📜

තදත්ථදීපනත්ථං අයමනුපුබ්බකථා

15. දෙවානම්පියතිස්ස රඤ්ඤො කිර දුතියභාතිකො උපරාජා මහානාගො නාම අහොසි. අථ රඤ්ඤො දෙවී අත්තනො පුත්තස්ස රජ්ජං ඉච්ඡන්ති තරච්ඡනාවා වාපිං කරොන්තස්ස උපරාජස්සවිසෙන අම්බං යොජෙත්වා අම්බමත්ථකෙ ඨපෙත්වා පෙසෙසි දෙවියි පුත්තෙ, උපරාජෙන සද්ධිං ගතො භාජනෙ විවටෙ සයමෙව අමබං ගහෙත්වා ඛාදිත්වා කාලමකාසි උපරාජා තං කාරණං ඤත්වා දෙවියා භීතො තතොයෙව අත්තනො දෙවිඤ්ච බලවාහනඤ්ච ගහෙත්වා රොහණං අගමාසි. තස්ස අග්ගමහෙසි අන්තරාමග්ගෙ යට්ටාලවිහාරෙ නාම පුත්තං විජායි තස්ස තිස්සොති භාතුනාම’මකංසි.

සො තතො ගන්ත්වා මහාගාමෙ වසන්තො රොහණෙ රජ්ජං කාරෙසි තස්ස අච්චයෙන තස්ස පුත්තො යට්ටාලතිස්සො මහාගාමෙයෙව රජ්ජං කාරෙසි. තස්ස අච්චයෙන තස්සාපි පුත්තො ගොඨාභයො නාම තත්ථෙව රජ්ජං කාරෙසි. ගොඨාභයස්ස පුත්තො කාකවණ්ණතිස්සො නාම තත්ථෙව රජ්ජං කාරෙසි. කාකවණ්ණතිස්ස රඤ්ඤො කිර කල්යාණිතිස්ස රඤ්ඤො ධීතා විහාරමහාදෙවී නාම අග්ගමහෙසි අහොසි සා රඤ්ඤො පියා අහොසි මනාපා. රාජා තාය සද්ධිං සමග්ගවාසං වසන්තො පුඤ්ඤානි කරොන්තො විහාසි. අථෙකදිවසං දෙවී රාජගෙහෙයෙව භික්ඛුසඞ්ඝස්ස මහාදානං දත්වා සායණ්හසමයෙ ගණ්ධමාලාදීනි ගාහාපෙත්වා ධම්මං සොතුං විහාරංගතා, තත්ථ නිපන්නං බාළ්හගිලානං ආසන්නමරණං සීලවන්තං සාමණෙරං දිස්වා ගණ්ධමාලාදීහි පූජෙත්වා අත්තනො සම්පත්තිං වණ්ණෙත්වා මම පුත්තභාවං පත්ථෙථ භන්තෙති යාචි.

සො න ඉච්ඡි, යාපි පුනප්පුන යාචියෙව. සාමණෙරොපි එවං සන්තෙ සාසනානුග්ගහං කාතුං සක්කාතිසම්පටිච්ඡිත්වා ගතිනිමිත්තවසෙන උපට්ඨිතම්පි දෙවලොකං ඡඩ්ඩෙත්වා නිකන්තිවසෙන සුවණ්ණ සිවිකාය ගච්ඡන්තියා දෙවියා කුච්ඡිම්හි පටිසණ්ධිං ගණ්හි.

සා දසමාසච්චයෙන පුත්තං විජායි. තස්ස ගාමණි අභයොති නාමං කරිංසු. අපරභාගෙ අපරම්පි තස්ස තිස්සොති නාමං කරිංසු. ගාමණි කුමාරො කමෙන වඩ්ඪෙන්තො සොළස වස්සිකො හුත්වා හත්ථස්ස ථරා සිප්පෙසු කොවිදො තෙජොබල පරක්කම සම්පන්නො අහොසි. අථ ඛො කාකවණ්ණතිස්ස රාජා නණ්ධිමිත්තො-සුරනිම්මලො-මහාසෙනො-ගොඨයිම්බරො-ථෙරපුත්තාභ- යො-භරණො-වෙළුසුමනො-ඛඤ්චදෙවො-ඵුස්සදෙවො-ලභිය්යවසභොති ඉමෙ දසාමහායොධෙ පුත්තස්ස සන්තිකෙ ඨපෙත්වා වාසෙසි.

