනුස්සරෙථෙව සුඛං සජ්ජු භවිස්සති;
තං සුත්වා තුට්ඨමානසො රාජා භන්තෙ තුම්හෙ මච්චුයුද්ධෙපි අපස්සයාති වත්වා ලද්ධස්සාසො පුඤ්ඤපොත්ථකං වාචෙතුං ආණාපෙසි ලෙඛකො පුඤ්ඤපොත්ථකං එවං වාචෙසි.
‘‘එකූනසතවිහාරා මහාරාජෙන කාරිතා,
එකූනසතකොටීහි විහාරො මරිචට්ටි ච;
උත්තමො ලොහපාසාදො තිංසකොටීහි කාරිතො,
මහාථූපෙ අනග්ඝානි කාරිතා චතුවීසති;
මහාථූපම්හි සෙසානි කරිතානි සුබුද්ධිනා,
කොටිසහස්සං අග්ඝන්ති මහාරාජ තයා පුන;
කොළම්බ නාම මලෙය අක්ඛක්ඛායික ඡාතකෙ,
කුණ්ඩලානි මහග්ඝානි දුවෙ දත්වාන ගණ්හිය;
ඛීණාසවානං ¶ පඤ්චන්නං මහාථෙරානමුත්තමො,
දින්නො පසන්නචිත්තෙන කඞ්ගු අම්බිල පිණ්ඩකො;
චූළඞ්ගණිය යුද්ධම්හි පරජ්ඣිත්වා පලායතා,
කාලං ඝොසාපයිත්වාන ආගතස්ස විහායසා;
ඛීණාසවස්ස යතිනො අත්තානමනපෙක්ඛිය,
දින්නං සරක භත්තන්ති පුඤ්ඤපොත්ථං අවාචයි;
25. තං සුත්වා රාජා තුස්සිත්වා ඨපෙහි ඨපෙහි භණෙති වත්වා එවමාහ. මරිචවට්ටි විහාරමහසත්තාහෙ ථූපාරම්හසත්තාහෙ ච චාතුද්දිස උභතො සඞ්ඝස්ස මහාරහං මහාදානං පවත්තෙසිං. චතුවීසති මහාවිසාඛපූජා කාරෙසිං තම්බපණ්ණිදීපෙ මහාභික්ඛුසඞ්ඝස්ස තික්ඛත්තුං චීවරමදාසිං සත්ත සත්ත දීනානි ලඞ්කා රජ්ජං සාසනස්ස පඤ්චක්ඛත්තුං අදාසිං සප්පි සන්නිත්ත සුපරිසුද්ධ වට්ටියා ද්වාදසඨානෙසු, සත්තං දීපසහස්සං ජාලෙසිං අට්ඨාරස්සු ඨානෙසු ගිලානානං වෙජ්ජෙහි භෙසජ්ජඤ්ච භත්තඤ්ච නිච්චං දාපෙසි. චතුචත්තාලීස ඨානෙසු තෙලුල්ලොපකඤ්ච අදාසිං. තත්තකෙසුයෙව ඨානෙසු ඝතපක්කජාලපූවෙ භත්තෙන සද්ධිං නිච්චං දාපෙසිං.
මාසෙ මාසෙ අට්ඨසු උපොසථදිවසෙසු ලඞ්කාදීපෙ සබ්බවිහාරෙසු දීපතෙලං දාපෙසිං. ආමිස දානතො ධම්මදානං මහන්තන්ති සුත්වා හෙට්ඨං ලොහපාසාදෙ ධම්මාසනෙ නිසීදිත්වා මඞ්ගල සුත්තං ඔසාරෙතුං ආරභිත්වාපි සඞ්ඝ ගාරවෙන ඔසාරෙතුං නාසක්ඛිං. තතො පට්ඨාය ධම්මදෙසකෙ සක්කරිත්වා සබ්බවිහාරෙසු ධම්මකථං කථාපෙසිං එකෙකස්ස ධම්මකථිකස්ස නාළ නාළිප්පමාණානි සප්පිඵාණිත සක්ඛරානි චතුරඞ්ගුල මුට්ඨිප්පමාණං යට්ඨිමධුකං සාටකද්වයඤ්ච මාසස්ස අට්ඨසු උපොසථ දිසෙසු දාපෙසිං. එතං සබ්බම්පි ඉස්සරියෙ ඨත්වා දින්නත්තා මම චිත්තං ස ආරාධෙති. ජීවිතං පන අනපෙක්ඛිත්වා දුග්ගතෙන මයා දින්නදානද්වයමෙව ආරාධෙතීති.
