📜

2. ¶ පරිනිබ්බානකථා

සත්ථා පන තතො පඤ්චචත්තාලීසවස්සානි තිපිටකපරියත්තිධම්මං දෙසෙත්වා වෙනෙය්යජනෙ සංසාරතො චතුඅරියමග්ගඵලපටිලාභවසෙන උද්ධාරෙත්වා නිබ්බානෙ පතිට්ඨාපෙත්වා පච්ඡිමෙ කාලෙ වෙසාලිනගරං උපනිස්සාය චාපාලචෙතියං නිස්සාය විහරන්තො මාරෙන පරිනිබ්බානත්ථාය ආරාධිතො සතො සම්පජානො ආයුසඞ්ඛාරෙ විස්සජ්ජෙසි. තස්ස විස්සට්ඨභාවං ආනන්දොයෙව අඤ්ඤාසි. අඤ්ඤො කොචිපි ජානන්තො නාම නත්ථි. තස්මා භික්ඛුසඞ්ඝම්පි ජානාපෙස්සාමීති ජෙතවනමහාවිහාරං ගන්ත්වා සබ්බං භික්ඛුසඞ්ඝං සන්නිපාතාපෙත්වා භික්ඛවෙ තථාගතස්ස න චිරස්සෙව තිණ්ණං මාසානං අච්චයෙන පරිනිබ්බානං භවිස්සති, තුම්හෙ සත්තතිංසබොධි පක්ඛියධම්මෙසු සමග්ගා හුත්වා එකීභාවා හොථ, තුම්හෙ විවාදං මා කරොථ. අප්පමාදෙන තිස්සො සික්ඛා සම්පාදෙථාති වත්වා පුන දිවසෙ වෙසාලියං පිණ්ඩාය චරිත්වා පිණ්ඩපාතා පටික්කමිත්වා භණ්ඩගාමං ගතො. භණ්ඩගාමතො හත්ථිගාමං හත්ථිගාමතො අම්බගාමං අම්බගාමතො ජම්බුගාමං ජම්බුගාමතො නිග්රොධගාමං නිග්රොධගාමතො භොගනගරං භොගනගරතො පාවානගරං පාවානගරතො කුසිනාරානගරං පත්තො. තත්ථ යමකසාලානමන්තරෙ ඨීතො ආනන්දත්ථෙරං ආමන්තෙත්වා උන්තරසීසකං කත්වා මඤ්චකං පඤ්ඤාපෙහි කිලන්තොස්මි ආනන්ද නිපජ්ජිස්සාමි’ති ආහ. තං සුත්වා ආනන්දත්ථෙරො උත්තරසීසකං කත්වා මඤ්චකං පඤ්ඤාපෙත්වා චතුග්ගුණං සඞ්ඝාටිං අත්ථරිත්වා පඤ්චචත්තාලීසවස්සානි අසයිතබුද්ධසෙය්යං සයන්තො දක්ඛිණපස්සෙන සතො සම්පජානො අනුට්ඨානසඤ්ඤං මනසිකරිත්වා සීහසෙය්යං කප්පෙසි.

අතීතමද්ධාන භවෙ චරන්තො,

අනන්තසත්තෙ කරුණායුපෙතො;

කත්වාන පුඤ්ඤානි අනප්පකානි,

පත්තො සිවං ලොකහිතාය නාථො.

එවං ¶ හි සො දසබලොපි විහීනථාමො,

යමස්ස සාලාන නිපජ්ජි මජ්ඣෙ;

කත්වාන සඤ්ඤඤ්හි අනුට්ඨහානං,

ස ඉද්ධිමා මාරමුඛං පවිට්ඨො.

