📜

චතුරාසීති සහස්ස ථූපකථා

12. එවං අසොකො ධම්මරාජා චතුරාසීති විහාරසහස්සමහං කත්වා මහාථෙරො වන්දිත්වා පුච්ඡි දායාදොම්හි භන්තෙ බුද්ධසාසනෙ’ති. කිස්ස දායාදො ත්වං මහාරාජ, බාහිරකො ත්වං සාසනස්සාති. භන්තෙ ඡන්නවුතිකොටිධනං විස්සජ්ජෙත්වා චතුරාසීති විහාරසහස්සානි සචෙතියානි කාරාපෙත්වා අහං න දායාදො, අඤ්ඤෙ කො දායාදොති, පච්චය දායකො නාම ත්වං මහාරාජ, යො පන අත්තනො පුත්තඤ්ච ධීතරඤ්ච පබ්බාජෙති, අයං සාසනෙ දායාදො නාමාති.

එවං වුත්තෙ අසොකො රාජා සාසනෙ දායාදභාවං පත්ථයමානො අවිදූරෙ ඨිතං මහිණ්දකුමාරං දිස්වා සක්ඛිස්සසිත්වං තාත පබ්බජිතුන්ති ආහ. කුමාරො පකතියා පබ්බජිතුකාමො රඤ්ඤො වචනං සුත්වා අතිවිය පාමොජ්ජජාතො පබ්බ්ජාමි දෙව, මං පබ්බාජෙත්වා සාසනෙ දායාදො හොථාති ආහ තෙන ච සමයෙන රාජධීතා සඞ්ඝමිත්තාපි තස්මිං ඨානෙ ඨිතා හොති තං දිස්වා ආහ-’ත්වම්පි අම්ම පබ්බජිතුං සක්ඛිස්සසී’ති, සාධු තාතාති සම්පටිච්ඡි. රාජා පුත්ත න මනං ලභිත්වා පහට්ඨචිත්තො භික්ඛුසඞ්ඝං උපසඞ්කමිත්වා භන්තෙ ඉමෙ දාරකෙ පබ්බාජෙත්වා මං සාසනෙ දායාදං කරොථාති සඞ්ඝො රඤ්ඤො වචනං සම්පටිච්ඡිත්වා කුමාරං මොග්ගලිපුත්ත තිස්සත්ථෙරෙන උපජ්ඣායෙන මහාදෙවත්ථෙරෙන ච ආචරියෙන පබ්බජ්ජාපෙසි. මජ්ඣන්තිකත්ථෙරෙන ආචරියෙන උපසම්පාදෙසි උපසම්පදාමාලකෙයෙව සහපටිසම්භිදාහි අරහත්තං පාපුණි.

සඞ්ඝමිත්තායපි රාජධීතාය ආචරියා ආයුපාලත්ථෙරි නාම, උපජ්ඣායා පන ධම්මපාලත්ථෙරී නාම අහොසි. අථ මහිණ්දත්ථෙරො උපසම්පන්න කාලතොප්පභූති අත්තනො උපජ්ඣායස්සෙව සන්තිකෙ ධම්මඤ්ච විනයඤ්ච පරියාපුණන්තො ද්වෙපි සඞ්ගිතියො ආරුළ්හං තිපිටක සඞ්ගහීතං සාට්ඨකථං ථෙරවාදං තිණ්ණං වස්සානං අබ්භන්තරෙ උග්ගහෙත්වා අත්තනො උපජ්ඣායස්ස අන්තෙවාසිකානං සහස්සමත්තානං භික්ඛූනං පාමොක්ඛං අහොසි.

තෙන ඛො පන සමයෙන මොග්ගලිපුත්තතිස්සත්ථෙරො කත්ථ නු ඛො අනාගතෙ සාසනං සුප්පතිට්ඨිතං ගවෙය්යාති උපපරික්ඛන්තො පච්චන්තිමෙසු ජනපදෙසු සුප්පතිට්ඨිතං භවිස්සතීති ඤත්වා තෙසං තෙසං භික්ඛූනං භාරං කත්වා තෙ තෙ භික්ඛු තත්ථ තත්ථ පෙසෙසි.

මජ්ඣන්තිකත්ථෙරං කස්මීර ගණ්ධාර රට්ඨංපෙසෙසි ත්වං එතං රට්ඨං ගන්ත්වා තත්ථ සාසනං පතිට්ඨාපෙහීති මහාදෙවත්ථෙරං තථෙව වත්වා මහිංසකමණ්ඩලං පෙසෙසි. රක්ඛිතත්ථෙරංවනවාසීං, යොනකධම්මරක්ඛිතත්ථෙරං අපරන්තකං, මහාධම්මරක්ඛිතත්ථෙරං මහාරට්ඨං මහාරක්ඛිතත්ථෙරං යොනක ලොකං. මජ්ඣිමත්ථෙරං හිමවන්තදෙස භාගං, සොණත්ථෙරං-උත්තරත්ථෙරඤ්ච සුවණ්ණභූමිං. අත්තනො සද්ධිවිහාරිකං මහිණ්දත්ථෙරං ඉට්ටියත්ථෙරෙන උත්තියත්ථෙරෙන භද්දසාලත්ථෙරෙන සම්බලත්ථෙරෙන ච සද්ධිං තම්බපණ්ණිදීපං ගන්ත්වා එත්ථ සාසනං පතිට්ඨාපෙථාති. සබ්බෙපි තං තං දිසාභාගං ගච්ඡන්තා අත්තපඤ්චමා අගමිංසු සබ්බෙපි ථෙරා ගතගතට්ඨානෙ මනුස්සෙ පසාදෙත්වා සාසනං පතිට්ඨාපෙසුං.

මහිණ්දත්ථෙරො පන තම්බපණ්ණිදීපං ගන්ත්වා සාසනං පතිට්ඨාපෙහීති උපජ්ඣායෙන භික්ඛුසඞ්ඝෙන ච අජ්ඣිට්ඨො කාලො නු ඛො මෙ තම්බපණ්ණිදීපං ගන්තුං නොති උපධාරෙන්තො මුටසීවරඤ්ඤො මහල්ලකභාවං චින්තෙසි. අයං මහාරාජා මහල්ලකො, න සක්කා ඉමං ගණ්හිත්වා සාසනං පග්ගහෙතුං, ඉදානි පනස්ස පුත්තො දෙවානම්පියතිස්සො රජ්ජං කාරෙස්සති. තං ගණ්හිත්වා සක්කා භවිස්සති සාසනං පග්ගහෙතුං, හණ්ද යාව සො සමයො ආගච්ඡති තාව ඤාතකෙ ඔලොකෙම, පුන’දානි ඉමං ජනපදං ආගච්ඡෙය්යාම වා න වාති.

