📜

චූළාමණිදුස්ස ථුපද්වයකථා

9. බොධිසත්තො පබ්බජිත්වා අනුක්කමෙන රාජගහං ගන්ත්වා තත්ථ පිණ්ඩාය චරිත්වා පණ්ඩව පබ්බතපබ්භාරෙ නිසින්නො මගධරාජෙන රජ්ජෙන නිමන්තියමානො තං පටික්ඛිපිත්වා සබ්බඤ්ඤුතං පත්වා තිස්සවිජිතං ආගමනත්ථායතෙනගහිත පටිඤ්ඤො ආළාරං-උද්දකඤ්ච උපසඞ්කමිත්වා ¶ තෙසං සන්තිකෙ අධිගතවිසෙසෙන අපරිතුට්ඨො ඡබ්බස්සානි මහාපධානං පදහිත්වා විසාඛ පුණ්ණම දිවසෙ සෙනානිනිගමෙ සුජාතාය දින්නපායාසං පරිභුඤ්ජිත්වා නෙරඤ්ජරාය නදියා සුවණ්ණපාතිං පවාහෙත්වා නෙරඤ්ජරාය තීරෙ මහාවනසණ්ඩෙ නානාසමාපත්තීහි දිවාභාගං විතිනාමෙත්වා සායණ්හ සමයෙ සොත්ථියෙන දින්නං තිණමුට්ඨිං ගහෙත්වා කාළෙන නාගරාජෙන අභිත්ථුතගුණො බොධිමණ්ඩං ආරුය්හ තිණානි. සත්ථරිත්වා න තාවීමං පල්ලඞ්කං භිණ්දිස්සාමි යාව මෙ අනුපාදාය ආසවෙහි චිත්තං විමුච්චිස්සතී’’ති පටිඤ්ඤං කත්වා පාචීන දාසාභිමුඛො නිසීදිත්වා-සූරියෙ අනත්ථමිතෙයෙව මාරබලං විධමෙත්වා පඨමයාමෙ පුබ්බෙ නිවාසඤාණං මජ්ඣිමයාමෙ චුතූපපාතඤාණං පත්වා පච්ඡිමයාමාවසානෙ දසබල චතුවෙසාරජ්ජාදි සබ්බගුණපතිමණ්ඩිතංසබ්බඤ්ඤුතඤාණං පටිවිජ්ඣිත්වා සත්ත සත්තාහං බොධිසමීපෙයෙව වීතිනාමෙත්වා අට්ඨමෙ සත්තාහෙ අජපාල නිග්රොධමූලෙ නිසින්නො ධම්මගම්භීරතා පච්චවෙක්ඛනෙන අප්පොස්සුක්කතං ආපජ්ජමානො දසදහස්සී මහාබ්රහ්ම පරිවාරෙන සහම්පති මහාබ්රහ්මුනා ආයාචිත ධම්මදෙසනො බුද්ධචක්ඛුනා ලොකං ඔලොකෙන්තො බ්රහ්මුනො අජ්ඣෙසනං ආදාය කස්ස නු ඛො පඨමං ධම්මං දෙසෙය්යන්ති ඔලොකෙන්තො ආළාරුද්දකානං කාලකතභාවං ඤත්වා පඤ්චවග්ගීයානං භික්ඛුනං බහූපකාරතං අනුස්සරිත්වා උට්ඨායාසනා කාසිපුරං ගච්ඡන්තො අන්තරාමග්ගෙ උපකෙන සද්ධිං මන්තෙත්වා ආසාළහිපුණ්ණම දිවසෙ ඉසිපතනෙ මිගදායෙ පඤ්ච වග්ගියානං භික්ඛුනං වසනට්ඨානං පත්වා තෙ අනනුච්ඡවිකෙන ආවුසො වාදෙන සමුදාචරන්තෙ අඤ්ඤාපෙත්වා ධම්මචක්කං පවත්තෙන්තො අඤ්ඤාකොණ්ඩඤ්ඤත්ථෙරපමුඛෙ අට්ඨාරස කොටියො අමතපානං පායෙසි.

තතො පට්ඨාය චත්තාලීස සංවච්ඡරානි ඨත්වා චතුරාසීති ධම්මක්ඛණ්ධ සහස්සානි දෙසෙත්වා ගණනපථමතීතෙ සත්තෙ භවකන්තාරතො සන්තාරෙත්වා සබ්බබුද්ධකිච්චානි නිට්ඨපෙත්වා කුසිනාරායං උපවත්තනෙ මල්ලානං සාලවනෙ යමකසාලාන මන්තරෙ උත්තසීසකං පඤ්ඤත්තෙ මඤ්චකෙ විසාඛපුණ්ණම දිවසෙ දක්ඛිණෙන පස්සෙන සතො සම්පජානො අනුට්ඨානසෙය්යාය නිපජ්ජි. තදා කිර භගවතො පූජාය යමකසාලා සබ්බපාලිඵුල්ලා මූලතො පට්ඨාය යාව අග්ගා එකච්ඡන්නා අහෙසුං. න කෙවලඤ්ච යමකසාලායෙව සබ්බෙපි රුක්ඛසාඛා සබ්බපාලිඵුල්ලාව අහෙසුං.

න කෙවලඤ්ච තස්මිංයෙව උය්යානෙ සකලෙපි දසසහස්ස චක්කවාළෙ ඵලුපග රුක්ඛා ඵලං ගණ්හිංසු. සබ්බරුක්ඛානං ඛණ්ධෙසු ඛණ්ධ පදුමානි, ¶ වලලීසු වලලිපදුමානි. ආකාසෙ උල්ලොකපදුමානි, පථවිතලං භිණ්දිත්වා දණ්ඩකපදුමානි පුප්ඵිංසු. සබ්බො මහා සමුද්දො පඤ්චවණ්ණ පදුමසඤ්ඡන්නො අහොසි තියොජන සහස්සවිත්ථතො පන හිමවා ඝනබද්ධමොරපිඤ්ඡකලාපො විය නිරන්තරං මාලාදාමගවක්ඛිතො විය සුට්ඨු පීළෙත්වා ආබද්ධපුප්ඵවටංසකො විය සුපූරිත පුප්ඵචඞ්ගෙටකං විය ච අතිරමණීයො අහොසි.