තස්මිං ඛණෙ සමකසාලා සුපුප්ඵිතා අහෙසුං. න කෙවලං යමකසාලායෙව සුපුප්ඵීතා, අථ ඛො දසසහස්සී ලොකධාතු චක්කවාළෙසු සාලරුක්ඛාපි පුප්ඵිතා. න සාලරුක්ඛායෙව සුපුප්ඵිතා, අථ ඛො යං කිඤ්චි පුප්ඵුපගඵලූපග රුක්ඛජාතං සබ්බම්පි පුප්ඵඤ්ච ඵලඤ්ච ගණ්හි. ජලෙසු ජලපදුමානි ථලෙසු ථලපදුමානි ඛන්ධෙසු ඛන්ධපදුමානි සාඛාසු සාඛාපදුමානි ලතාසු ලතාපදුමානි ආකාසෙ ඔලම්බපදුමානි පිට්ඨිපාසාණෙ හින්දිත්වා සතපත්තපදුමානි සුපුප්ඵිතානි අහෙසුං. පථවිතො යාව බ්රහ්මලොකො තාව දසසහස්සි චක්කවාළා එකමාලාගුණා විය අහෙසුං. දෙවා ආකාසතො දිබ්බමන්දාරවපාරිච්ඡත්තකකොවිළාරපුප්ඵානි ච චන්දනචුණ්ණානි ච සමාකිරන්ති. දිබ්බතුරියසඞ්ගිතියො ච අන්තලික්ඛෙ පවත්තන්ති. අනෙකානි අච්ඡරියසහස්සානි අහෙසුං. එවං පූජාවිසෙසෙ පවත්තමානෙ පඨමයාමෙ සුභද්දපරිබ්බාජකං විනෙත්වා මජ්ඣිමයාමෙ දසසහස්සි ලොකධාතු දෙවතානං අනුසාසිත්වා පච්ඡිමයාමාවසානෙ පඨමජ්ඣානං සමාපජ්ජිත්වා තතො වුට්ඨාය දුතියජ්ඣානං චතුත්ථජ්ඣානං සමාපජ්ජි. තතො වුට්ඨාය ආකාසානඤ්චායතනං විඤ්ඤාණඤ්චායතනං ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං සමාපජ්ජිත්වා තතො වුට්ඨාය නිරොධසමාපත්තිං සමාපජ්ජි. තතො වුට්ඨාය පඨමජ්ඣානං දුතියජ්ඣානං තතියජ්ඣානං චතුත්ථජ්ඣානඤ්ච සමාපජ්ජි. තතො වුට්ඨාය එත්ථන්තරතො අනුපාදිසෙසනිබ්බානධාතුයා පරිනිබ්බායි.

මහාමොහතමං හන්ත්වා සත්තානං හදයස්සිතං,

රවීව ජොතමානො සො ලොකස්ස අනුකම්පකො;

වස්සානි ¶ පඤ්චතාලීසං කත්වා සත්තහිතං බහුං,

අධුනා අග්ගික්ඛන්ධොව පරිනිබ්බායි සො ජිනො.

එවං පන භගවති පරිනිබ්බුතෙ විස්සකම්මදෙවපුත්තො තථාගතස්ස සරීරප්පමාණං වරදොණිං රතනෙහි මාපෙත්වා විසුද්ධකප්පාසෙහි තථාගතස්ස සරීරං වෙඨෙත්වා රතනදොණියං පක්ඛිපිත්වා ගන්ධතෙලෙහි පූරෙත්වා අපරාය දොණියා පිදහිත්වා සබ්බගන්ධදාරුචිතකං කත්වා යෙභුය්යෙන දෙවතායො ලොහිතචන්දනඝටිකායො ආදාය චිතකායං පක්ඛිපිත්වා අග්ගිං ගාහාපෙතුං නාසක්ඛිංසු. කස්මා? මහාකස්සපත්ථෙරස්ස අනාගතත්තා. සො ආයස්මා මහාකස්සපත්ථෙරො යෙභුය්යෙන බහුන්නං දෙවානං පියො මනාපො. ථෙරස්ස හි දානං දත්වා සග්ගෙ නිබ්බත්තානං පමාණො නාම නත්ථි. තස්මා දෙවතා තස්මිං සමාගමෙ අත්තනො කුලූපගත්ථෙරං අදිස්වා අම්හාකං මහාකස්සපත්ථෙරො කුහින්ති ඔලොකෙන්තො අත්තනො පරිවාරෙහි පඤ්චමත්තෙහි භික්ඛුසතෙහි සද්ධිං මග්ගං පටිපන්නොති ඤත්වා යාව ථෙරො ඉමස්මිං න සම්පත්තො චිතකං තාව න පජ්ජලතුති අධිට්ඨහිංසු. තස්මිං කාලෙ ථෙරො යෙභුය්යෙන තෙරසධුතඞ්ගධරෙහි පඤ්චමත්තෙහි භික්ඛුසතෙහි සද්ධිං ආගන්ත්වා චිතකං තික්ඛත්තුං පදක්ඛිණං කත්වා පාදපස්සෙ ඨීතො, භන්තෙ තුම්හාකං දස්සනත්ථාය ඉතො කප්පසතසහස්සමත්ථකෙ පදුමුත්තරසත්ථුනො පාදමුලෙ අභිනීහාරතො පට්ඨාය අවිජහිත්වා ආගතො. ඉදානි මෙ අවසානදස්සනන්ති පාදෙ ගහෙත්වා වන්දිතුං අධිට්ඨාසි.

මහාකස්සපථෙරො සො භික්ඛුසඞ්ඝපුරක්ඛතො;

එකංසං චීවරං කත්වා පග්ගහෙත්වාන අඤ්ජලිං.

පදක්ඛිණඤ්ච තික්ඛත්තුං කත්වා ඨත්වා පදන්තිකෙ;

පතිට්ඨහන්තු සීසෙ මෙ ජිනපාදෙති’ධිට්ඨහි.