සො එවං චින්තෙත්වා උපජ්ඣායඤ්ච භික්ඛුසඞ්ඝඤ්ච වන්දිත්වා අසොකාරාමතො නික්ඛම්ම තෙහි ඉට්ටියාදීහි චතූහි ථෙරෙහි සඞ්ඝමිත්තාය පුත්තෙන සුමනසාමණෙරෙන භණ්ඩුකෙනක ච උපාසකෙන සද්ධිං රාජගහනගර උපවත්තකෙ දක්ඛිණ ගිරිජනපදෙ චාරිකං චරමානො ඤාතකෙ ඔලොකෙන්තො ඡ මාසෙ අතික්කාමෙසි අථානුපුබ්බෙන මාතුනිවෙසනට්ඨානං වෙටිස නගරං නාම සම්පත්තො සම්පත්තඤ්ච පන ථෙරං දිස්වා ථෙරමාතා දෙවී පාදෙ සිරසා වන්දිත්වා භික්ඛං දත්වා ථෙරං අත්තනා කතං වෙටිසගිරි විහාරං නාම ආරොපෙසි.

ථෙරො තස්මිං විහාරෙ නිසන්නො චින්තෙසි අම්හාකං ඉධ කත්තබ්බ කිච්චං නිට්ඨිතං. සමයො නු ඛො ඉදානි ලඞ්කාදිපං ගන්තුන්ති. තතො චින්තෙසි-අනුභවතු තාව මෙ පිතරා පෙසිතං අභිසෙකං දෙවානම්පියතිස්සො රතනත්තයගුණඤ්ච සුණාතු, ඡණත්ථඤ්ච නගරතො නික්ඛමිත්වා මිස්සකපබ්බතං අභිරූහතු තදා තං තත්ථ දක්ඛිස්සාමාති. අථාපරං එකමාසං තත්ථෙව වාසං කප්පෙසි.

මාසාතික්කමෙ සක්කො දෙවානමින්දො මහිණ්දත්ථෙරං උපසඞ්කමිත්වා එතදවොච.’ කාලකතො භන්තෙ මුටසීවරාජා, ඉදානි දෙවානම්පියතිස්ස රාජා රජ්ජං කාරෙති. සම්මාසම්බුද්ධෙන ච තුම්හෙ ව්යාකතා අනාගතෙ මහිණ්දො නාම භික්ඛු තම්බපණ්ණිදීපං පසාදෙස්සතී’ති. තස්මා තිහ වො භන්තෙ කාලො දීපවරං ගමනාය, අහම්පි වො සහායො භවිස්සාමී.

ථෙරො තස්ස වචනං සම්පටිච්ඡිත්වාඅත්තසත්තමො වෙටිස පබ්බතවිහාරා වෙහාසං උප්පතිත්ව අනුරාධපුරස්ස පුරත්ථිමාය දිසාය මිස්සකපබ්බතෙ පතිට්ඨහි යං එතරහි චෙතියපබ්බතොතිපි සඤ්ජානන්ති තස්සමිං දිවසෙ තම්බපණ්ණිදිපෙ ජෙට්ඨමූල නක්ඛත්තං නාම හොති රාජා නක්ඛත්තං ඝොසාපෙත්වා ඡණං කරොථාති අමච්චෙ ආණාපෙත්වා චත්තාලීස පුරිස සහස්සපරිවාරො නගරම්භා නික්ඛමිත්වා යෙන මිස්සකපබ්බතො තෙන පායාසි මිගවං කීළිතුකාමො අථ තස්මිං පබ්බතෙ අධිවත්ථා දෙවතා රඤ්ඤො ථෙරෙ දස්සෙස්සාමීති රොහිත මිගරූපං ගහෙත්වා අවිදූරෙ තිණපණ්ණානි ඛාදමානා විය චරති.

රාජා දිස්වා අයුත්තං දානි පමත්තං විජ්ඣිතුන්ති ජීයං පොඨෙසි. මගො අම්බත්ථලමග්ගං ගහෙත්වා පලායිතුං ආරභි රාජාපි පිට්ඨිතො පිට්ඨිතො අනුබණ්ධන්තො අම්බත්ථලමෙව ආරුහි. මිගො ථෙරානං අවිදූරෙ අන්තරධායි.

මහිණ්දත්ථෙරො රාජානං අවිදූරෙ ආගච්ඡන්තං’මමංයෙව රාජා පස්සතු, මා ඉතරෙ’ති අධිට්ඨහිත්වා’තිස්ස! තිස්ස! ඉතො එහී’ති ආහ. රාජා සුත්වා චින්තෙසි-ඉමස්මිං තම්බපණ්ණිදීපෙ ජාතො මං තිස්සොති නාමං ගහෙත්වා ආලපිතුං සමත්ථො නාම නත්ථි. අයම්පන ඡින්නභින්නපටධරො භණ්ඩුකාසාව වසනො මං නාමෙන ආලපති, කො නු ඛො අයං භවිස්සති මනුස්සො වා අමනුස්සො වාති. ථෙරො ආහ.

සමණා මයං මහාරාජ - ධම්මරාජස්ස සාවකා,

තවෙව අනුකම්පාය - ජම්බුදීපා ඉධාගතාති;

තෙන සමයෙන දෙවානම්පියතිස්ස රාජා ච අසොකධම්මරාජා ච අදිට්ඨ සහායකා හොන්ති. දෙවානම්පියතිස්ස රඤ්ඤෙ ච පුඤ්ඤානුභාවෙන ඡාතපබ්බතපාදෙ එකස්මිං වෙළුගුම්බෙ තිස්සො වෙළුයට්ඨියො නිබ්බත්තිංසු එකා ලතායට්ඨි නාම, එකා පුප්ඵයට්ඨි නාම එකා සකුණයට්ඨි නාම. තාසු ලතායට්ඨි සයං රජතවණ්ණා හොති තං අලඞ්කරිත්වා උප්පන්නලතා කඤ්චන වණ්ණා ඛායති පුප්ඵයට්ඨියං පන නීල-පීත-ලොහිත-ඔදාත-කාළවණ්ණානි පුප්ඵානි සුචිභත්තවණ්ට පත්ත කිඤ්ජක්ඛා හුත්වා ඛායන්ති සකුණයට්ඨියං හංසකුක්කුට-ජීවංජීවකාදයො සකුණා නානාප්පකාරානි ච චතුප්පදානි සජීවානි විය ඛායන්ති සමුද්දතොපිස්ස මුත්තා-මණි-වෙළුරියාදි අනෙකවිහිතං රතනං උප්පජ්ජි.