යමකසාලා භුම්මදෙවතානි සඤ්චාලිතක්ඛවිණ්ධටපා තථාගතසරීරස්ස උපරිපුප්ඵානි විකිරන්ති. දිබ්බානිපි මණ්දාරව පුප්ඵානි අන්තලික්ඛා පතන්ති. තානි හොන්ති සුවණ්ණ වණ්ණානි පණ්ණච්ඡත්තප්පමාණානි මහාතුම්බමත්තං රෙණු ගණ්හන්ති න කෙවලඤ්ච මණ්දාරව පුප්ඵානෙච, අඤ්ඤානිපි සබ්බානි පාරිච්ඡත්තක පුප්ඵාදීනි සුවණ්ණවඞ්ගොටකානි රජතචඞ්ගොටකානි ච පූරෙත්වා පූරෙත්වා තිදස පුරෙපි බ්රහ්මලොකෙපි ඨිතාහි දෙවතාහි විවිධානි අන්තරා අවිප්පකිණ්ණානෙව හුත්වා ආගන්ත්වා පත්තකිංජක්ඛ රෙණු චුණ්ණෙහි තථාගතස්ස සරීරමෙව ඔකීරන්ති න කෙවලඤ්ච දෙවතානංයෙව නාග සුපණ්ණ මනුස්සානම්පි උපකප්පන චණ්දන චුණ්ණානි න කෙවලඤ්ච චණ්දනචුණ්ණානෙව කාළානුසාරී තගර ලොහිතචණ්දනාදි සබ්බගන්ධජාතචුණ්ණානි, හරිතාලඤ්ජන සුවණ්ණ රජත චුණ්ණානි, සබ්බගන්ධවාස විකතියො සුවණ්ණ රජතාදිසමුග්ගෙ පූරෙත්වා චක්කවාළ මුඛවට්ටිආදිසු ඨිතාහි දෙවතාහි පවිද්ධා අන්තරා අවිප්පකිරිත්වා තථාගතස්සෙව සරීරං ඔකිරන්ති දිබ්බානිපි තුරියානි අන්තලික්ඛෙ වජ්ජන්ති. න කෙවලඤ්ච තානියෙව සබ්බානිපි තන්තිබද්ධ චම්මපරියොනද්ධ සුසිරාදි භෙදානි දසසහස්සචක්කවාළෙ දෙව-නාගව-සුපණ්ණ-මනුස්සානං තුරියානි එකචක්කවාළෙ සන්නිපතිත්වා අන්තලික්ඛෙ වජ්ජන්ති.

වරචාරණදෙවතා කිර නාමෙකා දීඝායුකා දෙවතා මහාපුරිසො මනුස්සපථෙ නිබ්බත්තිත්වා බුද්ධො භවිස්සතීති සුත්ව පටිසණ්ධිදිවසෙ ගණ්හිත්වා ගමිස්සාමාති මාලා ගන්ථිතුං ආරභිංසු තා ගණ්ථමානාව මහාපුරිසෙ මාතුකුච්ඡියං නිබ්බත්තෙ තුම්භෙ කස්ස ගණ්ථථාති වුත්තා න තාව තිට්ඨාති කුච්ඡිතො නික්ඛමන දිවසෙ ගහෙත්වා ගමිස්සාමාති ආහංසු පුන නික්ඛෙන්තොති සුත්වා මහාභිනික්ඛමනදිවසෙ ගමිස්සාමාති මහාභිනික්ඛමනං නික්ඛන්තොති සුත්වා අභිසම්බොධි දිවසෙ ගමිස්සාමාති. අජ්ජ අභිසම්බුද්ධොති සුත්වා ධම්මචක්කප්පවත්තනදිවසෙ ගමිස්සාමාති ධම්මචක්කං පවත්තයීති සුත්වා යමකපාටිහාරියදිවසෙ ගමිස්සාමාති. අජ්ජ යමකපාටිහාරියං කරීති සුත්වා දෙවො රොහනදිවසෙ ගමිස්සාමාති. අජ්ජ දෙවොරොහනං කරීති සුත්වා ආයුසඞ්ඛාරොස්සජ්ජනෙ ගමිස්සාමාති ආයුසඞ්ඛාරං ඔස්සජීති සුත්වා න තාව නිට්ඨාති පරිනිබ්බානදිවසෙ ගමිස්සාමාති?

අජ්ජ ¶ භගවා යමකසාලානමන්තරෙ දක්ඛිණෙන පස්සෙන සතො සම්පජානො සීහසෙය්යං උපගතො බලව පච්චුසමයෙ පරිනිබ්බායිස්සති තුම්හෙ කස්ස ගණ්ථථාති වුත්තා පන කින්නාමෙතං අජ්ජෙව මාතුකුච්ඡියං පටිසණ්ධිං ගණ්හි අජ්ජෙව කුච්ඡිතො නික්ඛන්තො, අජ්ජෙව මහාභිනික්ඛමනං නික්ඛමි. අජ්ජෙවබුද්ධො අහොසි අජ්ජෙව ධම්මචක්කං පවත්තයි. අජ්ජෙව යමකපාටිහාරියං අකාසි. අජ්ජෙව දෙවලොකා ඔතිනණ්ණා. අජ්ජෙව ආයුසඞ්ඛරං ඔස්සජි. අජ්ජෙව කිර පරිනිබ්බුතො. නනු නාම දුතිය දිවසෙ යාගුපාන කාලමත්තම්පි ඨාතබ්බං අස්ස, දස පාරමියො පූරෙත්වා බුද්ධත්තං පත්තස්ස නාම අනනුච්ඡවිකන්ති අපරි නිට්ඨිතාව මාලායො ගහෙත්වා ආගම්ම අන්තො චක්කවාළෙ ඔකාසං ආලභමානා චක්කවාළ මුඛවට්ටියං ලභිත්වා ආධාවන්තියො හත්ථෙන හත්ථං ගීවාය ගීවං ගහෙත්වා තීණි රතනානි ආරබ්භද්වත්තිංසමහපුරිසලක්ඛණානි ඡබ්බණ්ණරංසියො දසපාරමියො අද්ධච්ඡට්ඨානි ජාතකසතානි චුද්දස්ස බුද්ධඤාණානි ආරබ්භ ගායිත්වා තස්ස තස්ස අවසානෙ සහාය හෙ සහාය හෙති වදන්ති. ඉදමෙතං පටිච්චවුත්තං-දිබ්බානිපි සංගීතානි අන්තලික්ඛෙ වත්තන්තිති.