සහාධිට්ඨානං චිතකා දුස්සානි ච විභින්දිය;

නික්ඛමිංසු තදා පාදා ඝනමුත්තොව චන්දිමා.

උහො හත්ථෙහි පග්ගය්හ ඨපෙත්වා අත්තනො සිරෙ;

වන්දිත්වා සත්ථුනො පාදෙ ඛමාපෙත්වා විසජ්ජයී.

පුණ්ණචන්දො යථා අබ්භං චිතකං පාවිසි තදා;

ඉදං අච්ඡෙරකං දිස්වා රවං රවි මහාජනො.

උට්ඨහිත්වාන පාචීනා වන්දො අත්ථඞ්ගතො යථා;

පාදෙ අන්තරධායන්තෙ අරොදිංසු මහාජනා.

තදා මල්ලරාජානො භගවතො සරීරකිච්චං කරිස්සාමාති වත්වා නානාවත්ථාභරණානි නිවාසෙත්වා පරිවාරයිංසු. තතො රාජානො මනුස්සා ච අග්ගිං දාතුං ආරහිංසු. තදා සක්කො? මයි පන පරිනිබ්බුතෙ සක්කො දෙවරාජා මණිජොතිරසං පසාරෙත්වා නික්ඛන්තඅග්ගිනා මම සරීරකිච්චං කරිස්සති. මණිඅග්ගිනො අවසානෙ මනුස්සා අග්ගිං කරිස්සන්තිති. එවං බුද්ධවචනං පරිභාවෙත්වා නික්ඛත්තුං පදක්ඛිණං කත්වා භගවතො සරීරකිච්චං කත්වා සමන්තතො උට්ඨහතුති අධිට්ඨහි.

තස්මිං ඛණෙ සයමෙව චිතකං අග්ගි ගණ්හි. සරීරං පන භගවතො ඣායාමානං ඡවිචම්මමංසනහාරුඅට්ඨිඅට්ඨිමිඤ්ජං අසෙසෙත්වා සුමනමකුළමුත්තාරාසිසදිසමෙව ධාතුයො අවසෙසා අහෙසුං.

පරිනිබ්බුතකාලෙපි සකලං කලුනං අහු;

පරිදෙවො මහා ආසි මහී උද්රියනං යථා.

දෙවතායානුභාවෙන සත්ථුනො චිතකො සයං;

තතො එකප්පහාරෙන පජ්ජලිත්ථ සමන්තතො.

යඤ්ච අබ්භන්තරං දුස්සං යං දුස්සං සබ්බබාහිරං

දුස්සෙ ද්වෙව න ඣායිංසු තෙසං දුස්සානමන්තරෙ;

යථා නිරුද්ධතෙලස්ස න මසී න ච ඡාරිකා;

එවමස්ස න දිස්සති බුද්ධගත්තස්ස ඣායතො.

සුමනමකුළසභාවා ච ධොතමුත්තාභමෙව ච;

සුවණ්ණවණ්ණසංකාසා අවසිස්සංසු ධාතුයො.

දාඨා චතස්සො උණ්හීසං අක්ඛකා ද්වෙ ච සත්තිමා;

න විකිණ්ණා තතො සෙසා විප්පකිණ්ණාව ධාතුයො.

අහොසි තනුකා ධාතු සාසපබීජමත්තිකා;

ධාතුයො මජ්ඣිමා මජ්ඣෙභින්නතණ්ඩුලමත්තිකා.

ධාතුයො ¶ මහති මජ්ඣෙ භින්නමුග්ගප්පමාණිකා;

ධාතුවණ්ණා තයො ආසුං බුද්ධාධිට්ඨානතෙජසා.

සාරිපුත්තස්ස ථෙරස්ස සිස්සො සරභුනාමකො;

ආදාය ජිනගීවට්ඨිං චිතකාතොව ධාතු සො.

සද්ධිං සිස්සසහස්සෙන චෙතියෙ මහියඞ්ගණෙ;

ඨපෙත්වා චෙතියං කත්වා කුසිනාරමගා මුනි.

ඡළභිඤ්ඤො වසිප්පත්තො ඛෙමො කාරුණිකො මුනි;

සහසා චිතකාතොව වාමදාඨං සමග්ගහී.

ආකාසතො පතිත්වාපි නික්ඛමිත්වාපි සාලතො;

සමන්තතොම්බුමුග්ගන්ත්වා නිබ්බාපෙසුං ජලානලං.

මල්ලරාජගණා සබ්බෙ සබ්බගන්ධොදකෙන තං;

චිතකං ලොකනාථස්ස නිබ්බාපෙසුං මහෙසිනො.