තං සුත්වා අභයත්ථෙරො මහාරාජ පසාදනීයට්ඨානෙයෙව පසාදං අකාසි තං පන පිණ්ඩපාතද්වයං පරිස්ස පීළං අකත්වා ලද්ධ ධම්මික පච්චයත්තා අත්තානං අනවලොකෙත්වා අසජ්ජමානෙන දින්නත්තා පටිග්ගාහකානං යාවදත්ථං කත්වා දින්නත්තා පීතිපාමොජ්ජංජනයිත්වා බලව සද්ධාය දින්නත්තා දෙය්යධම්මස්ස නිරවසෙසං පරිභොගං ගතත්තාති ඉමෙහි පඤ්චහි කාරණෙහි මහන්තත්ති වත්වා මහාරාජ කඞ්ගු අම්බිලි පිණ්ඩගාහකත්ථෙරෙසු මලියමහාදෙවත්ථෙරො සමන්තකූටෙ පඤ්චන්නං භික්ඛුසතානං දත්වා පරිභුඤ්ජි පථවි චාලනක ධම්මගුත්තත්ථෙරො කල්යාණීය විහාරෙ පඤ්චන්නං භික්ඛුසතානං දත්වා පරිභුඤ්ජි.
තලඞ්ගරවාසී ¶ ධම්මගුත්තත්ථෙරොපි පියඞ්ගුදීපෙ ද්වාදසන්නං භික්ඛුසහස්සානං දත්වා පරිභුඤ්ජි. මඞ්ගණවාසී චුළතිස්සත්ථෙරො කෙලාසකූටෙ විහාරෙ සට්ඨිසහස්සානං භික්ඛූනං දත්වා පරිභුඤ්ජි මහාභග්ගත්ථෙරොපි උක්කානගර විහාරෙ සත්තසතානං භික්ඛූනං දත්වා පරිභුඤ්ජි සරක භත්තගාහකත්ථෙරො පන පියඞ්ගුදීපෙ ද්වාදසන්නං භික්ඛුසහස්සානං දත්වා පරිභොගමකාසීති වත්වා රඤ්ඤො චිත්තං හාසෙසි.
රාජා චිත්තං පසාදෙත්වා එවමාහ-අහම්භන්තෙ චතුවීසති වස්සානි රජ්ජං කාරෙන්තො භික්ඛුසඞ්ඝස්ස පහූපකාරො අහොසිං. කායොපි මෙ සඞ්ඝස්ස උපකාරකො හොතු සඞ්ඝදාසස්ස මෙ සරීරං මහාචෙතියස්ස දස්සනට්ඨානෙ සඞ්ඝස්ස කම්මමාලකෙ ඣාපෙථාති. තතො කනිට්ඨං ආමන්තෙත්වා’තාත! තිස්ස! මහාථූපෙ අනිට්ඨිතං කම්මං සාධුකං නිට්ඨාපෙසි. සායං පාතො ච මහාථූපෙ පුප්ඵපූජං කාරෙත්වා තික්ඛත්තුං උපහාරං කාරෙහි. මයා ඨපිතං දානවට්ටං සබ්බං අපරිහාපෙත්වා සඞ්ඝස්ස කත්තබ්බකිච්චෙසු සදා අප්පමත්තො හොහී’ති අනුසායිත්වා තුණ්හි අහොසි.