භගවා පන එවං මහතියා පූජාය වත්තමානයා පඨමයාමෙ මල්ලානං ධම්මං දෙසෙසි මජ්ඣිමයාමෙ සුභද්දස්ස ධම්මං දෙසෙත්වා තං මග්ගඵලෙ පතිට්ඨාපෙසි පච්ඡිමයාමෙ භික්ඛු ඔවදිත්වා බලව පච්චූස සමයෙ මහාපථවිං කම්පෙන්තො අනුපාදිසෙසාය නිබ්බානධාතුයා පරිනිබ්බායි පරිනිබ්බුතෙ පන භගවති ලොකනාථෙ ආනණ්දත්ථෙරො මල්ලරාජුනං තං පවත්තිං ආරොචෙති තෙ සුත්වාව ගණ්ධමාලං සබ්බඤ්ච තාලාවචරං පඤ්ච ච දුස්සයුගසතානි ආදාය ගන්ත්වා භගවතො සරීරං නච්චෙහි - ගීතෙහි - වාදිතෙහි - මාලෙහි - ගණ්ධෙහි සක්කරොන්තා ගරුකරොන්තා මානෙන්තා - පූජෙන්තා චෙලවිතානානි කරොන්තා මණ්ඩල මාලානි පටියාදෙන්තා එවං තා දිවසං වීතිනාමෙසුං.

අථ දෙවතානඤ්ච කොසිනාරකානං මල්ලානඤ්ච එතදහොසි-අතිවිකාලො ඛො අජ්ජ භගවතො සරීර ඣාපෙතුං, ස්වෙදානි භගවතො සරීරං ඣපෙස්සාමාති තථා දුතියම්පි දිවසං වීතිනාමෙසුං. තථා තතියං චතුත්ථං පඤ්චමං ඡට්ඨම්පි දිවසං වීතිනාමෙසුං සත්ත මෙ දිවසෙ දෙවතා ච දොසිනාරකා මල්ලා ච භගවතො සරීරං දිබ්බෙහි මානුසකෙහි ච නච්ඡෙහි - ගීතෙහි - වාදිතෙහි - මාලෙහි - ගණ්ධෙහි සක්කාරොන්තො ගරුකරොන්තා මානෙන්තා පූජෙන්තා නගරමජ්ඣෙන නීහරිත්වා යත්ථ මකුටබණ්ධනං නාම මල්ලානං චෙතියං තත්ථ නික්ඛිපිංසු

තෙන ඛො පන සමයෙන කුසිනාරා යාව සන්ධිසමල සංකටීරාජන්නුමත්තෙන ඔධිනා මණ්දාරව පුප්ඵෙන සත්ථතා හොති අථ ඛො කොසිනාරකා ¶ මල්ලා භගවතො සරීරං චක්කවත්තිස්ස සරීරං විය අහතෙන වත්ථෙන වෙඨෙසුං අහතෙන වත්ථෙන වෙඨෙත්වා විහතෙන කප්පාසෙන වෙඨෙසුං විහතෙන කප්පාසෙන වෙඨෙත්වා අහතෙන වත්ථෙන වෙඨෙසුං. එතෙනෙව නයෙන පඤ්චහියුගසතෙහි වෙඨෙත්වා ආයසාය තෙලදොණියා පක්ඛිපිත්වා අඤ්ඤිස්සා ආයසාය දොණියා පටිකුජ්ජෙත්වා සබ්බගන්ධානං චිතකං කරිත්වා භගවතො සරීරං චිතකං ආරොපෙසුං. තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මා මහා කස්සපො පාවාය කුසිනාරං අද්ධානමග්ග පටිපන්නො හොති මහතාභික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං පඤ්චමත්තෙහි භික්ඛුසතෙහි තෙන ඛො පන සමයෙන ථෙරෙ චිත්තං පසාදෙත්වා සග්ගෙ නිබ්බත්තා දෙවතා තස්මිං සමාගමෙ ථෙරං අදිස්වා කුහින්නු ඛො අම්හාකං කුලුපග ථෙරොති ආවජ්ජෙන්තො අන්තරාමග්ගපටිපන්නං දිස්වා අම්හාකං කුලුපග ථෙරෙ අවණ්දිතෙ චිතකො මා පජ්ජලිත්ථාති අධිට්ඨිහිංසු.

අථ ඛො චත්තාරො මල්ලපාමොක්ඛා සීසං නහාතා අහතානි වත්ථානි නිචත්ථා වී සංරතනසතිකං චණ්දනචිතකං ආලිම්පෙස්සාමාති අට්ඨපි සොලසපි ද්වත්තිංසාපි ජනා හුත්වා යමක උක්කයො ගහෙත්වා තාලවණෙටහි විජන්තා භස්තානි ධමන්තා න සක්කොන්තියෙව අග්ගිං ගාහාපෙතුං. අථ ඛො කොසිනාරකා මල්ලා චිතකස්ස අපජ්ජලන කාරණං ආයස්මන්තං අනුරුද්ධං පුච්ඡිත්වං දෙවතානං අභිප්පායං සුත්වා මහාකස්සපො කිර භො පඤ්චහි භික්ඛුසතෙහි සද්ධිං දසබලස්ස පාදෙ වන්දිස්සාමීති ආගච්ඡති තස්මිං කිර අනාගතෙ චිතකො න පජ්ජලති කීදිසො භොසො භික්ඛු කාලො ඔදාතො දීඝො රස්සො එවරූපෙ නාම භො භික්ඛුම්හි ඨිතො කිං දසබලස්ස පරිනිබ්බානං නාමාති දෙචි ගණ්ධමාලාදි හත්ථා පටිපථං ගච්ඡිංසු කෙචි වීථියො විචිත්තා කත්වා ආගමනමග්ගං ඔලොකයමානා අට්ඨංසු. අථ ඛො ආයස්මා මහාකස්සපො යෙන කුසිනාරා මකූටබණ්ධනං නාම මල්ලානං චෙතියං, යෙන භගවතො චිතකො තෙනුපසඞ්කමි. උපසඞ්කමිත්වා එකංසං චීවරං කත්වා තික්ඛත්තුං චිතකං පදක්ඛිණං කත්වා ආවජ්ජෙන්තොව සල්ලක්ඛෙසි-ඉමස්මිං ඨානෙ පාදාති තතෙ පාදසමීපෙ ඨත්වා අභිඤ්ඤාපාදකං චතුත්ථජ්ඣානං සමාපජ්ජිත්වා වුට්ඨාය අරසහස්ස පතිමණ්ඩිතා දසබලස්ස පාදා සද්ධිං කප්පාස පටලෙහි පඤ්චදුස්සයුගසතානි සුවණ්ණදොණිං වණ්දනචිතකඤ්ච ද්වෙධා කත්වා මය්හං උත්තමඞ්ගෙ සිරසි පතිට්ඨහන්තූති අධිට්ඨාසි සහ අධිට්ඨාන චිත්තෙන තානි දුස්සයුගාදිනි ද්වෙධා කත්වා වලාහකන්තරා පුණ්ණචණ්දො විය පාදා නික්ඛමිංසු.