එවං පන සබ්බලොකෙ කරුණාධිකො සම්මාසම්බුද්ධො වෙසාඛපුණ්ණමුපොසථෙ අඞ්ගාරදිවසෙ පරිනිබ්බුතො. දෙවමනුස්සානං සඞ්ගහකරණත්ථාය යමකසාලානමන්තරෙ චිතකං සත්තරත්තින්දිවං වසී. තතො වීසං හත්ථසතිකස්ස උපරි සත්තරත්තින්දිවං වසි. යාව අග්ගිපරිනිබ්බාපනං සත්තරත්තින්දිවං හොති.

තතො සත්තදිවසානි කුසිනාරායං මල්ලරාජපුත්තෙසු ගන්ධොදකෙන චිතකං නිබ්බාපයමානෙසු සාලරුක්ඛතො උදකධාරා නික්ඛමිත්වා චිතකං නිබ්බාපයිංසු. තතො දසබලස්ස ධාතුයො සුවණ්ණචඞ්ගොටකෙ පක්ඛිපිත්වා අත්තනො නගරෙ සන්ථාගාරෙ ඨපෙත්වා සත්තිපඤ්ජරං කත්වා ධනුපාකාරෙහි පරික්ඛිපාපෙත්වා සත්තාහං නච්චගීතවාදිතගන්ධමාලාදීහි මල්ලරාජපුත්තා සක්කාරං කරිංසු.

තතො තෙ මල්ලරාජානො රම්මං දෙවසභොපමං;

සබ්බථා මණ්ඩුයිත්වාන සන්ථාගාරං තතො පන.

මග්ගං ¶ අලඞ්කරිත්වාන යාව මකුටචෙතියා;

හත්ථීක්ඛන්ධෙ ඨපෙත්වාන හෙමදොණිං සධාතුකං.

ගන්ධාදීහිපි පූජෙත්වා කීළන්තා සාධුකීළිතං;

පවෙසෙත්වාන නගරං සන්ථාගාරෙ මනොරමෙ.

දසභූමස්මිං පල්ලඞ්කෙ ඨපෙත්වා ජිනධාතුයො;

උස්සයුං තෙ තදා ඡත්තෙ සන්ථාගාරසමන්තතො.

හත්ථීහි පරික්ඛිපාපෙසුං තතො අස්සෙ තතො රථෙ,

අඤ්ඤො’ඤ්ඤං පරිවාරෙත්වා තතො යොධෙ තතො ධනු;

ඉති පරික්ඛිපාපෙසුං සමන්තා යොජනං කමා,

තදා නච්චෙහි ගීතෙහි වාදිතෙහි ච පූජයුං.)

පරිනිබ්බානකථා සමත්තා.

තතො භගවතො පරිනිබ්බුතභාවං සුත්වා අජාතසත්තු මහාරාජා කොසිනාරකානං මල්ලානං සාසනං පෙසෙසි. අහම්පි ඛත්තියො භගවාපි ඛත්තියො සත්ථුනො සරීරධාතුනං ථූපඤ්ච මහඤ්ච කරොමීති. තෙනෙව උපායෙන වෙසාලියං ලිච්ඡවිරාජානො ච කපිලවත්ථුම්හි සක්යරාජානො ච අල්ලකප්පකෙ බුලයො ච රාමගාමකෙ කොළියා ච වෙඨදීපකෙ බ්රාහ්මණො ච පාවායං පාවෙය්යකා ච සාසනං පෙසෙත්වා සබ්බෙ එකතො හුත්වා කොසිනාරකෙහි සද්ධිං විවාදං උප්පාදෙසුං. තෙසං පන ආචරියො ද්රොණබ්රාහ්මණො නාම. සො තෙසං? මා භොන්තො විග්ගහවිවාදං කරොථ, අම්හාකං භගවා ඛන්තිවාදීයෙවාති වත්වා තාදිසස්ස ච ඛන්තිමෙත්තානුද්දයසම්පන්නස්ස සරීරභාගෙ කලහං කාතුං අයුත්තන්ති ආහ.

(රාජා අජාතසත්තු ච ලිච්ඡවී ච නරාධිපා;

සක්යා ච අල්ලකප්පා ච කොළියාපි ච රාමකෙ.

බ්රාහ්මණො වෙඨදීපො ච මල්ලපාවෙය්යකාපි ච;

මල්ලා ච ධාතු අත්ථාය අඤ්ඤමඤ්ඤං විවාදයුං.

එවං ¶ සන්තෙ තදා දොණො බ්රාහ්මණො එතදබ්රවී;

සුණන්තු භොන්තො මෙ වාචං හිතමත්ථුපසංහිතං.

ඛන්තිවාදී ඉසිකාලෙ ධම්මපාලකුමාරකෙ;

ඡද්දන්තෙ භුරිදත්තෙ ච චම්පෙය්යෙ සඞ්ඛපාලකෙ.

මහාකපිජාතකාලෙ අම්හාකං ලොකනායකො;

කොපං අකත්වා අඤ්ඤෙසු ඛන්තිමෙව අකා ජිනො.