තස්මිං ඛණෙ භික්ඛු ගණසජ්ඣායං ආරභිංසු දෙවතා පන ඡදෙව ලොකතො ඡ රථෙ ගහෙත්වා ආදාය පටිපාටියා ඨපෙත්වා මහාරාජ අම්හාකං දෙවලොකො රමණීයො, අම්හාකං දෙවලොකො රමණීයොති වත්වා අත්තනො අත්තනො දෙවලොකං ආගමනත්ථාය යාචිංසු රාජා තෙසං වචනං සුත්වා යාවාහං ධම්මං සුණාමි- තාව අධිවාසෙථාති තෙ හත්ථසඤ්ඤාය නිවාරෙසි සඞ්ඝො ගණසජ්ඣායං නිවාරෙසීති මඤ්ඤිත්වා සජ්ඣායං ඨපාපෙසි.
රාජා කස්මා භන්තෙ ගණසජ්ඣායං ඨපෙථාති ආහ. මහාරාජ තයා හත්ථසඤ්ඤාය නිවාරිතත්තාති. භන්තෙ තුම්හාකං සඤ්ඤං නාදාසිං. දෙවතා ඡදෙවලොකතො ඡ රථෙ ආනෙත්වා අත්තනො අත්තනො දෙවලොකං ගන්තුං යාචන්ති තස්මා තෙසං යාවාහං ධම්මං සුණාමි තාව ආගමෙථාති සඤ්ඤං අදාසින්ති තං සුත්වා කෙචි අයං රාජා මරණභයභිතො විප්පලපති, මරණතො අභායනක සත්තො නාම නත්ථීති මඤ්ඤිංසු.
තතො අභයත්ථෙරො ආහ කථං මහාරාජ සද්දහිතුං සක්කා ඡ දෙවලොකතො ඡ රථා ආනීතාති තං සුත්වා රාජා ආකාසෙ පුප්ඵදාමානි ඛිපාපෙසි. තානි ගන්ත්වා විසුං රථධුරෙ ඔලම්බිංසු මහාජනො ආකාසෙ ඔලම්බන්තානි පුප්ඵදාමානි දිස්වා නික්කඞ්ඛො අහොසි.
තතො රාජා ථෙරං පුච්ඡි-කතමො පන භන්තෙ දෙවලොකො රමණීයොති. තුසිතභවනං පන මහාරාජ රමණීයං, බුද්ධභාවාය සමයං ඔලොකෙන්තො මෙත්තෙය්යො බොධිසත්තොපි තස්මිංයෙව වසතීති ආහ.
තං ¶ සුත්වා රාජා තස්මිං ආලයං කත්වා මහාථූපං ඔලොකෙන්තො නිපන්නොව චවිත්වා සුත්තප්පබුද්ධො විය තුසිත භවනතො ආහට. රථෙ නිබ්බත්තිත්වා අත්තනො කතපුඤ්ඤස්ස ථලං මහාජනස්ස පාකටං කාතුං රථෙයෙව ඨත්වා දිබ්බාභරණ විභූසිතො මහාජනස්ස පස්සන්තස්සෙව තික්ඛත්තුං මහාථූපං පදක්ඛිණං කත්වා භික්ඛුසඞ්ඝඤ්ච වන්දිත්වා තුසිතභවනං අගමාසි.