ථෙරො විකසිත රත්තපදුම සදිසෙ හත්ථෙ පසාරෙත්වා සුවණ්ණවණ්ණෙ සත්ථු පාදෙ යාව ගොප්ඵකා බාළ්හං ගහෙත්ව අත්තනො සිරවරෙ පතිට්ඨාපෙසි මහාජනො තං අච්ඡරියං දිස්වා එකප්පහාරෙ නෙව මහානාදං නදි. ගණ්ධමාලාදීහි පූජෙත්වා යථාරුචිං වණ්දි. එව පන ¶ ථෙරෙන ච මහාජනෙන ච තෙහි ච පඤ්චහි භික්ඛුසතෙහි වණ්දිත මත්තෙථෙරස්ස හත්ථතො මුඤ්චිත්වා අලත්තක වණ්ණානි භගවතො පාදතාලානි දාරුආදිසු කිඤ්චි අචාලෙත්වාව යථාට්ඨානෙ පතිට්ඨහිංසු. භගවතො පාදෙසු නික්ඛමන්තෙසු වා පවිසන්තෙසු වා කප්පාසඅංසු වා දසාතන්තු වා තෙලබිණ්දු වා දාරුඛණ්ඩං වා ඨානා චලිතං නාම නාහොසි. සබ්බං යථාට්ඨානෙ ඨිතමෙව අහොසි. උට්ඨහිත්වා පන අත්ථඞ්ගතෙ චණ්දෙ විය සූරියෙ විය ච තථාගතස්ස පාදෙසු අන්තරහිතෙසු මහාජනො මහාකණ්දිතං කණ්දි. පරිනිබ්බුතකාලතො අධිකතරං කාරුඤ්ඤං අහොසි අථ ඛො දෙවාතානුභාවෙන පනෙස චිතකෙ සමන්තතො එකප්පහාරෙනෙව පජ්ජලි. ඣායමානස්ස භගවතො සරීරස්ස ඡවි චම්ම මංසාදීනං නෙව ඡාරිකාමත්තම්පි අන්තමසො පඤ්ඤායිත්ථ න මසි, සුමන මකුල සදිසා පන ධොතමුත්ත සදිසා සුවණ්ණසදිසා ච ධාතුයො අවසිස්සිංසු.

දීඝායුක බුද්ධානඤ්හි සරීරං සුවණ්ණක්ඛණ්ධසදිසං එකඝනමෙව හොති. භගවා පන අහංන චිරං ඨත්වා ඨත්වා පරිනිබ්බායාමි. මය්හං සාසනං න තාව සබ්බත්ථ විත්ථාරිතං, තස්මා පරිනිබ්බුතස්සපි මෙ සාසසමත්තම්පි ධාතුං ගහෙත්වා අත්තනො අත්තනො වසනට්ඨානෙ චෙතියං කත්වා පරිචරන්තො මහාජනො සග්ගපරායනො හොතිති ධාතූනං විකිරණං අධිට්ඨාසි. කති පනස්ස ධාතුයො විප්පකිණ්ණා, කති න විප්පකිණ්ණාති චතස්සො දාට්ඨා, ද්වෙ අක්ඛකා, උණ්හීසන්ති ඉමා සත්තධාතුයො න විප්පකිණ්ණා. සෙසා විප්පකිරිංසු. තත්ථ සබ්බඛුද්දකා ධාතු සාසප බීජමත්තා අහොසි මහාධාතු මජ්ඣෙ භින්න තණ්ඩුලමත්තා. අතිමහතී මජ්ඣෙ භින්නමුග්ග බීජමත්තා අහොසි.

දඩ්ඪෙ ඛො පන භගවතො සරීරෙ ආකාසතො අග්ගබාහුමත්තාපි ජඞ්ඝමත්තාපි තාලක්ඛණ්ධමත්තාපි උදකධාරා පතිත්වා චිතකං නිබ්බාපෙසි න කෙවලං ආකාසතොයෙව පරිවාරෙත්වා ඨිතසාලරුක්ඛානම්පි සාඛත්තර විටපන්තරෙහි උදකධාරා නික්ඛමිත්වා නිබ්බාපෙසුං, භගවතො චිතකො මහන්තො, සමන්තා පථවිං භිණ්දිත්වා තංඞ්ගලසීසමත්තා උදකවට්ටි එළික වටංසක සදිසා ගන්ත්වා චිතකමෙව ගණ්හි මල්ලරාජානො ච සුවණ්ණඝටෙ රජතඝටෙ ච පූරෙත්වා ආභත නානාගණ්ධොදකෙන සුවණ්ණ රජතමයෙහි අට්ඨදන්තකෙහි විකිරිත්වා චණ්දනචිතකං නිබ්බාපෙසුං. තත්ථ චිතකෙ ඣයමානෙ පරිවාරෙත්වා ඨිත සාලරුක්ඛානං සාඛන්තරෙහි විටපන්තරෙහි පත්තන්තරෙහි ච ජාලෙ උග්ගච්ඡන්තෙ පත්තං වා සාඛා වා දඩ්ඪා නාම නත්ථි කිපිල්ලිකාපි මක්කටකාපි පාණකාපි ජාලානං අන්තරෙ නෙව විචරන්ති.