සිට්ඨාසිට්ඨෙ සුඛෙ දුක්ඛෙ ලාභාලාභෙ යසායසෙ;

තාදී ලක්ඛණසම්පන්නො ඛන්තිවාදෙසු කා කථා.

එවං භවතං විවාදෙ සම්පහාරො න සාධුකො;

සබ්බෙව සහිතා හොථ සමග්ගා මොදමානකා.

තථාගතස්ස සාරීරං අට්ඨභාගං කරොමසෙ;

ථූපා විත්ථාරිතා හොන්තු පසන්නා හි බහුජ්ජනා.

තෙන හි විභජෙහි ත්වං අට්ඨභාගන්තු බ්රාහ්මණ;

ථූපා විත්ථාරිතා හොන්තු පසන්නා හි බහුජ්ජනා.

එවං වුත්තෙ තදා දොණො බ්රාහ්මණො ගණජෙට්ඨකො;

සුවණ්ණං නාළිං කත්වාන සමං භාජෙසි රාජුනං.

සොළසනාළියො ආසුං සබ්බා තා සෙසධාතුයො;

එකෙකපුරවාසීනං ද්වෙ ද්වෙ දොණො අදා තදා.

ධාතුයො ච ගහෙත්වාන හට්ඨතුට්ඨා නරාධිපා;

ගන්ත්වා සකෙ සකෙ රට්ඨෙ චෙතියානි අකාරයුං.

දොණො තුම්බං ගහෙත්වාන කාරෙසි තුම්බචෙතියං;

අඞ්ගාරථූපං කාරෙසුං මොරියා හට්ඨමානසා.

එකා දාඨා තිදසපුරෙ එකා නාගපුරෙ අහු;

එකා ගන්ධාරවිසයෙ එකා කාලිඞ්ගරාජිනො.)

තත්ථ ¶ දොණොති? තදා ගණාචරියො. සො ධාතුයො විභජන්තො එකං දක්ඛිණදාඨාධාතුං ගහෙත්වා වෙඨන්තරෙ ඨපෙසි. තදා සක්කො අජ්ජ දක්ඛිණදාඨාධාතුං කො ලභතීති චින්තෙත්වා වෙඨන්තරෙ පස්සි. සො රතනචඞ්ගොටකං ගහෙත්වා අදිස්සමානකායෙන ගන්ත්වා ධාතුං ගහෙත්වා තාවතිංසභවනෙ චූළාමණිචෙතිය එකයොජනුබ්බෙධංයෙව මහන්තං ථූපං කත්වා ඨපෙසි. එකං දක්ඛිණදඨාධාතුං පාදග්ගන්තරෙ අක්කමිත්වා ගණ්හි. එත්තාවතා තාවතිංසභවනදන්තධාතුකථා පරිපුණ්ණා වෙදිතබ්බා.

තදා ජයසෙනො නාම නාගරාජා භගවතො පරිනිබ්බුතභාවං සුත්වා අජ්ජ පච්ඡිමදස්සනං පස්සිස්සාමීති මහන්තං නාගරාජසම්පත්තිං ගහෙත්වා කුසිනාරං ගන්ත්වා මහාපූජං කත්වා එකමන්තං ඨත්වා පාදග්ගන්තරෙ ඨිතං ධාතුං දිස්වා නාගෙද්ධිබලෙන ගහෙත්වා නාගභවනං නෙත්වා නාගපුරස්ස මජ්ඣෙ රතනඛචිතෙ චෙතියෙ ඨපෙසි. තං තම්බපණ්ණියං කාකවණ්ණතිස්සරාජකාලෙ මහාදෙවත්ථෙරස්ස සිස්සො මහින්දත්ථෙරො නාම නාගභවනං ගන්ත්වා දක්ඛිණදාඨං ගහෙත්වා තම්බපණ්ණියං සෙරුනගරං හරිත්වා ගිරිඅභයස්ස සෙරුනගරපබ්බතන්තරෙ චෙතියං කාරාපෙත්වා ඨපෙසි.

එත්තාවතා නාගභවනදන්තධාතුකථා පරිපුණ්ණා වෙදිතබ්බා.

තත්රායං ගන්ධාරවාසිනොති? එකා වාමදාඨා දොණො නාම ආචරියො නිවත්ථ වත්ථන්තරෙ ඨපෙත්වා ගණ්හි. තදා එකො ගන්ධාරවාසී පුබ්බෙ ලද්ධබ්යාකරණො කතාභිනීහාරො වත්ථන්තරෙ ඨතපිදන්තධාතුං දිස්වා කුසලචිත්තෙන තතො දන්තධාතුං ගහෙත්වා ගන්ධාරවාසිකෙහි සද්ධිං අත්තනො රට්ඨං ගන්ත්වා චෙතියවනෙ ඨපෙසි.