තෙසං උප්පත්තිකථා මහාවංසතො ගහෙතබ්බා රාජා දසමහායොධානං පුත්තස්ස සක්කාරසමංසක්කාරං කාරෙසි තිස්සකුමාරං ජනපද රක්ඛනත්ථාය දීඝවාපියං ඨපෙසි අථෙකදිවසං ගාමිණී කුමාරො අත්තනො බලවාහන සම්පත්තිං දිස්වා දමිළෙහි සද්ධිං යුජ්ඣස්සාමීති රඤ්ඤො කථාපෙසි. රාජා පුත්තං අනුරක්ඛන්තො අලං ඔරගඞ්ගන්ති නිවාරෙසි. සො යාව තතියං කථාපෙසි රාජා කුජ්ඣිත්වා හෙමසඞ්ඛලිකං කරොථ බණ්ධිත්වා රක්ඛිස්සාමීති. අභයො පිතු රඤ්ඤො කුජ්ඣිත්වා පලායිත්වා මලයං අගමාසි තතො පට්ඨාය පිතරි දුට්ඨත්තා දුට්ඨගාමණීති පඤ්ඤාතො රාජා පුත්තානං කලහට්ඨානං ආගමනත්ථාය යොධෙහි සපථං කාරෙසි.

අථ කාකවණ්ණතිස්ස රාජා චතුසට්ඨිවිහාරෙ කාරෙත්වා චතුසට්ඨි සංවච්ඡරානෙව ඨත්වා කාලමකාසි තිස්සකුමාරො පිතුකාලකතභාවං සුත්වා දීඝවාපිතො ආගන්ත්වා පිතු සරීරකිච්චං කාරෙත්වා මාතරං - කණ්ඩුල හත්ථිඤ්ච ගහෙත්වා භාතු භයා දීඝවාපිං අගමාසි. අමච්චා සන්නිපතිත්වා තං පවත්තිං වත්වා දුට්ඨගාමණිතිස්ස සන්තිකං පෙසෙසුං. සො තං සාසනං සුත්වා භුත්තසාලං ආගම්ම භාතු සන්තිකං දූතෙ පෙසෙත්වා තතො මහාගාමං ආගන්ත්වා අභිසෙකං පත්වා මාතරං කණ්ඩුලහත්ථිඤ්ච පෙසෙතූති යාව තතියං භාතු සන්තිකං ලෙඛා පෙසෙත්වා අපෙසන භාවං ඤත්වා යුද්ධාය නික්ඛමි. කුමාරොපි යුද්ධසජ්ජොහුත්වානික්ඛමි. චුළඞ්ගණිය පිට්ඨියං ද්වින්නං භාතූනං මහායුද්ධං අහොසි.

තෙ කිර යොධා සපථස්ස කතත්තා තෙසං යුද්ධෙ සහායා න භවිංසු. තදා රඤ්ඤො අනෙකසහස්ස මනුස්සා මරිංසු. රාජා පරජ්ජිත්වා තිස්සාමච්චං දිඝතුණිකං වළවඤ්ච ගහෙත්වා පලායි. කුමාරො පච්ඡතො පච්ඡතො අනුබණ්ධි. අන්තරෙ භික්ඛු පබ්බතං මාපෙසුං. තං දිස්වා කුමාරො භික්ඛුසඞ්ඝස්ස කම්මන්ති ඤත්වා නිවත්ති රාජා පලායිත්වා කප්පණ්දකර නදියා ජලමාලතිත්ථං නාම ගන්ත්වං ඡාතොම්හිති ආහ. අමච්චො සුවණ්ණසරකෙ පක්ඛිත්තභත්තා නිහරිත්වා අදාසි.