තම්බපණ්ණියං පන අට්ඨමුත්තං උප්පජ්ජිංසු-භයමුත්තා ගජමුත්තා රථමුත්තා ආමලකමුත්තා චලයමුත්තා අඞ්ගුලීවෙඨකමුත්තා කකුධඵලමුත්තා පාකතිකමුත්තාති සො තා ච යට්ඨියො තා ච මුත්තායො අඤ්ඤ්ච බහුං රතනං අසොකස්ස ධම්මරඤ්ඤො පණ්ණාකාරත්ථාය පෙසෙසි. අසොකොපි පසීදිත්වා පඤ්ච රාජකකුධභණ්ඩානිචෙව අඤ්ඤෙ ච අභිසෙකත්ථාය බහූපණ්ණාකාරෙ පහිණි. න කෙවලඤ්ච එතං ආමිස පණ්ණාකාරං, ඉමං කිර ධම්ම පණ්ණාකාරම්පි පෙසෙසි.

‘‘අහං බුද්ධඤ්ච ධම්මඤ්ච-සඞ්ඝඤ්ච සරණං ගතො,

උපාසකත්තං වෙදෙසිං-සක්යපුත්තස්ස සාසනෙ,

ඉමෙසු තීසු වත්ථූසු-උන්නමෙසු නරුත්තම,

චිත්තං පසාදයිත්වාන-සද්ධාය සරණං වජා’ති;’’

රාජා අවිරසුතං සාසනපවත්තිං අනුස්සරමානො ථෙරස්ස තං ‘‘සමණාමයං මහාරාජ ධම්මරාජස්ස සාවකා‘‘ති වචනං සුත්වා අය්යා නු ඛො ආගතාති තාවදෙව ආවුධං නික්ඛිපිත්වා එකමන්තං නිසීදි සම්මොදනීයං කථං කථයමානො, සම්මොදනීයකථං කුරුමානෙයෙව තස්මිං තානිපි චත්තාලීස පුරිසසහස්සානි ආගන්ත්වා තං පරිවාරෙසුං. තදා ථෙරො ඉතරෙපි ජනෙ දස්සෙසි.

රාජා දිස්වා ඉමෙ කදා ආගතාති පුච්ඡි මයා සද්ධිංයෙව මහා රාජාති. ඉදානි පන ජම්බුදීපෙ අඤ්ඤ්ඤොපි එවරූපා සමණා සන්තීති. මහාරාජ එතරහි ජම්බුදීපො කාසාව පජ්ජොතො ඉසිවාතපරිවාතො, තස්මිං-

‘‘තෙ විජ්ජා ඉද්ධිපත්තා ච චෙතොපරියාය කොචිදා,

ඛීණාසාව අරහන්තො-බහූ බුද්ධස්ස සාවකාති’’;

අථ රාජා භන්තෙ ස්වෙ රථං පෙසෙස්සාමි. තං අභිරූහිත්වා ආගච්ඡෙය්යාථාති වත්වා පක්කාකමි ථෙරො අචිරපක්කන්තස්ස රඤ්ඤො සුමණසාමණෙරං ආමන්තෙසි එහි ත්වං සුමන ධම්මසවනකාලං ඝොසෙහීති සාමණෙරො අභිඤ්ඤාපාදකං චතුත්ථජ්ඣානං සමාපජ්ජිත්වා වුට්ඨාය අධිට්ඨහිත්වා සමාහිතෙන චිත්තෙන සකලතම්බපණ්ණිදීපං සාචෙන්තො ධම්මසවනකාලං ඝොසෙසි.

සාමණෙරස්ස සද්දං සුත්වා භුම්මා දෙවතා සද්දමනුස්සාවෙසු, එතෙනුපායෙන යාව බ්රහ්මලොකා සද්දො අබ්භුග්ගඤ්ඡි. තෙන සද්දෙන මහාදෙවතා සන්නිපාතො අහොසි ථෙරො මහන්තං දෙවතා සන්තිපාතං දිස්වා සමචිත්තසුත්තන්තං කථෙසි. කථා පරියොසානෙ අසඞ්ඛෙය්යානං දෙවානං ධම්මාභිසමයො අහොසි. බහූ නාග සුපණ්ණා ච සරණෙසු පතිට්ඨහිංසු. අථ තස්සා රත්තියා අච්චයෙන රාජා ථෙරානං රථං පෙසෙසි. ථෙරා න මයං රථං ආරුහාම. ගච්ඡ ත්වං, පච්ඡා මයං ආගච්ඡිස්සාමාති වත්වා වෙහාසං අබ්භුග්ගන්ත්වා අනුරාධපුරස්ස පච්ඡිමදිසාය පඨමක චෙතියට්ඨානෙ ඔතරිංසු.

රාජාපි සාරථිං පෙසෙත්වා අන්තො නිවෙසනෙ මණ්ඩපං පටියාදෙත්වා චින්තෙසි’ නිසීදිස්සන්ති නු ඛො අය්යා ආසනෙ න නිසීදිස්සන්තී‘‘ති. තස්සෙවං චින්තයන්තස්සෙව සාරථි නගරද්වාරං පත්වා අද්දස ථෙරෙ පඨමතරං ආගන්ත්වා කායබණ්ධනං බණ්ධිත්වා චීවරං පාරුපන්තෙ, දිස්වා අතිවිය පසන්නමානසො හුත්වා ආගන්ත්වා රඤ්ඤො ආරොචෙසි ආගතා දෙව ථෙරාති.