එත්තාවතා වාමදන්තධාතුකථා පරිපුණ්ණා වෙදිතබ්බා.

තත්ථ අධො වාමදන්තධාතුං සාරිපුත්තත්ථෙරස්ස සිස්සො ඛෙමො නාම මුනි ජාලචිතකතොව උප්පතිත්වා වාමදාඨං ගහෙත්වා කාලිඞ්ගපුරං නෙත්වා බ්රහ්මදත්තස්ස රඤ්ඤො සමීපං ගන්ත්වා ¶ දන්තධාතුං දස්සෙත්වා? මහාරාජ වාමදන්තධාතුං භගවා තමෙව ඉමස්මිං ජම්බුදීපෙ යාව ගුහසීවපරම්පරා දෙවමනුස්සානං අත්ථං කරිත්වා පරියොසානෙ ගුහසීවරඤ්ඤො පාහෙස්සතීති (නීයාදෙතුං) ආහාති නීය්යාදෙසි.

අපරභාගෙ හෙමමාලා රාජකඤ්ඤා දන්තකුමාරෙන සද්ධිං බ්රාහ්මණවෙසං ගහෙත්වා දන්තධාතුං ආදාය පලායිත්වා වාණිජෙ ආරොචෙත්වා නාවා වෙගෙන ගන්ත්වා චෙව නාගසුපණ්ණෙහි මහන්තං පූජං කාරෙත්වා අනුක්කමෙනාගන්ත්වා ජම්බුකොළපට්ටනං පත්වා දිජවරස්ස ආචික්ඛිතමග්ගෙන අනුරාධපුරං පත්වා කිත්තිස්සිරිමෙඝස්ස පවත්තිං පුච්ඡිත්වා නවවස්සආයුසමානො තීසු සරණෙසු පසන්නභාවං සුත්වා මෙඝගිරි මහාථෙරස්ස සන්තිකං ගන්ත්වා වන්දිත්වා එකමන්තං නිසීදිත්වා දන්තධාතුං ජම්බුදීපතො ගහෙත්වා ආගතභාවං ආරොචෙත්වා දස්සෙසි. දිස්වා ච පන පීතියා ඵුටො උභින්නම්පි සඞ්ගහං කත්වා මහාවිහාරං අලඞ්කාරෙත්වා ජිනදන්තධාතුං ඨපෙත්වා එකං භික්ඛුං පෙසෙත්වා තං පවත්තිං රඤ්ඤො ආරොචාපෙසි. තං සුත්වා රාජා පීතිපාමොජ්ජො චක්කවත්තිස්ස සිරිසම්පත්තො දළිද්දො විය තස්ස පාටිහාරියං දිස්වා වීමංසිත්වා නික්කඞ්ඛො හුත්වා සකලලඞ්කාදීපෙන පූජෙසි. එතෙන නයෙන පූජං කත්වා එකදිවසෙනෙව නවලක්ඛං පූජෙසි.

සීහළින්දො උභින්නම්පි බහූනි රතනානි ච;

ගාමෙ ච ඉස්සරෙ චෙව දත්වාන සඞ්ගහං අකා.

එත්තාවතා අධොදාඨාධාතුකථා පරිපුණ්ණා වෙදිතබ්බා.

චත්තාලීස සමා දන්තා කෙසා ලොමා ච සබ්බසො දෙවා හරිංසු එකෙකං චක්කවාළපරම්පරා.

තත්ර වචනෙ, චත්තාලීස සමා දන්තාති? සෙසදන්තා ච කෙසා ච ලොමා ච නඛා ච සබ්බසොපි මයි පරිනිබ්බුත-කාලෙ ¶ මා ඩය්හන්තු ලුඤ්චිත්වා ආකාසෙ පතිට්ඨන්තු එකෙකචක්කවාළඤ්ච එකෙකකෙසලොමනඛදන්තධාතුපරම්පරා නෙත්වා චෙතියං කාරෙත්වාන දෙවමනුස්සානං අත්ථං කරොතුති අධිට්ඨහි. තස්මා පරිනිබ්බුතකාලතො යාව සරීරං න ඩය්හති තාව ඡබ්බණ්ණරස්මියො ලොමධාතු න පජහති. දොණබ්රාහ්මණොපි ධාතුවිභජනාවසානෙ වෙඨන්තරෙ ච නිවාසනන්තරෙ ච පාදග්ගන්තරෙ ච ධාතුනං විනට්ඨභාවං ඤත්වා පථවියං උත්තානකොයෙවජාතො. තදා සක්කො දෙවරාජා දිස්වා අයං දෙණාචරියො ධාතු අත්ථාය අනුපරිවත්තෙත්වා විනාසං පාපුණෙය්ය අහං වීණාචරියවෙසං ගහෙත්වා තස්ස සන්තිකං ගන්ත්වා සොකං විනොදෙස්සාමීති සක්කරූපං ජහිත්වා වීණාචරියවෙසං ගහෙත්වා තස්ස සන්තිකං ගන්ත්වා එකමන්තං ඨිතො දිබ්බගීතං ගායිත්වා වීණං වාදෙන්තො නානප්පකාරං උදානෙසි. යං ධම්මමෙතං පුරිසස්ස වාදං ඡින්දිස්සාමීති වත්වා කථාය සොතුනං ලොභං පරස්ස අත්ථං විනාසෙත්වා අතිලොභෙන පුරිසො පාපකො හොතීති. හංසරාජජාතකං දීපෙත්වා යං ලද්ධං තං සුලද්ධන්ති ආහ. තං සුත්වා දොණො අයං වීණාචරියො මය්හං ථෙනභාවං අඤ්ඤාසීති සොකං විනොදෙත්වා උට්ඨාය ආවජ්ජමානො තුම්බං දිස්වා යෙන භගවතො සරීරධාතුයො මිතා සොපි ධාතුගතිකොව. ඉදං ථූපං කරිස්සාමීති චින්තෙත්වා තුම්බං ගහෙත්වාන චෙතියෙ ඨපෙසි. මොරියා අඞ්ගාරං ගහෙත්වා අඞ්ගාරචෙතියං නාම කාරෙසුං.