එවං අසාරෙ නිචයෙ ධනානං අනිච්චසඞ්ඝං සත්තං සපඤ්ඤා,
කත්වන චාගං රතනත්තයමහි ආදාය සාරං සුගතිං වජන්ති;
රඤ්ඤො නාටකත්ථියො මතභාවං ඤත්වා යත්ථ ඨිතා මකුළං මොචයිංසු තත්ථං ඨානෙ කතසාලා මකුළමුත්තසාලානාමජාතා. රඤ්ඤො සරීරස්මිං චිතකං ආරොපිතෙ යත්ථ මහාජනො හත්ථෙ පග්ගහෙත්වා විරචි. තත්ථ කතසාලා විරචිත්ථසාලා නාම ජාතා. රඤ්ඤො සරීරං යත්ථ ඣාපෙසුං - සො සීමාමාලකො රාජමාලකො නාම ජාතො. අථ රඤ්ඤො කනිට්ඨභාතා සද්ධාතිස්සමහාරාජා නාම හුත්වා චෙතියෙ අනිට්ඨතං ජත්තකම්මං සුධාකම්මඤ්ච නිට්ඨාපෙත්වා ථූපමකාසීති
ඉති සාධුජන මනොපසාදනත්ථාය කතෙ ථූපවංසෙ මහාචෙතියෙ කතා නිට්ඨිතා.
26. එතරහි දුට්ඨගාමණි අභය මහාරාජස්ස පිතා කාකවණ්ණතිස්ස රාජා මෙත්තෙය්යස්ස භගවතො පිතා භවිස්සති. විහාරමහාදෙවී මාතා භවිස්සති. දුට්ඨගාමිණි අභයො අග්ගසාවකො භවිස්සති. කනිට්ඨො දුතිය සාවකො භවිසසති. රඤ්ඤො පිතුච්ඡා අනුළාදෙවී අග්ගමහෙසී භවිස්සති. රඤ්ඤො පුත්තො සාලි රාජකුමාරො පුත්තො භවිස්සති. භණ්ඩාගාරික සඞ්ඝාමච්චො අග්ගුපට්ඨාකො භවිස්සති තස්සාමච්චස්ස ධීතා අග්ගුපට්ඨායිකා භවිස්සතීති එවං සබ්බෙපි කතාධිකාරා හෙතු සම්පන්නා තස්ස භගවතො ධම්මං සුත්වා දුක්ඛස්සන්තං කරිත්වා අනුපාදිසෙසාය නිබ්බානධාතුයා පරිනිබ්බායිස්සන්තීති.
එත්තාවතා ච
මහිණ්දසෙන නාමම්හි වසන්තො පරිවෙණකෙ,
පත්තචීවරපාදො? යො පිටකත්තය පාරගො;
සද්ධාසිලගුණුපෙතො සබ්බසත්තහිතෙ රතො,
තෙන සාධු සමජ්ඣිට්ඨො යමහං කාතුමාරභිං;
සොදානි නිට්ඨං සම්පත්තො ථූපවංසො අනාකුලො,
පරිපුණ්ණො සඞ්ඛථා සාධු පණ්ඩිතෙහි පසංසිතො;
යං ¶ පත්තං කුසලං කම්මං කරොන්තෙන ඉමං මයං,
තෙන එතෙන පුඤ්ඤෙන සත්තා ගච්ඡන්තු නිබ්බුතිං;
අනන්තරායෙන යථා ච සිද්ධිං
මූපාගතො ථූපවරස්ස වංසො,
තථෙව සද්ධම්මසිතා ජනානං
මනො රථා සීඝමුපෙන්තු සිද්ධිං;
පරිසම්භිදාමග්ගස්ස යෙන ලීලත්ථ දීපනි
ටීකා විරචිතා සාධු සද්ධම්මොදය කාමිනා;
තථා පකරණෙ සච්චසඞ්ඛෙපෙ අත්ථදීපනා,
ධීමතා සුකතා යෙන සුට්ඨු සීහළ භාසතො
විසුද්ධිමග්ග සඞ්ඛෙපෙ යෙන අත්ථප්පකාසනා,
යොගී නමුපකාරාය කතා සීහළභාසතො;
පරක්කම නරිණ්දස්ස සබ්බභූපාන කෙතුනො,
ධම්මාගාරෙ නියුත්තො යො පිටකත්තය පාරගො;
සාසනං සුට්ඨිතං යස්ස අන්තෙවාසික භික්ඛුසු,
තෙන වාචිස්සරත්ථෙර පාදෙන ලිඛිතො අයන්ති;
ථූපවංසො නිට්ඨිතො.