රාජා රථං ආරුළ්හාති පුච්ඡි න ආරූළ්හා දෙව, අපි ච පච්ඡතො නික්ඛමිත්වා පඨමතරං ආගන්ත්වා පාචීනද්වාරෙ ඨිතාති. රාජා රථං න ආරුභිංසූතී සුත්වා තෙන හි භණෙ භුම්මත්ථරණ සඞ්ඛෙපෙන ආසනානි පඤ්ඤාපෙථාති වත්වා පටිපථා ආගමාසි අමච්චා පථවියං තට්ටිකං පඤ්ඤාපෙත්වා උපරි කොජවකාදීනි විචිත්තත්ථරණානි පඤ්ඤාපෙසුං රාජාපි ගන්ත්වා ථෙරෙ වන්දිත්වා මහිණ්දත්ථෙරස්ස හත්ථතො පත්තං ගහෙත්වා මහතියා පූජාය ච සක්කාරෙන ච ථෙරෙ පණීතෙන ඛාදනීයෙන භොජනීයෙන සහත්ථා සන්තප්පෙත්වා අනුලාදෙවී පමුඛා පඤ්ච ඉත්ථිසතානි ථෙරානං අභිවාදනං පූජාසක්කාරඤ්ච කාරොනතූති පක්කොසාපෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. ථෙරො රඤ්ඤො සපරිජනස්ස ධම්මරතනවස්සං වස්සෙන්තො පෙතවත්ථුං-විමානවත්ථුං-සච්චසංයුත්තඤ්ච කථෙසි. තං සුත්වා තානිපි පඤ්ච ඉත්ථිසතානි සොතාපත්තිඵලං සච්ඡිකරිංසු.

තදා නාගරා ථෙරානං ගුණෙ සුත්වා ථෙරෙ දට්ඨුං න ලභාමාති උපක්කොසන්ති අථ රාජා ඉධ ඔකාසො නත්ථීති චින්තෙත්වා,’ගච්ඡථ භණෙ හත්ථිසාලං පටිජග්ගිත්වා වාලුකං ඔකිරිත්වා පඤ්චවණ්ණානි පුප්ඵානි විකිරිත්වා විතානං බණ්ධිත්වා මඞ්ගල හත්ථිට්ඨානෙ ථෙරානං ආසනානි පඤ්ඤාපෙථා’ති ආහ, අමච්චා තථා අකංසු.

ථෙරො තත්ථ ගන්ත්වා නිසීදිත්වා දෙවදූතසුත්තන්තං කථෙසි කථා පරියොසානෙ පාණසහස්සං සොතාපත්තිඵලෙ පතිට්ඨහි තථා හත්ථිසාලා සම්බාධාති දක්ඛිණද්වාරෙ නණ්දනුය්යානෙ ආසනං පඤ්ඤාපෙසුං. ථෙරො තත්ථ නිසීදිත්වා ආසිවිසොපම සුත්තන්තං කථෙසි. තම්පි සුත්වා පාණසහස්සං සොතාපත්තිඵලං පටිලභි එවං ආගතදිවසතො දුතියදිවසෙ අඩ්ඪතෙය්යානං පාණසහස්සානං ධම්මාභිසමයො අහොසි.

ථෙරස්ස නණ්දනවනෙ ආගතාගතාහි කුලිත්ථීහි කුලසුණ්හාහි කුලකුමාරීහි සද්ධි සමොදමානස්සෙව සායණ්හසමයො ජාතො, ථෙරො කාලං සල්ලක්ඛෙත්වා ගච්ඡාමි’දානි මිස්සක පබ්බතන්ති උට්ඨහි. අමච්චා මහාමෙඝවනුය්යානෙ ථෙරෙ වාසෙසුං රාජාපි ඛො තස්සා රත්තියා අච්චයෙන ථෙරස්ස සමීපං ගන්ත්වා සුඛසයිතභාවං පුච්ඡිත්වා කප්පති භන්තෙ භික්ඛුසඞ්ඝස්ස ආරාමොති පුච්ඡි. ථෙරො කප්පති මහාරාජාති ආහ.

රාජා තුට්ඨො සුවණ්ණ භිංකාරං ගහෙත්වා ථෙරස්ස හත්ථෙ උදකං පාතෙත්වා මහාමෙඝවනුය්යානං අදාසි ථෙරො පුනදිවසෙපි රාජගෙහෙයෙව භුඤ්ජිත්වා නණ්දනවනෙ අනමතග්ගියානි කථෙසි. පුන දිවසෙ අග්ගික්ඛණ්ධොපම සුත්තන්තං කථෙසි. එතෙනෙව උපායෙන සත්ත දිවසානි කථෙසි අඩ්ඪ නචමානං පාණසහස්සානං ධම්මාභිසමයො අහොසි. සත්තමෙ දිවසෙ පන ථෙරො අන්තොපුරෙ රඤ්ඤො අප්පමාද සුත්තන්තං කථයිත්වා චෙතියගිරිමෙව අගමාසි.

අථ ඛො රාජා ථෙරො ආයාචිතො සයමෙවාගතො, තස්මා තස්ස අනාපුච්ඡා ගමනම්පි භවෙය්යාති චින්තෙත්වා රථං අභිරූහිත්වා, චෙතියගිරිං අගමාසි මහතා රාජානුභාවෙන ගන්ත්වා ථෙරානං සන්තිකං උපසඞ්කමන්තො අතිවිය කිලන්තරූපො හුත්වා උපසඞ්කමි. තතො නං ථෙරො ආහ කස්මා ත්වං මහාරාජ එවං කිලම මානො ආගතොති. තුම්හෙ මම ගාළ්හං ඔවාදං දත්වා ඉදානි ගන්තුකාමා නුඛොති ජානනත්ථං භන්තෙති. න මයං මහාරාජ ගන්තුකාමා, අපි ච වස්සුපනායික කාලොනමායං සමණෙන නාම වස්සුපනායිකං ඨානං ඤාතුං වට්ටතීති. රාජාපි ඛො තංඛණංයෙව කරණ්ඩක චෙතියඞ්ගණං පරික්ඛිපිත්වා අට්ඨසට්ඨියා ලෙණෙසු කම්මං පට්ඨපෙත්වා නගරමෙව අගමාසි.