(නගරෙ කපිලවත්ථුම්හි සම්මාදිට්ඨි බහුජ්ජනො;

තත්ථ සාරීරිකං ථූපං අකාසි රතනාමයං.

නගරෙ ¶ අල්ලකෙ රම්මෙ බුද්ධධාතු පතිට්ඨිය;

සිලාය මුග්ගවණ්ණාය ථූපං සධාතුකං අකා.

ජනො පාවෙය්යරට්ඨස්මිං පතිට්ඨිය සාරීරිකං;

සිලාය මණිවණ්ණාය පාවෙය්යං චෙතියං අකා.

චීවරං පත්තදණ්ඩඤ්ච මධුරායං අපූජයුං;

නිවාසනං කුසඝරෙ පූජයිංසු මහාජනා.

පච්චත්ථරණං කපිලෙ උණ්ණලොමඤ්ච කොසලෙ;

පූජෙසුං පාටලිපුත්තෙ කරකං කායබන්ධනං.

නිසීදනං අවන්තිසු චම්පායං’දකසාටකං;

දෙවරට්ඨෙ අත්ථරණං විදෙහෙ පරිස්සාවනං.

වාසි-සූචිඝරඤ්චාපි ඉන්දපත්ථෙ අපූජයුං;

පාසාණකෙ පදං සෙට්ඨං භණ්ඩසෙසං පරන්තකෙ.

මහිංසු මනුජා ධාතුං අට්ඨදොණමිතං තදා;

ධාතු විත්ථාරිතා ආසි ලොකනාථස්ස සත්ථුනො).

තෙ පන රාජානො හි අත්තනොලද්ධධාතුං ගහෙත්වා සකසකනගරං ගන්ත්වා චෙතියං කාරාපෙත්වා මහන්තං පූජාවිධානං කරිංසු. චක්ඛුමන්තස්ස භගවතො සරීරධාතු අට්ඨදොණමත්තං සුවණ්ණනාළියා එකසතඅට්ඨවීසතිනාළිකා අහොසි? සත්ථා පන උත්තරාසාළ්හනක්ඛත්තෙන මාතුකුච්ඡියං පටිසන්ධිං ගණ්හි. විසාඛනක්ඛත්තෙන මාතුකුච්ඡිතො නික්ඛමි. උත්තරාසාළ්හනක්ඛත්තෙන මහාභිනික්ඛමනං නික්ඛමි. විසාඛනක්ඛත්තෙන බුද්ධො අහොසි. උත්තරාසාළ්හනක්ඛත්තෙන ධම්මචක්කං පවත්තෙසි. තෙනෙව යමකපාටිහාරියං අකාසි. අස්සයුජනක්ඛත්තෙන දෙවොරොහණං අකාසි. විසාඛනක්ඛත්තෙන පරිනිබ්බායි. මහාකස්සපත්ථෙරා ච අනුරුද්ධත්ථෙරො ච ද්වෙ මහාථෙරා භගවතො සරීරධාතුයො විස්සජ්ජාපෙත්වා අදංසු.