රාජා කාලං සල්ලක්ඛෙත්වා සඞ්ඝස්ස දත්වා භුඤ්ජාමිති සඞ්ඝස්ස-අමච්චස්ස-වළවාය-අත්තනො චාති චතුභාගං කත්වා කාලා ඝොසාපෙසි තදා පියඞ්ගුදිපතො කුටුම්බියතිස්සත්ථෙරො නාම ආගන්ත්වා පුරතො අට්ඨාසි. රාජා ථෙරං දිස්වා පසන්නමානසො සඞ්ඝස්ස ඨපිතභාගං අත්තනො භාගඤ්ච ථෙරස්ස පත්තෙ පක්ඛිපිං අමච්චොපි අත්තනො භාගං පක්ඛිපි වළවාපි දාතුකාමා අහොසි. තස්සාභිප්පායං ඤත්වා අමච්චො තස්සාපි භාගං පත්තෙ පක්ඛිපි.

ඉති සො රාජා ථෙරස්ස පරිපුණ්ණ භත්තපත්තං අදාසි. ථෙරො පත්තං ගහෙත්වා ගන්ත්වා ගොතමත්ථෙරස්ස නාම අදාසි. සො පඤ්චසත භික්ඛු භොජෙත්වා පුන තතො ලද්ධෙහි භාගෙහි පත්තපූරෙත්වා ආකාසෙ ඛිපි පත්තො ගන්ත්වා රඤ්ඤො පුරතො අට්ඨාසි තිස්සො පත්තං ගහෙත්වා රාජානං භොජෙත්වා තතො සයං භුඤ්ජිත්වා වළවං භොජෙසි. තතො රාජා සන්නාහං චුම්බටකං කත්වා පත්තං විස්සජ්ජෙසි. තතො ගන්ත්වා ථෙරස්ස හත්ථෙ පතිට්ඨාසි, රාජා පුන මහාගාමං ආගන්ත්වා සෙනං සඞ්කඩ්ඩිවො සට්ඨිසහස්සබලා ගහෙත්වා පුන භාතරා සද්ධිං යුජ්ඣි තදා කුමාරස්ස අනෙක සහස්සං මනුස්සා පතිංසු.

කුමාරො පලායිත්වා විහාරං පවිසිත්වා මහාථෙරස්ස ගෙහං පාවිසි.

රාජා පච්ඡතො පච්ඡතො අනුබණ්ධන්තො විහාරං පවිට්ඨභාවං ඤත්වා නිවත්ති පච්ඡා ථෙරා තෙ උභො භාතරො අඤ්ඤමඤ්ඤං ඛමාපෙසුං. තදා රාජා සස්සකම්මානි කාරෙතුං තිස්සකුමාරං දීඝවාපිමෙව පහිණිත්වා සයම්පි භෙරං චරාපෙත්වා සස්සකම්මානි කාරෙසි. අථ මහාජනස්ස සඞ්ගහංකත්වා කුන්තෙ ධාතුං නිධාපෙත්වා බලවාහන පරිවුතො තිස්සාරාමං ගන්ත්වා සඞ්ඝං වන්දිත්වා භන්තෙ සාසනං ජොතෙතුං පාරගඞ්ගං ගමිස්සාමි සක්කාරෙතුං අම්හෙහි සහගාමිනො භික්ඛු දෙථාති ආහ.

සඞ්ඝො පඤ්චසතභික්ඛු අදාසි. රාජා භික්ඛුසඞ්ඝං ගහෙත්වා කණ්ඩුලහත්ථිමාරුය්හ යොධෙහි පරිවුතො මහතා බලකායෙන යුද්ධාය නික්ඛමිත්වා මහියඞ්ගණං ආගනන්ත්වා තත්ථ දමිළෙහි සද්ධිං යුජ්ඣන්තො මහියඞ්ගණෙ කඤ්චුක ථූපං කාරෙසි. තස්ස ථූපස්ස විභාවනත්ථං අයමානුපුබ්බකථා.