තෙපි ථෙරො මහාජනං ඔවදමානා චෙතියගිරිම්හි වස්සං වසිංසු. අථායස්මා මහාමහිණ්දො වුත්ථවස්සො පවාරෙත්වා කත්තිකපුණ්ණමායං උපොසථදිවසෙ රාජානං එතදවොච චිරදිට්ඨො නො මහාරාජ සම්මාසම්බුද්ධො අභිවාදන පච්චුපට්ඨාන අඤ්ජලි කම්ම සාමීචි කම්ම කරණට්ඨානං නත්ථි, තෙනම්හං උක්කණ්ඨිතාති තනු භන්තෙ තුම්හෙ අවොචුත්ථ පරිනිබ්බුතො සම්මාසම්බුද්ධොති කිඤ්චාපි මහාරාජ පරිනිබ්බුතො, අථස්ස සරීරධාතුයො තිට්ඨන්තීති. අඤ්ඤා තම්භන්තෙ ථූපං පතිට්ඨාපෙමි භූමිභාගං විචිනථාති. අපි ච ධාතුයො කුතො ලච්ඡාමීති සුමනෙන සද්ධිං මන්තෙහි මහාරාජාති රාජා සුමනං උපසඞ්කමිත්වා පුච්ඡි’කුතොදානි භන්තෙධාතුයො ලච්ඡාමා’ති සුමනො ආහ-අප්පොස්සුක්කො ත්වං මහාරාජ, වීථියො සොධාපෙත්වා ධජ පතාක පුණ්ණඝටාදීහි අලඞ්කාරාපෙත්වා සපරිජ්ජනො උපොසථං සමාදියිත්වා සබ්බතාලාවචරෙ උපට්ඨපෙත්වා මඞ්ගලහත්ථිං සබ්බාලඞ්කාරෙහි පතිමණ්ඩිතං කාරෙත්වා උපරි වස්ස සෙතච්ඡත්තං උස්සාපෙත්වා සායණ්හසමයෙ මහානාගවනුය්යානාභිමුඛො යා හි අද්ධා තස්මිං ඨානෙ ධාතුයො ලච්ඡසිති, රාජා සාධූති සම්පටිච්ඡි. ථෙරො චෙතියගිරිමෙව අගමිංසු.

තත්රායස්මා මහිණ්දත්ථෙරො සුමන සාමණෙරමාහ- ගච්ඡ ත්වං සාමණෙර ජම්බුදීපෙ අය්යකං අසොකධම්මරාජානං උපසඞ්කමිත්වා මම වචනෙන එවං වදෙහි’සහායො තෙ මහාරාජ දෙවානම්පිය තිස්සො බුද්ධසාසනෙ පසන්නො ථූපං පතිට්ඨාපෙතුකාමො තුම්හාකං කිර හත්ථෙ භගවතො පරිභුත්තපත්තො චෙවධාතු ච අත්ථි, තම්මෙ දෙථා’ති තං ගහෙත්වා සක්කං දෙවරාජානං උපසඞ්කමිත්වා තුම්හාකං කිර මහාරාජ හත්ථෙ ද්වෙ ධාතුයො අත්ථි දක්ඛිණදාඨා ච දක්ඛිණක්ඛකඤ්ච, තතොතුම්හෙ දක්ඛිණදාඨංපූජෙථ, දක්ඛිණක්ඛකං පන මය්හං දෙථාති, එවඤ්ච නං වදෙහි කස්මා ත්වං මහාරාජ අම්හෙ තම්බපණ්ණිදීපං පහිණිත්වා පමජ්ජිත්ථාති.

සාධු භන්තෙති ඛො සුමනො ථෙරස්ස වචනං සම්පටිච්ඡිත්වා තාවදෙව පත්තචීවරමාදාය වෙහාසමබ්භුග්ගන්ත්වා පාටලිපුත්තද්වාරෙ ඔරුය්හ රඤ්ඤො සන්තිකං ගන්ත්වා තමත්ථං ආරොචෙසි රාජා තුට්ඨො සාමණෙරස්ස හත්ථතො පත්තං ගහෙත්වා භොජෙත්වා භගවතො පත්තං ගණ්ධෙහි උබ්බට්ටෙත්වා වරමුත්තසදිසානං ධාතූනං පූරෙත්වා අදාසි.

සො තුං ගහෙත්වා සක්කං දෙවරාජානං උපසඞ්කමි සක්කො දෙවාරාජා සාමණෙරං දිස්වා කිං භන්තෙ සුමන ආහිණ්ඩසීති ආහ. ත්වං මහාරාජ අම්හෙ තම්බපණ්ණිදීපං පහිණිත්වා කස්මා පමජ්ජසීති, තප්පමජ්ජාමි භන්තෙ, වදෙහි කිං කරොමීති. තුම්හාකං කිර හත්ථෙ ද්වෙ ධාතුයො අත්ථි දක්ඛිණදාඨා ච දක්ඛිණක්ඛකඤ්ච, තතො තුම්හෙ දක්ඛිණදාඨං පූජෙථ දක්ඛිණක්ඛකං පන මය්හං දෙථාති. සාධු භන්තෙති ඛො සක්කො දෙවානමිණ්දො යොජනප්පමානං මණිථූපං උග්ඝාටෙත්වා දක්ඛිණක්ඛකං නීහරිත්වා සුමනස්ස අදාසි.

සො තං ගහෙත්වා චෙතියගිරිම්හියෙව පතිට්ඨාසි අථ ඛො මහිණ්දපමුඛා සබ්බෙ තෙ මහානාගා අසොකධම්මරාජෙන දින්න ධාතුයො චෙතියගිරියම්හියෙව පතිට්ඨාපෙත්වා දක්ඛිණක්ඛකං ආදාය වඩ්ඪමානකච්ඡායාය මහානාග වනුය්යානමගමංසු. රාජාපි ඛො සුමනෙන වුත්තප්පකාරං පූජාසක්කාරං කත්වා හත්ථික්ඛණ්ධවරගතො සායං මඞ්ගලහත්ථිමත්ථකෙ සෙතච්ඡත්තං ධාරයමානො මහානාග වනුය්යානං සම්පාපුණි.