ආකාසතො පතිත උදකධාරාසුපි සාලරුක්ඛෙහි නික්ඛන්ත්ौදකධාරාසුපි පථවිං භිණ්දිත්වා නික්ඛන්ත උදකධාරාසුපි ධම්මතාව පමාණං එවං ¶ චිතකං නිබ්බාපෙත්වා පන මල්ලරාජානො සන්ථාගාරෙ චතුජාතිගණ්ධ පරිභණ්ඩං කාරෙත්වා ලාජ පඤ්චමානි පුප්ඵානි විකිරිත්වා උපරි චෙලවිතානං බණ්ධාපෙත්වා සුවණ්ණතාරකාහි ඛචෙත්වා තත්ථ ගණ්ධදාම මාලාදාම රතනදාමානි ඔලම්බෙත්වා සත්ථාගාරතො යාව මකුට බණ්ධන සඞ්ඛාතා සීසප්පසාධන මඞ්ගලසාලා තාව උභොහි පස්සෙහි සාණිකිලඤ්ජ පරික්ඛෙපං කාරෙත්වා උපරි චෙලවිතානං බණ්ධාපෙත්වා සුවණ්ණතාරකාහි ඛචෙත්වා තත්ථාපි ගණ්ධදාම මාලාදාම රතනදාමානි ඔලම්බෙත්වා මණිදණ්ඩෙහි පඤ්චවණ්ණධජෙ උස්සපෙත්වා සමන්තා ධජපතාකා පිරික්ඛිපිත්වා සිත්තසම්මට්ඨාසු වීථිසු කදලියො පුණ්ණඝටෙ ච ඨපෙත්වා දණ්ඩදීපිකා ජාලෙත්වා අලඞ්කත හත්ථික්ඛණ්ධෙ සහධාතූහි සුවණ්ණදොණිං ඨපෙත්වා මාලාගණ්ධාදීහි පූජෙත්වා සාධුකීළං කීළන්තා අන්තොනගරං පවෙසෙත්වා සන්ථාගාරෙ සරභමය පල්ලඞ්කෙ ඨපෙත්වා උපරි සෙතච්ඡත්තං ධාරයිත්වා සත්ති හත්ථෙහි පුරිසෙහි පරික්ඛිපාපෙත්වා හත්ථීහි කුම්භෙන කුම්භං පහරන්තෙහි පරික්ඛිපාපෙත්වා තතො අස්සෙහි ගීවාය ගීවං පහරන්තෙහි තතො රථෙහි ආණිකොටියා ආණිකොටිං පහන්තෙහි තතො යොධෙහි බාහූහි බාහුං පහරන්තෙහි තෙසං පරියන්තෙ කොටියා කොටිං පහරමානෙහි ධනූහි පරික්ඛිපාපෙසුං.

ඉති සමන්තා යොජනප්පමාණං ඨානං සන්නාහගච්ඡිතං විය කත්වා ආරක්ඛං සංවිදහිංසු. කස්මා පනෙතෙ එවමකංසූති. ඉතො පුරිමෙසු ද්වීසු සත්තාහෙසු තෙ භික්ඛුසඞ්ඝස්ස ඨානනිසජ්ජොකාසං කරොන්තා ඛාදනීය භොජනීයං සංවිදහන්තා සාධුකීළාය ඔකාසං න ලභිංසු තතො තෙසං අහොසි - ඉමං සත්තාහං සාධුකීළං කීළිස්සාම. ඨානං ඛො පනෙතං විජ්ජති යං අම්හාකං පමත්තභාවං ඤත්වා කොචීදෙව ආගන්ත්වා ධාතුයො ගණ්හය්ය-තස්මා ආරක්ඛං ඨපෙත්වා කීළිස්සාමාති තෙන තෙ එවමකංසු.

අථ ඛො අස්සොසි ඛො රාජා මාගධො අජාතසත්තු භගවා කිර කුසිනාරායං පරිනිබ්බුතොති කථං අස්සොසි පඨමමෙවස්ස අමච්චා සුත්වා චින්තයිංසු? සත්ථා නාම පරිනිබ්බුතො, න සො සක්කා පුන ආහරිංතු පොථුජ්ජනික සද්ධාය පන අම්හාකං රඤ්ඤා සදිසො නත්ථි. සචෙ එස ඉමිනාව නියාමෙන සුණිස්සති, හදයමස්ස එළිස්සති රාජා ඛො පනම්භෙහි අනුරක්ඛිතබ්බොති තෙ තිස්සො සුවණ්ණදොණියො ආහරිත්වා චතුමධුරස්ස පූරෙත්වා රඤ්ඤො සන්තිකං ගන්ත්වා එතදවොචුං. ද්වෙ අම්හෙහි සුපිනකො දිට්ඨො තස්ස පටිඝාතත්ථං තුම්හෙහි දුකූලපට්ටං නිවාසෙත්වා යථා නාසාපුටමත්තං පඤ්ඤායති එවං චතුමධුරදොණියං නිපජ්ජිතුං වට්ටතීති. රාජා අත්ථවරකානං වචනං සුත්වා එවං හොතු තාතා’ති සම්පටිච්ඡිත්වා තථා අකාසි.

අථෙකො ¶ අමච්චො අලඞ්කාරං ඔමුඤ්චිත්වා කෙසෙ පරිකිරිය යාය දිසාය සත්ථා පරිනිබ්බුතො තදභිමුඛො හුත්වා අඤ්ජලිම්පග්ගය්හ රාජානං ආහ- දෙවමරණතො මුඤ්චනකසත්තො නාම නත්ථි. අම්හාකං ආයුවද්ධකෙනා චෙතියට්ඨානං පුඤ්ඤක්ඛෙත්තං අභිසෙකපිට්ඨිකා භගවා සත්ථා කුසිනාරායං පරිනිබ්බුතොති රාජා සුත්වා විසඤ්ඤී ජාතො චතුමධුරදොණි උසුමං මුඤ්චි රාජානං උක්ඛිපිත්වා දුතියාය දොණියා නිපජ්ජාපෙසුං සො සඤ්ඤං ලභිත්වා තාත කිං වදථාති පුච්ඡි. සත්ථා මහාරාජ පරිනිබ්බුතොති, පුන විසඤ්ඤි ජාතො චතුමධුරදොණිං උසුමං මුඤ්චි. අථ නං තතොපි උක්ඛිපිත්වා තතියාය දොණියා නිපජ්ජාපෙසුං සො පුන සඤ්ඤං පටිලභිත්වා තාත කිං වදථාති පුච්ඡි සත්ථා මහාරාජ පරිනිබ්බුතොති. රාජා පුන විසඤ්ඤී ජාතො ච මධුරදොණි උසුමං මුඤ්චි.