තෙසං ¶ රාජුනං භගවතො සරීරධාතුං ලභිත්වා සත්තදිවසසත්තමාසාධිකානි සත්තවස්සානි මහාරහං පූජං කත්වා ගතකාලෙ මිච්ඡාදිට්ඨිකමනුස්සා? සමණො ගොතමො පරිනිබ්බුතො. තස්ස ධාතු අත්ථාය අම්හාකං ජීවිතකප්පනං නාසෙත්වා පූජං කරොතී’ති සම්මාසම්බුද්ධෙ පදුස්සන්ති. සක්කො ආවජ්ජෙන්තො තං කාරණං ඤත්වා මහාකස්සපත්ථෙරස්ස ආරොචෙසි;’භන්තෙ මිච්ඡාදිට්ඨිකා මනුස්සා භගවති පදුට්ඨචිත්තෙන ඉතො චුතා අවීචිනිරයං උප්පජ්ජන්ති. බහුතරා අනාගතෙ මිච්ඡාදිට්ඨිකා මාතුපිතුඝාතකා රාජානො භවිස්සන්ති. අජ්ජෙව ධාතුයො නිදහිතුං වට්ටතී’ති ථෙරො විචාරෙත්වා අද්දස.

අනන්තමත්ථං ධරමානකාලෙ කත්වාන සත්තානමලීනචිත්තො සෙසානමත්ථාය සරීරධාතුං ඨපෙත්ව සො මච්චුමුඛං උපෙතො. (කත්වා යො බොධිඤාණං විවිධබලවරං බුජ්ඣිතුං පාරමීයො වත්වා සඞ්ඛෙය්යපුණ්ණෙ අපරිමිතභවෙ උත්තරිත්වා සුමුත්තං. ආරොහිත්වාන සීඝං අරියසිවපදං අච්චුතං සීතිභාවං පත්තො සො ජාතිපාරං නිඛිලපදහනං දුක්කරං කාරයිත්වා.

ධාත්වන්තරායං දිස්වාන ථෙරො කස්සපසව්හයො;

නිධානං සබ්බධාතුනං කරොහීත්යාහ භූපතිං.

සාධූති සො පටිස්සුත්වා මාගධො තුට්ඨමානසො;

ධාතුනිධානං කාරෙසි සබ්බත්ථ වත්තිතාදිය.

කාරාපෙත්වාන සො රාජා කස්සපස්ස නිවෙදයී;

ධාතුයො ආහරී ථෙරො ඉදං කාරණමද්දස.

භුජඞ්ගා ¶ පරිගණ්හිංසු රාමගාමම්හි ධාතුයො;

චෙතියෙ ධාරයිස්සන්ති ලඞ්කාදීපෙ අනාගතෙ.

තා ධාතුයො ඨපෙත්වාන ථෙරො කස්සපසව්හයො;

රඤ්ඤො අජාතසත්තුස්ස අදාසි ධාතුයො තදා.

ගෙහෙ චූපකරණානි චතුසට්ඨිසතානි සො;

අබ්භන්තරෙ ඨපෙසි රාජා සබ්බා තා බුද්ධධාතුයො.

කරණ්ඩාසීති සංකිණ්ණං චෙතියාසීතිලඞ්කතං;

ගෙහෙ බහුසමාකිණ්ණං ථූපාරාමප්පමාණකං.

කාරෙත්වා සබ්බකරණං වාලිකං ඔකිරී තහිං;

නානාපුප්ඵසහස්සානි නානා ගන්ධං සමාකිරි.

අසීතිථෙරරූපානි අට්ඨචක්කසතානි ච;

සුද්ධොධනස්ස රූපම්පි මායාපජාපතාදිනං.

සබ්බානි තානි රූපානි සුවණ්ණස්සෙව කාරයි;

පඤ්ච ඡත්තධජසතෙ උස්සාපෙසි මහීපතී.

ජාතරූපමයෙ කුම්භෙ කුම්භෙ ච රතනාමයෙ;

පඤ්ච පඤ්ච සතෙයෙව ඨපාපෙසි සමන්තතො.

සොවණ්ණනික්ඛමයෙන ච කපාලෙ රජතාමයෙ;

පුරෙසි ගන්ධතෙලස්ස ජාලාපෙත්වා පදීපකෙ.

පඤ්ච පඤ්ච සතෙයෙව ඨපාපෙසි දිසම්පති;

ඉමෙ තථෙව තිට්ඨන්ත අධිට්ඨාසි මහාමුනි.

විත්ථාරිතා ධම්මාසොකො භවිස්සති අනාගතෙ;

අක්ඛරෙ සොණ්ණපත්තම්හි ඡින්දාපෙසි මහාමතී.

පකප්පිත්වා විසුකම්මං ධාතුගබ්භසමන්තතො;

වාතවෙගෙන යායන්තං යන්තරූපමකාරයී.

කත්වා සිලාපරික්ඛෙපං පිදහිත්වා සිලාහි තං;

තස්සූපරි කරී ථූපං සමං පාසාණථූපියං.)

ධාතුනිධානකථා සමත්තා.

ඉති අරියජනප්පසාදනත්ථාය කතෙ ධාතුවංසෙ තථාගතස්ස පරිනිබ්බුතාධිකාරො නාම දුතියො පරිච්ඡෙදො.