අථස්ස එතදහොසි- සචෙ අයං සම්මාසම්බුද්ධස්ස ධාතු, ඡත්තං අපනමතු, මඞ්ගලහත්ථි ජණ්ණුකෙහි භූමියං පතිට්ඨාහතු, ධාතු චඞ්ගොටකං මය්හං මත්ථකෙ පතිට්ඨහතූති සහ රඤ්ඤො චිත්තුප්පාදෙන ඡත්තං අපනමි හත්ථිජණ්ණුකෙහි පතිට්ඨහි ධාතුචඞ්ගොටකං රඤ්ඤො මත්ථකෙ පතිට්ඨහි රාජා අමතෙනෙවාභිසිත්තගත්තො පරමෙන පීතිපාමොජ්ජෙන සමන්නාගතො හුත්වා පුච්ඡි ධාතුං භන්තෙ කිං කරොමීති. හත්ථිකුම්භියෙව තාව මහාරාජ ඨපෙහීති. රාජා ධාතුවඞ්ගොටකං හත්ථිකුම්භෙ ඨපෙසි. පමුදිතො නාගො කුඤ්චනාදං නදි මහාමෙඝො උට්ඨහිත්වා පොක්ඛරවස්සං වසිසි උකදපරියන්තං කත්වා මහාභූමිචාලො අහොසි පච්චන්තෙපි නාම සම්මාසම්බුද්ධස්ස ධාතුයො පතිට්ඨහිස්සන්තීති.

අථ සො හත්ථිනාගො අනෙක තාලාවචරපරිවුතො අතිවිය උළාරෙන පූජාසක්කාරෙන සක්කරියමානො පච්ඡිමදිසාභිමුඛො හුත්වා අපසක්කන්තො යාව නගරස්ස පුරත්ථිම ද්වාරං තාව ගන්ත්වා පුරත්ථිමෙන ද්වාරෙන නගරං පවිසිත්වා සකලනගරෙ උළාරාය පූජාය කයිරාමානාය දක්ඛිණද්වාරෙන නික්ඛමිත්වා ථූපාරාමස්ස පච්ඡිමදිසාභාගෙ පභෙජවත්ථු නාම කිර අත්ථි තත්ථ ගන්ත්වා පුන ථූපාරාමාභිමුඛො එව පටිනිවත්ති. සො ච පුරිමකානං තිණ්ණං සම්මාසම්බුද්ධානං ධම්මකරකං කායබණ්ධනං උදකසාටීකං පතිට්ඨාපෙත්වා කතචෙතියට්ඨානං හොතී. තදෙතං විනට්ඨෙසුපි චෙතියෙසු දෙවතානුභාවෙන කණ්ටක සමාකිණ්ණසාඛාහි නානාගච්ඡෙහි පරිවුතං තිට්ඨති. මා නං කොචි උච්චිට්ඨා සුවිමල කචවරෙහි සන්දුසෙසීති.

අථ තස්ස හත්ථිනො පුරතො ගන්ත්වා රාජපුරිසා සබ්බ ගච්ඡෙ ඡිණ්දිත්වා භූමිං සොධෙත්වා තං හත්ථතලසදිසං අකංසු. හත්ථිනාගො ගන්ත්වා තං ඨානං පුරතො කත්වා තස්ස පච්ඡිමදිසාභාගෙ බොධිරුක්ඛට්ඨනෙ අට්ඨාසි. අථස්ස මත්ථකතො ධාතුං ඔරොපෙතුං ආරභිංසු නාගො ඔරොපෙතුං න දෙති. ථෙරං පුච්ඡි, කස්මා භන්තෙ නාගො ධාතුං ඔරොපෙතුං න දෙතීති

ආරුළ්හං මහාරාජ ඔරොපෙතුං න වට්ටතිති. තස්මිඤ්ච කාලෙ අභයවාපියා උදකං ජින්නං හොති සමන්තා භූමි ඵලිතා සුඋද්ධරා මත්තිකපිණ්ඩා. තතො මහාජනො සීඝසීඝං මත්තිකං ආහරිත්වා හත්ථකුම්භප්පමාණං වත්ථුමකාසි. තාවදෙව ථූපකරණත්ථං ඉට්ඨිකා කාතුං ආරභිංසු. යාව ඉට්ඨිකා පරිනිට්ඨන්ති තාව හත්ථිනාගො කතිපාහං දිවා බොධිරුක්ඛට්ඨානෙ හත්ථිසාලායං තිට්ඨති. රත්තියං ථූපපතිට්ඨාන භූමියං පරියායති.

අථ වත්ථුං විනාපෙත්වා රාජා ථෙරං පුච්ඡි, කීදිසො භන්තෙ ථූපො කාතබ්බොති. වීහිරාසි සදිසො මහාරාජාති, සාධු භන්තෙති රාජා ජඞ්ඝප්පමාණං ථූපං චිනාපෙත්වා ධාතුඔරොපනත්ථාය මහාසක්කාරං කාරෙසි.

තතො සකලනාගරා ච ජානපදා ච ධාතුම්හ දස්සනත්ථං සන්තිපතිංසු සන්නිපතිතෙ ච තස්මිං මහාජනෙ දසබලස්ස ධාතු හත්ථිකුම්භතො සත්තතාලප්පමානං වෙහාසමබ්භුග්ගන්ත්වා යමකපාටිහාරියං දස්සෙසි. තෙහි තෙහි ධාතුප්පදෙසෙහි ඡබ්බණ්ණරංසියො උදකධරා ච අග්ගික්ඛණ්ධා ච පවත්තන්ති. සාවත්ථියං ගණ්ඩම්බමූලෙ භගවතා දස්සිත පාටිහාරිය සදිසං එව පාටිහාරියං අහොසි. තඤ්ච ඛො නෙව ථෙරානුභාවෙනන දෙවතානුභාවෙන, අපි ච ඛො බුද්ධානංයෙව ආනුභාවෙන භගවා කිර ධරමානොව අධිට්ඨාසි - තම්බපණ්ණිදීපෙ අනුරාධපුරස්ස දක්ඛිණදිසාභාගෙ පුරිමකානං තිණ්ණං බුද්ධානං චෙතියට්ඨානෙ මම දක්ඛිණක්ඛකධාතු පතිට්ඨාන දිවසෙ යමකපාටිහාරියං හොතූති.