අථ නං තතොපි උක්ඛිපිත්වා නහාපෙත්වා මත්ථකෙ ඝටෙහි උදකං ආසිඤ්චිංසු රාජා සඤ්ඤං පටිලභිත්වා ආසනා උට්ඨාය ගණ්ධපරිභාවීතෙ මණිවණ්ණකෙසෙ සුවණ්ණඵලක වණ්ණාය පිට්ඨියං පකිරිත්වා පවාළඞ්ගුරවණ්ණාහි සුවට්ටිතඞ්ගුලීහි සුවණ්ණබිම්බක වණ්ණං උරං සංසිබ්බන්තො විය ගහෙත්වා පරිදෙවමානො උම්මත්තකවෙසෙනෙව අන්තරවීථිං ඔතිණ්ණො සො අලඞ්කත නාටක පරිවුතො නගරා නික්ඛම්ම ජීවකම්බවනං ගන්ත්වා යස්මිං ඨානෙ නිසින්නෙන භගවතා ධම්මො දෙසිතො තං ඔලොකෙත්වා භගවා සබ්බඤ්ඤු නනු මෙ ඉමස්මිං ඨානෙ නිසීදිත්වා ධම්මං දෙසයිත්ථ තුම්හෙ සොකසල්ලං විනොදයිත්ථ. තුම්හෙ මය්හං සොකසල්ලං නීහරිත්ථ. අහං තුම්හාකං සරණං ගතො. ඉදානි පන මෙ පටිවචනම්පි න දෙථ භගවාති පුනප්පුන පරිදෙවිත්වා නනු භගවා අහං අඤ්ඤදා එවරූපෙ කාලෙ තුට්ඨෙ මහාභික්ඛුසඞ්ඝපරිවාරා ජම්බුදීපතලෙ චාරිකං චරථාති සුණාම ඉදානි පන අහං තුම්හාකං අනනුරූපං අයුත්තං පවත්තිං සුණාමීති එවමාදීනි ච වත්තා සට්ඨිමත්තාහි ගාථාහි භගවතො ගුණං අනුස්සරිත්වා චින්තෙසි මම පරිදෙවිතෙ නෙව න සිජ්ඣති. දසබලස්ස ධාතුයො ආහරාපෙස්සාමිති මල්ලරාජුනං දූතඤ්ච පණ්ණඤ්ච පාහෙසි.

භගවාපි ඛත්තියො, අහම්පි ඛත්තියො, අහම්පි අරහාමි භගවතො සරීරානං ථූපඤ්ච මහඤ්ච කාරෙතුන්ති පෙසෙත්වා පන සචෙ දස්සන්ති සුණ්දරං, නො චෙ දස්සන්ති ආහරණුපායෙන ආහරිස්සාමීති චතුරඞ්ගිනිං සෙනං සන්නය්හිත්වා සයම්පි නික්ඛන්තොයෙව යථා ච අජාතසත්තු එවං වෙසාලියං ලිච්ඡවිරාජානො කපිලවත්ථුම්හි සක්යරාජානො අල්ලකප්පකෙ බුලයො රාමගාමකෙ කොළියා වෙඨදීපකෙ බ්රාහ්මණො පාවායඤ්ච මල්ලා දූතං පෙසෙත්වා සයම්පි චතුරඞ්ගිනියා සෙනාය නික්ඛමිංසුයෙව තත්ථ පාචෙය්යකා සබ්බෙහි ආසන්නතරා කුසිනාරාතො ¶ තිගාවුතන්තරෙ නගරෙ වසන්ති. භගවාපි පාවං පවිසිත්වා කුසිනාරං ගතො. මහාපරිහාරා පනෙතෙ රාජානො පරිහාරා කාරෙංන්තාව පච්ඡතො ජාතා. තෙ සබ්බෙපි සත්තනගරවාසිනො ආගත්ත්වා අම්හාකං ධාතුයො වා දෙන්තු යුද්ධං වාති කුසිනාරා නගරං පරිවාරයිංසු.

තතො මල්ලරාජානොඑතදවොචුං-භගවාඅම්හාකංගාමක්ඛෙත්තෙ පරිනිබ්බුතො, න මයං සත්ථු සාසනං පහිණිම්හ න ගත්ත්වා ආනයිම්හ. සත්ථා පස සයමෙව ආගන්ත්වා සාසනං පෙසෙත්වා අම්හෙ පක්කොසපෙසි තුම්හෙපි ඛො පන යං තුම්හාකං ගාමක්ඛෙත්තෙ රතනං උප්පජ්ජති න තං අම්හාකං දෙථ සදෙවකෙ ලොකෙ බුද්ධරතනසමං රතනං නාම නත්ථි, එවරූපං. උත්තමං රතනං ලභිත්වා මයං න දස්සමාති එවං තෙ කලහං වඩ්ඪෙත්වා න ඛො පන තුම්හෙහියෙව මාතු ථනතො ඛිරං පීතං, අම්හෙහිපි පීතං තුම්හෙයෙව පුරිසා අම්හෙ න පුරිසා හොතු හොතූති අඤ්ඤමඤ්ඤං අහංකාරං කත්වා සාසන පටිසාසනං පෙසෙන්තා අඤ්ඤමඤ්ඤං මානගජ්ජිතං ගජ්ජිංසු යුද්ධෙ පන සති කොසිනාරකානංයෙව ජයො අභවිස්ස, කස්මා ධාතුපාසනත්ථං ආගතා දෙවතා තෙසං පක්ඛාඅහෙසුං.