16. භගවා කිර බොධිතෙ නවමෙ මාසෙ ඉමං දීපමාගන්ත්වා ගඞ්ගාතීරෙ තියොජනායතෙ යොජනවිත්ථතෙ මහානාගවනුය්යානෙ යක්ඛසමාගමං ආගන්ත්වා තෙසං යක්ඛානං උපරිභාගෙ මහියඞ්ගණ ථූපස්ස ඨානෙ වෙහාසයං ඨිතො වුට්ඨි වාතන්ධකාරාදීහි යක්ඛෙ සන්තාසෙත්වා තෙහි අභයං යාචිතො තුම්හාකං අභයං දස්සාමි තුම්හෙ සමග්ගා මය්හං නිසීදනට්ඨානං දෙථාති ආහ.

යක්ඛා, මාරිස තෙ ඉමං සකලදීපං දෙමි. අභයං නො දෙහීති ආහංසු. තතො භගවා තෙසං භයං අපනුදිත්වා තෙහි දින්නභභූමියං චම්මඛණ්ඩං පත්ථරිත්වා තත්ථ නිසින්නො තෙජොකසිණං සමාපජ්ජිත්වා චම්මඛණ්ඩං සමන්තතො ජාලෙත්වා වඩ්ඪෙසි. තෙ චම්මඛණ්ඩෙන අභිභූනා සමන්තතො සාගර පරියන්තෙ රාසිභූතා අහෙසුං භගවා ඉද්ධිබලෙන ගිරිදීපං නාම ඉධානෙත්වා තත්ථ යක්ඛෙ පවෙසෙත්වා දීපං යථාට්ඨානෙ ඨපෙත්වා චම්මඛණ්ඩං සඞ්ඛිපි තදා දෙවතා සමාගමො අහොසි. තස්මිං සමාගමෙ භගවා ධම්මං දෙසෙසි-තදා.

‘‘නෙකෙසං පාණකොටීනං-ධම්මාභිසමයො අහූ,

සරණෙසු ච සීලෙසු-ඨිතා ආසුං අසඞ්ඛියා;

සොතාපත්තිඵලං පත්වා-සෙලෙ සුමනකූටකෙ,

මහාසුමන දෙවිණ්දො-පූජියං යාචි පූඡියං;

සිරං පරාමසිත්වාන-නිලාමලසිරොරුහෙ,

පාණිමත්තෙ අදා කෙසෙ තස්ස පාණිහිතො ජිනො;

සො තං සුවණ්ණිචඞ්ගොටං-චරෙනාදාය සත්ථුනො, නිසින්නට්ඨාන රචිතෙ-නානාරතනසඤ්චයෙ.

උච්චතො සත්තරතනෙ-ඨපෙත්වාන සිරොරුහෙ,

තං ඉණ්දනීල ථූපෙන-පිදහෙසි නමස්සි ච’’;

පරිනිබ්බුතෙ පන භගවති ධම්මසෙනාපති සාරි පුත්තත්ථෙරස්ස අන්තෙවාසිකො සරභූ නාමෙකො ථෙරො චිතකතො ගීවට්ඨිධාතු ගහෙත්වා භික්ඛු සඞ්ඝපරිවුතො ආගන්ත්වා තස්මිංයෙව චෙතියෙ පතිට්ඨාපෙත්වා මෙඝවණ්ණපාසාණෙහි ඡාදෙත්වා ද්වාදස හත්ථුබ්බෙධං ථූපං කාරෙත්වා පක්කාමි. අථ දෙවානම්පියතිස්ස රඤ්ඤො භාතා චූළාභයො නාම තං අබ්භුතං චෙතියං දිස්වා තිංසහත්ථුබ්බෙධං චෙතියං කාරෙසි. ඉදානි දුට්ඨගාමණීපි අභයරාජා මහියඞ්ගණං ආගන්ත්වා තත්ථ දමිළෙ මද්දන්තො අසිතිහත්ථුබ්බෙධං කඤ්චුකචෙතියං කාරෙත්වා පූජමකාසි.

එවමච්චායිකං කම්මං-කරොන්තාපි ගුණාකරා, කරොන්ති පුඤ්ඤං සප්පඤ්ඤා-සංසාරභස භීරුකාති.