එවං අචින්තියා බුද්ධා-බුද්ධධම්මා අචින්තියා,

අචින්තියෙසු පසන්නානං-විපාකො හොති අචින්තියොති;

ධාතුසරීරතො නික්ඛන්ත උදකඵුසිතෙහි සකලෙහි තම්බපණ්ණිදීපතලෙ න කොචි අඵුට්ඨොකාසො නාම අහොසි. එවමස්ස තං ධාතු සරීරං උදකඵුසිතෙහි තම්බපණ්ණිත්ථලස්ස පරිදාහං වූපසමෙත්වා මහාජනස්ස පාටිහාරියං දස්සෙත්වා ඔතරිත්වා රඤ්ඤො මත්ථකෙ පතිට්ඨාසි රාජා සඵලං මනුස්සත්තපටිලාභං මඤ්ඤමානො මහන්තං සක්කාරං කත්වා ධාතුං පතිට්ඨාපෙසි. සහ ධාතුපතිට්ඨානෙන මහාභූමිචාලො අහොසි නිට්ඨිතෙ පන ථූපෙ රාජා ච රාජා භාතිකා ච දෙවියො ච දෙ-නාග-යක්ඛානං විම්භයකරං පච්චෙකං ථූපමකංසු.

එවං ජිනො ධාතුසරීරකෙන

ගතොපි සන්තිං ජනතාහිතඤ්ච,

සුඛඤ්ච ධම්මා බහුධා කරෙය්ය

ඨිතො හි නාථොනුකරං කරෙය්ය;

සාධුජන මනොපසාදනත්ථාය කතෙ ථූපවංසෙ ථූපාරාම කථා,

13. නිට්ඨිතාය පන ධාතුපූජාය පතිට්ඨිතෙ ධාතුවරෙ මහිණ්දත්ථෙරො මහාමෙඝවනුය්යානමෙව ගන්ත්වාවාසං කප්පෙසි. තස්මිං ඛො පන සමයෙ අනුලාදෙවී පබ්බජිතුකාමා හුත්වා රඤ්ඤො ආරොචෙසි. රාජා තස්සා වචනං සුත්වා ථෙරං එතදවොච? භන්තෙ අනුලාදෙවී පබ්බජිතුකාමා, පබ්බාජෙථ නන්ත න මහාරාජ අම්හාකං මාතුගාමං පබ්බාජෙතුං කප්පති. පාටලිපුත්තෙ පන මය්හං භගිනි සඞ්ඝමිත්තා ථෙරී නාම අත්ථි, තං පක්කොසාපෙහි මහාරාජ, ඉමස්මිඤ්ච දීපෙ පුරිමකානඤ්ච තිණ්ණං සම්මාසම්බුද්ධානං බොධි පතිට්ඨංසි අම්හාකම්පි භගවතො සරස රංසිජාල විස්සජ්ජනකෙන බොධිනා පතිට්ඨාතබ්බං, තස්මා සාසනං පහිණෙය්යසි යථා සඞ්ඝමිත්තා බොධිං ගහෙත්වා ආගච්ඡෙය්යාති.

රාජා ථෙරස්ස වචනං සම්පටිච්ඡිත්වා අමච්චෙහි සද්ධිං මන්තෙන්තො අරිට්ඨං නාම අත්තනො භාගිනෙය්යං ආහ සක්ඛිස්සසි ත්වං තාත පාටලීපුත්තං ගන්ත්වා මහාබොධිනා සද්ධිං අය්යං සඞ්ඝමිත්තත්ථෙරිං ආනෙතුන්ති සක්ඛිස්සාමි දෙව සචෙ මෙ පබ්බජ්ජං අනුජානිස්සසීති.

ගච්ඡ තාත ථෙරිං ආනෙත්වා පබ්බජ්ජාහීති. සො රඤ්ඤො ච ථෙරිස්ස ච සාසනං ගහෙත්වා ථෙරස්ස අධිට්ඨානවසෙන එකදිවසෙ න ජම්බුකොලපට්ටනං ගන්ත්වා නාවං අභිරූහිත්ව සමුද්දං අතික්කමිත්වා පාටලීපුත්තං ගන්ත්වා රඤ්ඤො සාසනං ආචික්ඛි-පුත්තො තෙ දෙව මහිණ්දථෙරො එවමාහ. සහායස්ස කිර තෙ දෙවානම්පියතිස්සස්ස භාතුජායා අනුලාදෙවී නාම පබ්බජිතුකාමා, තං පබ්බාජෙතුං අය්යං සඞ්ඝමිත්තත්ථෙරිං පහිණෙය්යාථ, අය්යාය එව ච සද්ධිං මහාබොධින්ති.

ථෙරස්ස සාසනං ආරොචෙත්වා සඞ්ඝමිත්තත්ථෙරිං උපසඞ්කමිත්වා එවමාහ. අය්යෙ තුම්හාකං භාතා මහිණ්දත්ථෙරො මං තුම්හාකං සන්තිකං පෙසෙසි දෙවානම්පියතිස්ස රඤ්ඤො භාතුජායා අනුලාදෙවී නාම පඤ්චහි කඤ්ඤාසතෙහි පඤ්චහි ච අන්තෙපුරිසා සතෙහි සද්ධිං පබ්බජිතුකාමාති, තං කිර ආගන්ත්වා පබ්බාජෙථාති.

සා තාව දෙව තුරිත තුරිතා ගන්ත්වා රඤ්ඤා ත්ैමත්ථං ආරොචෙත්වා ගච්ඡාමහං මහාරාජ තම්බපණ්ණිදීපන්ති ආහ.

තෙන හි අම්ම මහාබොධිං ගහෙත්වා ගච්ඡාහීති වත්වා පාටලීපුත්තතො යාව මහාබොධි තාව මග්ගං පටිජග්ගාපෙත්වා සත්තයොජනායාමය තියොජන විත්ථතාය මහතියා සෙනාය පාටලිපුත්තතො නික්ඛමිත්වා අරියසඞ්ඝං ආදාය මහාබොධිසමීපං අගමාසි.