තතො දොණො බ්රාහ්මණො ඉමං විවාදං සුත්වා එතෙ රාජානො භගවතෙ පරිනිබ්බුතට්ඨානෙ විවිදං කරොන්ති න ඛො පනෙතං පතිරූපං අලං ඉමිනා කලහෙන චූපසමෙස්සාමි න න්ති උණ්ණතප්පදෙසෙ ඨත්වා ද්වෙභාණවාරපරිමාණං දොණගජ්ජිතං නාම අවොච තත්ථ පට්ඨමකභාණවාරෙ තාව එකපදම්පි තෙ න ජානිංසු දුතියක භාණවාර පරියොසානෙ’ආචරියස්ස විය භොසද්දො, ආචරියස්ස විය භො සද්දො’ති සබ්බෙ නී රවා අහෙසුං සකලජම්බුදීපතලෙ කිර කුලඝරෙ ජාතො යෙභුය්යෙන තස්ස න අන්තෙවාසිකො නාම නත්ථි අථ සො තෙ අත්තනො වචනං සුත්වා තුණ්හීභූතෙ විදිත්වා පුන එතදවොච

‘‘සුණන්තු භොන්තො මම එකවාක්යං

අම්හාකං බුද්ධො අහු ඛන්තිවාදො,

න හි සාධයං උත්තම පුග්ගලස්ස

සරීරභඞ්ගෙ සියා සම්පහාරො

සබ්බෙව භොන්තො සහිතා සමග්ගා

සම්මොදමානා කරොමට්ඨභාගෙ,

විත්ථාරිකා හොන්තු දිසායු ථූපා

බහුජ්ජනො චක්ඛුමතො පසන්නො’’ති;

තත්රායමත්ථො ‘‘අම්හාකං බුද්ධො අහු ඛන්තිවාදො‘‘ති බුද්ධභූමිං අප්පත්වාපි පාරමියො පූරෙන්තො ඛන්තිවාද තාපසකාලෙ ධම්මපාලකුමාර කාලෙ ඡද්දන්තහත්ථිකාලෙ භූරිදත්ත නාගරාජ කාලෙ චම්පෙය්ය ¶ නාගරාජ කාලෙ සඞ්ඛපාල නාගරාජ කාලෙ මහාකපිකාලෙ අඤ්ඤෙසුපි බහූසු ජාතකෙසු පරෙසු කොපං අකත්වා ඛන්තිමෙව අකාසි. ඛන්තිමෙව වණ්ණයි, කිමඞ්ග පන එතරහි ඉට්ඨානිට්ඨෙසු තාදිලක්ඛණං පත්තො සබ්බථාපි අම්හාකං බුද්ධො ඛන්තිවාදො අහොසි.

තස්ස එවං විධස්ස න හි සාධය උත්තමපුග්ගලස්ස සරීරභඞ්ගෙ සියා සම්පහාරො, ‘‘න හි සාධයන්ති‘‘න හි සාධු අයං, ‘‘සරීරභඞ්ගෙති සරීර භඞ්ගනිමිත්තං ධාතුකොට්ඨාසහෙතූති අත්ථො ‘‘සියා සම්පහාරො‘‘ති ආයුධ සම්පහාරො න හි සාධු සියාති වුත්තං හොති. ‘‘සබ්බෙව භොන්තො සහිතා‘‘ති සබ්බෙව භවන්තො සහිතා භොථ මා භිජ්ජිත්ථ. ‘‘සමග්ගාති‘‘ කායෙන වාචාය ච එකසන්නිපාතා එකවචනා සමග්ගා භොථ ‘‘සම්මොදමානා‘‘ති චිත්තෙනාපි අඤ්ඤමඤ්ඤං මොදමානා භොථ.’කරොමට්ඨභාගෙ‘‘ති භගවතා සරීරානි අට්ඨභාගෙ කරොම. ‘‘චක්ඛුමතො‘‘ති පඤ්චහි චක්ඛුහී චක්ඛුතා බුද්ධස්ස, න කෙවලං තුම්හෙයෙව බහුජ්ජනො පසන්නො තෙසු එකොපි ලද්ධු අයුත්තො නාම නත්ථිති බහුං කාරණං වත්වා සඤ්ඤාපෙසි.

අථ සබ්බෙපි රාජානො එවමාහංසු-තෙන හි බ්රාහ්මණ ත්වඤ්ඤෙව භගවතො සරීරානි අට්ඨධා සමං සුවිභත්තං විභජාහීති. එවං භොති ඛො දොණො බ්රාහ්මණො තෙසං රාජූනං පටිස්සුත්වා ධාතුයො සමං සුවිභත්තං විභජි.

තත්රායමනුක්කමො දොණො කිර තෙසං පටිස්සුත්වා සුවණ්ණදොණිං විවරාපෙසි. රාජානො ආගන්ත්වා දොණියං යෙවතා සුවණ්ණවණ්ණා ධාතුයො දිස්වා භගවා සබ්බඤ්ඤු පුබ්බෙ මයං තුම්හාකං ද්වත්තිංස ලක්ඛණ පතිමණ්ඩිතං ඡබ්බණ්ණබුද්ධරස්මිඛචිතං සුවණ්ණවණ්ණං සරීරං අද්දසාම ඉදානි පන සුවණ්ණවණ්ණා ධාතුයොව අවසිට්ඨා ජාතා, න යුත්තමිදං භගවා තුම්හාකන්ති පරිදෙවිංසු. බ්රාහ්මණො තස්මිං සමයෙ තෙසං පමත්තභාවං ඤත්වා දක්ඛිණදාඨං ගහෙත්වා වෙඨන්තරෙ ඨපෙසි අථ පච්ඡා සමං සුවිභත්තං විභජි. සබ්බාපි ධාතුයො පාකතික නාළියා සොළස නාළියො අහොසුං. එකෙක නගරවාසිනො ද්වෙ ද්වෙ නාළියො ලභිංසු.

බ්රාහ්මණස්ස පන ධාතුයො විභජන්තස්සෙව සක්කො දෙවානමින්දො කෙන නු ඛො සදෙවකස්ස ලොකස්ස කඞ්ඛාච්ඡෙදනාය චතුසච්චකථාය පච්චයභූතා භගවතො දක්ඛිණදාඨා ගහිතාති ඔලොකෙන්තො බ්රාහ්මණෙන ගහිතාති දිස්වා බ්රාහ්මණො දාඨාය අනුච්ඡවිකං සක්කාරං කාතුං න සක්ඛිස්සති ගණ්හාමි නන්ති වෙඨන්තරතො ගහෙත්වා සුවණ්ණ චඞ්ගොටකෙ ඨපෙත්වා දෙවලොකං නෙත්වා චුළාමණී ¶ චෙතියෙ පතිට්ඨාපෙසි බ්රාහ්මණොපි ධාතුයො විභජිත්වා දාඨං අපස්සන්තො කෙන මෙ ඨා ගහිතාති පුච්ඡිතුම්පි නාසක්ඛි. නනු තයා ධාතුයො විභජිතා, කිං ත්වං පඨමංයෙව අත්තනො ධාතූහි අත්ථිභාවං න අඤ්ඤාසීති, අත්තනි දොසාරොපනං සම්පස්සමානො මය්හම්පි කොට්ඨාසං දෙථාති වත්තුම්පි නාසක්ඛි.

තතො අයං සුවණ්ණකුම්භොපි ධාතුගතිකොයෙව යෙන තථාගතස්ස ධාතුයො මිනිතා. ඉමස්සාහං ථූපං කරිස්සාමීති චින්තෙත්වා ඉමං මෙ භොන්තො කුම්භං දදන්තූති ආහ තතො රාජානො බ්රාහ්මණස්ස කුම්භමදංසු පිප්ඵලිවනියාපි ඛො මොරියා භගවතො පරිනිබ්බුතභාවං සුත්වා භගවාපි ඛත්තියො, මයම්පි ඛත්තියො මයම්පි, අරහාම ලභිතුං භගවතො සරීරානං භාගන්ති දූතං පෙසෙත්වා යුද්ධ සජ්ජා නික්ඛමිත්වා ආගතා තෙසං රාජානො එවමාහංසු - නත්ථි භගවතො සරීරානං භාගො, විභත්තානි භගවතො සරීරානි ඉතො අඞ්ගාරං ගරථාති. තෙ තතො අඞ්ගාරං හරිංසු.

අථ ඛො රාජා අජාතසත්තු කුසිනාරාය ච රාජගහස්ස ච අන්තරෙ පඤ්චවීසති යොජනමග්ගං අට්ඨ උසභවිත්ථතං සමතලං කාරෙත්වා සාදිසං මල්ලරාජානො මකුටබණ්ධනස්ස ච සන්ථාගාරස්ස ච අන්තරෙ පූජං කාරෙසුං තාදිසං පඤ්චවීසතියොජනෙපි මග්ගෙ පූජා කාරෙත්වා ලොකස්ස අනුක්කණ්ඨනත්ථං සබ්බත්ථ අන්තරාපණෙ පසාරෙත්වා සුවණ්ණදොණියං පක්ඛිත්තධාතුයො සත්තිපඤ්ජරෙන පරික්ඛිපාපෙත්වා අත්තනො විජිතෙ පඤ්චයොජනසත පරිමණ්ඩලෙ මනුස්සෙ සන්නිපාතාපෙසි.

තෙ ධාතුයො ගහෙත්වා කුසිනාරාතො ධාතුකීළං කීළන්තා නික්ඛමිත්වා යත්ථ යත්ථ වණ්ණවන්තානි පුප්ඵානි පස්සන්ති, තත්ථ තත්ථ ධාතුයො සත්ති අන්තරෙ ඨපෙත්වා තෙසං පුප්ඵානං ඛීණකාලෙ ගච්ඡන්ති. රථස්ස ධුරට්ඨානං පච්ඡිමට්ඨානෙ සම්පත්තෙ සත්ත දිවසෙ සාධුකීළං කීළන්ති එවං ධාතුයො ගහෙත්වා ආගච්ඡන්තානං සත්තවස්සානි සත්තමාසානි සත්ත ච දිවසානි විතිවත්තානි මිච්ඡාදිට්ඨිකා සමණස්ස ගොතමස්ස පරිනිබ්බුත කාලතො පට්ඨාය බලක්කාරෙන සාධුකීළිකාය උපද්දුතම්හා, සබ්බෙ නො කම්මන්තා නට්ඨාති උජ්ඣායන්තා මනං පදූසෙත්වා ඡළාසීතිසහස්සමත්තා අපායෙ නිබ්බත්තා, ඛීණාසව ආවජ්ජිත්වා මහාජනො මනං පදූසෙත්වා අපායෙ නිබ්බත්තොති සක්කං දෙවරාජානං දිස්වා ධාතු ආහරණුපායං කරිස්සාමාති තස්ස සන්තිකං ගන්ත්වා තමත්ථං ආරොචෙත්වා ධාතු ආහරණුපායං කාරොහි මහාරාජාති ආහංසු. සක්කො ආහ ‘‘පුථුජ්ජනො නාම අජාතසත්තුනා සමො සද්ධො නත්ථි, න සො මම වචනං කරිස්සති අපි ච ඛො මාරවිභිසකසදිසං විභීසකං දස්සෙස්සාමි යක්ඛ ගාහක ඛිපනක අරොචකෙ කරිස්සාමි තුම්හෙ ¶ ’මහාරාජ අමනුස්සා කුපිතා, ධාතුයො ආහරාපෙථාති’. වදෙය්යාථ එවං සො ආහරාපෙස්සතීති. අථ ඛො සක්කො තං සබ්බං අකාසි.

ථෙරාපි රාජානං උපසඞ්කමිත්වා මහාරාජ අමනුස්සා කුපිතං, ධාතුයො ආහරාපෙහීති භණිංසු රාජා න තාව භන්තෙ මය්හං චිත්තං තුස්සති. එවං සන්තෙපි ආහරතූති ආහ සත්තමෙ දිවසෙ ධාතුයො ආහරිංසු. එවං ආහතධාතුයො ගහෙත්වා රාජා රාජගහෙ ථුපමකාසි ඉතරෙපි රාජානො අත්තනො අත්තනො බලානුරූපෙන නීහරිත්වා සකසකට්ඨානෙ ථූපමකංසු. දොණිපි බ්රාහ්මණො පිඵ්ඵලීවනියාපි මොරියා සකසකට්ඨානෙ ථූපමකංසූති.

එකො ථූපො රාජගහෙ - එකො වෙසාලියා පුරෙ,

එකො කපිලවත්ථුස්මිං - එකො ච අල්ලකප්පකෙ;

එකො ථූපො රාමගාමෙ - එකො ච වෙඨදීපකෙ,

එකො පාචෙය්යකෙ මල්ලෙ - එකො ච කුසිනාරකෙ;

යෙ තෙ සාරීරිකා ථූපා - ජම්බුවදීපෙ පතිට්ඨිතා;

අඞ්ගාරකුම්භථූපෙහි - දස ථූපා භවන්ති තෙ;

දසාපි ථූපා පුරිසුත්තමස්ස යෙ-

යථානුරූපං නරරාජ පූජිතා,

සබ්බෙන ලොකෙන සදෙවකෙන තෙ-

නමස්සනෙය්යාච භවන්ති සබ්බදාති;