සෙනාය සමුස්සිත ධජපතාකං නානාරතන විචිත්තං අනෙකාලඞ්කාර පතිමණ්ඩිතං නානාවිධ කුසුම සමාකිණ්ණං අනෙක තුරිය සංඝ්රට්ඨං මහාබොධිං පරික්ඛිපි තතො රාජා පුප්ඵ-ගණ්ධ-මාලාදීහි පූජෙත්වා තික්ඛත්තුං පදක්ඛිණං කත්වා අට්ඨසු ඨානෙසු වන්දිත්වා උට්ඨාය අඤ්ජලිම්පග්ගය්හ ඨත්වා සච්චවචනකිරියාය බොධිං ගණ්හිතුකාමො රතනපීඨං ආරුය්හ තුලිකං ගහෙත්වා මනොසිලාය ලෙඛං කත්වා යදි මහාබොධිනා ලඞ්කාදීපෙ පතිට්ඨාතබ්බං, යදි චාහං බුද්ධසාසනෙ නිබ්බෙමතිකො භවෙය්යං, මහාබොධි සයමෙව ඉමස්මිං සුවණ්ණකටාහෙ පතිට්ඨහතූති සච්චකිරියමකාසි සහ සච්චකිරියාය බොධිසාඛා මනොසිලාය පරිච්ඡින්නට්ඨානෙහි ඡිණ්දිත්වා ගණ්ධ කලල පූරස්ස සුවණ්ණකටාහස්ස උපරි අට්ඨාසි.

තතො රාජා මහාබොධිං බොධිමණ්ඩතො මහන්තෙන සක්කාරෙන පාටලීපුත්තං ආනෙත්වා සබ්බපරිහාරානි දත්වා මහාබොධිං ගඞ්ගාය නාවං ආරොපෙත්වා සයම්පි නගරතො නික්ඛමිත්වා විඤ්ඣාටවිං සමතික්කම්ම අනුපුබ්බෙන සත්තදිවසෙහි තාමලිත්තිං අනුප්පත්තො අන්තරමග්ගෙ දෙව-නාග-මනුස්සා උළාරං මහාබොධි පූජමකංසු.

රාජාපි සමුද්දතීරෙ සත්තදිවසානි මහාබොධිං ඨපෙත්වා මහන්තං සක්කාරං කත්වා බොධිම්පි සංඞ්ඝමිත්තත්ථෙරිම්පි සපරිවාරං නාවං ආරොපෙත්වා ගච්ඡති වතරෙ දසබලස්ස සරස රංසිජාලා මුඤ්චමානො මහාබොධි රුක්ඛොති කණ්දිත්වා අඤ්ජලිම්පග්ගහෙත්වා අස්සූනි පවත්තයමානො අට්ඨාසි සාපි ඛො මහාබොධි සමරූළ්හනාවා පස්සතො පස්සතො මහාරාජස්ස මහාසමුද්දතලං පක්ඛණ්දි මහාසමුද්දෙපි සමන්තා යොජනං වීචි වූපසන්තා පඤ්චවණ්ණානි පදුමානි පුප්ඵිතානි අන්තලික්ඛෙ දිබ්බතුරියානි වජ්ජිංසු ආකාසෙ ජල ථල සන්නිස්සිතාහි දෙවතාහි පවත්තිතා අතිවිය උළාර පූජා අහොසි. එවං මහතියා පූජාය සා නාවා ජම්බුකොලපට්ටනං පාවිසි.

දෙවානම්පියතිස්ස මහාරාජාපි උත්තරද්වාරතො පට්ඨාය යාව ජම්බුකොලපට්ටනා මග්ගං සොධාපෙත්වා අලඞ්කාරාපෙත්වා නගරතො නික්ඛමන දිවසෙ උත්තරද්වාර සමීපෙ සද්දසාලාවත්ථුස්මිං ඨිතො තාය විභූතියා මහාසමුද්දෙ ආගච්ඡන්තංයෙව මහාබොධිං ථෙරස්සානුභාවෙන දිස්වා තුට්ඨමානසො නික්ඛමිත්වා සබ්බං මග්ගං පඤ්චවණ්ණෙහි පුප්ඵෙහි ඔකිරන්තො අන්තරන්තරා පුප්ඵඅග්ඝියානි ඨපෙන්තො එකාහෙනෙව ජම්බුකොලපට්ටනං ගන්ත්වා සබ්බතාලාවචර පරිවුතො පුප්ඵ ධූපගණ්ධාදීහි පූජයමානො ගලප්පමංනං උදකං ඔරුය්හ ආගතො වත රෙදසබලස්ස සරස රංසිජාලං විස්සජ්ජනකො බොධිරුක්ඛොති පසන්නචිත්තො මහාබොධිං උක්ඛිපිත්වා උත්තමඞ්ගෙ සිරස්මිං පතිට්ඨපෙත්වා මහාබොධිං පරිවාරෙත්වා ආගතෙහි සොළසහි ජාතිසම්පන්නකුලෙහි සද්ධිං සමුද්දතො පච්චුත්තරිත්වා සමුද්දතීරෙ බොධිං ඨපෙත්වා තීණි දිවසානි සකල තම්බපණ්ණි රජ්ජෙන පූජෙසි.

අථ චතුත්ථෙ දිවසෙ මහාබොධිං ආදාය උළාරං පූජං කුරුමානො අනුපුබ්බෙන අනුරාධපුරං සම්පත්තෙ අනුරාධපුරෙපි මහාසක්කාරං කත්වා චාතුද්දසී දිවසෙ වඩ්ඪමානකච්ඡායාය මහාබොධිං උත්තරද්වාරෙන පවෙසෙත්වා නගරමජ්ඣන අතිහරිත්වා දක්ඛිණද්වාරෙන නික්ඛමිත්වා දක්ඛිණද්වාරතො පඤ්චධනු සතිකෙ ඨානෙ යත්ථ අම්හාකං සම්මාසම්බුද්ධො නිරොධ සමාපත්තිං සමාපජ්ජිත්වා නිසීදි. පුරිමකා ච තයො සම්මාසම්බුද්ධා සමාපත්තිං අප්පෙත්වා නිසීදිංසු. යත්ථ ච කකුසණ්ධස්ස භගවතො සිරීසබොධි, කොනාගමනස්ස භගවතො උදුම්බරබොධි, කස්සපස්ස භගවතො නිග්රොධබොධි, පතිට්ඨාපෙසි -තස්මිං මහාමෙඝවනුය්යානස්ස තිලකභූතෙ කතභූමි පරිකම්මෙ රාජවත්ථුද්වාරකොට්ඨකට්ඨානෙ මහාබොධිං පතිට්ඨාපෙසි.

එවං ලඞ්කාහිතත්ථාය-සාසනස්සච වුද්ධියා,

මහාමෙඝවනෙ රම්මෙ-මහාබොධි පතිට්ඨිතොති;